Сучасная рэклама фільма не зводзіцца да плакатаў на ўваходзе ў кінатэатры і ролікаў па тэлебачанні. Кожны тыдзень кампаніямі-дыстрыб'ютэрамі для пракату на вялікім экране прапануецца пяць-дзесяць стужак, тысячы карцін выстаўляюцца на продаж на спецыялізаваных выстаўках тэлевізійнай прадукцыі. Стандартнымі формамі і спосабамі рэкламы тут не абысціся: у сучасных умовах канкурэнцыі вытворцам і дыстрыб'ютэрам даводзіцца прыкладаць вялікія намаганні, каб прывабіць гледача да сваёй прадукцыі. Беларускія кінематаграфісты - не выключэнне. Больш за тое: доўгія часы "малакарціння", якія скончыліся толькі некалькі гадоў таму, прывялі да сітуацыі, калі нашым вытворцам трэба зноў шукаць сваё месца на сусветным рынку продажу кінапрадукцыі. А значыць - рэкламаваць не толькі канкрэтны рэліз, але і кінематаграфічную Беларусь увогуле.
Карэспандэнт "Культуры" вырашыў высветліць, як пастаўлена рэкламная справа ў сучасным беларускім кіно і якім чынам яна ўплывае на агульны поспех стужак.
Плакатаў - хапае. Справа - за копіямі і гледачамі
Нядаўняя прэм'ера стужкі Аляксандра Канановіча "Дасціш фантасціш" шмат кім была запісана ў шэраг "творчых няўдач", але незаўважнай яе прэм'ера ў любым выпадку не прайшла. У першую чаргу - дзякуючы шматстайнай рэкламе: да рознабаковай друкаванай прадукцыі даволі нестандартнага выгляду дадаўся неблагі рэкламны ролік, які круцілі перад сеансамі, аўтары выступалі ў сродках масавай інфармацыі задоўга да прэм'еры, нават быў праведзены невялічкі фестываль з удзелам музыкантаў, што адзначыліся ў стужцы. Пракат фільма яшчэ не скончаны, яго эканамічныя вынікі падводзіць пакуль зарана, але за рэкламную кампанію "Дасцішу..." аўтарам можна толькі падзякаваць.
Ды і наогул, тое, што справа рэкламавання беларускага кіно за апошні час зрушылася з мёртвай кропкі, пацвярджаюць айчынныя пракатчыкі.
- "Беларусьфільм" усё актыўней прадастаўляе нам патрэбныя матэрыялы, - кажа Аляксандр Лаўрыненка, генеральны дырэктар КУП "Гомелькінавідэапракат". - Што да таго ж "Дасцішу...", рэкламных плакатаў нам было дадзена столькі, колькі мы маглі забраць з сабой з Мінска ў Гомель. Быў прадстаўлены і рэкламны ролік для паказу перад сеансамі. Такім чынам, скардзіцца на рэкламную службу нашай студыі нельга: праца там прыкметна палепшылася за апошнія два-тры гады. Зразумела, да ідэалу яшчэ далёка: хацелася б, каб рэкламны ролік, так званы трэйлер, мы атрымлівалі як мага раней. Гэтая форма найбольш эфектыўная, калі пачынае выкарыстоўвацца не за тыдзень да выхаду стужкі, а за месяцы...
Словы гомельскага пракатчыка пацвярджае і Наталля Патапенка, начальнік рэкламнага аддзела УП "Кінавідэапракат" Мінгарвыканкама:
- Прэм'еры "Беларусьфільма" цяпер суправаджаюцца значнай колькасцю друкаванай прадукцыі. Вось і да карціны "Ваўкі" рэжысёра Аляксандра Колбышава, чый пракат пачынаецца 17 чэрвеня, рэкламныя матэрыялы ўжо атрыманы. Колькасці іх цалкам дастаткова для праката гэтага фільма...
Заўважым, аднак, што паўнавартасным пракат беларускіх стужак у нашых кінатэатрах назваць пакуль нельга. Сціплыя паказчыкі наведвання сеансаў з новымі карцінамі "Беларусьфільма" пакуль не дазваляюць друкаваць больш чым адну копію мастацкай ігравой стужкі на рэгіён, таму копіі вандруюць па Мінску, абласных ды раённых цэнтрах, па чарзе пераходзячы з кінатэатра ў кінатэатр. Тым самым рэкламная кампанія расцягваецца па часе, з кожным тыднем губляючы сваю моц. Глядач, за чыю ўвагу змагаюцца іншыя стужкі, паспявае забыцца на прэм'ерныя рэцэнзіі і рэпартажы ў СМІ. А ў выпадку, калі карціна не падабаецца першым гледачам, пачынае працаваць так званае "сарафаннае радыё". І шанцы на далейшы паспяховы пракат аказваюцца перакрэсленымі...
