Аўтары

Адна з галоўных адметнасцяў Падуі — самая вялікая ў Італіі плошча Прата-дэла-Вале. На яе амаль дзевяці гектарах размешчаны адзін з самых амбітных праектаў еўрапейскага манументальнага мастацтва. Памкненне ўшанаваць знакамітых падуанцаў прывяло да з’яўлення канала, аточанага статуямі. Агулам іх 78. Сярод прататыпаў ёсць як асобы сусветна вядомыя, гэтак і “мясцовага значэння”. Дзіўным чынам у гэтую пярэстую кагорту патрапілі і пару “нашых хлопцаў” — напрыклад, Стэфан Баторый, які вучыўся ў Падуанскім універсітэце, і Ян Сабескі — хто яго ведае, за якія заслугі. Шкада, няма Скарыны.

З вядомай на ўсю Беларусь руплівіцай рэгіянальнай культуры Адай Райчонак мы п’ем каву ў яе гасцёўні, назіраючы за тым, як сонца ўстае па-над мястэчкам Германавічы, дзе яна так багата паспела зрабіць. На календары — 13 кастрычніка. Вось ужо шмат гадоў гэты дзень для яе асаблівы. Пагатоў, сёлета, калі адзначаюцца 130-я ўгодкі з дня нараджэння Язэпа Драздовіча. Для таго, каб пра мастака на яго малой (і не толькі) радзіме памяталі і ведалі, спадарыня Ада прыклала безліч намаганняў — разам з невялікай купкай паплечнікаў. Здаецца, пасеянае імі ў свой час зерне прарасло. Хаця парасткі пакуль настолькі далікатныя, што не прыглядаючыся ты можаш іх нават і не заўважыць. І праблема тут, вядома, зусім не ў рупліўцах.

Калі ў свой час з дыпламатычнай працы на пасаду міністра культуры Беларусі прыйшоў Павел ЛАТУШКА, пра яго казалі: былых дыпламатаў не бывае. Здаецца, ужо ёсць падставы казаць тое самае і пра былых міністраў культуры, якія вярнуліся на дыпламатычную працу. Цяперашні Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Французскай Рэспубліцы з’яўляецца таксама і эмісарам айчыннага мастацтва ў тым горадзе, які лічыцца сталіцай мастацтва сусветнага. Са спадаром Паслом мы гутарым пра шматлікія культурныя ініцыятывы Пасольства і пра тое, ці можа мастацтва дапамагчы “адкрыць” Беларусь для замежнікаў.

Сёлета добрых навінаў у плане рэстаўрацыі помнікаў спадчыны, канешне, магло б быць і болей — балазе, не выпадае сумнявацца, што грамадства іх даўно і нецярпліва чакае. Але, як падаецца, працэс усё ж пайшоў. Сведчаннем таму — хаця б пачатак актыўных работ на замках у Гродне, Крэве, Гальшанах. Зрэшты, раптам выявілася і яшчэ адна акалічнасць. Нават вырашэнне пакутлівай праблемы фінансавання яшчэ не гарантуе ўсеагульную радасць з нагоды доўгачаканай рэстаўрацыі. Вось і вакол рэканструкцыі таго ж Старога замка па-ранейшаму віравалі жарсці.

На стылізаваных пад вінтаж фота — немаладая аголеная кабета ў даволі дзіўных паставах. На пачатку гэта выклікае... не шок, вядома, а хіба недаўменне і пытанне “Навошта?” Але неўзабаве ты прыходзіш да высновы, што патрапіў не на (псеўда-)эратычную выставу, а ў вельмі спецыфічны тэатр, дзе акцёр і рэжысёр — у адной асобе. І скрозь парад размаітых вобразаў ды пераўвасабленняў патыхае бергманаўскім экзістэнцыяльным халадком. Літоўская фотамастачка Віялета Бубелітэ цягам вось ужо амаль сарака гадоў фатаграфуе выключна саму сябе. Такім чынам, дыстанцыя паміж мастаком і мадэллю, паміж аб’ектам і суб’ектам бачання, прынцыпова зведзена да нуля. Кажуць, сама аўтарка тлумачыць такі свой падыход выключна спрашчэннем творчага працэсу: маўляў, не трэба шукаць пасярэднікаў, тлумачыць ім, што рабіць, і плаціць грошы. Але, думаецца, тут ёсць і куды больш грунтоўная прычына.

А вось мяне сёлетні “Восеньскі салон” хутчэй парадаваў. Так, вялікіх цудаў, адкрыццяў і прыкметаў змены парадыгмы там, пэўна, не знойдзеш. Зрэшты, не толькі там: з гэтым сёння ва ўсім свеце праблема, не тыя часы. Але ці не самая папулярная ў Беларусі выстава сучаснага нам мастацтва сведчыць за тое, што кроў у венах айчыннага арт-арганізма не застойваецца, а плаўна сабе цячэ. Пры гэтым, спакваля амалоджваючыся. Новых для мяне імёнаў сёлета было як ніколі шмат. І гэта вытлумачальна: многія з былых заўсёднікаў салонаў перасягнулі саракагадовую мяжу і сваім ходам выбылі з гульні. Зважаючы на ажыятаж падчас падачы заявак, іх ёсць каму замяніць.

Ёсць мастакі, чыю “наскасць” сёння трэба даводзіць з пенай ля рота — бо на іх даўно і сур’ёзна прэтэндуюць іншыя культуры, ды і самі творцы пры жыцці не надта выразна вызначалі ўласную нацыянальную прыналежнасць. Класік сучаснага мастацтва Польшчы Лявон ТАРАСЭВІЧ — не з іх кагорты. Яшчэ ў юнацтве ўсвядоміўшы сваю беларускасць, жыхар вёскі Валілы (што зусім непадалёк ад мяжы) беларусам і застаецца. Што асабліва прыемна, класік гэты (у адрозненне ад многіх іншых) — жывы! З ім можна цікава пагутарыць на добрай беларускай мове. На жаль толькі, аказій бракуе — у Мінск ён завітвае нячаста. Але калі такое, усё ж, здарылася, і мастак прыехаў для ўдзелу ў вялікім праекце ZBOR, не выпадала грэбаваць магчымасцю ўбачыць легенду жыўцом.

Сярод “кіношных” (як і многіх іншых творчых) спецыяльнасцяў ёсць безумоўныя фаварыты, пра якія мараць тысячы падлеткаў. І ёсць тыя, што застаюцца па-за кадрам — на жаль, не толькі ў прамым сэнсе слова. Аднак гукарэжысёр больш як ста кінакарцін рознага фармату і жанру Яўген РАГОЗІН лічыць, што яго справа — гэта самая што ні ёсць прафесія ХХІ стагоддзя. І гатовы падзяліцца яе наздзіў глыбокай, як высветлілася, філасофіяй.