Міхаіл ФІНБЕРГ, дырэктар - мастацкі кіраўнік Нацыянальнага акадэмічнага канцэртнага аркестра Рэспублікі Беларусь, народны артыст краіны, прафесар:- Многія праблемы зыходзяць з таго, што мы не ўлічваем слухача- таго, хто і з'яўляецца галоўнай мэтай усёй папярэдняй працы па стварэнні песень. Мы нацэлены на тую аўдыторыю, якая прыйдзе на канцэрты маладзечанскага фестывалю, якая паглядзіць іх тэлетрансляцыі. Але як ахапіць тых, хто слухае FM-станцыі? Там вы беларускамоўных песень не пачуеце.
Надзея БУНЦЭВІЧ, музыказнаўца:- Тыя ж Аляксандра і Канстанцін, якія вельмі хацелі прыняць удзел у нашым "круглым стале", але, на жаль, затрымаліся на рэпетыцыі, не раз распавядалі, як на FM-станцыях іх просяць зрабіць рускамоўную версію той або іншай песні. І яны вымушаны перакладаць беларускія песні, каб тыя пайшлі ў эфір! Ці- спецыяльна для FM-станцый запісваць рускамоўныя песні.
Ірына ДАРАФЕЕВА, заслужаная артыстка Беларусі, лаўрэат міжнародных конкурсаў:- Я шмат езджу па нашай краіне і спяваю беларускамоўныя песні. Магу засведчыць, што ў простай публікі стаўленне зусім іншае. Наадварот, просяць мяне праспяваць тую або іншую беларускамоўную песню, якая ім больш падабаецца. Народ свой выбар зрабіў. І гэта вельмі важна! Таму дзякуй вялікі ўсім аўтарам, якія дораць мне ды іншым выканаўцам беларускамоўныя песні!
Алег МОЛЧАН, кампазітар:- Калі ў 91-м "Песняры" выступалі ў Амерыцы з праграмай "Вянок Багдановічу" да 100-годдзя з дня нараджэння паэта, зала ўстала і 40 хвілін апладзіравала нам стоячы. Мулявін нават разгубіўся ад такога прыёму, усё казаў гэтак шэптам: "Мабыць, трэба сыходзіць. Ну, што нам тут яшчэ рабіць?" А зала не адпускала! Там я, мабыць, ледзь не ўпершыню ўсвядоміў: вось яна, наша беларуская культура! Такі гонар узяў! Вось тое, што трэба прэзентаваць як візітоўку нацыі- наша, беларускае!
Навум ГАЛЬПЯРОВІЧ, паэт, галоўны дырэктар радыёстанцыі "Беларусь":- Сапраўды, чаму трэба арыентавацца толькі на FM-станцыі? На тым жа Беларускім радыё Музычнае вяшчанне ўзначальвае Таццяна Якушава, якая шмат робіць для папулярызацыі айчынных песень. Каб усе рабілі столькі, колькі яна, дык такія песні не сыходзілі б з вуснаў слухачоў: іх падхоплівалі б і спявалі.
Таццяна ЯКУШАВА, галоўны рэдактар Музычнага вяшчання Першага Нацыянальнага канала Беларускага радыё:- Так, нават на гэтым фестывалі мы вялі прамую трансляцыю шыкоўнага, падкрэслю, канцэрта адкрыцця, дзе Нацыянальны акадэмічны канцэртны аркестр Беларусі на чале з народным артыстам краіны, прафесарам Міхаілам Фінбергам прапанаваў праграму памяці Уладзіміра Мулявіна. Гучалі і будуць гучаць у нашым эфіры і фрагменты з гэтай праграмы, асобныя кампазіцыі ў выкананні салістаў аркестра. Так мы робім заўсёды! Ніводная добрая песня, ніводны новы запіс не застаюцца па-за ўвагай.
Н.БУНЦЭВІЧ:- Наколькі мне вядома, ужо другі год вы ініцыюеце конкурс маладых выканаўцаў, дзе абавязковай умовай застаецца выкананне беларускіх твораў.
Т.ЯКУШАВА:- Так, гэтым конкурсам мы імкнёмся стымуляваць напісанне новых беларускіх песень, але апошнім часам гэта не так проста. Бо многія аўтары і выканаўцы скардзяцца, што надалей ім гэтыя песні няма дзе рэалізаваць. Сапраўды, недастаткова ў нас такіх канцэртных пляцовак, такіх тэлепраектаў, конкурсаў ды фестываляў, дзе былі б запатрабаваны менавіта беларускамоўныя песні. Мне часам так і кажуць адкрытым тэкстам: "Вось, напісалі спецыяльна для вас. Бо нідзе больш яе не возьмуць, нідзе больш такая песня не пойдзе, акрамя як на Беларускім радыё". Мабыць, у іншых выпадках можна было б ганарыцца, што мы такія ўнікальныя, але ў дадзеным кантэксце тая "ўнікальнасць" зусім не радуе.