Формула поспеху - якаснае кіно
Ідэальнай формулы рэкламы кінастужкі, зразумела, не існуе. Вопытныя пракатчыкі лічаць, што поспех той ці іншай карціны, які выражаецца ў касавых зборах, залежыць ад мноства разнастайных фактараў, некаторыя з іх - напрыклад, надвор'е - ні аўтарам, ні тым, хто займаецца пракатам, не падуладныя. Тым не менш, існуе меркаванне: маўляў, глядач ігнаруе беларускае кіно, толькі таму што яно... беларускае, і ніякія, нават самыя дарагія, рэкламныя кампаніі тут не дапамогуць. Маўляў, справа - у самім іміджы "Беларусьфільма" і айчыннага кіно ўвогуле.
Аляксандр Цялушка, начальнік аддзела рэалізацыі і рэкламы Нацыянальнай кінастудыі, упэўнены, што з іміджам не ўсё так кепска.
- Калі трапляеш на міжнародныя выстаўкі і кірмашы, дзе прадаецца кінапрадукцыя, то адчуваеш гонар за студыю, бо спецыялісты па дыстрыб'юцыі, пракатчыкі добра ведаюць беларускае кіно і вельмі яго паважаюць. Яны заўсёды з вялікай цікавасцю знаёмяцца з нашымі новымі работамі. Немаленькая заслуга ў гэтым - класікаў нацыянальнага кіно, чые імёны часта можна пачуць з вуснаў замежных кінематаграфістаў. Лічу, класіка экрана стварыла нам вельмі добры імідж, якім трэба карыстацца.
Гэту думку падтрымлівае і развівае Аляксандр Лаўрыненка:
- Часцяком, каб цябе палюбілі на радзіме, трэба добра паказаць сябе за мяжой. Мяркую, шмат хто з айчынных скептыкаў па-іншаму будзе ставіцца да нацыянальнай кінапрадукцыі, калі даведаецца пра замежныя поспехі нашых стужак. Галоўнае, каб гэтых поспехаў станавілася як мага больш, каб беларусы актыўней удзельнічалі ў міжнародных форумах!..
Вынікі сацыяльных апытанняў жыхароў Беларусі, якія неаднойчы праводзілі карэспандэнты "Культуры", таксама сведчаць: негатыўнага стаўлення да маркі "Беларусьфільм" няма. Ды і сучаснае стаўленне гледачоў да выбару стужкі гаворыць аб тым, што ўстойлівых брэндаў, якія гарантуюць стопрацэнтны поспех, у свеце кіно практычна не засталося. Гэта значыць, карціны знаных мэтраў з краін з вялікай кінематаграфічнай гісторыяй могуць ісці сёння пры пустых залах, і, наадварот, малавядомы дэбютант з экзатычнай краіны атрымае галоўны прыз найпрэстыжнага кінафестывалю, а потым стане лідэрам пракату. Але гэта - у сусветным маштабе. Што да мясцовага пракату, то шырока вядомы феномен так званых "нацыянальных хітоў" - стужак, якія станавіліся абсалютнымі лідэрамі ў сваіх краінах, застаючыся пры гэтым амаль невядомымі ў іншых.
Тут можна ўзгадаць не толькі знятыя ў забаўляльным рэчышчы "Дазоры" Цімура Бекмамбетава і "9 роту" Фёдара Бандарчука (пасля іх з'яўлення нават узнікла словазлучэнне "рускі блокбастэр"), але і стужкі "Жудаснае лета" і "Абаронцы Рыгі" латыша Айдарса Граубе, "Імёны ў граніце" эстонца Элма Нюганена, што паглядзела ў кінатэатрах, без перабольшвання, усё дарослае насельніцтва адпаведных балтыйскіх краін. І прычына поспеху не толькі ў рэкламе, а - у дакладна абранай тэме (гераічнае гістарычнае мінулае краіны) і якасным яе выкананні. Як тут зноў не ўзгадаць "Анастасію Слуцкую" Юрыя Ялхова, адна тэматыка якой вызвала вялікую цікавасць беларускага гледача і сама па сабе паслужыла добрай рэкламай?..
