Яўген РАГІН: - Падаецца, дзве праграмы, рэалізацыю якіх мы сёння абмяркоўваем, разглядаць варта разам, не аддзяляючы развіццё культуры ў малых паселішчах і гарадах ад аналагічнага ўзаемнага працэсу ў сёлах і аграгарадках. Вёска не можа існаваць без райцэнтра, як і райцэнтр без вёскі. Хоць іншым разам у час камандзіровак нярэдка даводзіцца чуць ад старшынь райвыканкамаў: "У апошнія гады ўшчыльную заняліся аграгарадкамі, а вось на добраўпарадкаванне райцэнтраўскіх устаноў культурысіл не стае".
Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ: - І невыпадкова, напэўна, першая публікацыя пад рубрыкай "Родная зямля: час крэатыву" з падачы начальніка ўпраўлення культуры Магілёўскага аблвыканкама Анатоля Сінкаўца была прысвечана Глуску, дзе РДК знаходзіцца ў аварыйным стане. Пытанне цяпер вырашаецца на ўзроўні кіраўніцтва вобласці...
Святлана КАЗЛОВА: - Цалкам згодная! Названыя праграмы раздзяляць неправамоцна. Доўгі час прыярытэтнымі ў плане матэрыяльнай, кадравай, нейкай іншай падтрымкі заставаліся абласныя і раённыя ўстановы культуры. З пачаткам рэалізацыі Дзяржпраграмы адраджэння і развіцця сяла прыярытэтная прастора ўплыву сіл значна пашырылася. І планавае ўкладанне сродкаў прынесла неаспрэчны плён. Але ў той жа час у асобных рэдкіх выпадках у раённых цэнтрах асноўныя нашы аб'екты, у тым ліку і РДК Глуска, патрабуюць неадкладнай увагі. Запэўню вас: усе гэтыя аб'екты- пад кантролем, і сітуацыя ў бліжэйшы час будзе выпраўляцца... Праграма дапамагла не толькі фінансавымі ды кадравымі ўліваннямі, не толькі ўкараненнем новых форм дзейнасці, але і паспрыяла арганізацыйна: была выбудавана сістэма кантролю, уліку, аналізу рэгіянальнай, так бы мовіць, эвалюцыі з боку і абласнога ўпраўлення, і раённага аддзела культуры, і творчых структур, і гаспадарчых.
Яўген РАГІН: - З 2005 года нашы начальнікі аддзелаў культуры ці не сапраўднымі будаўнікамі паспелі стаць. Святлана КАЗЛОВА: - І гэта зусім не кепска. Кіраўнік, я лічу, стаў на парадак вышэй у сваім самаўсведамленні, прафесійным росце. Сучасны кіраўнік з профільнай адукацыяй - патрэбны мінімум. Тут яшчэ і эканамічныя, прававыя, іншыя веды патрэбны.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Падтрымліваю калегу: абедзве праграмы далі цудоўныя магчымасці для самараскрыцця, самарэалізацыі нашых кадраў. Але тут не павінна быць перагібаў. Асобныя кіраўнікі рэгіянальных аддзелаў ці забываюцца на тое, што ў іх ёсць гаспадарчыя групы, ці не вельмі ім давяраюць. Таму і "цягнуць" увесь будаўніча-рамонтны клопат у аграгарадках. Я разумею, выключна цяжка знайсці годнага начальніка гаспадарчай групы: аклады - невялікія. Але, тым не менш, трэба знаходзіць такіх спецыялістаў, каб асноўныя гаспадарчыя пытанні вырашаліся без штодзённага ўдзелу кіраўнікоў... На жаль, на справе не ўсё пакуль гладка.
Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ: - А назавіце, калі ласка, станоўчыя прыклады.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - "Баявыя" гаспадарчыя групы дзейнічаюць у Маладзечанскім, Салігорскім, Слуцкім, Лагойскім, Дзяржынскім раёнах... Гэта самадастатковыя рамонтна-будаўнічыя фарміраванні, здольныя разабрацца з праектна-каштарыснай дакументацыяй, падраднымі арганізацыямі, генпадрадчыкамі.
