У сённяшняй сустрэчы за “круглым сталом” “К”, прысвечанай праблемам развіцця айчыннага фотамастацтва, прынялі ўдзел фотакрытык, адзін з заснавальнікаў Асацыяцыі фотакрытыкаў і куратараў фотапраектаў “Argentum” Любоў ГАЎРЫЛЮК, фатограф, загадчык аддзела фотаілюстрацый газеты “Культура” Юрый ІВАНОЎ, фатограф, старшыня народнага фотаклуба “Мінск” Яўген КАЗЮЛЯ, дырэктар Музея гісторыі горада Мінска Галіна ЛАДЗІСАВА, фатограф, заснавальнік фотапартала "Zнята" Сяргей МІХАЛЕНКА, фатограф, кіраўнік галерэі візуальных мастацтваў “Nova” Уладзімір ПАРФЯНОК, фатограф, кіраўнік Беларускага грамадскага аб’яднання “Фотамастацтва” Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ, галоўны спецыяліст упраўлення культуры Мінгарвыканкама Марына ЯСЮК. Па відэасувязі ў час гутаркі з намі звязаўся фатограф, выкладчык Інстытута журналістыкі БДУ, дырэктар Цэнтра фатаграфіі Аляксей ШЫНКАРЭНКА, які на той час быў у Калінінградзе. Мадэратарам “круглага стала” выступіла рэдактар аддзела газеты “Культура” Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — За ідэю гэтага “круглага стала” я хачу падзякаваць фатографу Міхаілу Гарусу, які ў 2003 годзе ў інтэрв’ю нашаму выданню выказаў меркаванне пра тое, што “мастацтва фатаграфіі перажывае моцны крызіс”: “Фотамастацтва на сённяшні дзень (а гаворка пра 2003 год. — Д.А.) знаходзіцца на перыферыі ўвагі і застаецца свайго кшталту “папялушкай” сярод іншых відаў мастацтваў”. Перачытаўшы матэрыял, захацелася знайсці адказ на пытанне: што ж змянілася за гэты час? Ці ўмацаваўся за дзевяць гадоў статус фатаграфіі ў грамадстве наогул і ў мастацтве ў прыватнасці? Для мяне было важным сабраць такіх розных прадстаўнікоў фатаграфіі, каб праз вашы меркаванні паспрабаваць убачыць рэальную карціну. Ці назіраеце вы сёння, абапіраючыся на ўласны досвед і дзейнасць, істотныя змены ў пазіцыях фатаграфіі? Мяркую, першым на гэтае пытанне мусіць адказаць Сяргей Плыткевіч як старшыня аб’яднання “Фотамастацтва”. Зноў-такі: нават назва арганізацыі сцвярджае, што фота стала мастацтвам. Ці так гэта насамрэч?
Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ: — На сённяшні дзень, лічу, пытанне, ці стала фатаграфія мастацтвам, даўно не стаіць, але, сапраўды, яна чамусьці лічыцца ў нас мастацтвам, даруйце, “другога гатунку”. Гэта выяўляецца ў шматлікіх рэчах. Да гэтай пары ў нас няма дзяржаўнай фотагалерэі, няма музея, спецыялізаванага часопіса, і, самае галоўнае, большасць фатографаў, што тычыцца і тых, хто з’яўляецца членамі нашага аб’яднання, не маюць магчымасці зарабляць фатаграфіяй. Факты, на жаль, сведчаць пра тое, што для большасці фатографаў іх прызванне застаецца на ўзроўні хобі.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — І якія захады, каб выправіць становішча, робіць аб’яднанне? Ці існуе пэўная палітыка ў названым кірунку?
Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ: — Складана, на мой погляд, патрабаваць чаго-небудзь ад аб’яднання, якое яднае людзей з разнастайнымі поглядамі на фатаграфію і мае, да ўсяго, мінімум магчымасцей. Вельмі складана выпрацаваць стратэгію, якая прыйшлася б даспадобы адразу ўсім. Аднак… Вось, да прыкладу, адна з нашых ініцыятыў. Мы пісалі лісты ў Міністэрства культуры з прапановай стварыць Музей фатаграфіі на базе таго ж Музея гісторыі горада Мінска. Вядомы майстар Віктар Суглоб пагадзіўся падарыць музею большую частку сваёй унікальнай калекцыі фотаапаратаў. Былі зрухі, перамовы, пэўныя дамоўленасці, але… “воз и ныне там”.
Галіна ЛАДЗІСАВА: — Так, магчыма, гэтая заўвага справядлівая, але затрымка са стварэннем Музея фатаграфіі звязана з абмежаванымі плошчамі, якія мае наша ўстанова. Нагадаю, усё, што ў нас сёння ёсць, — гэта 150 квадратных метраў, дзе ладзяцца самыя розныя выстаўкі — не толькі фатаграфічныя. Але ж спадзяюся, што з увядзеннем новых аб’ектаў — з перадачай нам Мінскай ратушы, адкрыццём галерэі Міхаіла Савіцкага — пытанне можна ўзняць наноў, зрабіўшы Музей фатаграфіі базавай структурай на той жа Рэвалюцыйнай, 10. Але зноў-такі: падобнае ўвядзенне вымагае прадуманых рашэнняў. Ці будзе гэта Музей фатаграфіі? Або фотамастацкая галерэя? Ёсць розніца. Колькі штатных адзінак неабходна? Усё патрабуе падрыхтоўкі адпаведных рашэнняў Мінгарвыканкама і, адпаведна, часу…
Марына ЯСЮК: — Хачу звярнуць увагу шаноўнага спадарства на тое, што вось мы сёння кажам пра дом, які будзе садзейнічаць развіццю фотамастацтва, але і вуліцы Мінска — гэта таксама годная пляцоўка для рэалізацыі творчых праектаў. Нядаўні арт-праект “Zabor”, выстаўка, рэалізаваная на агароджы Парку Чалюскінцаў, — адна з самых цікавых за апошнія гады. Можна ўзгадаць і яшчэ адзін праект на плошчы Якуба Коласа — выстаўку рэпрадукцый твораў Марка Шагала да 125-годдзя з дня нараджэння мастака. Гэтыя акцыі выклікалі вялікую плынь падзяк і лістоў ад гараджан: а значыць, мастацтва на вуліцах — запатрабаваная з’ява. Дык чаму б фатографам не паспрабаваць пайсці такім шляхам, а не скардзіцца на няўвагу дзяржавы? Бо поспех апошніх праектаў ды іншыя прыклады дзяржаўна-прыватнага супрацоўніцтва сведчаць: часам справа ўпіраецца не ў адсутнасць магчымасцей, а ў адсутнасць жадання стварыць што-небудзь неардынарнае. І, як правіла, падобная неардынарная ідэя знаходзіць падтрымку як у дзяржавы, так і ў бізнес-колах.
Галіна ЛАДЗІСАВА: — Са свайго боку хачу ўзгадаць, што і наш музей зараз падтрымлівае такі вулічны праект, як “Фотасушка”. Ідэя падобнай акцыі прыйшла з Санкт-Пецярбурга і прыжылася ў Мінску. Магчыма, акцыя садзейнічае не столькі выяўленню мастацкіх вартасцей фатаграфіі, колькі аб’яднанню фотамастакоў, папулярызацыі названага віду мастацтва — асабліва сярод моладзі. І ў гэтым таксама вялікая карысць.
У цэлым, наш музей, нягледзячы на малады ўзрост (нам толькі два гады), актыўна падтрымлівае фотамастацтва. Трэць усіх выставак за 2011 год — менавіта фатаграфічныя. Мы разам з фотаклубам “Мінск” зрабілі цудоўны праект “Крокі 50”, прысвечаны юбілею клуба. Выстаўлялілся ў нас такія вядомыя аўтары, як Вадзім Качан, Віктар Сядых, Віталь Раковіч ды іншыя… Нягледзячы на нашы, як ужо адзначала, невялікія плошчы, мы заўсёды імкнёмся ісці насустрач.
