(Çàêàí÷ýííå. Ïà÷àòàê ó ¹ 51.)
...Àäðûÿí ³êòàðàâ³÷ ÿê ÷àëàâåê âûõàâàíû ¢ øëÿõåöê³ì àñÿðîääç³ ñïà÷àòêó ïåðàæûâࢠãýòóþ ìåëàäðàìàòû÷íóþ ã³ñòîðûþ ìî¢÷ê³, óñ¸ òðûìࢠó ñàáå. À ïîòûì, â³äàöü, íå ñòðûìà¢ñÿ. Ïðûéøî¢ ó öàðêâó, äçå Óðóáåëü óãàðû, íà áóäà¢í³÷ûõ ðûøòàâàííÿõ, ïðàðûñî¢âࢠô³ãóðû ñâÿòûõ. Ïàãëÿäçå¢-ïàãëÿäçå¢ íà ãýòóþ ïðûãàæîñöü Ïðàõࢠ³ êðûêíó¢: "̳õà³ë Àëÿêñàíäðàâ³÷, êàë³ ëàñêà, ñïóñö³öåñÿ ¢í³ç!.." Óðóáåëü ïàñëóõìÿíà ñïóñö³¢ñÿ. "Íàòóðàé âàì, â³äàâî÷íà, ïàñëóæûëà ìàÿ æîíêà?" - Ïðàõࢠ곢íó¢ íà ïîñòàöü Áàãàðîäç³öû. Ïàäàáåíñòâà áûëî â³äàâî÷íàå. Ìàñòàê ìà¢÷à¢. "Ïàâ³íåí âàñ ïàïÿðýäç³öü, ãýòà äàáðîì íå ñêîí÷ûööà. Âàøà áåçðîçóìàâàå çàõàïëåííå ìà¸é æîíêàé êàìïðàìåòóå ÿå. Äà òàãî æ, ïàðòðýòíàå ïàäàáåíñòâà ¢ ³êàíàï³ñå çóñ³ì íå äà ìåñöà. Áàþñÿ, êàë³ òàê ïîéäçå äàëåé, ïðà íîâû çàêàç íå ìîæà áûöü ³ ãàâîðê³. À ïàêóëü ÿ âàì ðàþ çà ìîé êîøò ç'åçäç³öü ó Âåíåöûþ ³ ïàâó÷ûööà òýõí³öû ìàçà³ê³. Ìàã÷ûìà, ãýòà ñïàòðýá³ööà âàì ïðû àïðàöî¢öû Óëàäç³ì³ðñêàãà ñàáîðà. Ìàã÷ûìà..."
² Óðóáåëü ç'åõࢠó ²òàë³þ, êàá ïàïðàöàâàöü ³ çàáûööà. Òàì ç ãàëàâîé àêóíó¢ñÿ ¢ ðàáîòó, âûâó÷ࢠêàëàðûò òâîðࢠâåíåöûÿíöࢠÊàðïà÷à ³ Áåë³í³, à ïà âÿðòàíí³ çðàá³¢ ó ãýòûì êëþ÷û íàòõí¸íûÿ âîáðàçû Ñâÿòîãà ϳñàííÿ.
Êàë³ Óðóáåëü âÿðíó¢ñÿ ¢ ʳå¢, ÿãî äà Ïðàõàâûõ óæî íå çàïðàøàë³. Âîñü òàäû äà ÿãî ³ ïðûéøëà äç¸ðçêàÿ çàäóìà Äýìàíà. Àäíàê ³ òóò ïåðøûÿ íàê³äû ãýòàãà çëîãà äóõà çíàõîäç³ë³ ïàäàáåíñòâà ç Ý.Ïðàõàâàé, ïðà¢äà, çàìåñò àí¸ëüñêàé ÷ûñö³í³ Óðóáåëü âûÿâ³¢ íà òâàðû Äýìàíà ãðóáóþ ïà÷óöö¸âàñöü ³ õ³òðûê³. "ßíà, çíî¢ ÿíà... ßê æà ìíå ïàçáàâ³ööà àä ãýòàé æàí÷ûíû?" - ïàêóòàâࢠìàñòàê.
