Аўтары

Нядаўна я са здзіўленнем зразумеў, што апошнім замкам Беларусі, да якога я дагэтуль не дабраўся ў сваіх падарожжах, заставаўся Быхаўскі. Калі рэшта яго “братоў”, збольшага, размешчаныя на захадзе нашай краіны, то ён, наадварот, некалі вартаваў яе ўсходнія рубяжы — таму, мо, і аказаўся апошнім у маім спісе, чыста з геаграфічных прычын. Але пабачыць яго, безумоўна, было варт — тым больш, што па дарозе я запланаваў агледзець яшчэ цэлы шэраг іншых помнікаў гісторыі і дойлідства. Што ж — рушым на ўсход!

У апошнія дзесяцігоддзі ў нашым грамадстве актыўна расце зацікаўленасць да мінуўшчыны. І не толькі да агульнай гісторыі дзяржавы і народа – але і да ўласнай, сямейнай. Мінулае краіны складаецца з мностваў лёсаў блізкіх і далёкіх продкаў, таму так важна кожнаму, па магчымасці, даследаваць іх біяграфіі ды повязі. Бо хто ж лепш за ўсё разбярэцца ў перыпетыях лёсу чалавека з мінулага, як не ягоны нашчадак?

Плануючы адпачынак на гэтае лета, марыць пра замежныя вандроўкі не выпадала. Унутраны турызм зрабіўся як ніколі актуальным, нават для тых, хто раней імкнуўся пры першай магчымасці выбрацца далёка ад радзімы, у цёплыя экзатычныя краі. Я, шчыра кажучы, не надта люблю ні спёку, ні адпачынак ля мора, таму сёлетнія асаблівасці турыстычнага сезона перажываю спакойна, без празмернага расчаравання. Як спявалася ў старой пасляваеннай песні, “есть у нас ещё дома дела” — свае адпачынкавыя маршруты па Беларусі я планаваў так, каб на шляху сваім агледзець найцікавейшыя помнікі гісторыі ды архітэктуры, якія даўно не наведваў, абмінуў увагай у мінулыя візіты, альбо да якіх яшчэ не дабіраўся.

Усё часцей на паліцах кнігарань можна пабачыць выданні, прысвечаныя мінуўшчыне тых ці іншых населеных пунктаў. Такія працы грунтуюцца, не ў апошнюю чаргу, на запісах вусных успамінаў іх жыхароў. Прычым гаворка можа ісці не толькі пра гарады ды мястэчкі, але нават пра вёскі. Але ці кожны запіс такіх успамінаў можна лічыць паўнавартаснай гістарычнай крыніцай? Якімі правіламі мусяць кіравацца даследчыкі, каб сумленна падысці да справы стварэння падобных дакументаў часу?

Неўзабаве споўніцца ўжо трыццаць гадоў з моманту, як у нашай краіне ажыццяўляецца самастойнае кіраванне аб’ектамі гісторыка-культурнай спадчыны. Асноўным дакументам іх улiку з’яўляецца Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь, створаны ў 1992 годзе. Заканадаўства па ахове спадчыны ўвесь час змяняецца і адаптуецца да новых абставін ды выклікаў часу, расце і спіс помнікаў, узятых пад ахову дзяржавы, з’яўляюцца ды развіваюцца новыя катэгорыі каштоўнасцяў — перадусім нематэрыяльных.

Напярэдадні Дня ўсенароднай памяці ахвяр Вялікай Айчыннай вайны, які адзначаецца 22 чэрвеня, нельга не вярнуцца да тэмы ўшанавання загінулых і прапаўшых без вестак. Якая работа праводзіцца ў Беларусі па пошуку ды ўліку пахаванняў часоў вайны і высвятленні лёсу воінаў ды мірных жыхароў? Для каго і сёння вяртанне з нябыту імён ахвяр вайны з’яўляецца штодзённым клопатам?

Прыйшла вестка з Гальшанаў, што ў Ашмянскім раёне. Там будаўнікі завяршаюць першую чаргу кансервацыі з рэстаўрацыяй у славутым замку. Пра ранейшыя работы на гэтым помніку “К” пісала ў пачатку мінулага года (гл. № 7 ад 16 лютага 2019-га). Што яшчэ ўдалося зрабіць за гэты час для захавання ды аднаўлення візітнай карткі Гальшанаў, і якая будучыня наканаваная яго старажытным мурам, а таксама іншым замкам Гродзеншчыны?

Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва рыхтуецца сустрэць сваё 60-годдзе. Утвораны пастановай Савета Міністраў БССР 9 чэрвеня 1960 года, сёння ён з’яўляецца адным з галоўных сховішчаў дакументаў па гісторыі беларускай культуры. З якімі набыткамі, дасягненнямі і планамі сустракае ўстанова сваю круглую дату?

У юбілейную пару 75-годдзя Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне асаблівая ўвага скіроўваецца на ўдзельнікаў і сведкаў тых падзей — ветэранаў, вязняў нацызму, тых, хто перажыў нягоды ваеннага ліхалецця пад акупацыяй альбо працаваў для патрэбаў фронту ў тыле. Але не меншай увагі патрабуюць і месцы памяці аб падзеях часоў той вайны, якіх багата ў нашай краіне. Асабліва важнай робіцца праблема іх захавання ў працэсе росту і развіцця гарадоў, асвойвання новых тэрыторый — у выніку чаго месцы памяці аб вайне трапляюць у новы горадабудаўнічы кантэкст і спазнаюць пэўныя змены. Што адчуваюць сучасныя гараджане, жывучы побач з такімі месцамі, і як успрымаюць іх?

У жыццё сучаснага чалавека даўно і трывала ўвайшлі электронныя карты і спадарожнікавыя здымкі. Кожны карыстальнік смартфона, падключанага да інтэрнэту, можа за некалькі хвілін з дапамогай адпаведных сервісаў знайсці і пабачыць на карце, дзе знаходзяцца тыя ці іншыя горад, вуліца альбо дом. Але да пачатку касмічнай эры людзі таксама спрабавалі зірнуць на зямлю з вышыні. Амаль адначасова са з’яўленнем паветраплавання, як толькі чалавек здолеў узняцца ў неба, нарадзіліся і аэрафотаздымкі. Чым каштоўныя гэтыя старыя выявы, зробленыя з борта самалёта, і якія загадкі яны дапамагаюць раскрыць? Выгляд левабярэжнай часткі Мінска ў раёне сённяшняй плошчы Перамогі. Верасень 1941 года.