Яўген РАГІН: - Ад чаго залежыць гэтая "баявітасць"?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Усё проста: кіраўніцтва раёнаў знаходзіць магчымасць замацаваць спецыялістаў, у тым ліку і работнікаў культуры... Дзяржава цяпер укладае ў развіццё сферы вялізныя грошы (нават у савецкія часы такога не было!), у нас не клубы ў аграгарадках з'явіліся, а палацы...
Яўген РАГІН: - Цяпер трэба вяртаць пакрысе тыя мільярды, укладзеныя ў матэрыяльную базу. Вяртаць праз якасныя культурныя паслугі. І тут без дасведчаных кадраў не абысціся. Урэшце, якасць культурнага "тавару" - адна з абавязковых умоў Дзяржаўнай праграмы адраджэння і развіцця сяла.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Мы на абласной калегіі нашага ўпраўлення ў лютым выносім на парадак дня пытанне: што змянілася ў працы культработнікаў з уводам аграгарадкоў? Што адметнага з'явілася ў клубнай, бібліятэчнай, музейнай справах? Ці адкрыліся філіялы ДШМ? Колькі калектываў займелі званне "народны"? Безумоўна, Мінская вобласць - не апошняя па гэтым крытэрыі: з планам платных паслуг паспяхова спраўляемся, а гэта, я перакананы, - найпершы паказчык якасці нашай работы. Але не паўсюль наяўныя рэзервы выкарыстоўваюцца напоўніцу... Мы такую задачу ставім: калі ў нас з'яўляецца на сяле філарманічная пляцоўка, калі клуб пераўтвараецца ў Дом фальклору, дык гэтаму сур'ёзнае абгрунтаванне павінна папярэднічаць. Якое, да прыкладу, стаўленне да фальклору ў гэтым рэгіёне? Якія аўтэнтычныя гурты ёсць, а якія- з'явяцца ў перспектыве? Ці ёсць у такіх ансамбляў дзіцячыя калектывы-спадарожнікі? Карацей, не проста перайменаванне, перапрафіляцыя ўстановы, а сістэмная праца на якасна новым узроўні...
Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ: - Што зроблена і што плануецца зрабіць па Міншчыне ў гэтым кірунку згодна з Дзяржпраграмай адраджэння і развіцця сяла?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Павінны прайсці пераўтварэнні ў 325 аграгарадках, у 361 установе культуры. Сёлета абноўлены 84 аб'екты ў 64 аграгарадках. За час дзеяння праграмы дзяржава выдаткавала на Міншчыну амаль 42 мільярды рублёў. Да ладу даведзена чацвёртая частка ўсіх устаноў культуры вобласці. У такой справе, паўтаруся, галоўнае - аддача. А гэта - якасныя кадры, іх замацаванне на вёсцы. Не перарываем з гэтай нагоды дыялог са старшынямі райвыканкамаў і катэгарычна не пагаджаемся, калі пры размеркаванні жылля забываюцца на работнікаў культуры... Сёлета, да прыкладу, кіраўніцтва Капыльскага раёна ў аграгарадку "Быстрыца" прапанавала дом для культасветнікаў. Шмат дадатных прыкладаў на Салігоршчыне, Чэрвеньшчыне, Лагойшчыне, у многіх іншых рэгіёнах... Так, не ўсе раёны могуць пахваліцца такой разваротлівасцю. Прыходзіцца даводзіць: без сацыяльна-культурнай сферы няма гаворкі пра паспяховае развіццё рэгіёна. У вёсцы на Віцебшчыне, дзе я нарадзіўся, закрылі клуб (насельніцтва там - 150 чалавек), дык адразу ў вочы кідаецца, што няма ў вяскоўцаў паўнацэннага жыцця...
