Аўтары

Заўсёднікам мінскіх арт-пляцовак Івана СЕМІЛЕТАВА прадстаўляць наўрад ці выпадае. Ён выстаўляецца часта, глядач яго любіць. Балазе, ёсць за што. Мастаку ўласцівая свая непаўторная манера… нават не столькі жывапісу, колькі светабачання, якая і робіць ягоныя творы пазнавальнымі нават у куламесе вялізных “зборнікаў”. І ніхто даўно ўжо не сумняецца: за гэтымі фарбамі ёсць нешта яшчэ. Магічнае і невытлумачальнае. Аднак выстава “Патаемнае жыццё рэчаў”, якая працуе ў галерэі “Панарама” Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, для гэтага аўтара нечаканая. Трохі вусцішная загадкавасць яго карцінам была ўласцівая і раней, але не ў такой канцэнтрацыі. Тут дэфункцыяналізаваныя прадметы раптоўна набываюць твар, душу — і разам з імі далучаюцца да экзістэнцыйнага трагізму чалавечага лёсу.

Думаецца, гэтай стужцы ў кожным разе наканавана ўвайсці ў гісторыю як мінімум беларускага кінематографа. Такіх анімацыйных фільмаў у нас, мякка кажучы, небагата — не “мульцікаў” (тут у нашых краях шэдэўраў акурат удосталь), але сур’ёзны’х і дарослых. Ды і сам сімбіёз неспалучальных, здавалася б, жанраў — анімацыйнага і дакументальнага -— ужо выглядае на смелы эксперымент. Аднак асаблівую ўвагу прыцягвае, усё ж, тэма. Падазраю, галівудскія прадзюсары ўхапіліся б за яе адразу — пагатоў, так ужо аднойчы было ў падобным выпадку (гутарка, як вы здагадаліся, пра фільм “Выклік” з Дэніэлам Крэйгам). І застаецца толькі парадавацца таму, што беларускія кінематаграфісты гэтым разам іх апярэдзілі. Пра тое, як і дзеля чаго стваралася стужка “263 ночы” — у нашым эксклюзіўным матэрыяле, які значна апярэджвае яе прэм’еру.

Тое, што традыцыйныя культурныя падзеі, на якія заўсёды была багатая мінская восень, у гэтым надзвычайным годзе ўсё ж вырашылі не адмяняць — вядома, правільна. Па першае, важна падтрымліваць мастацкае жыццё ў тонусе, а па-другое — фіксаваць думкі і душэўныя настроі, што называецца, па гарачых слядах. Вось і сёлетні Месяц фатаграфіі акрэсіў сваю тэму як “выжыванне”. Прысвечаны ён не толькі COVID-19, але і наогул стасункам чалавека з прыродным светам — які чалавек, здавалася б, даўно ўжо скарыў ды паклаў сабе пад ногі… Але тут раптам выйшла “нечаканачка”. “Паводле адчуванняў, мы перабываем ля зыходнага пункту нейкай новай, канструяванай у нас на вачах і пры нашым удзеле рэальнасці…” — сцвярджае куратарка асноўнага праекта фэсту Вера Фядотава. Без сумневу, глеба для натхнення не абы-якая. Даруйце за цынізм, але варта канстатаваць: неаднойчы ў гісторыі чалавецтва чума станавілася нагодай для шэдэўраў. Ды, здаецца, пакуль не гэтым разам.

Пражыўшы на свеце пэўную колькасць гадоў, ты разумееш, што сонечны восеньскі дзянёк — кожнага года прыблізна такі самы. Аднак гэта не перашкаджае яму цябе радаваць — хай сабе, і ўжо не ўпершыню. І акурат у такі дзень прыемна было збочыць з мінскага праспекта ў выставачную залу Нацыянальнага цэнтра сучасных мастацтваў, дзе акурат цяпер дэманструецца беларуска-аўстрыйскі праект “Музыка і святло”. Там усё таксама нешта аддалена нагадвае — прынамсі, на ўзроўні алюзій. Але пры гэтым не пазбаўлена самабытнасці і ўнікальнасці. Такая вось дылектыка.