Àñàáë³âà ÿãî çàñàðîì³ëà ôðàçà Ýì³ë³³ Ëüâî¢íû: "Âû, ̳øýëü, íàäòà äáàåöå ïðà ñÿáå. Ãýòà ¢ñ³ì ïåðàøêàäæàå æûöü ³ çàñìó÷àå òûõ, êàãî âû äóìàåöå, øòî ëþá³öå, à íà ñàìîé ñïðàâå çàñëàíÿåöå ¢ñ¸ ñàáîé ó ðîçíûõ òýàòðàëüíûõ ïîçàõ. Ëþáî¢ æà ïàâ³ííà áûöü äçåéñíàé ³ ñàìààõâÿðíàé". Êàðàöåé, ç ïðû÷ûíû âûñîêàãà äóõî¢íàãà ³ ô³ç³÷íàãà íàïðóæàííÿ, ëþáî¢íàé íÿ¢äà÷û Óðóáåëÿ ïà÷àë³ ìó÷ûöü ïðûñòóïû ì³ãðýí³ (ö³ íå òàäû ïà÷àëàñÿ ÿãî õâàðîáà, ÿêàÿ ³ ïðûâÿëà ÿãî 8 ëþòàãà 1910 ã. äà ñìåðö³ ¢ ïåöÿðáóðãñêàé ïñ³õáàëüí³öû?)...
ßø÷ý ¸í ñïðàáàâࢠçìàãàööà. Àäïðàâ³¢ ó êàì³ñ³þ ïà áóäà¢í³öòâå Óëàäç³ì³ðñêàãà ñàáîðà ñåðûþ àêâàðýëüíûõ ýñê³çࢠðîñï³ñó ç òëóìà÷ýííåì: "ß íàìàãà¢ñÿ çðàá³öü ³ëþç³þ Õðûñòà, ïà ìàã÷ûìàñö³, ñàìàé öóäî¢íàé". Àëå ýñê³çû çàáðàêàâàë³: ìà¢ëÿ¢, ðàçûõîäçÿööà ç ïðàâàñëà¢íûì ³êàíàãðàô³÷íûì êàíîíàì. ² òóò óñ¸ ïàéøëî, ÿê êàæóöü, øûâàðàò-íàâûâàðàò. Ìàñòàê ïà÷ࢠìîöíà ï³öü, ñòࢠçàõàïëÿööà ³íøûì³ æàí÷ûíàì³, ãàëî¢íûì ÷ûíàì - çàåçäæûì³ àêòðûñàì³ ³ òàíöî¢ø÷ûöàì³, íÿäáàéíà ñòàâ³ööà äà ñâà³õ òâîðà¢: ìîã ïàðâàöü ãàòîâóþ êàðö³íó, çâåðõó ñêîí÷àíàé ìàëÿâàöü ³íøóþ...