Святлана КАЗЛОВА: - Усё правільна: ад культасветніка на вёсцы цяпер многае залежыць.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Таму і ставіцца да яго трэба адпаведна, каб не "мыкаўся" па інтэрнатах... Увогуле, нам трэба сур'ёзна задумацца аб наладжванні працы ў сучасных умовах, калі без дзейснага ўзаемадзеяння з іншымі дзяржаўнымі структурамі проста не абысціся. Я- пра перабудову дзейнасці сельскіх Саветаў, пра падключэнне да нашага культасветнага клопату супрацоўнікаў унутраных спраў... Калі ў Палац культуры аграгарадка ўклалі мільярд рублёў, дык і з'яўленне работнікаў міліцыі пад час масавых мерапрыемстваў тут, відаць, павінна быць не выпадковым, а планавым.
Яўген РАГІН: - Нярэдкім стала і відэаназіранне ва ўстановах культуры пад час дыскатэк і канцэртаў, да прыкладу, у гарадскім пасёлку Акцябрскі, што на Гомельшчыне, ці ў Ваўкавыску Гродзенскай вобласці. І гэта таксама немалаважная частка іміджа нашых раённых цэнтраў. І такі ўсеагульны клопат пра якасць культурных мерапрыемстваў, безумоўна, дысцыплінуе іх удзельнікаў.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Але мяне вось яшчэ што хвалюе: мы павінны тварам да школы павярнуцца. Работнікі культуры, якія скардзяцца на тое, што план па аказанні платных паслуг - невыканальны, проста не маюць рацыі. Я запытаўся б у такіх: колькі ранішнікаў вы ў школе ладзіце? Ці ж гэта рэдкасць, калі ў тых жа навучальных установах Міністэрства адукацыі "камерцыйныя дзядзькі" ў сумніўных касцюмах Дзедаў Марозаў і з сумніўнымі па якасці святочнымі праграмамі зарабляюць немалыя грошы? Работнік культуры ў сваім рэгіёне павінен праяўляць больш імпэту, выходзіць з агульнакарыснымі прапановамі ў аддзел адукацыі, знаходзіць там падтрымку! І вучні ў школах, райцэнтраўскіх і сельскіх, павінны бачыць менвіта наш прафесіяналізм. Мы ж, бывае, аддаём гэтую "дзялянку" нейкім "гастралёрам". А гэта ганьба.
Яўген РАГІН: - Сапраўды, грошы, атрыманыя ад правядзення культурных мерапрыемстваў, павінны заставацца ў раёне.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - У Міністэрстве культуры на рабочай нарадзе абмяркоўваліся пытанні распрацоўкі канцэпцыі і праекта Дзяржаўнай праграмы развіцця культуры і мастацтва на 2011 - 2015 гады. Галіновая праграма набывае статус дзяржаўнага дакумента, які прадугледжвае шчыльнае ўзаемадзеянне і дзейсны ўплыў галіны культуры на іншыя сферы народнай гаспадаркі. Гэта не можа не пашырыць прастору культурнага ўздзеяння на ўсё грамадства, на кожную яго інстытуцыю, а ў выніку - і павялічыць эканамічны складнік, - у прыватнасці, пашырыць спектр аказання платных паслуг...
Святлана КАЗЛОВА: - Шчыра кажучы, даўно чакалі такой праграмы.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Гаворка - пра наш уплыў не толькі на агульнаадукацыйныя школы, але і на каледжы, вучылішчы, ВНУ. Нідзе не адмовяцца ад якасных паўнацэнных культурных паслуг. І такія мерапрыемствы, як паказвае практыка, заўжды сябе акупляюць...