Выстаўка - лепшая рэклама
- Ваенная тэма карыстаецца стабільным попытам на знешнім рынку! - сцвярджае Аляксандр Цялушка. - Удзел "Беларусьфільма" ў найбуйнейшым на постсавецкай прасторы тэлефоруме "Moscow TeleShow", які адбыўся напрыканцы мая, паказаў, што ад нас па-ранейшаму чакаюць кіно на ваенную тэматыку. Пацвярджае гэта і поспех беларускага тэлекіно аб вайне: міні-серыял Аляксандра Яфрэмава "Снайпер. Зброя помсты" быў паказаны на адным з цэнтральных каналаў Расійскага тэлебачання. Рэйтынг паказу быў 40%, што вышэй за рэйтынг вядомай інфармацыйнай перадачы "Время"! Новая работа рэжысёра - васьмісерыйны "Замах" - пройдзе на Расійскім тэлебачанні да канца чэрвеня.
Па словах Аляксандра Цялушкі, попытам у расійскіх тэлекампаній карыстаецца і іншая прадукцыя "Беларусьфільма". Перспектыўнымі кіраўнік аддзела рэалізацыі і рэкламы студыі лічыць яе дакументальную і, асабліва, анімацыйную часткі. Справа - у актыўным "прасоўванні" стужак на знешнія рынкі, галоўным з якіх і самым перспектыўным для айчынных кінематаграфістаў суразмоўца лічыць расійскі.
Дарэчы, двух-трохразовым паказам па Расійскім федэральным тэлебачанні "Снайпер" цалкам акупіць затраты на сваю вытворчасць. Гэты факт наводзіць рэкламістаў на пэўныя думкі. Справа ў тым, што нават пры самым лепшым раскладзе кінатэатральны пракат з-за сваіх невялікіх аб'ёмаў у Беларусі не гарантуе студыі нават звароту сродкаў, а пацясніць галівудскіх вытворцаў у пракаце Расіі і Украіны на сённяшні дзень - нездзяйсняльная задача. Іншая справа - тэлекіно. Але і рэкламныя прыёмы тут - іншыя, бо разлічаны не на канкрэтнага гледача, а на гандляроў оптам і непасрэдна на буйныя тэлеканалы. Аляксандр Цялушка лічыць, што самым плённым з'яўляецца ўдзел у мерапрыемствах кшталту вышэйзгаданага тэлефоруму. Дарэчы, на наступным "Moscow TeleShow" у "Беларусьфільма" павінен з'явіцца свой паўнавартасны стэнд.
Актыўна развіваюць на Нацыянальнай студыі і іншыя формы рэкламна-інфармацыйнай працы: рассылкі паведамленняў для СМІ, прэс-прагляды, арганізаваныя візіты на здымачную пляцоўку, падрыхтоўку інтэрв'ю са стваральнікамі стужак. Цікавым выглядае і сайт айчыннай кінастудыі: цяпер тут можна знайсці і навіны, і ролікі фільмаў, якія толькі рыхтуюцца да пракату.
Хто зоймецца дыстрыб'юцыяй?
У свеце кіно даўно склалася трохчасткавая схема рэалізацыі прадукцыі: вытворца - дыстрыб'ютэр - пракатчык. Беларусь - бадай, адзіная краіна, дзе вытворца - Нацыянальная кінастудыя - наўпрост кантактуе з пакупнікамі, беручы на сабе рэкламныя функцыі дыстрыб'ютэра. Але апошні нясе на сабе яшчэ шмат іншых, фактычна прадзюсерскіх, функцый, у тым ліку разлічвае попыт на адну або другую тэматыку, арганізуе пракат будучай стужкі, цалкам або часткова фінансуе яе стварэнне. Таксама аказвае значны ўплыў на студыю: той, хто ведае і нават уплывае на рынак, мае на гэта права.
- Трэба сказаць, што рэкламны аддзел павінен мець уплыў на творчы працэс, - кажа Аляксандр Цялушка. - Тым прасцей нам будзе прадаваць гатовыя стужкі. Менавіта тыя, хто пракатвае стужкі і іх прадае, ведаюць кан'юнктуру рынку.
- Запыты гледачоў збольшага вядомыя, - сцвярджае Аляксандр Лаўрыненка. - Але не пашкодзіла б і нам больш пільна сачыць за настроем нашых наведвальнікаў. Мяркую, такое даследаванне можа дапамагчы зразумець, чаго беларускі глядач чакае менавіта ад айчынных кінематаграфістаў.
***
Сапраўды, беларускаму кіно сёння патрэбна не толькі новае абсталяванне і таленавітыя творцы, але і тыя, хто зможа злучыць усе складнікі ланцужка айчыннага кінапрацэсу ў адзінае цэлае і прымусіць іх працаваць на станоўчы вынік. Як бачым, рэкламная праца на "Беларусьфільме" наладжваецца. Зрэшты, чым лепшае здымаецца кіно, тым лягчэй яго рэкламаваць...