Калектыўныя культпаходы ў кіно сталі ўжо добрай традыцыяй у рэдакцыі нашай газеты. Як, зрэшты, і гарачыя, часам нават "шматсерыйныя", дыскусіі і абмеркаванне ўбачанага. Вось і гэтым разам, дзякуючы ператварэнню рэдакцыйнай планёркі ў сапраўднае "поле бітвы", "пад абстрэл" журналістаў трапіла найноўшая прэм'ера "Беларусьфільма", якая сёлета прадстаўляе айчыннае ігравое кіно ў конкурснай праграме Мінскага міжнароднага кінафестывалю "Лістапад", - стужка "Масакра" рэжысёра Андрэя Кудзіненкі.
Таццяна Команава:
- Прапаную пачаць нашу размову з пытання, адказ на якое, на маю думку, павінен вылучыць спектр нашых інтарэсаў у дачыненні да новага фільма і, адначасова, крытэрыі падыходу да яго. Пра што ж мы паглядзелі кіно? Для мяне, прынамсі, гэта, на жаль, засталося да канца не акрэсленым.
Антон Сідарэнка:
- Акурат такім жа пытаннем, адрасаваным рэжысёру стужкі, адкрылася і першая прэс-канферэнцыя на Міжнародным кінафестывалі "Кінашок" у Анапе, прысвечаная "Масакры"... Прынамсі, для мяне відавочна, што мы маем справу з фільмам пра Беларусь, прычым створаным для ўнутранага ўжытку. І гэта істотны плюс новай стужкі Андрэя Кудзіненкі. Не стану казаць пра тое, што да гэтага восемдзесят пяць гадоў беларускае кіно блукала ў нейкіх пошуках сябе. Тое будзе няпраўдай. Іншая справа, што "Масакра" - спроба аўтарскага выказвання, у першую чаргу- сцэнарыста Аляксандра Качана, адносна таго, што ж, на яго погляд, беларусы думаюць і ведаюць пра сваю гісторыю. Калі чытаў сцэнарый будучага фільма, мне было відавочна: усе нюансы стужкі будуць зразумелыя толькі ў нас, нашаму сучасніку, знаёмаму з творчасцю Уладзіміра Караткевіча і не аднаго яго, з той гісторыяй, што адбывалася на нашых землях цягам апошніх некалькіх стагоддзяў. У ідэале фільм задумваўся як постмадэрнісцкі прадукт, з уласцівым яму змяшэннем жанраў, сэнсаў. На выхадзе ж мы атрымалі кіно, даруйце, "тутэйшае" ва ўсіх сэнсах.
Надзея Бунцэвіч:
- Ты - пра тое, што ў фільме наша культурная спадчына асацыіруецца з палацам, які ўжо развальваецца і ў якім нават партрэты продкаў зацягнуты павуціннем?
Антон Сідарэнка:
- Я ўсё ж настойваю на тым, што паза кантэкстам дня сённяшняга гэты твор не будзе чытацца. Давайце паглядзім на партрэты, якія вісяць у палацы. Безумоўна, аўтары фільма не мелі на ўвазе тое, што род кінематаграфічнага персанажа ўзыходзіць да Радзівілаў. Але гэта - прамая адсылка да той сітуацыі, якая назіраецца ў нашай сучаснай культуры: мы сапраўды наноў адкрываем для сябе Радзівілаў, уласную гісторыю - здымаем тое "павуцінне", якое доўгі час назапашвалася. Усімі сіламі намагаючыся вярнуць сабе ўласную гісторыю і культурную спадчыну, мы ў большасці сваёй вельмі мала ведаем пра яе. А нярэдка і ўвогуле не можам акрэсліць больш-менш пэўнага ўласнага меркавання наконт тых або іншых падзей мінулага. І фільм - размова пра тое, чым на сённяшні дзень з'яўляецца для беларусаў іх спадчына. Цудоўны прыклад - палац у Жалудку, які стаў кінематаграфічным домам графа-пярэваратня: ён знаходзіцца ў напаўразваленым стане і ўвесь "абматаны" саломай. Такой, відаць, бачыцца аўтарам фільма сёння і сама наша свядомасць у адносінах да далёкай гісторыі.