Марына ЯСЮК: — Акрамя Музея гісторыі горада Мінска, варта адзначыць, што і іншыя музейныя ўстановы Мінгарвыканкама з павагай ставяцца да фотамастацтва: выстаўкі майстроў ладзяцца і ў Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва, Мемарыяльным музеі Заіра Азгура. Увогуле, статыстыка такая: каля 30% ад агульнай колькасці выставак у горадзе — фатаграфічныя.
Уладзімір ПАРФЯНОК: — Мне падаецца, што, нягледзячы на агульную аптымістычную статыстыку, стаўленне да фатаграфіі засталося на ранейшым узроўні. Так, у нас шмат што робіцца: адна выстаўка, другая, трэцяя, але які мы бачым вынік?! Цудоўна, здзейсніўся праект “Zabor”. Ёсць у Мінску і іншыя прыклады фотавыставак у публічнай прасторы (экспазіцыі фотаклуба “Мінск” ля Ратушы). Але ці з’яўляюцца яны вырашальнымі, этапнымі для фатаграфіі? Як і тыя шматлікія выстаўкі ў музеях і кінатэатрах? На маю думку, каб беларускую фатаграфію, нарэшце, заўважылі, аб’яднанню “Фотамастацтва”, прафесіяналам у цэлым патрэбна змяніць падыходы ў сваёй працы. Нам неабходна штосьці большае — новая стратэгія прасоўвання фатаграфіі і сваіх магчымасцей, сур’ёзныя выставачныя праекты.
Не шэраг кароткачасовых выставак, а буйны фестываль фатаграфіі. Раз на два гады — біенале, на тры — трыенале, якое адначасова інтэгравала б усе магчымыя музеі і выставачныя пляцоўкі. Трэба думаць не пра тое, як захапіць сцяну канкрэтнай залы пэўнага музея, а пра стварэнне — паўтару агульную думку — паўнавартаснага Музея фатаграфіі. Тады мы пачнём адчуваць сябе на роўных з іншымі відамі мастацтва. Цікава, што і самі музеі часам, маючы ў сваіх фондах неблагія фотакалекцыі, не прадстаўляюць іх на сваіх выстаўках.
Галіна ЛАДЗІСАВА: — Адносна камплектавання фондаў ёсць цяжкасці. Сапраўды, кірункаў фатаграфій вельмі шмат. І вызначыцца сярод разнастайных прапаноў часам вельмі складана. Для нас, музейшчыкаў, — гэта праблема. Тут навідавоку дэфіцыт працы мастацтвазнаўчай, працы экспертаў у гэтым полі. Нам вельмі не хапае адпаведных спецыялістаў, якія маглі б дапамагчы нам зарыентавацца ў моры фотакірункаў і плыняў.
Юрый ІВАНОЎ: — Я згодны з Галінай Пятроўнай, што сёння ў нас назіраецца праблема з наяўнасцю адпаведных спецыялістаў, якія б маглі не толькі дапамагчы музейшчыкам, але і праявіць працу фатографаў у медыя-прасторы. Колькі імёнаў буйных аўтараў сыходзяць у нябыт, колькі таленавітых фотамастакоў застаюцца ў ценю, колькі маіх калег, падаецца, несправядліва забытыя! Васіль Аркашоў, Міхаіл Мінковіч, Міхаіл Ананьеў, той жа Міхаіл Жылінскі… Часам увогуле ўзнікае адчуванне, што ўсе мы, фатографы, нягледзячы на прыналежнасць да розных стыляў і кірункаў, закрытыя ў нейкай “шкарлупіне”, якую ніяк не можам прабіць і выйсці на свет. І адсутнасць крытыкаў, спецыялістаў — адна з прычын таго.
