(Працяг. Пачатак у №№15 —17.) Да Зорыча Шкловам валодалі такія слынныя вялікакняжацкія роды, як Гаштольды, Хадкевічы, Сіняўскія і Чартарыйскія. Па іроніі лёсу, датай яго заснавання лічыцца 1535 год, калі горад упершыню быў згаданы ў Ніканаўскім летапісе з вельмі сумнай нагоды — рускія войскі князя Васіля Шуйскага яго спалілі. Зрэшты, ёсць яшчэ больш ранняя згадка пра Шклоў — што праўда, тады ён знаходзіўся ў 4 кіламетрах ад сучаснага — у нататках пасла Святой Рымскай імперыі Сігізмунда фон Герберштэйна, якія апісваюць яго дыпламатычную паездку ў Маскву ў 1520 годзе. Адпаведна, калі верыць гэтым дакументам, сёлета ёсць нагода адзначыць юбілей горада — 500 гадоў!

18 мая 1778 года Сямён Зорыч быў выкліканы ў Зімовы палац на аўдыенцыю да імператрыцы. Толькі ўчора яна прыбыла са сваёй летняй рэзідэнцыі ў Царскім Сяле, дзе пару тыдняў цешылася маладому вясноваму сонейку. Асабісты пакой Яе Вялікасці быў абстаўлены даволі сціпла: просценькія кітайскія шпалеры, карціны італьянскіх мастакоў, шмат кніг. Зорыч ужо здагадваўся, што бачыць яго ў апошні раз.

Свой баявы хрост Сямён Зорыч атрымаў напрыканцы Сямігадовай вайны — увосень 1761 года, калі расійская армія ўзяла ў аблогу добра ўмацаваную прускую фартэцыю Кольберг. 16-гадовы вахмістр Сербскага гусарскага палка выдатна валодаў шпагай, умельствам верхавой язды, стральбой з дульназараднага штуцэра і праявіў у баях выключную мужнасць. Атрымаў некалькі лёгкіх раненняў. Незадоўга да ўзяцця крэпасці трапіў у палон да прусакоў. Ды, на шчасце для сябе, праз некалькі месяцаў быў вызвалены ў выніку абмену. У другі раз яму гэтак не пашчасціць.

Упершыню пра яго я пачуў у 1963 годзе з вуснаў майго педагога Сямёна Окуня, які на трэцім курсе гістфака Ленінградскага дзяржуніверсітэта чытаў нам лекцыі па рускай гісторыі XVIII — пачатку XIX стагоддзяў. У адной з іх, прысвечанай службовым і асабістым адносінам Кацярыны II і Рыгора Пацёмкіна, і прагучала імя серба Сямёна Зорыча — як аднаго з самых маладых фаварытаў імператрыцы. Пра яго Окунь казаў з павагай, вылучаючы сярод іншых “птушанят” Кацярыны як адважнага гусара, што адзначыўся ў баях з туркамі-асманамі. Але адначасова і азартнага карцёжніка кшталту легендарнага француза Сэн-Жэрмэна і рускіх паэтаў Дзяржавіна, Пушкіна, Някрасава. Адным словам, чалавекам ён быў далёка “не самых строгіх правіл”. А вось пра беларускі горад Шклоў, які Зорыч у апошнюю траціну свайго жыцця зрабіў вядомым на ўсю цывілізаваную Еўропу, Сямён Бенецыянавіч не сказаў ні слова. Магчыма, пра гэта не ведаў, а магчыма, лічыў, што аповед пра культурна-адукацыйныя пачыны Зорыча выходзіць за рамкі тэмы яго лекцыі. Таму ў пару маёй маладосці я так нічога пра гэта і не даведаўся. Зрэшты, не адзін я: жыццё гэтага чалавека для шырокай грамадскасці нашай краіны шмат дзесяцігоддзяў заставалася як бы ў ценю…

Як “К” паведамляла ў папярэднім нумары, 3 сакавіка ў Мінскай гарадской ратушы адбылася прэзентацыя серыі жывапісных работ “Імя ў гісторыі Мінска. Гістарычныя асобы ў партрэтах сучасных мастакоў”, прымеркаваная да даты першай летапіснай згадкі пра горад у “Аповесці мінулых гадоў”. На шасці партрэтах прадстаўленыя гістарычныя асобы, якія ў розныя часы кіравалі Мінскам і яго ваколіцамі. У дзень прэзентацыі пра лёсы і здзяйсненні колішніх кіраўнікоў Мінска распавялі даследчыкі іх біяграфій — кандыдаты гістарычных навук Сяргей Тарасаў, Алег Дзярновіч і Андрэй Кіштымаў. Прапаноўваем агляд цікавостак з гэтай лекцыі-экскурсіі.

(Заканчэнне. Пачатак у №№ 2 —4, 8, 9.)

(Працяг. Пачатак у № № 2 —4, 8.)

Справядлівасць урэшце перамагла: ЧК — Чырвоны касцёл — вярнулі вернікам. Але наш Дом кіно і, адпаведна, Саюз кінематаграфістаў літаральна апынуўся на вуліцы. Раней мы ў тым Доме знаёміліся з шэдэўрамі сусветнага кіно, з працамі калег з саюзных рэспублік — параўноўвалі, вучыліся, пазычалі. Цяпер нам не было дзе збірацца, мы не бачылі новых фільмаў калег: чакай, пакуль іх пакажуць па ТБ.