Ðàñïàâÿäó ïðà àäç³í òàê³ âûïàäàê. Àäíîé÷û äà Óðóáåëÿ ïðûéøë³ À.Ïðàõࢠ³ Â.Âàñíÿöî¢ (àïîøí³ òàêñàìà øìàò ïðàöàâࢠâà Óëàäç³ì³ðñê³ì ñàáîðû). Ïðûéøë³ ³ ïàáà÷ûë³, øòî ̳õà³ë Àëÿêñàíäðàâ³÷ ó àï'ÿíåëûì ñòàíå õðàïå íà ñâà¸é ìàëåíüêàé êàíàïå, à ïîáà÷, íà ìàëüáåðöå, - öóäî¢íàÿ êàðö³íà, ÿêóþ ìàñòàê íàìàëÿâà¢, â³äàöü, íî÷÷ó: "Ìàëåííå ïðà ÷àøó, àáî Õðûñòîñ ó Ãåôñ³ìàíñê³ì ñàäçå". Óçðóøàíûÿ êàðö³íàé íÿçâàíûÿ ãîñö³ òóò æà àäïðàâ³ë³ñÿ ¢ Á³á³êà¢ñê³ çàâóëàê, ó äîì ¹12 äà áóéíîãà ìåöýíàòà ³ êàëåêöûÿíåðà ̳êàëàÿ Öÿðýø÷àíê³ ³ ¢ãàâàðûë³ ÿãî, ìà¢ëÿ¢, ïàêóëü íå ïîçíà, ïàåõàöü äà Óðóáåëÿ. Óçÿë³ áðû÷êó ³ õóòêà ïðûåõàë³ äà ìàñòàêà. Òîé óæî ïðà÷íó¢ñÿ, ñÿäçå¢, óâåñü óñêóäëà÷àíû, ðàç'þøàíû, íà êàíàïå, â³äàöü, ìàðû¢, ÿê áû àïàõìÿë³ööà. Ïàëàòíî "Ìàëåííå..." âåëüì³ ñïàäàáàëàñÿ Öÿðýø÷àíêó. ¨í çàÿâ³¢ Óðóáåëþ: "̳ëû ̳õà³ë Àëÿêñàíäðàâ³÷, ÿ êóïëÿþ ïàëàòíî çà òðûñòà ðóá븢, âîñü çàäàòàê. Òîëüê³, ïðàøó âàñ, áîëüø í³÷îãà íå ðàá³öå, ÿ çà¢òðà ðàí³öàé ïðûåäó, ïðûâÿçó àñòàòí³ÿ ãðîøû!" "Òàê-òàê, êàíåøíå!" - ïàãàäç³¢ñÿ ìàñòàê. Òàäû ãýòà áûë³ âÿë³ê³ÿ ãðîøû.
Êàë³ íàñòóïíûì ðàíêàì Öÿðýø÷àíêà ðàçàì ç Ïðàõàâûì ïðûí¸ñ ãðîøû, Óðóáåëü äðàìà¢, àëå íå ñïà¢. Ïîáà÷ ñòàÿëà êàðö³íà, äàêëàäíåé, óñ¸, øòî àä ÿå çàñòàëîñÿ: íà ïàëàòíå áûëà íàìàëÿâàíà ýêñïðýñ³¢íàÿ íàïà¢ãîëàÿ ô³ãóðà ðûæàé öûðêà÷ê³ íà êàí³. Àêàçàëàñÿ, ãýòà áûëà ³òàëüÿíêà Àííà Ãàïïý, ÿêàÿ ïðàöàâàëà íàåçí³öàé. Óáà÷û¢øû íÿìîå ìà¢÷àííå ãàñöåé, Óðóáåëü ðàç⸢ ðóêàì³: "Äàðàã³ÿ ìàå ̳êàëàé Àðöåì'åâ³÷ ³ Àäðûÿí ³êòàðàâ³÷, ÿ ðàä âàñ áà÷ûöü! Âîñü ó÷îðà ¢âå÷àðû õàäç³¢ ó öûðê, ïîòûì çàõàöåëàñÿ íàìàëÿâàöü ñâàå ¢ðàæàíí³... Ïàëàòíà íå áûëî, äûê ÿ- çâåðõó òîé êàðö³íê³: ðàç ³ ãàòîâà! Íå ðàçóìåþ âàøûõ ïåðàæûâàííÿ¢... Ïàãëÿäç³öå: ãýòà æ çíà÷íà ëåïø!.."