Таццяна Команава:
- Раз гаворка зайшла пра Жалудок, які, як вядома, з'яўляецца гісторыка-культурным помнікам, хацелася б думаць, што, дзякуючы фільму, ён зможа прыцягнуць да сябе ўвагу, нашмат большую, чым мае цяпер. Магчыма, "Масакра" ажывіць турыстычны інтарэс да гэтай мясціны?
Настасся Панкратава:
- Прыклад з суседняй Украіны: калі турыстычная фірма рэкламуе паездку у Львоў, яна амаль заўсёды дадае, што ёсць магчымасць завітаць у Хоцін і паглядзець палац, дзе здымалася стужка "Д'Артаньян і тры мушкецёры". І сапраўды турыстаў там вельмі шмат. Хто ж замінае і нашым экскурсаводам казаць: давайце паедзем у Жалудок, дзе здымаўся сучасны беларускі трылер? Тым больш, што людзей, асабліва - моладзь, якая, на маю думку, будзе асноўным глядацкім кантынгентам "Масакры", заўсёды цікавіць тое, што звязана з містыкай, легендамі...
Антон Сідарэнка:
- Дарэчы, у сусветнай гісторыі масавай культуры было шмат прыкладаў, калі канкрэтны твор у корані змяняў сітуацыю з нейкім аб'ектам, які станавіўся проста-такі турыстычнай мекай. Давайце ўзгадаем фігуру, блізкую па жанры да некаторых герояў "Масакры", - таго ж графа Дракулу, якога фактычна прыдумаў брытанскі пісьменнік Брэм Стокер. Як вядома, рэальны князь жыў нават у іншым месцы - не ў Трансільваніі, а ў Валахіі, якая на той час была ўвогуле іншай дзяржавай. Але пасля таго, як Брэм Стокер стварыў гэты брэнд, была знята велізарная колькасць фільмаў! І сёння неверагодныя натоўпы турыстаў прыязджаюць у гэтыя мясціны ў Румынію для таго, каб проста на іх паглядзець. Што да Жалудка, то калі здымачная група туды трапіла ўпершыню, сам будынак уяўляў з сябе проста жахлівую карціну; у ім нават не было шкла ў вокнах. Здымачная група ўставіла шыбы, умацавала лесвіцы, падрамантавала некаторыя памяшканні. І цяпер, я лічу, мясцовыя ўлады проста абавязаны зрабіць з палаца цікавы турыстычны аб'ект!
Кастусь Антановіч:
- Думаю, сама ідэя фільма павінна прымусіць людзей зацікавіцца не толькі Жалудком, але і Музеем народнай архітэктуры і побыту, які таксама можна пазнаць на экране, ды і ўвогуле нашай уласнай гісторыяй. Прыкладам, пабачыўшы ў фільме тыя ж партрэты Радзівілаў, людзі, прыйшоўшы праз некаторы час у Нацыянальны мастацкі музей, іх пазнаюць.
Таццяна Команава:
- І будуць пытацца: гэта тыя самыя, што былі ў фільме пра пярэваратняў?
Кастусь Антановіч:
- У большай ступені запомніцца сама атмасфера, стылістыка сармацкага партрэта, і для іх яны ўжо будуць асацыіравацца не з канкрэтным фільмам, а з тым, што падобныя партрэты ў свой час віселі ў палацах беларускай шляхты. Мне падаецца, што "Масакра" можа стаць штуршком для гледачоў да самаадукацыі, больш блізкага знаёмства з уласнай гісторыяй, культурнай традыцыяй. Тут сапраўды вельмі шмат сімвалаў раскідана па ўсім фільме, і кожны, каму цікава думаць пра ўласную культурную спадчыну, знойдзе ў стужцы глебу для сваіх разважанняў.
Таццяна Команава:
- Заўсёды лічыла, што для таго, каб глыбей спазнаць культуру і гісторыю, варта чытаць кніжкі, а не глядзець фільмы пра пярэваратняў.
Антон Сідарэнка:
- Адкажу табе прыкладна так, як у свой час Уладзімір Караткевіч - аднаму свайму сябру. Той папракаў, што пісьменнік траціць шмат часу на кінасцэнарыі, тады, калі б мог напісаць цудоўны раман. На што Уладзімір Сямёнавіч заўважыў: у нашых умовах кнігу, нават самую добрую, прачытае некалькі дзесяткаў тысяч чалавек, фільм жа гарантавана паглядзяць мільёны.