Яўген КАЗЮЛЯ: — Юрый Сяргеевіч літаральна зняў з языка тое, што і мне хацелася сказаць. Сёння ў архівах фотаклуба знаходзіцца вельмі шмат публікацый тых самых “дрэнных” савецкіх часоў, калі, як аказалася ў параўнанні з сучаснасцю, вельмі актыўна пісалі пра фатаграфію. Ішлі дыскусіі ў “Чырвонай змене”, “Літаратуры і мастацтве”, “Звяздзе”, “Советской Белоруссии”. Выданні не цураліся пісаць пра фотамастакоў і шчыра цікавіліся фатаграфіяй. А як сёння? Мне часам падаецца: тое, што мы робім, нікому не патрэбна. Не хацелася б крыўдзіць паважаную рэдакцыю, якая ласкава запрасіла нас на “круглы стол”, але вельмі цяжка чакаць цікаўнасці да фатаграфіі без яе папулярызацыі ў прэсе.
Юрый ІВАНОЎ: — Згодны з тым, што фотамастацтву не хапае галоснасці.
Яўген КАЗЮЛЯ: — Сёння адзначалася, што вось, маўляў, фатографы не прапаноўваюць такіх яскравых праектаў, як “Zabor”, але, на мой погляд, гэтая заўвага — несправядлівая. Ці ведае тут хто-небудзь з прысутных пра такі праект фотаклуба, як цыкл выставак аднаго дня “Ля ратушы”? Мы зладзілі іх ужо дзесяць, чакаецца яшчэ дзевяць. Кожную суботу новы аўтар з экспазіцыяй у чатырнаццаць фатаграфій выстаўляецца пад адкрытым небам у цэнтры Мінска. І ў нас ўсё распісана да сярэдзіны верасня. Дзе хоць радок у друкаваных СМІ? Магчыма, я пра тыя публікацыі не ведаю?
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Заўвага слушная, Яўген Карпавіч. Будзем імкнуцца выпраўляць становішча, прынамсі, у “Культуры”.
Яўген КАЗЮЛЯ: — Са свайго боку, дазволю сабе сказаць і пра дзейнасць нашага фотаклуба ў справе папулярызацыі фатаграфіі. Юрый Сяргеевіч казаў пра адсутнасць пэўнай базы, а мы ганарымся тым, што сабралі ў архіве звыш 5 тысяч фота беларускіх і замежных аўтараў! І, прынамсі, не пакінулі іх пыліцца. Толькі што завяршыўся наш маштабны праект “Візуальная памяць гісторыі” на аснове архіўных фота 1960 — 1980-х. Мы зладзілі пяць выставак розных кірункаў, у тым ліку адну з іх прысвяцілі памяці членаў фотаклуба, якія пайшлі з жыцця. Мне падаецца, тое таксама наша культура — памятаць пра тых, хто быў да нас. Хачу адзначыць унёсак у справу захавання і папулярызацыі нашай фотаспадчыны Сяргея Міхаленкі, які ў апошнім выданні “Прэс-фота Беларусі” зрабіў асобную падборку фатаграфій Сяргея Брушко.
Сяргей МІХАЛЕНКА: — Гэта не адзіны прыклад падобнай дзейнасці. Чацвёрты год на нашым партале Валерый Вядрэнка вядзе рубрыку “Сустрэчы з легендамі”. Яна акурат і прысвечана тым майстрам, якія стваралі і ствараюць гісторыю беларускай фатаграфіі.
Любоў ГАЎРЫЛЮК: — Са свайго боку магу адзначыць, што і часопіс “Мастацтва” не пакідае фатаграфію па-за ўвагай. Тры гады таму аднавіў сваю дзейнасць вэб-альманах "Фотаскоп". На жаль, пэўны час таму прыпынілася выданне часопіса “Фотамагія”, які выдаваў Сяргей Плыткевіч. У ім выходзілі артыкулы Надзеі Саўчанка — галоўнага даследчыка беларускай фатаграфіі пачатку ХХ стагоддзя.
Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ: — Часопіс спачатку ўсе лаялі, а калі ён закрыўся — сталі шкадаваць.
Любоў ГАЎРЫЛЮК: — Была заснавана і Асацыяцыя фотакрытыкаў і куратараў фотапраектаў “Argentum”, якая імкнецца адсочваць галоўныя падзеі і адзначаць іх у спецыяльным праекце “Аргументацыя” — падводзіць, так бы мовіць, вынікі фатаграфічнага года… Нельга сказаць, што за гэты час фатаграфія была зусім пазбаўлена інфармацыйнай падтрымкі. І варта адзначыць, што часам гэтай інфармацыі бывае нават зашмат. Сёння людзі могуць сфатаграфаваць кубачак кавы і зрабіць з гэтага буйную падзею. Такога — процьма. А сапраўды грунтоўных артыкулаў пра фатаграфію — не хапае.
Аляксей ШЫНКАРЭНКА: — Мне падаецца, што за “круглым сталом” яшчэ не была агучана такая праблема, як фатаграфія ў кантэксце рынку. Ні для каго не сакрэт, што яна, як і кожны іншы від мастацтва, мае запатрабаванасць у фінансавай падтрымцы з боку спонсараў, мецэнатаў, спажыўцоў. Ці гатовы яны ўкладваць сродкі ў айчынную фатаграфію?
Галіна ЛАДЗІСАВА: — Згодна з вамі, што неабходна абавязкова працаваць з кантынгентам бізнесменаў. Бо нават на прыкладзе нашай дзейнасці магу зазначыць: музей не ў стане забяспечыць усім неабходным для стварэння экспазіцыі — друк, афармленне, абсталяванне. Усё гэта, зразумела, патрабуе фінансаў. І тут ніяк не абысціся без дадатковай падтрымкі і, адпаведна, людзей, якія гатовы ахвяраваць на фатаграфію.
Аляксей ШЫНКАРЭНКА: — Мяркую, жаданне ахвяраваць на яе вынікае з неабходнасці падтрымліваць уласную культуру, з цікавасці да фатаграфіі як да даследчага інструмента. Ці ўсе гатовы падысці з такой пазіцыі да фатаграфіі? На маю думку, сёння мы не можам гаварыць пра яе статус, у тым ліку і з прычыны таго, што няма асэнсавання фатаграфіі як паўнавартаснага прадукту, аб’екта інвестыцый. І гэта звязана з тым, што людзі — спажыўцы, патэнцыйныя пакупнікі — не бачаць у ёй прадмет мастацтва, той артэфакт, які можа прынесці ім у далейшым грошы.
Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ: — Я згодны з тым, што фатаграфія як тавар у нас пакуль не прызнаецца. Хто ў нас гатовы аддаць за фотаздымак, да прыкладу, 100 долараў? Хоць усе мы ведаем, што за мяжой здымкі на аўкцыёнах набываюцца за сотні тысяч. І тое абумоўлена рознымі прычынамі: пазіцыяй людзей, якія не ўсведамляюць фатаграфію як мастацтва, фатографа як творцу, адсутнасцю крытычнай масы артыкулаў і зноў-такі падтрымкі гэтага віду мастацтва.
Такі прыклад: фотаальбом “Нечаканая Беларусь”, у якім Беларусь упершыню была паказана з вышыні птушынага палёту, выдадзены на два гады раней за аналагічнае выданне “Нябачаная Літва”. Я займаўся распаўсюджваннем альбома, арганізацыяй выставак як прыватная асоба. А ў Літве гэты праект адразу атрымаў падтрымку дзяржавы. Міністэрства замежных спраў прэзентавала кнігу “Нябачаная Літва” ў 27 краінах свету, не кажучы пра родны край. Арганізацыяй выставак займаліся пасольствы Літвы ў замежных краінах, бо дзяржава ўбачыла ў гэтым праекце як мастацкую якасць, так і цудоўную магчымасць папулярызаваць сваю краіну.
