Бо ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі працягваецца вельмі цікавы творчы праект па вяртанні сучаснаму гледачу імён старэйшых мастакоў, якіх ужо даўно няма з намі, і тых, чые творы не так часта можна бачыць на стацыянарных выстаўках, а некаторыя - і зусім рэдка. Гэтым разам працуе выстаўка "И дольше века...". У дадзеным выпадку згаданая назва мае сваю сімвалічную нацыянальную знакавасць, бо ў экспазіцыі прадстаўлены работы больш як двух дзясяткаў беларускіх мастакоў - вядомых і малавядомых, чые юбілеі (ад 100 да 140 гадоў) прыпадаюць менавіта на 2011-ы.
Я з задавальненнем і з нейкай журбінкай прайшоўся па "галёрцы" музея: многіх творцаў ведаў асабіста, з некаторымі нават сябраваў (Л.Лейтман, М.Станюта, С.Каткоў), іншых, даўно памерлых, ведаў толькі па іх спадчыне (М.Філіповіч, А.Астаповіч, В.Волкаў, У.Хрусталёў). А вось некаторыя імёны, шчыра кажучы, для мяне былі зусім новыя: А.Хатулёў, Н.Рапапорт, а таксама М.Грушка і А.Маневіч; фота работ апошніх выстаўлены ў вітрынах, бо арыгіналы - на рэстаўрацыі. Яшчэ мала ведаў У.Старчакова з Брэста. Але астатнія- Б.Звінагродскі, Я.Ціхановіч, М.Дучыц, 
В.Дзядок і іншыя - імёны вядомыя.
Сярод аўтараў выстаўкі - і ўдзельнікі Вялікай Айчыннай. Іх я хачу вылучыць асобна, бо напярэдадні трагічнай даты - 70-годдзя пачатку самай страшэннай вайны ў гісторыі - гэтыя імёны (А.Астаповіч, К.Касмачоў, І.Давідовіч, С.Каткоў, А.Забораў) мне бачацца як бы ў пранізлівым чорна-белым з чырвонымі ўспышкамі пораху "экране", дзе адначасова сыходзяцца смутак і святло, боль і гонар за тых, хто ў цяжкія часіны "асвоіў", акрамя прафесіі мастака, і салдацкі хлеб. А таленавіты графік А.Астаповіч, да прыкладу, яшчэ ўвосень 1941-га аддаў сваё жыццё ў баях за Радзіму. Але творчую спадчыну паспеў пакінуць унікальную. У экспазіцыі можна пабачыць каля 20 яго графічных твораў, зробленых чорнай тушшу і акварэллю. Аркадзь Астаповіч - адзін з першых паэтычных пейзажыстаў Беларусі ў графіцы. У яго мастацтве, на першы погляд, няма нечаканасцей, яно - сціплае, пазбаўленае вонкавай эфектнасці і вытанчанасці, але за ўяўнай будзённасцю хаваюцца вялікая сардэчнасць, праўда і глыбіня пачуццяў сапраўднага нацыянальнага мастака.
А І.Давідовіч, вядомы наш "кампазітар" жывапісу, наогул ухітрыўся маляваць свае творы, хай і эскізныя, у час перапынкаў паміж баямі ("Паранены салдат", "Ваенныя гады", "У вызваленай вёсцы"). Іншыя мастакі-салдаты пасля вайны прысвяцілі сваю творчасць, у асноўным, мірнаму жыццю на зямлі, якая паўстала з руін, цудоўнай прыродзе, хаця да памяці вайны кожны з іх вяртаўся неаднойчы. Яно і зразумела.
А што да не вядомых мне мастакоў, дык пра Анікіту Хатулёва я высветліў вось што. Ён нарадзіўся ў 1877-м, скончыў пецярбургскую Акадэмію мастацтваў, потым кіраваў мастацкай студыяй у Маскве. І ў яго вучыўся ў 1918 - 1919 гг. Міхась Філіповіч. Памёр Хатулёў у 1941-м. Другі "незнаёмец" - скульптар Натан Рапапорт, аўтар эскізных праектаў помнікаў героям-севастопальцам і ў гонар "Вызвалення Заходняй Беларусі", выхаванец Варшаўскай акадэміі мастацтваў.
Але самае цікавае на выстаўцы тое, што на мастацтве такіх, 
здавалася б, розных індывідуальнасцей, талентаў, стыляў, аказваецца, можна пабачыць нейкі моцны зрэз нашага няпростага жыцця цягам больш чым паўстагоддзя існавання нашай дзяржавы- ад 20-х да пачатку 70-х. Прычым, нягледзячы на тое, што прадстаўленыя ў экспазіцыі творцы атрымлівалі свае прафесійныя веды ў зусім розных мастацкіх установах (ад Пецярбурга - Петраграда - Ленінграда і Масквы да Варшавы і Віцебска), усе яны мелі вельмі моцную акадэмічную школу майстэрства і, галоўнае, асаблівае пачуццё адказнасці за тое, што стваралі ў жывапісе, графіцы, скульптуры. Не ўсё, канешне ж, вытрымала праверку часам - так заўсёды было ў гісторыі любога мастацтва, - але мы павінны ведаць усе бакі станаўлення і развіцця нашай выяўленчай культуры і яе прадстаўнікоў, для каго творчасць заўсёды была галоўнай справай, якой яны служылі верай і праўдай.