22 жніўня спаўняецца 115 гадоў з дня нараджэння наркама асветы БССР, начальніка Упраўлення па справах мастацтваў пры СНК БССР Еўдакіі Уралавай. Гэтую постаць цяперашнія гісторыкі ацэньваюць супярэчліва — што наогул характэрна для вызначэння імі дзяржаўных дзеячаў таго часу. Але на яе карысць можна прывесці моцныя аргументы. Менавіта пры Уралавай пісьменнасць сярод беларусаў упершыню ў гісторыі дасягнула 85%. І менавіта яна ў цяжкія ваенныя гады здолела зберагчы патэнцыял нашай адукацыі, навукі і культуры.

Здавалася б, станок — гэта рэч выключна ўтылітарная, і няма ніякай розніцы, як ён выглядае. Але карыфей айчыннага прамысловага дызайну Аляксандр ЕЛІСЕЕЎ, які сёлета адсвяткаваў 85-годдзе, наўрад ці пагодзіцца з такім пастулатам. А ў якасці доказу ён зможа прапанаваць свае ўласныя творы. Зразумела, гэта зусім не фармалістычныя экзерсісы: раней лічылася, што эстэтычная арганізацыя вытворчай прасторы спрыяе павышэнню прадуктыўнасці. Прычым у свой час такі падыход у СССР быў узведзены ў ранг дзяржаўнай палітыкі. Пра гэтыя падзабытыя старонкі гісторыі дызайну, а таксама і пра пачатак належнага вывучэння дадзенай дысцыпліны ў беларускіх ВНУ майстар распавядае на правах непасрэднага ўдзельніка падзей.

25 ліпеня прафесійнае свята адзначаюць тыя, для каго звычайныя святы зазвычай пераўтвараюцца ў працоўныя будні — нястомныя барацьбіты з агнём. На Беларусі пажарныя службы адзначаюць свой 164-ы дзень нараджэння. І такі малады іх век кагосьці можа здзівіць. Здавалася б, пажары ўзнікалі спакон веку — а значыць, былі і тыя, хто іх тушыў. Адкуль жа тады ўзялася гэтая дата? Давайце разбірацца.

Многія яго вучні значна пераўзышлі настаўніка паводле сваёй вядомасці. Сярод іх — легенда рыжскага нефармальнага мастацтва Сямён Шэгельман, знаны ізраільскі творца Іосіф Капелян, мэтры беларускай графікі Георгій Паплаўскі, Людвіг Асецкі і Леанід Марчанка. І гэта далёка не поўны спіс тых, хто ў значнай меры абавязаны сваім асобасным і творчым станаўленнем сціпламу настаўніку мастацкай студыі пры Доме піянераў — дарэчы, доўгі час адзінай ва ўсім Бабруйску. За чвэрць стагоддзя выхаванцамі Барыса Бяляева пабывалі тысячы дзяцей, і ў гэтай студыі яны вучыліся не толькі маляваць, але найперш разумець і любіць мастацтва ды прыўносіць творчы пачатак ва ўсё, што ім даводзілася рабіць у жыцці.

У зявяршальнай частцы артыкула, які прысвечаны невядомай да гэтага часу галіне радаводу паэта Адама Міцкевіча, пойдзе гаворка пра продкаў ягонай бабулі з боку маці Тадоры Пянкальскай, якія паходзілі з роду Грацыянаў “Краінскіх”. У Вялікім княстве ён з’явіўся яшчэ ў першай траціне XVII стагоддзя, і абумоўлена гэта драматычнымі падзеямі зусім у іншай частцы Еўропы…

Крыж Ефрасінні на працягу сваёй гісторыі наўпрост ці ўскосна адбіўся на лесё мноства людзей. Сярод іх вернікі і атэісты, святары і дзяржаўныя дзеячы, адмыслоўцы розных сфер культуры і мастацтва, літаратары, навукоўцы, музейшчыкі. Іх зацягнула ў сваё поле Гісторыя — як магніт прыцягвае метал. Адзін з такіх людзей — Уладзімір Венюкоў.

"К" працягвае расповед пра лёс мастацкіх твораў, якія аказаліся страчанымі ў віры гісторыі.