Ñëîâàì, ïàñòóïîâà Óðóáåëü ñòࢠðàñ÷àðî¢âàöü ñâà³õ ñÿáðî¢ íåñàáðàíàñöþ ³ íåïàñëÿäî¢íàñöþ, "ðàññåÿíûì âîáðàçàì æûööÿ" (ñëîâû ÿãî áàöüê³). Íåéê³ ÷àñ æû¢ áåç ìýáë³ ¢ ïàêî³, ÿê³ íå àöÿïëÿ¢ñÿ, êåïñêà àïðàíà¢ñÿ. À çóñ³ì æà íÿäà¢íà áû¢ ÷àñ, êàë³ çãðàáíàñöü, ýëåãàíòíàñöü, âûòàí÷àíàñöü ̳õà³ë öàí³¢ âûøýé çà ¢ñ¸, ³ íå òîëüê³ ¢ æûâàï³ñå, àëå ³ ¢ àäçåíí³. Êàë³ ïýöêàë³ñÿ ìàíæýòû, ¸í ³øî¢ êóïëÿöü íîâóþ êàøóëþ, õàöÿ ìîã òàê³ì ÷ûíàì çàñòàööà áåç àáåäó. Áûâàëà, íå ìå¢ ãðîøàé, àëå ðàí³öàé óìûâà¢ñÿ äóõàì³, âûë³âàþ÷û ¢ òàç³ê ïà öýëûì ôëàêîíå. Àääàâࢠñâàå êàðö³íû çà êàïåéê³, êàá êóï³öü ë³øí³ öûë³íäð, ãàëüøòóê àáî ïàðó áåëûõ ïàëü÷àòàê. ³êòàð Âàñíÿöî¢ ³ Êàíñòàíö³í Êàðîâ³í, ãëåäçÿ÷û íà ÿãî, áûâàëà, øàïòàë³ñÿ: "Å¢ðàïååö, ãàíàðûñòû ïàí, íå òîå øòî ìû ç òàáîé, óöþã³!".
² âîñü çäàðûëàñÿ òàêîå... Àëå ¢ëàñíàé ãàëå÷û Óðóáåëü í³áûòà íå çà¢âàæà¢. ϳñࢠðîäíûì: "Ó ìÿíå öóäî¢íû ïàêîé". Óáà÷û¢øû ãýòû "öóäî¢íû ïàêîé", òàòà, ÿê³ íàâåäࢠ̳øó ¢ 1886 ãîäçå, æàõíó¢ñÿ: "Óñÿ ìýáë³ðî¢êà - äâà ïðîñòûÿ òàáóðýòû ³ ëîæàê. ͳ ö¸ïëàé êî¢äðû, í³ ö¸ïëàãà ïàë³òî... Ìîæà áûöü, ó çàêëàäçå. Ó ê³øýí³ ¢ñÿãî ïÿöü êàïååê, ë³òàðàëüíà... Áàëþ÷à, ãîðêà äà ñë¸ç ìíå áûëî ¢ñ¸ ãýòà áà÷ûöü. Ñòîëüê³ æ áûëî áë³ñêó÷ûõ íàäçåé! À ¢æî 30 ãàäî¢. ² øòî æ?"
Êàíåøíå æ, Óðóáåëü ìîã çâÿðíóööà ïà äàïàìîãó äà Ïðàõàâà, àëå òóò óæî ãîðäàñöü íå äàçâàëÿëà çíåâàæàööà ïåðàä ó÷àðàøí³ì äàáðàäçååì, õàöÿ òîé çðàá³¢ äëÿ ìàëàäîãà Óðóáåëÿ âåëüì³ øìàò ÷àãî... Ó òîé æà ÷àñ, ÿê í³ äç³¢íà, âåëüì³ ìíîãà ìàëÿâࢠ³ ðûñàâࢠó ñâà³õ áëàêíîòàõ àáî ïðîñòà íà êàâàëà÷êó ïàïåðû. Àëå ÿìó ¢æî áûëî ÷ûì ãàíàðûööà: ãàëî¢íàå ¢ ÿãî ê³å¢ñê³ì æûöö³ - ¸í ðàñï³ñࢠñöÿíó ʳðûëà¢ñêàé öàðêâû áåç ïàïÿðýäíÿé ïðàðûñî¢ê³, ³ òàê ýêñïðýñ³¢íà, ç ãëûáîê³ì ðàçóìåííåì ôîðìû, øòî ¢ñå àõíóë³, ó òûì ë³êó ³ ñàì Ïðàõà¢! Êàíåøíå, ³ãíàðàâàííå ç áîêó Ïðàõàâà Óðóáåëü óñïðûìࢠÿê àñàá³ñòóþ çíÿâàãó, àëå ¢ñ¸ æ ïðûõîäç³¢ äà ÿãî ³ ïðàïàíî¢âࢠñâàå ïàñëóã³ ¢ ðàñïðàöî¢öû õàöÿ á àñîáíûõ ýëåìåíòࢠðîñï³ñó. Áî Óðóáåëü, êàíåøíå æ, ìîã áû ïðýòýíäàâàöü íà òàê³ÿ ðàáîòû âà Óëàäç³ì³ðñê³ì ñàáîðû: ¸í óæî, ÿê ÿ êàçࢠâûøýé, çðàá³¢ äëÿ ãýòàãà øìàò íàê³äà¢, àêâàðýëüíûõ ýñê³çࢠá³áëåéñê³õ ñþæýòࢠäëÿ ñöåí áàêàâûõ ïðûäçåëà¢.