Яўген Рагін:
- І- з гучнай кінапрэзентацыяй у самім Шчучынскім раёне! Каб мясцовы люд мог ганарыцца сваім. Вяртаючыся ж да фільма, мне ў ім найбольш цікавай падалася якраз не містыка, а тыя моманты, калі экранны аповед збочваў, паказваючы ўдалы вясковы краявід, простых людзей... А няўжо некага не ўразілі такія арыгінальныя саламяныя фігуры і пакой?!
Таццяна Команава:
- Для мяне асабіста ўся гэтая салома ў кадры сталася яшчэ адной формай "напускання туману". А яго было вельмі шмат, прычым не толькі да месца, але і ў сцэнах, дзе "туманам" гэтым рэжысёр спрабаваў закрыць правалы ў самім ходзе гісторыі.
Антон Сідарэнка:
- Але атрымлівалася часта наадварот: усе мы ведаем Артура Клінава як цікавую і яркую асобу сучаснай беларускай арт-культуры. І яго саламяныя фігуры- гэта арт-аб'екты, якія ён у свой час прадстаўляў у галерэях і музеях. Але ж у кіно задача мастака-пастаноўшчыка заключаецца ў тым, каб стварыць пэўнае асяроддзе. І ў ім не павінны асобна выдзяляцца яго артаб'екты, як тое сталася ў "Масакры"...
Яўген Рагін:
- Я бадай пагаджуся з тым, што гісторыя ў пэўныя моманты проста правальвалася, і акурат з-за сцэнарных хібаў сам фільм не падаўся мне надта захапляльным.
Антон Сідарэнка:
- Яшчэ раз нагадаю, што сцэнарый практычна цалкам складаецца з алюзій, цытат, адсылак і намёкаў не толькі на беларускія, але і на сусветныя творы літаратуры і кінематографа. І гэта ў прынцыпе сваім- суцэльная гульня, тэкст, які неабходна счытваць. Пэўна, рэжысёру не да канца ўдалося расчытаць і перавесці гэты тэкст у візуальны шэраг. Зноў хачу вярнуцца да той вялікай ролі, якую адыграў у гісторыі беларускай культуры Уладзімір Караткевіч. Менавіта ён стаў першаадкрывальнікам гэтай постмадэрнісцкай плыні ў айчыннай літаратуры, культуры. Калі браць яго творы, то іх нельга назваць выключна гістарычнымі. Аднак там прысутнічае велізарная колькасць цікавых фактаў, адсылак да навуковых крыніц і дакументаў. Акрамя таго, ён бліскуча валодаў такімі жанрамі, як дэтэктыў і нават трылер. Што ж да "Масакры", то ў якасці жанравага кіно да трылера яно не дацягвае: ці спалохаўся хаця б хто-небудзь з гледачоў у зале? Зрэшты, аўтары да гэтага не імкнуліся - таму і жахі там даволі ўмоўныя. Затое маецца шмат адсылак да камедыйнага жанру і месцаў, якія на паперы выглядалі вельмі смешна. Але сказаць, што пад час прагляду ў зале стаяў рогат, мы таксама не можам. Разглядаючы пытанне шырэй, мушу сказаць, што перад сусветным кіно сёння стаіць вялікая праблема: як мастацтва яно працягвае сваё існаванне, але як сацыяльная з'ява - сыходзіць. І, мне здаецца, важны плюс "Масакры" ў тым, што ёй удалося-такі стаць менавіта сацыяльнай з'явай. Што да мастацкага аспекту, то, безумоўна, фільм куды больш бледны за замежныя аналагі. Гэта, паўтаруся, - важная для нас, унутраная з'ява. А ўжо калі казаць пра экспартны прадукт пад назвай "Масакра" - тут ёсць пытанні: за мяжой ніхто не зразумее да канца, што ж адбываецца на экране і ў чым тут справа.
Яўген Рагін:
- А я думаю, што ў Расіі і ў Польшчы будуць глядзець гэтае кіно з інтарэсам.