М.ФІНБЕРГ:- Каб айчынная песня жыла і развівалася, трэба адрадзіць Нацыянальны конкурс на лепшую беларускую песню. Менавіта конкурс, а не хіт-парад, вынікі якога часам падводзяцца незразумела як. Толькі такі конкурс дасць нам новыя цікавыя творы, недахоп якіх усе мы адчуваем.
Генадзь СМОЛЬСКІ, дырэктар Палаца культуры ААТ "БелАЗ":- Праводзячы ў Жодзіне Рэспубліканскі конкурс маладых эстрадных выканаўцаў "Белазаўскі акорд", мы заўсёды прадугледжваем таксама прэмію за лепшую новую беларускамоўную песню. Увогуле, на гэтым конкурсе таксама абавязковай умовай з'яўляецца выкананне беларускай песні. Каб удзельнікі не паўтаралі кожны год адзін і той жа рэпертуар, змяшчаем на сайце спіс кампазіцый, што прагучалі раней. Фарміруючы склад фіналістаў, аддаём перавагу цікаваму рэпертуару. Штогод выдаём кампакт-дыскі конкурсных выступленняў, прычым з'яўляюцца яны ўжо да гала-канцэрта закрыцця конкурсу, на якім узнагароджваюцца пераможцы.
Святлана САРОКА, дырэктар Палаца культуры г. Маладзечна:- На жаль, на апошніх маладзечанскіх фестывалях чамусьці перасталі вызначаць лепшую песню - раней гэта было.
Н.БУНЦЭВІЧ:- Нагадаю, як Уладзімір Буднік, якога сёння ўжо няма з намі, стаў пераможцам за сваю песню "Янка Купала". Гэта быў сапраўдны фурор! І колькі гонару было ў гэтага, здавалася б, даўно прызнанага кампазітара, што яго ўганаравалі менавіта на фестывалі ў Маладзечне!
Т.ЯКУШАВА:- Думаю, усім нам трэба аб'яднаць намаганні. Бо ёсць конкурс на радыё- гэта наш згаданы ўжо праект "Маладыя таленты Беларусі", ёсць конкурс юных выканаўцаў "Маладзічок", які паспяхова праводзіцца ў Маладзечне, ёсць, нарэшце, Нацыянальны фестываль беларускай песні і паэзіі. І на ўсіх гэтых конкурсах адчуваецца недахоп менавіта новых беларускіх песень. Значыць, патрэбны, як правільна прапанаваў Міхаіл Якаўлевіч, конкурс на лепшую новую беларускамоўную песню. Толькі тады штосьці зрушыцца з месца, пачне развівацца не толькі эстрада сама па сабе, але і менавіта песенная творчасць- прафесійная, высокамастацкая. Але ж стварэнне новых песень не азначае адмовы ад ранейшых. Нагадаю, як колькі гадоў таму на фестывалі ў Маладзечне быў прэзентаваны праект "Беларуская калекцыя", складзены з айчынных песень мінулых гадоў. Той канцэрт стаўся адным з самых запатрабаваных. Але ж мы ўзялі толькі маленечкую частку таго, што павінна гучаць. Беларуская песенная спадчына- вялізная, і мы ведаем далёка не ўсе песні, вартыя таго, каб быць адроджанымі ў новых аранжыроўках, новым выкананні. Такія праекты таксама павінны існаваць і падштурхоўваць выканаўцаў да пошуку ўласных цікавых інтэрпрэтацый. Тут прыклад, зноў-такі, трэба браць з маэстра Фінберга. Якія шыкоўныя канцэрты беларускай акадэмічнай музыкі ён рэгулярна ладзіць! Там што ні твор- то сапраўднае адкрыццё. Можна толькі вітаць, што падобны канцэрт упрыгожыў і цяперашні песенны фестываль: спалучэнне жанраў і стыляў, акадэмічнай музыкі і эстраднай пашырыла палітру фестывалю, зрабіла ўвагу да нацыянальнай спадчыны- у яе розных праявах- больш акцэнтаванай. Гэта таксама цудоўны прыклад аб'яднання намаганняў: Нацыянальнага канцэртнага аркестра і яго камерных калектываў, а таксама сімфанічнага аркестра Маладзечанскага музычнага вучылішча імя Міхала Клеафаса Агінскага пад кіраўніцтвам Рыгора Сарокі.