Юрый ІВАНОЎ: — Тое адбываецца і на прыватным узроўні. Колькі месяцаў таму я прыйшоў з ідэяй фотавыстаўкі ў Мемарыяльны музей Азгура. Так атрымалася, што быў знаёмы з Заірам Ісакавічам і меў магчымасць яго фатаграфаваць у розных сітуацыях. Таму меў што прапанаваць музею. Маю ініцыятыву падтрымалі, але прайшло ці не паўгода, а тэлефанавання з музея так і не дачакаўся. Хоць я нічога асаблівага і не патрабаваў. Зноў упэўніваюся: фатаграфія нікому не патрэбная. Зноў тая самая “шкарлупіна”, якую нічым не прабіць.
Уладзімір ПАРФЯНОК: — Мне падаецца дзіўным, што ў нас недаацэньваецца сацыяльна-палітычнае значэнне фатаграфіі. Многія нацыянальныя фатаграфіі ў еўрапейскіх краінах развіліся дзякуючы таму, што існавалі спецыяльныя праграмы дзяржаўнай падтрымкі і развіцця нацыянальных школ, што было ўсведамленне: фатаграфія неабходная дзеля стварэння, фарміравання і развіцця нацыянальнай ідэнтычнасці.
Марына ЯСЮК: — Але нельга казаць, што фатаграфія ў музеях адсутнічае. У тым жа Нацыянальным гістарычным яна адлюстроўвае падзеі мінуўшчыны, у краязнаўчых — прыроду краю, у Музеі гісторыі горада Мінска — сталіцу…
Уладзімір ПАРФЯНОК: — Вядома, але ваш адказ дэманструе падыход да фатаграфіі толькі як да прыкладнога мастацтва. А мы сёння кажам пра тое, што яна вартая іншага стаўлення і заслугоўвае чагосьці большага — паўнавартаснага музея, сеткі фатаграфічных галерэй па краіне і г.д. Беларуская фатаграфія нават магла б стаць адным з нацыянальных брэндаў, калі падысці да гэтага адпаведным чынам, што, дарэчы, даўно зрабілі ў той жа згаданай Літве. Сёння гэтая краіна шырока вядома за сваімі межамі акурат па двух брэндах — фатаграфія і баскетбол, якія свядома падтрымліваюцца дзяржавай.
Марына ЯСЮК: — Толькі што я патэлефанавала ў Музей Азгура і спытала пра вашу прапанову, Юрый Сяргеевіч. Магу адказаць: у наступным годзе будзе адзначацца юбілей Заіра Ісакавіча, і кіраўніцтвам музея запланавана адпаведная выстаўка, у якой плануюць задзейнічаць вашы фотаздымкі. Такім чынам, як бачыце, праблема вырашылася. Што да Музея фатаграфіі, паўтаруся, гэтае пытанне вымагае разгляду і адказнага рашэння, якое не прымаецца сходу. Акрамя таго, каб фатаграфія заняла належнае ёй месца, трэба самім майстрам удзельнічаць у буйных культурных падзеях. Такіх, напрыклад, як першы Нацыянальны форум “Музеі Беларусі”, які адбудзецца восенню. Але я не чула, каб фотамастакі звярталіся ў аргкамітэт з прапановамі.