Антон Сідарэнка:
- Справа ў тым, што маладое пакаленне, прынамсі, у гэтых краінах выхавана на галівудскім кіно, у якога сёння зусім іншыя стандарты якасці. І калі "Масакра" трапіць у камерцыйны пракат,- у чым я вельмі сумняваюся, - яна будзе ісці побач з амерыканскімі, еўрапейскімі фільмамі. На жаль, на сённяшні дзень вытворчы ўзровень нашай кінапрадукцыі па многіх пунктах не дацягвае да сярэднесусветнага ўзроўню забаўляльнага кіно, і на такім фоне наша стужка будзе выглядаць досыць блякла.
Надзея Бунцэвіч:
- Будзем шчырымі, "Масакра" прайграе нават тым нашым беларускім фільмам, якія ў свой час былі зняты па творах Караткевіча: "Дзікае паляванне караля Стаха", "Чорны замак Альшанскі", "Хрыстос прызямліўся ў Гародні" - там усё перамагаў сцэнарый, аўтарскі мікракосм.
Людміла Крушынская:
- Ды ўсё ж, гаворка пра мастацкія вартасці кіно - гэта адна справа. Але вось вам факт: "Анастасія Слуцкая", якая "кульгала" практычна па ўсіх творчых параметрах, між іншым, адклалася ў свядомасці нашых кінаспажыўцоў, бадай, больш за іншыя фільмы апошніх гадоў. Пра гэта сведчаць нашы ж журналісцкія апытанні. А ўсё таму, што яна запала ім сваім пасылам да вяртання ўласнага мінулага, штуршком да самаідэнтыфікацыі.
Дар'я Амяльковіч:
- Хачу стаць на абарону Андрэя Кудзіненкі. Канешне, мушу пагадзіцца з тым, што адбылася пэўная нестыкоўка аўтарскага выказвання з самім заяўленым жанрам фільма. Але ж мы ўбачылі цікавы рэжысёрскі пасыл да разважанняў! І- што яшчэ мяне асабліва парадавала - дастаткова высокі ўзровень візуальнага мыслення. Асабліва тое, як вырашаны сцэны тых жа забойстваў: без камп'ютарнай графікі, адно толькі з дапамогай камеры, святла і рэжысёрскай выдумкі.
Таццяна Команава:
- Прабач, але акурат у сцэнах забойстваў я ўбачыла не выдумку, а, наадварот,- выкарыстанне ці не самых "махровых" трылераўскіх штампаў: трупы, што вісяць на жалезных ланцугах, рукі, якія прадзіраюцца скрозь паперу і душаць ахвяру... Атрымалася, што заяўленая масакра-разня і сталася самым вялікі штампам.
Антон Сідарэнка:
- А, адкажыце мне, у чым сэнс усіх гэтых забойстваў? Само па сабе забойства на экране не мае аніякага сэнсу, калі яно не матывавана чымсьці важным, пра што хоча нам сказаць рэжысёр.
Дар'я Амяльковіч:
- Калі параўноўваць з "Дзікім паляваннем караля Стаха", "Масакра" відавочна яму прайграе. Але калі паставіць гэтую стужку ўпоравень з тымі айчыннымі фільмамі, якія выходзілі на нашы экраны цягам апошніх гадоў, для мяне тут крок наперад.
Яўген Рагін:
- Дык давайце ж адкажам на пытанне: "гэта наша іншае кіно", заяўленае ў рэкламе, ці не?
Таццяна Команава:
- Я сказала б, гэта - наша сучаснае кіно. Так, адрознае ад тых стужак, якія ў апошнія гады здымалі, скажам, Аляксандр Яфрэмаў і Маргарыта Касымава - ці не самыя занятыя ў кінапрацэсе рэжысёры. Яўген Рагін:
- Цудоўна, значыць, усё ж, - іншае!