Н.БУНЦЭВІЧ:- Гэта таксама прыклад таго, як можна зрабіць вельмі і вельмі запатрабаванай не толькі эстрадную, але і камерную беларускую музыку.
Н.ГАЛЬПЯРОВІЧ:- Мы нядаўна праводзілі конкурс для замежных радыёслухачоў. Называўся ён "Адкрый для сябе Беларусь" і меў на мэце папулярызацыю нашай краіны, яе адметнасцей і дасягненняў. Перамог удзельнік з Нігерыі: ён найбольш поўна адказаў на ўсе пытанні. Мы гатовы арганізаваць такі ж праект, толькі музычны, накіраваны на папулярызацыю нашых беларускіх песень, каб слухачы вызначалі, што ім больш спадабалася, якіх песень яны чакаюць, што ведаюць пра аўтараў і выканаўцаў. Гэты праект можа быць і сумесным! Давайце разам з Міністэрствам культуры абмяркуем яго ўмовы- і, калі ласка, мы зробім усё, што ад нас залежыць.
Таццяна КАСМАЧОВА, прадзюсар:- Сапраўды, тыя, хто кажа, што беларускамоўныя песні- незапатрабаваныя, часам папросту нічога не робяць для іх папулярызацыі. Мы з Пятром Елфімавым бываем шмат дзе ў замежжы: ад Расіі да Амерыкі. Ну няма такой краіны, дзе не быў бы запатрабаваны твой нацыянальны твор! Наадварот, паўсюль просяць менавіта штосьці сваё. Калі ж выканаўца папросту непрафесійны, дык што б ён ні спяваў, у яго нічога не будзе запатрабаваным. Так што трэба проста ўвесці падзел спевакоў на прафесіяналаў і аматараў- і ўсё стане на свае месцы.
Пётр ЕЛФІМАЎ, спявак, лаўрэат міжнародных конкурсаў:- Прыкладам для ўсіх нас у такой папулярызацыі беларускіх песень быў і застаецца Уладзімір Мулявін і яго "Песняры". Гэта быў той недасяжны для іншых узровень, калі беларускія песні заспявалі ўсе, нават у замежжы- па-беларуску.
Вячаслаў ПАНІН, галоўны рэжысёр Маладзёжнага тэатра эстрады:- У замежжы- так. А ў нас часам нават ад артыстаў можна пачуць: маўляў, у Беларусі- дзве дзяржаўныя мовы, таму я спяваў і буду спяваць па-руску. Пры такім падыходзе, і гэта ўсе добра разумеюць, раўнавага паміж мовамі парушаецца. Замест дзвюх моў на эстрадзе пануе адна- другая ж узгадваецца хіба на нейкіх спецыяльных праектах, а не ў паўсядзённай канцэртнай практыцы. Таму, мабыць, патрэбны яшчэ нейкія стымулы, калі не спрацоўвае элементарны патрыятызм.
Алесь БАДАК, паэт:- Стымулы могуць быць розныя. Той жа фестываль у Маладзечне: калі ён стане высокапрэстыжным у краіне і пры гэтым будзе складацца выключна з беларускамоўных песень, усе артысты, паверце, заспяваюць па-беларуску! Так у свой час і было ў Маладзечне.
Н.ГАЛЬПЯРОВІЧ:- Вельмі дзейснымі часам аказваюцца эканамічныя стымулы. Прывяду прыклад, як беларускамоўная літаратура падтрымлівалася ў савецкія часы. Калі за рускамоўныя тэксты нашы пісьменнікі атрымлівалі ўдвая менш, чым за беларускамоўныя, дык паруску амаль ніхто не пісаў. Сёння, калі мастацкі савет Міністэрства культуры Беларусі набывае новыя творы нашых аўтараў, трэба прымяняць такія ж стымулы. І- распаўсюдзіць іх таксама на іншыя сферы, звязаныя з аплатай ганарараў.