Турыстычны сезон яшчэ не закончыўся, вынікі падводзіць рана, але ўжо цяпер зразумела, што статыстыка будзе далёка не найлепшая. Каранавірус зблытаў усе планы, і замест чаканага росту абаротаў многія апынуліся на мяжы выжывання. Зрэшты, так яно ва ўсім свеце. Зразумела, у ліку пацярпелых — і музейныя ўстановы. Прыкладам, на піку пандэміі колькасць наведвальнікаў Нясвіжскага замка знізілася болей чым у шэсць разоў. І гэта флагман, а што ўжо казаць пра менш папулярныя адрасы! Як удалося перажыць пандэмію і чаму яна навучыла? Гэтае пытанне я задаў розным суб’ектам гісторыка-культурнага турызму.

Сімвалічна, што Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь знаходзіцца ў двух кроках ад плошчы і праспекта Незалежнасці. Бадай галоўная місія гэтай установы — адлюстроўваць шматвяковую гісторыю станаўлення нашай дзяржаўнасці. Прычым не толькі фактамі, але і артэфактамі — “рэчыўнымі доказамі”, канцэнтрацыя якіх тут папраўдзе неверагодная. І яны не ляжаць мёртвым грузам, а працуюць на фарміраванне грамадскай свядомасці дзякуючы мноству выставачных і не толькі праектаў, на якія музей заўсёды багаты.

Ці не большасць колішніх шляхецкіх сядзібаў да сённяшняга дня займела сваіх гаспадароў — прынамсі дэ-юрэ. Дэ-факта гэта шмат дзе нават і незаўважна: заняпад пануе па-ранейшаму. Але ёсць і прыемныя зрухі — што было мной адзначана падчас чарговай велавыправы, цяпер ужо разам з сябрамі.

У гэты сезон трэвэл-шоу па Беларусі — адзін з самых запатрабаваных медыйных фарматаў, і нават недарэчна пытаць, чаму. Я дадам сваю лепту. Прыдумаў такі алгарытм, даступны амаль для кожнага. Каб не ашалець ад каранавірусных будняў, ты ў выхадны дзень бярэш ровар, апранаеш маску, сядаеш на электрычку, і едзеш туды, дзе можна ўбачыць нешта цікавае. Усё проста, я сам пераканаўся. Выбіраючы маршрут, спыніўся на тых колішніх сядзібах, пра якія ў свой час даводзілася пісаць. Цікава было даведацца пра развіццё тэмы.

Зайшоўшы ў гэтую звычайную мінскую кватэру, адразу адчуваеш пах ладану. Мабыць, ён там пануе заўсёды. Гэтым водарам набрынялі намоленыя стагоддзямі абразы, якімі з падлогі да столі завешаныя сцены стандартнай планіроўкі пакою. Тут жа, за сталом з вялізнай цэйсаўскай лінзай, іконы літаральна вяртаюцца да жыцця. Гаспадар імправізаванай майстэрні — рэстаўратар, калекцыянер і мецэнат Ігар СУРМАЧЭЎСКІ — цікавы кожнай з гэтых трох сваіх іпастасяў. У яго “Сезаме” — чаго толькі няма: абразы, найкаштоўныя дакументы ды пячаткі князёў ВКЛ, прадметы даўняга шляхецкага побыту, маляванкі Драздовіча і незлічонае мноства іншых рарытэтаў, якімі выхваляўся бы любы музей — не толькі беларускі, але і замежны.

Навіна з разраду сенсацыйных. Пастаноўка двух ігравых фільмаў прыватных студый, якая атрымала падтрымку з дзяржбюджэту, была прыпыненая высілкамі калег-прыватнікаў. “Чорны дзень для беларускага кіно” — лаканічна пракаментаваў сітуацыю кінакрытык і былы калега з “Мастацтва” Антон Сідарэнка. Думаецца, з ім можна пагадзіцца. Справа не толькі ў тым, што два кінапраекты, якія многія (уключна з конкурснай камісіяй Міністэрства культуры) лічаць вартымі рэалізацыі, на няпэўны час пакладзеныя пад сукно. Гэты канфлікт бы рэнтгенаўскі апарат засведчыў, што праблемы ёсць не толькі ў заканадаўстве. Яны — у галовах.