Любоў ГАЎРЫЛЮК: — Сёння прагучала некалькі варыянтаў таго, якой магла б быць галоўная фатаграфічная пляцоўка — стацыянарная, перасоўная, публічная і г.д. Але факт застаецца: для ўмацавання статуса фатаграфіі павінна быць пастаянная экспазіцыя. Каб усе ведалі, што вось адсюль пачынаецца беларуская фатаграфія. Што ёсць яе іконы — Леў Дашкевіч, Ян Булгак, Соф’я Хамянтоўская... Гэтыя постаці ёсць, але чамусьці яны да гэтай пары не ўспрымаюцца як класікі жанру ў нашым грамадстве. Калі гэта будзе зроблена, тады і ў людзей з’явіцца разуменне таго, што ёсць беларуская фатаграфія.
Магу прывесці прыклад: калі я была маленькая, настаўнік малявання павёў наш клас у Мастацкі музей, каб паказаць творы Бялыніцкага-Бірулі. Праз пэўны час я тое ж самае зрабіла для сваіх дзяцей. Бог дасць, з задавальненнем павяду туды сваіх унукаў. Бо для мяне Бялыніцкі-Біруля — ікона беларускага мастацтва, і я ведаю, куды мне ісці, каб пабачыць ягоную спадчыну. Калі тое ж самае адбудзецца з фатаграфіяй, можна будзе казаць пра паўнавартасны статус.
Аляксей ШЫНКАРЭНКА: — Я згодзен з Любай: людзям неабходны свае культурныя каштоўнасці, знакавыя постаці. І не трэба чакаць, калі хтосьці збоку скажа нам пра нашых выбітных фатографаў. Мы павінны самі прасоўваць сваіх герояў, ствараючы вакол іх адпаведную аўру. Людзі павінны ведаць тых, з каго пачыналася беларуская фатаграфія.
Сяргей МІХАЛЕНКА: — Усё гэта, несумненна, справядліва, але я хачу звярнуць увагу на іншае. Мы ўжо казалі пра няўвагу дзяржавы, адсутнасць галерэй, грошай, пра “шкарлупіну”, у якой, маўляў, закрытыя ўсе фатографы, што, на маю думку, не так. Бо ўвесь час нешта адбываецца: безліч выставак на кожным кроку, кожныя паўгода “вылупляюцца” новыя сайты, прысвечаныя фатаграфіі, — з’яўляюцца і паміраюць… Жыццё віруе! Але не гэта галоўнае. У нашым аб’яднанні, суполках фатографаў няма вызначаных правіл гульні, няма інстытуцыі, чый аўтарытэт стаўся б значным для ўсіх. У выніку і атрымліваецца: кожны робіць сваё, а кансалідацыі ды пэўных зрухаў — няма. І фатаграфія застаецца на тых самых “птушыных” правах.
Уладзімір ПАРФЯНОК: — Гэта пытанне стратэгіі, якую мы абіраем. Мне падаецца, нам неабходна стратэгія “вялікіх крокаў” альбо буйных падзей.
Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ: — Калі ласка, ёсць канкрэтная прапанова, якую мы можам рэалізаваць усе разам. Зараз распрацоўваецца канцэпцыя агульнай выстаўкі членаў аб’яднання. Паколькі “Фотамастацтва” праз сваіх членаў прадстаўляе самыя розныя кірункі і стылі фатаграфіі, а прыхільнікі аднаго часам не любяць прыхільнікаў іншага, мы прапаноўваем зрабіць адначасова некалькі выставак, на якіх кожны з вызначаных кірункаў мог бы рэалізаваць свае бачанне мастацтва фатаграфіі. Калі ласка, Уладзімір робіць свой кавалак, Сяргей — свой, Яўген Карпавіч — свой, і ўсе разам мы ствараем новы праект, які, дарэчы, можна назваць Фестывалем фатаграфіі. Гэта можа быць першым крокам да вырашэння нашых праблем.
Уладзімір ПАРФЯНОК: — Я не супраць у гэтым удзельнічаць, калі зразумею, што будзе адбывацца далей. Што стане працягам выстаўкі?
