Гэтую велічную старадаўнюю камяніцу ў цэнтры Слоніма старажылы памятаюць пад кодавым найменнем “Рогі і капыты”. Так называлася размешчаная ў яе прыбудове мясная крама. Побач былі галантарэя, “Дываны”, “Малочны бар”, склад мэблі. Магчыма, гэта не самае дыхтоўнае прымяненне для ўнікальнага помніка культавага дойлідства — Вялікай альбо Галоўнай сінагогі. Тым не меней, як паказаў час — лепей, чым нічога. Пасля таго, як камяніца спусцела ды перастала выкарыстоўвацца, яе стан пачаў імкліва пагаршацца. Толькі ў лютым гэтага года яна займела ўласны праект зон аховы. І гэта пры тым, што такі праект мусіць рэгуляваць штодзённае жыццё не толькі самаго помніка, але і ўсіх навакольных тэрыторый, дзе несупынна віруе рух. Распрацоўка зон аховы амаль супала па часе з другой, не менш значнай падзеяй у жыцці старой бажніцы. На пасяджэнні Брытанскага парламента быў заслуханы і ўхвалены праект “Гістарычныя сінагогі Еўропы”. У выніку інвентарызацыі больш чым трох тысяч аб’ектаў з 48 краін, арганізаванай брытанскім Foundation for Jewish Heritage, слонімская сінагога трапіла на чацвёртае месца ў спісе найбольш каштоўных іўдзейскіх бажніц Еўропы! Праўда, яе стан эксперты ацанілі як D — “вельмі дрэнны”. Наступная катэгорыя — толькі E: страчаны беззваротна.

“Захаваць бы тое, што было” — гэткая ж папулярная сярод работнікаў культуры фраза, як і гаворка пра падвышку іх заработнай платы. Немалаважнае ўдакладненне: папулярная толькі сярод саміх работнікаў культуры. Але гэтым разам я не пра грошы. Прайшло амаль два месяцы, як пэўныя абласныя ўпраўленні і раённыя аддзелы сталі называцца па-ранейшаму: “упраўленні і аддзелы культуры”. Пра гэтыя структурныя змены і хацелася б паразважаць.

Наша вёска дзе-небудзь, скажам, на Віцебшчыне трымаецца (фактар № 1) за кошт сельскай інтэлігенцыі: годных фельчара, настаўніка, клубніка ды бібліятэкара. Стрымліваючы фактар № 2 (не здзіўляйцеся) — гэта пенсія састарэлых бабулькі, маці, сястры. Нават калі раз і назаўжды закрыліся ФАП, школка і СДК, сярод насельнікаў такой вёскі можна заўважыць і не надта старых, але кволых прадстаўнікоў моцнага полу з вельмі сярэдняй адукацыяй, стомленых, як пісалі класікі, нарзанам. Жаночыя пенсіі замяняюць ім рабочыя месцы, бо пры правільнай пастаноўцы пытання, калі купляць не хлеб, а віно, можна выжыць пэўны час і на гэтыя капейчыны. Больш моцныя сілай і духам з’язджаюць з вёсак у буйныя гарады, неабавязкова беларускія.

Калі матэрыял "Мёртвым не баліць..." быў ужо падрыхтаваны да друку, 12 ліпеня ў Мінскім гарадскім выканаўчым камітэце прайшла прэс-канферэнцыя на тэму “Аб добраўпарадкаванні і рэканструкцыі тэрыторыі Вайсковых могілак”. У пасяджэнні пад кіраўніцтвам намесніка старшыні Мінгарвыканкама Віктара Лапцева ўзялі ўдзел намеснік міністра культуры Аляксандр Яцко, ГАП УП “Мінскпраект”, сябра Грамадскай назіральнай камісіі па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Ганна Аксёнава, прадстаўнік Аляксандра-Неўскага храма айцец Зміцер Харошка і дырэктар УП “Спецыялізаваны камбінат камунальна-побытавага абслугоўвання” Мікалай Ракевіч.