Яўген АЛЕЙНІК, аўтар песень, прадзюсар гурта "Аўра":- Уздзеянне на культуру эканамічных фактараў сапраўды бывае вельмі адчувальным. Увогуле, менавіта эканоміка шмат у чым вызначае любую грань нашага жыцця. Ёсць так званая піраміда Маслоу, паводле якой вылучаюцца пяць узроўняў чалавечых запатрабаванасцей. Першы з іх- гэта фізіялагічныя запатрабаванасці: у ежы, вадзе, паветры. Другі ўзровень- абароненасць, бяспека. Трэці- сацыяльныя памкненні, прага да сяброўскіх стасункаў. Далей ідзе неабходнасць павагі, прызнання ўласнай годнасці. І толькі на вышэйшым- пятым- узроўні знаходзяцца эстэтычныя і духоўныя запатрабаванні, імкненне да самарэалізацыі. Іншымі словамі, пакуль народ пры размеркаванні сваіх грашовых сродкаў не дойдзе да пятага ўзроўню, скачка ў культуры не адбудзецца. Так, у нас ёсць цудоўны творчы патэнцыял. Ёсць і шоу-бізнес, што б там ні казалі. Ён існуе на тым узроўні, на якім яму дазваляе знаходзіцца фінансавае становішча. А таму сапраўдны мастак заўсёды можа знайсці выйсце- у тым жа мінімалізме, што не патрабуе вялікіх грашовых сродкаў. Галоўнае- шукаць і развіваць нешта сваё, каб быць "адзіным і непаўторным". І тады гэта будзе цікава людзям ва ўсім свеце. Але дзеячы эстрады павінны знаходзіцца ў адным эканамічным становішчы. Рынак сам вырашыць, хто ёсць хто, і ўсё расставіць на свае месцы.
М.ФІНБЕРГ:- Лічу, нам патрэбны, акрамя ўсяго, яшчэ і конкурс артыстаў эстрады. Такі, які існаваў у свой час на ўсесаюзным узроўні. У ім бралі ўдзел не пачаткоўцы, а тыя, хто займаецца эстрадай прафесійна, і гэты конкурс даваў права на правядзенне сольных канцэртаў. Яшчэ адна праблема, якая не можа не хваляваць тых, хто зацікаўлены ў стварэнні і папулярызацыі беларускамоўных песень,- гэта адсутнасць у нас прафесійных студый гуказапісу. Раней такія запісы ажыццяўлялі на Беларускім радыё, абсалютна бясплатна. Ішоў кантроль якасці і самой песні, і выканання, і запісу. Сёння, здараецца, выканаўцы прыносяць такія запісы, якія трансліраваць папросту немагчыма. А яны ўклалі ў іх свае грошы- і пачынаюць гэтым бравіраваць. Між тым, прафесійны гукарэжысёр ніколі не прапусціць ніякай халтуры: не толькі ўласна ў запісе, але і ў самой песні, і ў яе выкананні.
Т.КАСМАЧОВА:- Але вось песня запісана, яна гучыць на радыё і тэлебачанні. Часцей за ўсё - без аніякіх аб'явак! Ні імёнаў аўтараў, ні, часам, нават выканаўцаў. А за мяжой, прынамсі, заўсёды называюць яшчэ і аўтара аранжыроўкі. Прычым не толькі дзесьці ў далёкім замежжы, але і нават у Расіі. І гэта правільна! У нас жа даходзіць да канфузаў. Аднойчы звярнуліся да мяне з аднаго ўпраўлення культуры: маўляў, вельмі трэба, каб Пётр Елфімаў выступіў з праграмай хвілін на сорак. Абмеркавалі ўсе дэталі, пераходжу да рэпертуару: "Што вы хочаце, каб ён вам праспяваў?" Каб дапамагчы, пачынаю пералічваць творы- і раптам чую: "Дык гэта ж песні Дзімы Калдуна!" Так не павінна быць. А кошт пытання- літаральна некалькі секунд, якія трэба для аб'яўкі. Ці- подпіс, што з'явіцца на экране тэлевізара. Няўжо гэта так складана?
Н.БУНЦЭВІЧ:- Можа, калі пачнуць аб'яўляць аўтараў, хтосьці з іх задумаецца пра якасць сваёй "прадукцыі"? Бо такая "ананімная" дзейнасць, на маю думку, таксама не спрыяе творчым пошукам: маўляў, навошта намагацца, і так добра.