Таццяна Команава:
- Я б, хутчэй, сказала - наступнае. Вось вы ўсе кажаце, што "Масакра" - унутраны прадукт. А мяне цягам усяго прагляду не пакідала адчуванне, што фільм ствараўся з пастаяннай аглядкай "на экспарт". У тым ліку і для таго, каб паказаць не толькі нам, але і ўсяму свету, што беларусы - нацыя незалежная, з багатай культурай і традыцыямі, з уласнай спадчынай і жыццёвай пазіцыяй. Задача - цудоўная і важная па сваёй сутнасці, аднак акурат паслядоўнасці ў яе фільмарэалізацыі мне і не хапіла! Больш за ўсё мяне азадачыла і зачапіла тое, што на галоўныя ролі былі зноў запрошаны расійскія акцёры. Я разумею камерцыйныя прычыны такога ходу: спадзяванні на тое, што гэткім чынам фільму ўдасца асвоіць расійскую пракатную прастору і павысіць працэнт акупнасці стужкі. Але навошта ў каторы раз наступаць на адны і тыя ж граблі, на ўсе тры галоўныя ролі запрашаючы замежнікаў? За доўгую гісторыю беларускага кіно можна вельмі мала прыгадаць выпадкаў, калі расійскім акцёрам удавалася адчуць і наблізіцца да разумення беларускага характару, прыроды нашага тэмпераменту.
Антон Сідарэнка:
- Андрэй Кудзіненка матываваў сваё рашэнне прыкладна так: ён сказаў, што не змог сярод нашых акцёраў адшукаць маладога выканаўцу з тымі высакароднымі рысамі твару, што пасавалі б вобразу графа, які здолеў бы раскрыць менавіта дух свайго персанажа.
Таццяна Команава:
- Але аказалася, што перад намі паўстаў вобраз гламурнага прыгажуна-мужчыны, з псіхалагічнага боку абсалютна не выбудаваны і, адпаведна, - не сыграны.
Антон Сідарэнка:
- Згодзен: нягледзячы на яго аблічча, галоўны недахоп героя ў тым, што ён унутрана - "не наш", мы не адчуваем гэты вобраз "сваім".
Надзея Бунцэвіч:
- Тут шмат гаварылася пра постмадэрнізм стужкі, дзе адным з важных прынцыпаў з'яўляецца шматслойнасць і магчымасць счытваць шматлікія аўтарскія сімвалы і метафары на самых розных узроўнях, пачынаючы ад звычайнага гледача і заканчваючы інтэлектуаламі-кінаманамі. А мне згадалася, што на прэм'еры Андрэй Кудзіненка прапаноўваў паглядзець на "Масакру" як на "кіношку". Дык вось акурат на гэтым узроўні- "кіношкі" - "Масакра" і не чытаецца: героі ходзяць, нешта кажуць, адны прыгожыя "карцінкі" змяняюцца другімі, але агульны вобраз для мяне асабіста не складваецца. Магчыма, адчуванне цэласнасці з'явілася б, калі б я прыйшла на яе ў другі, трэці раз. Але жадання такога не ўзнікае. І думаю, што калі б я глядзела гэты фільм па тэлевізары, то не затрымалася б доўга на ім.
Яўген Рагін:
- А асабіста мяне два месцы ў фільме літаральна "прабілі"! І не проста ўзрушылі, але і прымусілі адчуць нейкі ўнутраны гонар. Першы раз - у сцэне, дзе гераіня выходзіць з графскага палаца на ганак, а насупраць яе сцяной стаяць... маскі. Некалькі секунд напружання - і страшныя абліччы жывёл становяцца... калядоўшчыкамі. Вось бы гэтую тэму ўзмацніць! Бо вельмі ж яркі, глыбокі вобраз двуаблічнасці: калі маскі могуць ператварыцца ў шчодрае ваджэнне казы, а могуць - у "дзікае паляванне". І другі момант - калі святар у фінале фільма сыходзіць ад сваёй паствы, пакідаючы на стале крыж: часам нават для пастыра настае час узяць у рукі зброю! Для мяне гэты момант прагучаў па-сапраўднаму. Ды што і казаць, пасля тых двух паўстанняў ХІХ стагоддзя беларусы па ўсім свеце разбрыліся, да Чылі дабраліся, не тое што да Гарыбальдзі!