Àëå âîñü òóò ³ ñûãðàëà ñâàþ íåãàòû¢íóþ ðîëþ òîå ñàìàå íÿø÷àñíàå êàõàííå Óðóáåëÿ äà æîíê³ Ïðàõàâà. ² àäíîé÷û Ïðàõà¢, â³äàöü, íå âûòðûâà¢øû ñâà³õ äóøý¢íûõ ïåðàæûâàííÿ¢, àä ïàñëóã Óðóáåëÿ, ÿê³ âÿðíó¢ñÿ ç ²òàë³³, àäìîâ³¢ñÿ. ² ãàòîâû ¢ðóáåëå¢ñê³ ðîñï³ñ àìàëü íàïàëîâó, äàêëàäíåé, àðíàìåíòû, ïåðàï³ñà¢, íà áîëüø í³çê³ì óçðî¢í³, ³íøû ìàñòàê - Ïàâåë Ñâÿäîìñê³, óçÿ¢øû çà àñíîâó øýñöü ñþæýòࢠç àïîøí³õ äç¸í æûööÿ Õðûñòà. Íó, à ̳õà³ë Óðóáåëü ó 1889 ã. ïåðàåõࢠó Ìàñêâó, äçå, ïàñÿáðàâà¢øû ç Ñàâàé Ìàìàíòàâûì, çðàá³¢ ñâàå ëåïøûÿ òâîðû. Àëå ãýòà ¢æî çóñ³ì ³íøàÿ ã³ñòîðûÿ ¢ ø÷àñë³âàé ³, ó òîé æà ÷àñ, âåëüì³ òðàã³÷íàé á³ÿãðàô³³ Óðóáåëÿ, íå çâÿçàíàÿ ç ìà³ì ñ¸ííÿøí³ì ãåðîåì. ² òàìó ÿå àïóñêàþ...
Êàíåøíå, ìÿíå ÿê ìàñòàöòâàçíà¢öó âåëüì³ ö³êàâ³öü Àäðûÿí Ïðàõࢠó ÿêàñö³ à¢òàðà ðàáîò ïà ã³ñòîðû³ ñòàðàæûòíàåã³ïåöêàãà, ñòàðàæûòíàãðý÷àñêàãà ³ â³çàíòûéñêàãà ìàñòàöòâà, ÿê áóéíû àðõåîëàã ³ ðýñòà¢ðàòàð, ÿê³ ç ñÿðýäç³íû 1870-õ ãàäî¢ ïà÷ࢠâûñòóïàöü ìàñòàöê³ì êðûòûêàì, õàöÿ ¢ ã³ñòîðûþ ìàñòàöòâà ¸í óâàéøî¢ ïåðø çà ¢ñ¸ ÿê áóéíû àðõåîëàã, ðýñòà¢ðàòàð, àäêðûâàëüí³ê ôðýñàê XII ñò. ó ê³å¢ñêàé ʳðûëà¢ñêàé öàðêâå, ê³ðà¢í³ê áóäà¢í³öòâà ³ ¢íóòðàíàãà àçäàáëåííÿ Óëàäç³ì³ðñêàãà ñàáîðà ¢ ʳåâå. Äàðý÷û, ¸í ðýäàãàâࢠìàñòàöê³ àääçåë øòîòûäí¸âàãà ÷àñîï³ñà "Ï÷åëà", äçå ï³ñࢠïàä ïñå¢äàí³ìàì "Ïðàôàí". À ãàëî¢íûì ðýäàêòàðàì áû¢ áåëàðóñ ̳õà³ë ̳êåøûí - òîé ñàìû, ÿê³ ðàçàì ç çåìëÿêîì ²âàíàì Øðýäýðàì ñòâàðû¢ ó Íî¢ãàðàäçå ñëàâóòû "Ïîìí³ê 1000-ãîääçþ Ðàñ³³".