Святлана КАЗЛОВА: - Хачу вярнуцца да пытання кадравага замацавання. Менавіта тыя праграмы, ход рэалізацыі якіх мы зараз абмяркоўваем, і падштурхнулі вырашэнне гэтага важнага для рэгіянальнай культуры пытання. Менавіта ў гэтыя гады ў Магілёве актыўна пачалі выдзяляць жыллё для работнікаў культуры і мастацтва. Да 2005 года мы пра гэта і не марылі. Цяпер штогод да 9- 10 кватэр аблвыканкам прадастаўляе спецыялістам сферы культуры вобласці. І гэта, неаспрэчна, стала ўзорам для нашых малых гарадоў і паселішчаў. Замацаванне кадраў, іх падрыхтоўку вырашаем двума шляхамі- імкнёмся вучыць сваю моладзь з рэгіёнаў вобласці ў нашых установах: бібліятэчным, музычным каледжах, каледжы мастацтва, філіяле Акадэміі музыкі пры Магілёўскім педуніверсітэце. Такія спецыялісты заўжды вяртаюцца на малую радзіму. Другі шлях - прадастаўленне жылля: пакояў у інтэрнатах, матэрыяльная падтрымка пры арэндзе прыватных кватэр...
Яўген РАГІН: - Нядаўна гутарыў з намеснікам старшыні Хойніцкага райвыканкама па сацыяльных пытаннях. Размова ішла пра рэалізацыю Дзяржпраграмы развіцця рэгіёнаў, малых і сярэдніх гарадскіх паселішчаў. Дык вось, цудоўна ён, як падаецца, выказаўся наконт згаданай праграмы ў дачыненні да развіцця культурнай сферы Хойнікаў: маўляў, рэалізоўваючы гэтую праграму, мы не толькі пра новыя будынкі цэнтраў культуры гаворку вядзём, але і пра кадры. Усё разам і складае якасць культасветы, а значыць - і сучаснае культурнае аблічча райцэнтра, які, у сваю чаргу, задае тон культрабоце ўсяго рэгіёна. Словам, любая вёска - своеасаблівы "філіял" райцэнтра. Тым болей, калі гэтая вёска - аграгарадок. Так. Усе яны на сёння, як і многія нашы райцэнтры, маюць асфальт, плітку, новыя будынкі... Але дзве праграмы, пра рэалізацыю якіх мы зараз гутарым, скіраваны найперш на чалавека - носьбіта культуры і яе спажыўца. Як адзначалася ўжо, усе ўмовы створаны і для працы культасветнікаў, і для адпачынку сяльчан. Таму і прыкра вельмі, калі размаўляеш з асобнымі бібліятэкарам ці клубнікам аграгарадка, пытаешся: "А што змянілася ў вашай працы пасля таго, як вёска набыла новы статус?" - і бачыш "у адказ" яўнае неўразуменне. Не ведаюць гэтага сельскія культасветнікі, значыць - не ведае і начальнік аддзела культуры?
Святлана КАЗЛОВА: - Значыць - не навучылі, не навучыліся, праз свядомасць уласную не прапусцілі, што на двары - дваццаць першае стагоддзе. Сапраўды, прыкра, што прыкладаў такіх - не так і мала. Змяняецца інфраструктура аграгарадка, з'яўляюцца новыя аб'екты культуры з суперсучасным начыннем, але работнік часцей за ўсё застаецца той жа, і шчасце для нас, калі ў гэтага работніка ёсць творчы патэнцыял і ўсе сённяшнія пераўтварэнні ён успрымае як магчымасць для ўласнага прафесійнага ўдасканалення. Такі не "сілкуецца" чужым - ён шукае, выдумляе, творыць сваё і ўцягвае ў творчы вір астатніх... Гэта выключна важнае пытанне, таму начальнікам аддзелаў пастаянна даводзім, што ад работы з кадрамі цяпер залежыць усё. Маю на ўвазе і вучобу, і сістэмную сувязь абласных устаноў культуры з раённымі, сельскімі... Сёння на Магілёўшчыне такая сувязь, як падаецца, досыць трывалая. Да прыкладу, абласны краязнаўчы музей, мастацкі музей штодзённа па графіку выязджаюць не толькі ў дзіцячыя садкі і школы абласнога цэнтра, але і ў аграгарадкі. Гэтак жа дзейнічае філармонія, тэатральна-відовішчныя ўстановы. Ёсць дамовы, якія існуюць не першы год, аб формах такога супрацоўніцтва. Кожную праяву непрафесіяналізму наша ўпраўленне імкнецца адсачыць. Напрыклад, калі ў сельскай бібліятэцы прастойвае без справы камп'ютэр, калі бібліятэкар не можа ім карыстацца (хоць і вучыўся на адпаведных курсах). Дзейнічае ў нас і сістэма куратарства. Словам, за гады рэалізацыі праграм і праблемы, і перспектывы акрэсліліся вельмі ярка.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Мы невыпадкова зноў і зноў вяртаемся да кадравай праблемы: ад яе вырашэння залежыць плён усіх дзяржаўных праграм... У нас, скажам, ёсць музычнае вучылішча і вучылішча мастацтваў. І нашы начальнікі аддзелаў, неаспрэчна, павінны ведаць, хто з дзяцей на што здольны, павінны ісці ў школы, займацца прафарыентацыяй, выяўляць таленты, усяляк ім дапамагаць. І тады дакладна сённяшнія вучні школ заўтра стануць культработнікамі.