Надзея Бунцэвіч:
- Але любая закінутая ідэя мусіць быць раскручаная да канца. І фільм павінен гаварыць з гледачом не на ўзроўні інтуітыўнага адчування парасткаў-ідэй, закладзеных сцэнарыстам, а на ўзроўні вобразаў, створаных рэжысёрам. Некалькі слоў пра такую важную рэч, як тэмпарытм фільма, які, уласна кажучы, шмат у чым вызначаецца гукавым шэрагам. У "Масакры" ён спачатку вельмі павольны, нават крыху зацягнуты, потым усё хутчэй, і ў фінале ўсё настолькі пераблытваецца, што глядач не паспявае за падзеямі! А між іншым, калі казаць пра жанр трылера, то ў ім важна нават тое, як паварочваецца ручка дзвярэй: можна зрабіць так, што мурашкі пабягуць па скуры!.. І мне шкада, што стваральнікі фільма надалі так мала ўвагі не толькі музыцы, але і ўсяму гукавому малюнку стужкі. На самым пачатку гучыць цудоўная тэма, напісаная нашым кампазітарам Алегам Хадоскам: з маленькага "амаль нічога" яна разрастаецца, ператвараючыся ў нешта ўсеабдымнае і жахлівае. Але далей у фільме яна, падробленая, не працягнута і не развіта.
Дар'я Амяльковіч:
- Мушу нагадаць, што Андрэю Кудзіненку давялося здзейсніць скачок вышэй галавы для таго, каб сваім фільмам "заманіць" у кінатэатры гледача: цягам доўгага часу ў нас існаваў устойлівы імідж беларускага кіно як "Партызанфільма". Ён нават прыдумаў адмыслова для "Масакры" жанр - "бульба-хорар" - кручок, які заглынулі б патэнцыйныя гледачы.
Таццяна Команава:
- І яшчэ адна прыгожая ідэя аказалася недарэалізаванай. Нават пасля прагляду фільма я так і не зразумела, дзе павінна была быць "бульба", а дзе - "хорар"?
Антон Сідарэнка:
- Сапраўды, для "Беларусьфільма" "Масакра" стала стужкай, з якой стартавала больш-менш сур'ёзная маркетынгавая работа: быў арганізаваны піяр, з'явіўся сайт фільма, і ён, па сутнасці, набыў сваё, так бы мовіць, даэкраннае жыццё. Толькі цяпер мы нарэшце пачынаем разумець, што для таго, каб фільм стаў прадуктам, неабходна прыкладаць да гэтага намаганні яшчэ да выхаду стужкі на экраны.
Дар'я Амяльковіч:
- І давайце не забываць пра той фон, на якім узнікла "Масакра", - стужкі, знятыя за апошнія гады, чые назвы сёння глядач нават і не ўзгадае!
Таццяна Команава:
- А я лічу, што надышоў час перастаць "падпіраць" рэжысёраў гэтым фонам. Няхай яны адказваюць за свае фільмы, а не за "ўсё беларускае кіно".
Дар'я Амяльковіч:
- Я кажу пра тое, што не трэба сядзець і чакаць шэдэўраў, узвальваючы гэтую місію і свае спадзяванні на рэжысёраў. Нічога проста так, на пустым месцы, не з'яўляецца і з неба не падае!
Кастусь Антановіч:
- Дарэчы, мне як гледачу было незразумела, чаму беларуская мова перакладалася ў цітрах на рускую, а адваротнага перакладу не было?
Антон Сідарэнка:
- Шматмоўе было заяўлена рэжысёрам яшчэ ў яго фільме "Акупацыя. Містэрыі", але там яно працавала як асобны яркі прыём, калі жывую і сакавітую беларускую мову перакладалі на літаратурную рускую, у выніку чаго і ўзнікаў той самы вобраз беларусаў, якія не паддаюцца дакладнаму "перакладу". У "Масакры" ж гэты прыём паўтарыць не ўдалося, і механічнае перанясенне яго ў прастору новай стужкі не спрацавала.
Таццяна Команава:
- Мы павінны адзначыць і яркую працу нашых беларускіх акцёраў. Тое, што яны рабілі на экране, пераканала мяне: уся "няёмкасць" за нашых, у параўнанні з "іхнімі", сышла ў нябыт. І я атрымлівала сапраўднае задавальненне ад іх ігры, ад таго, як яны "траплялі" ў нашага гледача.
Антон Сідарэнка:
- Але лозунг: "Беларускім акцёрам- галоўныя ролі ў беларускім кіно!" па-ранейшаму застаецца актуальным. І ў якасці прыкладу магу вылучыць двух беларускіх акцёраў: Паліну Сыркіну і Аляксандра Уласава, якія часцяком перайгравалі нават галоўных герояў.