Çàõîïëåíû ñàöûÿëüíûì ìàñòàöòâàì ïåðàäçâ³æí³êà¢, Àäðûÿí Ïðàõࢠóñâåäàìëÿ¢ ³õ ã³ñòàðû÷íóþ çíà÷íàñöü ³ ³ìêíó¢ñÿ ñàäçåéí³÷àöü ïîñïåõó íîâàãà ìàñòàöòâà. Ãýòû íÿäî¢ã³ ÷àñ (2-ÿ ïàëîâà 1870-õ) íàéáîëüøàãà çáë³æýííÿ ç äýìàêðàòû÷íûì æûâàï³ñàì ìîæíà ë³÷ûöü íàéëåïøûì ó äçåéíàñö³ Ïðàõàâà, ÿê³ ¢ öýëûì, òðýáà ñêàçàöü ïðà¢äó, âûëó÷à¢ñÿ íåéêàé íÿñòàëàñöþ, õ³ñòêàñöþ ¢ ïîãëÿäàõ, ³ ¢ ðýøöå ðýøò "çàâÿçà¢" ç êðûòû÷íàé äçåéíàñöþ. Ö³êàâà, øòî ïåðøûÿ ëåêöû³ Ïðàõàâà ¢ Ïåöÿðáóðãñê³ì óí³âåðñ³òýöå ³ ¢ Àêàäýì³³ ìàñòàöòâà, ÿãî ïåðøûÿ àðòûêóëû âûêë³êàë³ íàñöÿðîæàíàñöü ³ íåïðûÿçíàñöü äýìàêðàòû÷íàé ìàñòàöêàé ãðàìàäñêàñö³. Íàïðûêëàä, Ó.Ñòàñࢠó ñâà¸é óí³âåðñ³òýöêàé ëåêöû³ (26 ëþòàãà 1874 ã.) ÿãî íà¢ïðîñò àáâ³íàâà÷âࢠçà ïàäòðûìêó òýîðû³ "ìàñòàöòâà äëÿ ìàñòàöòâà", "íÿâîëüíàé ³ íå¢ñâÿäîìëåíàé òâîð÷àñö³". Ç ³íøàãà áîêó, Ïðàõࢠó íåïðûñòîéíà ðýçêàé ôîðìå ìîã áåç öûðûìîí³é âûñìåÿöü Ñòàñàâà, ÿê³ ³íøûì ðàçàì çàõâàëüâࢠïàñðýäíûÿ, ñëàáûÿ òâîðû, à ðýàë³çì ðàçóìå¢ âóçêà, òîëüê³ ¢ ïëàíå ñþæýòà, ³ ìàëà íàäàâࢠóâàã³ ôîðìå, íå êàæó÷û ¢æî ïðà òîå, øòî àäìà¢ëÿ¢ óñ¸ ðóñêàå ìàñòàöòâà XVIII - 1-é ïàëîâû XIX ñòñò.
Ïðàâàäûð ïåðàäçâ³æí³êࢠ²âàí Êðàìñêîé òàêñàìà ï³ëüíà ñà÷û¢ çà âûñòóïëåííÿì³ "ïàãàðäë³âàãà ìåíòàðà" Ïðàõàâà, âûêàçâàþ÷û íåçäàâàëüíåííå ÿãîíûì³ ³äýÿì³, ÿãî "³äýàë³ñòû÷íàé ýñòýòûêàé". Äóìêà êðûòûêà ïðà òîå, øòî òîëüê³ ïðàç "ïðûãàæîñöü, äàñêàíàëàñöü ôîðìû âûÿ¢ëåííÿ ìîæíà ïðûéñö³ äà ìàñòàöêàãà òâîðà ¢ ñàïðà¢äíûì ñýíñå ñëîâà", ç'ÿ¢ëÿëàñÿ äëÿ Êðàìñêîãà, ïðûõ³ëüí³êà äýìàêðàòû÷íàé òýíäýíöû¸çíàñö³, êàíåøíå æ, äàë¸êàé àä ÿãî ýñòýòû÷íûõ ïðûíöûïà¢.