Сяргей МІХАЛЕНКА: — Выбачайце, але я не веру, што праект можа атрымацца, калі яго робяць такім чынам. Ведаеце такое слова — “калгас”? Не хочацца нікога крыўдзіць, але мяркую, што, калі фестываль робіцца “калгасам”, нічога добрага з гэтага не выходзіць.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Сёння мы столькі разоў казалі пра адсутнасць падтрымкі дзяржавы, але, як бачым, адным з актуальных пытанняў застаецца найперш праблема кансалідацыі фатографаў. Узгадваючы той жа Саюз фотамастакоў Літвы, не магу не нагадаць, што літоўскія майстры дамагліся пэўных зрухаў, праявіўшы з’яднанасць. Ці магчыма такое ў асяроддзі беларускіх фатографаў?
Уладзімір ПАРФЯНОК: — Адзін гарызонт, на які мы адначасова скіроўваем свае погляды, — гэта беларуская фатаграфія. У гэтым, мяркую, і сыходзімся. Але ў кожнага з нас свае метады бачання фатаграфіі. І, паўтаруся, калі разважаць пра пэўную выстаўку, мы мусім ведаць, навошта яе робім.
Галіна ЛАДЗІСАВА: — Дарэчы, і што будзе прадстаўлена на гэтай выстаўцы? Бо часам прапановы прымушаюць чакаць лепшага. Ці цікава тое людзям?
Сяргей ПЛЫТКЕВІЧ: — Калі вас засмучае прыродная фатаграфія, магу прывесці такі факт: выстаўку, зробленую па выніках міжнароднага конкурсу “Залатая чарапаха”, у Маскве наведала больш за паўтара мільёна чалавек! Мяркую, і ў нас падобныя выстаўкі будуць карыстацца папулярнасцю. Але гэта толькі адзін з кірункаў. Зыходзячы з канцэпцыі, тых стыляў можа быць мора.
Юрый ІВАНОЎ: — Гэтаксама з поспехам “гуляе” па Расіі і выстаўка прэс-фатаграфіі.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Зразумела, фестываль, ужо зыходзячы са сваёй назвы, мусіць прадставіць самы разнастайны спектр кірункаў. Але гаворка вось пра што: ці ажыццявіцца гэтая ініцыятыва? Ці патрэбная яна?
Любоў ГАЎРЫЛЮК: — Безумоўна, нам неабходны буйныя форумы! Каб праз шэраг экспазіцый мы змаглі ўбачыць, што ж у нас адбываецца.
Але акрамя пастаяннай экспазіцыі і ўнутраных буйных праектаў, прынцыповым з’яўляецца і прысутнасць беларускай фатаграфіі на міжнародных біенале актуальнага мастацтва — Венецыянскім, Маскоўскім, Кіеўскім і г.д. Толькі-толькі вярнулася з Кіеўскага біенале і магу зазначыць: на жаль, Беларусь на ім прадстаўлена не была.
Разважаючы пра тое, што можа быць на рэспубліканскай ці мінскай выстаўцы-фестывалі, мы не бяром пад увагу сучасныя тэндэнцыі. А яны такія: масавая культура і актуальнае мастацтва паглынаюць фатаграфію, выкарыстоўваюць яе як выяву, міксуюць, робяць з ёй, што заўгодна. І ўзнікае вялікае пытанне: ці захаваецца фатаграфія як штосьці індывідуальнае і як самастойная субстанцыя? Мы можам доўга спрачацца між сабой: вось вы такія, а мы такія, але трэнд сёння іншы, і ён вельмі актыўны, калі не сказаць — агрэсіўны. І ў нас таксама ён ёсць. Той жа паблік-арт. І ўсё гэта вельмі цудоўна! Але як будзе ўпісана фатаграфія ў гэтую будучыню? Ці паспеем мы захаваць інтанацыі, фарбы, імёны? Нам патрэбна хутчэй пра гэта думаць, калі не прызнацца ў тым, што мы ўжо спазніліся.