Святлана КАЗЛОВА: - Сённяшнія беларускія аграгарадкі па сацыякультурным статусе фактычна набліжаюцца да раённых цэнтраў. Таму ва ўстановах культуры аграгарадкоў павінны працаваць спецыялісты з вышэйшай адукацыяй. І за апошнія гады такая тэндэнцыя намецілася. Хацелася б у кантэксце рэалізацыі гэтых праграм адзначыць усведамленне старшынямі райвыканкамаў значнасці ўстаноў культуры, іх падтрымку культработнікаў. Існуе шмат прыкладаў таму, калі лепшы будынак у горадзе адводзіцца пад установу культуры. Гэта і Касцюковічы, дзе паміж кіраўніком раёна і начальнікам аддзела - самы трывалы саюз. Цэнтр горада, па сутнасці, і складаюць дыхтоўныя аб'екты культуры: школа мастацтваў, Дом рамёстваў, Дом культуры, музей. А начальнік аддзела ініцыіруе адкрыццё ў Касцюковічах філіяла, да прыкладу, каледжа мастацтваў. І ёсць усе магчымасці, каб гэты дальні ўсходні рэгіён Магілёўшчыны такі філіял займеў... Не магу не згадаць і Краснаполле...
Яўген РАГІН: - На ўласныя вочы бачыў, як ставяцца да развіцця рэгіянальнай культуры тамтэйшыя і старшыня райвыканкама, і ягоная намесніца па сацыяльна-культурных пытаннях...
Святлана КАЗЛОВА: - Надзвычай энергічныя і неабыякавыя людзі! Таму і адкрыецца неўзабаве ў райцэнтры Маладзёжны цэнтр, што размясціўся ў двухпавярховым будынку былой крамы. На першым паверсе - цудоўна абсталяваная дыскатэчная зала, на другім- памяшканні для заняткаў спортам. А прыярытэтны кірунак дзейнасці культасветнікаў новага аб'екта - работа з маладымі сем'ямі. Такіх новых тыпаў устаноў на Магілёўшчыне не так ужо і шмат, але функцыі свае яны ў поўнай меры выконваюць. Ёсць маладзёжныя цэнтры ў Касцюковічах, Круглым...
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - А мы цяпер такую задачу ставім на Міншчыне: кожны рэгіён павінен мець сваё непаўторнае творчае аблічча. Мар'іна Горка - гэта фестываль "Напевы зямлі маёй роднай", Мядзель - гэта "Спеўнае Поле", Вілейка - гэта разьба па дрэве... І ў межах кожнага раёна, па маім цвёрдым перакананні, любая вёска павінна вызначацца сваёй культурнай "разыначкай": саломкапляценне, ткацтва, спевы, танцы... Калі ж усё - як пад капірку, дык ці можам мы назваць мясцовых культасветнікаў творчымі работнікамі?
Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ: - Неаспрэчна тое, што за гады рэалізацыі дзяржаўных праграм у нашых раёнах і абласцях назапашаны велізарны вопыт па ўдасканаленні падыходаў да развіцця рэгіянальнай культуры... Мяне вельмі ўразіла ў свой час тое, што кожны раён Магілёўшчыны мае свой аўтапарк мабільных устаноў культуры...