Àäíàê õóòêà Ïðàõࢠïåðàéøî¢ íà ³íøûÿ ðýéê³ ñâà³õ ïîãëÿäࢠíà ìàñòàöòâà ïåðàäçâ³æí³êà¢. Ïåðàéøî¢ ñàì, íåçàëåæíà àä ïðýñ³íãó ÿãî àïàíåíòà¢. ² ¢æî òîé æà ñàìû Êðàìñêîé ó àðòûêóëå "Ðóñê³ÿ ìàñòàöê³ÿ êðûòûê³" êàæà ïðà Ïðàõàâà ÿê ïðà âûäàòíàãà ìàñòàöòâàçíà¢öó, ÿê³ "ïðàâ³ëüíà ðàçóìåå" êðûòû÷íû ðýàë³çì. Äû ³ Ñòàñࢠïåðàñòࢠïðûë³÷âàöü Ïðàõàâà äà "òîðìàçà ðóñêàãà ìàñòàöòâà", àöýíüâàþ÷û òàãî ÿê êðûòûêà ³ "áóéíîãà âó÷îíàãà". Øòî ³ êàçàöü, ó Ïðàõàâà áûëà âåëüì³ òîíêàÿ ìàñòàöêàÿ ³íòó³öûÿ. Ñêàæàì, ¸í ïåðøûì ïàáà÷û¢ ñâîåàñàáë³âû òàëåíò Â.Ñóðûêàâà ¢ ÿãîíàé, ÿø÷ý âó÷í¸¢ñêàé, êàðö³íå "Àïîñòàë Ïàâåë ïåðàä ñóäîì ²ðàäà Àãðûïû". Ïðàçîðë³âà âûëó÷û¢ òàëåíò Â.Âàñíÿöîâà ³ ïðàäêàçࢠÿìó ñëàâó ã³ñòàðû÷íàãà ìàñòàêà, àäçíà÷àþ÷û ÿãî "ø÷ûðàñöü ³ íàðîäíàñöü âà ¢çíà¢ëåíí³ ñöýí ñòàðàäà¢íÿãà ðóñêàãà æûööÿ ³ ã³ñòîðû³". Ïåðøûì àäêðû¢ Òàðàñà Øà¢÷ýíêó ÿê òàëåíàâ³òàãà ìàñòàêà. Çàõàïëÿ¢ñÿ òâîðàì³ Êðàìñêîãà, Ïÿðîâà, ßðàøýíê³, Ðýï³íà, Ìàêî¢ñêàãà, Øûøê³íà, Êó³íäæû, ÿê³ÿ ñòàíàâ³ë³ñÿ ÿìó ¢ñ¸ áë³æýé ³ áîëüø çðàçóìåëûì³. ² òóò æà êàæà, øòî "ðóñêàå ìàñòàöòâà" ç Àêàäýì³³ çí³êëà, ³ ÿíî ïåðàñòàëà áûöü öýíòðàì ãàëî¢íûõ ìàñòàöê³õ ñ³ë. Ãýòàÿ ðîëÿ ïåðàéøëà äà "íîâàãà öýíòðà" - Òàâàðûñòâà ïåðàñî¢íûõ âûñòàâàê, ÿêîå ñêëàäàåööà ç òûõ, êàãî "êàíñåðâàòû¢íàÿ êë³êà" âûãíàëà ç Àêàäýì³³. Ðýàë³çì - "Ïðà¢äà, ïðà¢äà, ïðà¢äà!" - âîñü øòî ïàòðýáíà íîâàìó ÷àñó, óñêë³êàå Ïðàõà¢. ² ïàäêðýñë³âàå: "Ïà-çà íàðîäíàñöþ íÿìà ìàñòàöòâà; òîëüê³ ìàñòàöòâà Àêàäýì³³ ìîæà áûöü êàñìàïàë³òû÷íàå - òîå ìàñòàöòâà, ÿêîìó ðàøó÷à ¢ñ¸ ðî¢íà, øòî àäëþñòðî¢âàöü, ã. çí. ÿíî í³÷îãà àñàáë³âà íå ëþá³öü ³ í³÷îãà àñàáë³âà íå íåíàâ³äç³öü... Ìàñòàöòâà ³äýé, ìàñòàöòâà ¢íóòðàíà ïåðàêàíàíàå, çà¢ñ¸äû ãëûáîêà íàöûÿíàëüíàå..." Ìíå çäàåööà, òàêàÿ äóìêà ³ ñ¸ííÿ, çóñ³ì ó ³íøû ÷àñ, ìàå ïðàâà íà ³ñíàâàííå. Ö³ íå òàê?..
