Па рашэнні Навукова-метадычнай рады Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь яму ўжо нададзены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці як узору кавальскага майстэрства.
Па словах дырэктара Лёзненскага ваенна-гістарычнага музея Вольгі Самушчанка, звон быў створаны ў 1727 годзе, пра што сведчыць адпаведны надпіс на ім. Апрача датавання на каштоўнай знаходцы маюцца звесткі пра майстра і словы "Аднаго Бога славім". Унікальнасць гэтага звона яшчэ і ў тым, што на яго сярэдняй частцы змешчана рэльефная выява Божай Маці, што не характэрна для праваслаўнай традыцыі, а таксама - раслінны ўзор. Да таго ж, усе надпісы на звоне зроблены лацінкай.
Дырэктар музея мяркуе, што звон трапіў на тэрыторыю раёна ў часы ўніяцтва і, хутчэй за ўсё, да сярэдзіны 30-х гадоў XX стагоддзя знаходзіўся на званіцы праваслаўнай царквы.
Але ж якім чынам вызначылі яго дакладнае сучаснае месцазнаходжанне?
Як адзначыла Вольга Самушчанка, каштоўнай інфармацыяй падзяліліся старажылы вёскі. У прыватнасці, па звестках мясцовага жыхара Барыса Відуса, мяркуецца, што 12 ліпеня 1941 года чырвонаармейцы знялі звон і схавалі ў пажарным калодзежы.
Па словах дырэктара Лёзненскага ваенна-гістарычнага музея, вышыня і дыяметр унікальнага звона аднолькавыя і складаюць 55,6 сантыметра, а яго вага - 80 - 100 кілаграмаў. У перспектыве спецыялісты мусяць правесці падрабязны аналіз знаходкі і вызначыць склад металу, з якога быў зроблены гэты ўзор кавальскага майстэрства.
А пакуль звон знаходзіцца ў храме Узвіжання Крыжа Гасподняга, настаяцель якога ўзяў на сябе ахоўныя абавязкі. Як адзначыла Вольга Самушчанка, па ўзгадненні з Міністэрствам культуры было вырашана: і ў будучым звон будзе захоўвацца і выкарыстоўвацца па непасрэдным прызначэнні ў гэтай лёзненскай царкве. І сваім меладычным голасам кранаць сэрцы прыхаджанаў.
На здымку: звон, знойдзены ў вёсцы Калышкі Лёзненскага раёна.