А.БАДАК:- Мы шмат гаворым пра кампазітараў, выканаўцаў, але закрану і паэтычны складнік песні. Апошнім часам неяк так павялося, што беларускамоўныя песні прайграюць рускамоўным з-за... саміх тэкстаў. Сапраўды, пра што мы спяваем? Калі адасобіцца ад музыкі і выканаўцаў- сучасных, крэатыўных, маладых- і проста пагартаць песенныя тэксты, дык складзецца ўражанне, што ўсё гэта- творы, як мінімум, гадоў 50-х. Адны і тыя ж вобразы, адны і тыя ж рыфмы, эпітэты: усё тыя ж крынічанькі, буслы, хаткі, сцежачкі- увесь выключна "сялянскі набор", звязаны з прыроднай тэматыкай. А што, у Беларусі не з'явілася нічога, акрамя гэтага? Няўжо ўсё насельніцтва так і жыве ў вёсцы? І няма ніякіх маладзёжных тэм? Няма беларусаў, якія жывуць у горадзе і хацелі б паслухаць беларускамоўныя песні пра сябе? Пра тое, што адбываецца ў сучаснай краіне, у студэнцкай аўдыторыі, у гарадскім асяродку. Навошта паўтараць нашых класікаў? Так, на іх вершы песні павінны стварацца і надалей, гэты струмень ніколі не страціць сваёй актуальнасці. Але ж давайце шукаць і новыя тэмы, цікавыя моладзі! І давайце шукаць новых таленавітых паэтаўпесеннікаў! Хтосьці лічыць гэтае азначэнне- паэт-песеннік- ганебным. Але гэта не так! Можна пісаць колькі заўгодна добрых, сапраўды цудоўных вершаў, якія так і не стануць песнямі, а тым больш- папулярнымі. Бо ў песні- свае законы. Іх трэба ведаць ці хаця б адчуваць. А калі так, дык паэт-песеннік- гэта, калі хочаце, асобная прафесія. І не менш значная, чым проста паэт. Значыць, і ставіцца да яе трэба адпаведна.
М.ФІНБЕРГ:- Так, патрэбна больш увагі звяртаць на песенныя тэксты. У нас ёсць цудоўныя прафесіяналы, а над песнямі часам працуюць людзі папросту неадукаваныя, недасведчаныя, якія не толькі не адчуваюць песеннае слова, але і ўвогуле мовы не ведаюць.
Алена АТРАШКЕВІЧ, кампазітар, член Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, старшыня камісіі па спецыяльнасці "Мастацтва эстрады (спевы)" Мінскага дзяржаўнага каледжа мастацтваў:- Паэты павінны быць больш крэатыўнымі. Але, сапраўды, для гэтага патрэбны вялікі талент: укласці ў абмежаваныя памеры куплета з прыпевам і сэнс, і вобразнасць, і запамінальнасць.
Н.ГАЛЬПЯРОВІЧ:- І гэта павінна быць менавіта паэзія, а не набор слоў! Справа не толькі ўласна ў беларускамоўных песнях, але і ў якасці тых тэкстаў, што часам трансліруюцца па FM-станцыях. Здараецца, увогуле не зразумела, якой мовай валодае аўтар, бо яны бываюць напісаны і не паруску, і не па-беларуску, а невядома як, з жудаснымі стылёвымі памылкамі і нават бессэнсоўна. Каб з'яўляліся добрыя песні, неабходны прафесіяналы. Кампазітары і паэты павінны папросту часцей сустракацца! У тым ліку на фестывалях у Маладзечне. Калісьці такое было, апошнім жа часам, нават на фестывалі, у кожнага- свой графік, у нас няма часу, каб сустрэцца і пагаварыць- хіба на гэтым "круглым стале"...
Ірына ВІДАВА, спявачка:- Беларускай песні патрэбны сапраўды адданыя рупліўцы, тыя, каму гэтая тэма "баліць", хто будзе прыкладаць усе намаганні, не чакаючы грашовай або іншай падтрымкі. Той жа Алег Молчан правёў летась аншлагавы творчы вечар у Палацы Рэспублікі- сам, без дадатковага фінансавання, і палова песень там была- беларускамоўныя. На такіх і трымаецца наша мастацтва! Таму беларуская песня будзе жыць, пакуль існуюць тыя, хто арганізоўвае і праводзіць такія фестывалі, як у Маладзечне, тыя, хто падтрымлівае айчынныя песні ў эфіры і друку, тыя, хто іх стварае і папулярызуе. Дзяржава робіць вельмі шмат, каб беларуская песня жыла. Паглядзіце, у нас ёсць усё! Створана цудоўная інфраструктура, ёсць добрыя канцэртна-сцэнічныя пляцоўкі, існуе дзяржаўная падтрымка многіх творцаў, салістаў, мастацкіх калектываў. Як кажуць, вам і карты ў рукі! А замест гэтага часам можна пачуць толькі "ныццё".