Ïàñëÿ çàêðûööÿ "Ï÷åëû" ³ ñïûíåííÿ ÷ûòàííÿ ëåêöûé ïà ã³ñòîðû³ ìàñòàöòâà ¢ Àêàäýì³³, ÿêàÿ áûëà íåçàäàâîëåíà Ïðàõàâûì ç ïðû÷ûíû ÿãî âåëüì³ çàõîïëåíûõ ïðûçíàííÿ¢ çàñëóã ïåðàñî¢í³êࢠ³ ðýçêà êðûòû÷íûõ âîäãóêࢠïðà àêàäýì³÷íûÿ ìåòàäû âûêëàäàííÿ, Àäðûÿí ³êòàðàâ³÷ ïåðàÿçäæàå ¢ ʳå¢. Òóò, öÿãàì ìíîã³õ ãàäî¢, ¸í, ÿê ÿ ¢æî ðàñêàçà¢, ê³ðóå ðàáîòàì³ ïà ðýñòà¢ðàöû³ ñòàðàæûòíûõ öýðêâࢠ³ ïà ðîñï³ñå Óëàäç³ì³ðñêàãà ñàáîðà (ó àïîøí³õ óäçåëüí³÷àë³ Óðóáåëü, Âàñíÿöî¢, Íåñöåðà¢). Òîëüê³ íàïðûêàíöû 1890-õ ãàäî¢ Ïðàõࢠâÿðòàåööà ¢ Ïåöÿðáóðã, äçå ÷ûòàå ëåêöû³ âà ¢í³âåðñ³òýöå, âÿäçå àääçåë ó ÷àñîï³ñå "Õóäîæåñòâåííûå ñîêðîâèùà Ðîññèè", àëå êðûòûêàé áîëüø íå çàéìàåööà.
Àäðûÿí Ïðàõࢠïåðàæû¢ Óðóáåëÿ íà øýñöü ãàäî¢ ³ ïàéøî¢ ç æûööÿ 14 ìàÿ 1916ãà ¢ ßëöå, àëå ¢ ã³ñòîðû³ ìàñòàöòâà, àêðàìÿ ¢ñÿãî ³íøàãà, çàñòà¢ñÿ ïåðøûì ïðàêòû÷íûì íàñòà¢í³êàì âÿë³êàãà Óðóáåëÿ, ÿêîìó ¸í äࢠäàðîãó ¢ áåññìÿðîòíàñöü... À Ýì³ë³ÿ Ëüâî¢íà ïåðàæûëà ñâàéãî ìóæà íà øýñöü ãàäî¢...
P.S. ² ÿø÷ý àäíî íåâÿë³êàå ¢äàêëàäíåííå. Ó ì³íóëûì íóìàðû "Ê" ïàâåäàìëÿëàñÿ ïðà ¢ñòàíî¢êó ìåìàðûÿëüíàé äîøê³ Àäðûÿíó Ïðàõàâó. Äûê âîñü, ç'ÿâ³ëàñÿ ÿíà íà áóäûíêó Ìñö³ñëà¢ñêàãà ã³ñòîðûêà-àðõåàëàã³÷íàãà ìóçåÿ.