Людміла Крушынская:
- З пункта гледжання мастацтва, тых межаў і творчых установак, якія акрэсліў для сябе Андрэй Кудзіненка як рэжысёр, яму ўдалося расказаць і паказаць нам тое, што адбывалася з айчыннай гісторыяй і свядомасцю не толькі ў канкрэтны гістарычны перыяд, а на працягу ўсіх гэтых стагоддзяў і да нашых дзён. І здолеў ён гэта зрабіць, не выходзячы з жалудкоўскага палаца. Грамадзянскі пасыл і імкненне да новага асэнсавання і ўвасаблення нацыянальнай гісторыі - вось тое, у чым я бачу важнасць і значнасць гэтага фільма.
Кастусь Антановіч:
- Калі б вы, прысутныя, былі прадзюсерамі, ці ўклаў бы хто з вас уласныя грошы ў такое наша "іншае" кіно?
Яўген Рагін:
- Памятаю, як у свой час, калі выйшла "Акупацыя. Містэрыі", мае сыны, абсалютна не кінаманы, глядзелі яе два вечары запар, а потым яшчэ было бурнае абмеркаванне ў Інтэрнэце. Тое кіно іх "зачапіла". Таму я, бадай што, гатовы быў бы даць грошай Андрэю Кудзіненку на новы фільм, адно толькі - не на працяг "Масакры".
Дар'я Амяльковіч:
- Дарэчы, аб'яўлена, што Андрэй Кудзіненка збіраецца здымаць сваю новую стужку па прозе Яна Баршчэўскага, сцэнарыстам жа выступіць Артур Клінаў. Як чалавек, які кожны раз чакае ад беларускага кіно падзей, я з часам стала больш спакойна ставіцца да нашых будучых шэдэўраў. Але "Масакра" Андрэя Кудзіненкі мяне не расчаравала: стаўлю "залік"!
Настасся Панкратава:
- Для мяне гэты фільм сапраўды стаў іншым беларускім кіно, на якое, я ўпэўнена, пойдзе маладое пакаленне і зможа тут знайсці для сябе штосьці цікавае. Важна, што рэжысёр паказвае Беларусь не ў прывычных лапцях, у кажушку і з дубальтоўкай: іншая эпоха і іншыя выяўленчыя сродкі. І гэта - не чарговае шаблоннае кіно, а сучасны містычны фільм, на які я з задавальненнем пайшла б яшчэ раз.
Антон Сідарэнка:
- Для "Беларусьфільма" "Масакра", безумоўна, з'яўлялася эксперыментам, спробай адысці ад традыцыйных тэм і намацаць новую сцяжыну. А эксперымент у любым выпадку, важны, - незалежна ад таго, наколькі нам падабаюцца яго вынікі. Аб выніках дадзенага эксперыменту можна будзе меркаваць толькі праз некалькі гадоў. Станоўчым ён акажацца тады, калі з'явіцца своеасаблівы ланцужок карцін- "прадаўжальнікаў" таго жанравага і тэматычнага шляху, які намеціў Андрэй Кудзіненка, і калі праз некалькі гадоў нам захочацца паглядзець "Масакру" яшчэ раз. Безумоўна, перад намі- спроба адмовіцца ад "старога кажуха" і пашыць новы. Але адбылося так, што "кажух" вывернулі на адваротны бок, але застаўся ён тым самым...
Дар'я Амяльковіч:
- У корані не згодная з такім азначэннем! Так, магчыма, "Масакра" - гэта яшчэ не "каптан", расшыты золатам і каштоўнымі камянямі, але ўжо і не "кажух", - гэта дакладна. Мы, безумоўна, бачым усе недахопы стужкі, але давайце прызнаем, што гэта для беларускага кіно - крок наперад, і будзем яго вітаць.
Яўген Рагін:
- Бачу, пара запускаць вутку аб тым, што ў ваколіцах Жалудка аб'явіўся мядзведзь, і ўжо ёсць першыя сведкі!.. Жартую, канешне...
У афармленні матэрыяла выкарыстаны фота Аляксандра ДЗМІТРЫЕВА і кадры з фільма