А.МОЛЧАН:- Я паўтару думку, што сёння гучала і, пэўна, будзе гучаць неаднойчы. Адно з цэнтральных месцаў у справе папулярызацыі беларускай песні належыць аркестру Фінберга. Не ведаю, як, але ў свой час Міхаілу Якаўлевічу ўдалося сабраць у сваім калектыве сапраўды ўсіх найлепшых эстрадна-джазавых музыкантаў Беларусі. І высокі прафесійны ўзровень гэтага калектыву- залог жыццяздольнасці нашай песні. Тое, што ён зрабіў і робіць, цяжка пераацаніць. Але звярніце ўвагу: Фінберг працуе над беларускай песняй і беларускай музыкай пастаянна, а не ад фестывалю да фестывалю, не ад конкурсу да конкурсу, як гэта здараецца з іншымі. Мабыць, айчыннай песні якраз і не хапае такой пастаяннай руплівай працы, а не толькі дзеля нейкіх асобных мерапрыемстваў накшталт фестываляў ды конкурсаў.
М.ФІНБЕРГ:- Далёка не ўсе працягваюць паспяхова працаваць пасля атрымання на конкурсе ўзнагарод. Так, многае залежыць і ад журы, але яшчэ больш- ад самога спевака.
А.МОЛЧАН:- Сапраўды, што робяць тыя ж пераможцы пасля конкурсу? Як яны прапагандуюць беларускую песню надалей? А між тым, у свеце даўно існуе сістэма ратацый. Чаму б не засноўваць яе на беларускамоўных песнях? Нам патрэбны Дзяржаўны прадзюсарскі цэнтр, які і займаўся б "гадаваннем" артыстаў, скіраваннем іх да адпаведнага рэпертуару.
А.АТРАШКЕВІЧ:- Для пачатковага этапа, каб беларускамоўны выканаўца мог сябе рэалізаваць, у нас сёння ёсць усё: конкурсы, адборы, навучанне. Але што далей, пасля старту? Спявак можа сябе матэрыяльна забяспечыць, пайшоўшы працаваць у рэстаран. Але дзе яму рэалізаваць беларускамоўныя песні? Хіба на афіцыйных канцэртах. Але пачаткоўца туды не паклічуць. Так мы страчваем тых, хто мог бы паспяхова працаваць у гэтай галіне. Ці памятаем мы сёння ўсіх лаўрэатаў мінулага маладзечанскага конкурсу? Акрамя Сашы Салаўёва, які працуе ў аркестры Фінберга,- не. Дык куды яны ўсе падзеліся? Ну, радыё іх пракруціла. У нас, дарэчы, самае бясплатнае радыё свету! А што яшчэ? Дзе тыя зоркі, якіх мы на конкурсе адкрывалі?
Н.БУНЦЭВІЧ:- На "Белазаўскім акордзе" ёсць добрая традыцыя запрашаць пераможцаў на наступныя конкурсы ў якасці ганаровых гасцей. Вядома, са сваёй праграмай! І спявак разумее, што не можа штогод ездзіць з тымі ж самымі "дзяжурнымі" беларускамоўнымі песнямі, што трэба неяк рухацца, рыхтаваць штосьці яшчэ. Атрымліваецца, з аднаго боку, падтрымка лаўрэатаў: у горадзе іх ужо добра ведаюць і чакаюць. З іншага боку, такое запрашэнне становіцца каталізатарам абнаўлення праграмы новымі беларускамоўнымі песнямі. На фестывалі ў Маладзечне такая традыцыя пакуль не склалася. Мы можам сачыць хіба за лёсам тых лаўрэатаў, якія з'яўляюцца салістамі Нацыянальнага канцэртнага аркестра. Можа, ёсць сэнс падумаць пра запрашэнне сёлетніх пераможцаў на наступны фестываль?
А.МОЛЧАН:- Губляюцца тыя лаўрэаты, каму гэта не патрэбна. А каму патрэбна- праб'ецца, колькі б яго ні прыціскалі. Артыст- гэта такі ж, прабачце за параўнанне, "прадукт", як той, што мы вырабляем на заводах і потым намагаемся "прадаць". У тым ліку, на экспарт. Але ўсе разумеюць, што перш чым фабрыка пачне выпускаць прадукцыю, у яе трэба ўкласці грошы. У артыста і ў беларускую песню таксама трэба ўкладаць грошы.
А.АТРАШКЕВІЧ:- Справа не толькі ў гэтым. Для кагосьці песня і спевы- гэта прафесія. А для кагосьці- хобі, забаўка маладосці. Дык давайце падтрымліваць не ўсіх, а менавіта тых, хто ідзе ў прафесію, прысвячае сябе ёй, а не спадзяецца адно на хуткую славу.
А.БАДАК:- Усе, думаю, пагодзяцца, што айчынная песня сёння перажывае не лепшыя часы. Але цэнтр нашай беларускамоўнай песеннасці застаецца ў Маладзечне. Таму прапановы праводзіць фестываль штогод- папраўдзе геніяльныя! Статус фестывалю залежыць, да ўсяго, і ад сістэмнасці яго правядзення. Ужо адно тое, што такое свята нацыянальнага разгорту стала праводзіцца раз на два гады, пачало кагосьці наводзіць на думку: маўляў, мабыць песень за год немагчыма сабраць? Тыя ж творцы- часам папросту забываюць, што ў нас ёсць такі фестываль і да яго трэба рыхтавацца не ў апошнюю хвіліну, а цягам усяго года. Калі маладзечанскаму фестывалю пачнуць зайздросціць у Мінску, калі трапіць на яго стане больш прэстыжна, чым на які-небудзь іншы тэлевізійны праект, вось тады і будзе плён. Я, дарэчы, абмяркоўваў гэтую ідэю з некаторымі кампазітарамі. Хтосьці кажа: не, не назбіраем мы за год столькі добрых песень. А можа, і не трэба збіраць іх процьму? Хай на наступным фестывалі прагучыць не сотня, а 10- 15, але новых беларускамоўных твораў, напісаных да гэтага свята! Хай між імі будзе конкурс, і на фестываль трапяць толькі самыя лепшыя. Чаму б і не? Сёння шмат кажуць пра неабходнасць не толькі спявацкіх конкурсаў, але і ўласна песенных, паміж паэтамі і кампазітарамі, аўтарамі новых беларускамоўных кампазіцый. Конкурс можна праводзіць па-рознаму. Але чаму б не падводзіць яго вынікі менавіта ў Маладзечне? Гэта надасць вагі і самому конкурсу, і фестывалю, і, у рэшце рэшт, айчыннай песні. А байкі пра тое, што, маўляў, новыя сучасныя песні, у сучаснай стылістыцы, новых рытмах, цяжка спалучыць з беларускай мовай,- усё гэта мы чулі яшчэ з 80-х. Потым чулі ў 90-х, цяпер чуем у 2000-х. А што, у свой час "Песняры", калі толькі з'явіліся, былі, прабачце, "традыцыйнымі"? Што, яны не адпавядалі найноўшым тэндэнцыям? Так што сцвярджэнні пра "неадпаведнасць" мовы і музычнай стылістыкі- смеху вартыя. "Заключным акордам" на "круглым стале" павінен быў стаць каментарый начальніка ўпраўлення мастацтваў Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь Міхаіла Казловіча. Але нават гэтае падвядзенне вынікаў ператварылася ў яшчэ адну зацікаўленую размову, дзе прапановы зноў сыпаліся адна за другой.
Міхаіл КАЗЛОВІЧ, начальнік упраўлення мастацтваў Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь:- Прагучала шмат вельмі слушных прапаноў, было агучана мноства цікавых ідэй, якія можна будзе выкарыстаць, у тым ліку, у працы Міністэрства культуры. Бо наша задача - падтрымліваць дзеячаў культуры, ствараць умовы для іх плённай працы, і нам часта не хапае менавіта такіх зацікаўленых абмеркаванняў, якія выяўлялі б праблемы і пошукі іх вырашэння. Думаю, рашэнне праводзіць фестываль штогод стане вялікім зрухам у развіцці нашай нацыянальнай культуры, падштурхне творцаў да новых здзяйсненняў. Але і самі творцы мусяць быць больш актыўнымі! Павінны не сядзець склаўшы рукі, а выходзіць з прапановамі творчага характару, выказваць уласныя ідэі, а не чакаць, пакуль хтосьці іншы іх натхніць. Міністэрства нават тэхнічна не можа ўвесь час выступаць у якасці "сувязнога" паміж кампазітарамі, паэтамі і выканаўцамі, павінна быць і ўласная ініцыятыва. Стварэнне нацыянальнага рэпертуару мусіць стаць справай гонару, свядомасці, грамадзянскай пазіцыі кожнага, а не толькі дзяржавы.
А.АТРАШКЕВІЧ:- Тады- яшчэ адна прапанова! Чаму б не змяшчаць творы, набытыя мастацкім саветам Міністэрства культуры, на сайце міністэрства? Так, спісы гэтых твораў (не толькі песень, а твораў усіх жанраў) друкуе газета "Культура", друкуе яна і некаторыя набытыя міністэрствам песні, прычым у клавіры: бяры ды спявай! Але газетная плошча не ўсеабдымная, у выдання ёсць і іншыя тэмы, якія трэба асвятляць. А на сайце Міністэрства культуры- ідэальны варыянт! Папярэдзьце ўпраўленні культуры, канцэртныя і навучальныя ўстановы, што такая інфармацыя будзе з'яўляцца,- і любы зможа адсочваць навінкі! На сайт зойдзе кожны, каму гэта трэба, і знойдзе ўсё, што шукае. І міністэрству будзе плюс! Бо прыдбаныя творы павінны "працаваць", у іх укладзены дзяржаўныя грошы.
М.КАЗЛОВІЧ:- Да пытання стварэння Дзяржаўнага прадзюсарскага цэнтра. Дзяржава не можа фінансава падтрымліваць эстраду гэтак жа, як музыку акадэмічную, як тыя ж музеі, бібліятэкі, народную творчасць. Эстрада павінна і сама зарабляць на сябе! А дзяржава- ствараць для гэтага пэўныя эканамічныя рычагі і стымулы. Што ж да такога эстраднага цэнтра нашай творчай моладзі, дык ён ёсць: гэта Маладзёжны тэатр эстрады.
А.АТРАШКЕВІЧ: - Але могуць быць захады і не звязаныя з вялікай колькасцю грошай. У рэспубліцы праводзіцца шмат канцэртаў высокага дзяржаўнага ўзроўню. Чаму б часам не абнаўляць на іх імёны выканаўцаў? На адным канцэрце паказаць аднаго лаўрэата, на наступным- іншага. Так патроху- і краіна будзе ведаць сваіх герояў. Пойдзе дадатковая рэклама і пераможцам, і самому фестывалю, і конкурсу. Дый спевакі пачнуць "варушыцца", калі ўбачаць да сябе такую ўвагу.
С.САРОКА:- Яшчэ адзін з варыянтаў узняцця прэстыжу маладзечанскага конкурсу і, адпаведна, беларускай песні- гэта ўдзел пераможцы ў "Славянскім базары ў Віцебску".
М.КАЗЛОВІЧ:- Такая магчымасць існуе, але гэта робіцца не аўтаматычна, а на падставе асобных праслухоўванняў менавіта да віцебскага конкурсу.
Н.БУНЦЭВІЧ:- У якасці дадатковай узнагароды можа быць і ўдзел пераможцы ў гала-канцэрце Дня Беларусі на "Славянскім базары...". Але ў любым з выпадкаў спявак павінен усведамляць, што ўсё гэта- не толькі "бонус", але і вялікі гонар і не меншая адказнасць.
С.САРОКА:- Вялікую дапамогу і ў правядзенні Нацыянальнага фестывалю ў Маладзечне, і ў каардынацыі дзеянняў аўтараў і выканаўцаў новых беларускамоўных песень магло б аказаць стварэнне сайта фестывалю. Адначасова, гэта вельмі б разгрузіла і Міністэрства культуры, і абласныя ўпраўленні ад пастаянных запытаў патэнцыйных удзельнікаў фестывалю і конкурсу. Бо сёння, наколькі я ведаю, з кожнай дробяззю, якую трэба ўдакладніць, звяртаюцца адразу да кіраўнікоў і супрацоўнікаў упраўленняў і ведамстваў, тэлефануюць і да нас у Палац культуры. А была б інфармацыя змешчана на сайце- кожны мог бы больш плённа планаваць свой час і меў бы абсалютна дакладныя звесткі, а не нейкую тэлефонную інтэрпрэтацыю, якую кожны пачынае тлумачыць на свой лад.
М.КАЗЛОВІЧ:- Сапраўды, рыхтаваць наступны фестываль трэба пачынаць ужо сёння.
Святлана БАРАНОК, намеснік начальніка ўпраўлення культуры Мінаблвыканкама:- Прапаноўваючы гэтую тэму для "круглага стала", я нават не ўяўляла, што размова будзе такой зацікаўленай, поўнай прапаноў. Мы ўсе прыйшлі да таго, што патрэбны карэктывы і змены. Фестывалю хутка споўніцца 20 гадоў, а гэта вялікі тэрмін. На жаль, сёлета не ўдалося рэалізаваць усе задумы, але ў нас ёсць год наперадзе, каб зрабіць наступны форум яшчэ больш запамінальным і багатым на мастацкія адкрыцці. Дый сама форма такіх адкрытых абмеркаванняў, пэўна, павінна захавацца