Яўген РАГІН: - Не магу паралельна не дадаць, што ў іншых абласцях можна бачыць адваротную карціну ў рэгіёнах: аўтобусік без капрамонту, зламаная "газель"- вось і ўвесь аддзелаўскі аўтапарк... А ў Чавусах, да прыкладу,- службовая іншамарка, аўтабібліятэка, кінаперасоўка, аўтаклуб...
Святлана КАЗЛОВА: - І не толькі ў Чавусах. Гэта і прэстыжна, і неабходна. За апошнія, напэўна, тры гады кожны начальнік аддзела культуры вобласці за кошт цэнтралізаванага набыцця атрымаў легкавік. Ды плюс мабільная сетка ўстаноў культуры. Усяго - 62 транспартныя адзінкі (кінаперасоўкі, аўтаклубы, бібліобусы). А заданне - 51 адзінка. І такая "мабільная" тактыка прыносіць важкі плён. Сістэмна працуюць у гэтым кірунку ў кожным рэгіёне Магілёўшчыны. Адзін бібліобус, да прыкладу, мае ў сярэднім 20 - 26 населеных пунктаў, якія ён па графіку наведвае. У паездку выпраўляюцца не толькі культасветнікі, але і прадстаўнікі Райспажыўсаюза, камунальнай службы, сацыяльнай. І гэта, паверце, вельмі чаканыя выезды. Практычна ў кожнай аўтабібліятэцы, апрача кніжнага фонду, ёсць камп'ютэр, іншы набор тэхнікі для аказання платных паслуг. І робіцца гэта не стыхійна, а- на падставе папярэдняга маркетынгавага аналізу сярод рознаўзроставых груп сельскага насельніцтва. Узорнай тут з'яўляецца дзейнасць Асіповіцкай ЦБС, якая вартая самай высокай адзнакі.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Між тым, "К" пісала сёлета, што на Гомельшчыне дзейнічае толькі адзін бібліобус.
Яўген РАГІН: - У Пружанах нядаўна спрабаваў распавесці бібліятэкарам аб тым, колькі і як зарабляюць на адных толькі бібліобусных выездах іхнія калегі ў Асіповічах. Не пераканаў!
Святлана КАЗЛОВА: - Зарабляюць нашы бібліятэкары, і вельмі няблага гэта робяць, не забываючыся пры гэтым уносіць у канву пазабюджэтнай дзейнасці і асветніцтва, і прапаганду кнігі. І справа тут - у тым, што імкнёмся кадры падбіраць дасканала.
Яўген РАГІН: - А як вопыт абагульняецца ў маштабах вобласці?
Святлана КАЗЛОВА: - Раз у паўгоддзе згодна з ходам выканання дзвюх дзяржаўных праграм упраўленне рыхтуе выязныя пасяджэнні калегіі ў тым ці іншым раёне, і штораз паказваем новыя формы работы, вартыя абагульнення ў межах Магілёўшчыны. У наступным годзе, напрыканцы сакавіка, плануем правесці калегію ў Касцюковіцкім і Краснапольскім раёнах. Ёсць што паказаць, ёсць пра што пагаварыць, у першую чаргу - пра перспектывы, бо рэалізацыя праграм у наступным годзе завяршаецца, і ўсіх цікавіць: а што далей?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Дзяржпраграмы, дзеянне якіх заканчваецца праз год, па сваёй значнасці - неацэнныя. А мэты і задачы, закладзеныя ў іх, - самыя доўгатэрміновыя, бо няма мяжы дасканаласці.
Святлана КАЗЛОВА: - Калі мы кажам сёння пра праект Дзяржаўнай праграмы развіцця культуры і мастацтва Рэспублікі Беларусь на 2011 - 2015 гады, дык трэба, неаспрэчна, каб яе распрацоўшчыкі ўлічылі меркаванні рэгіёнаў, абласцей.
Яўген РАГІН: - Сярод калег сённяшніх нашых шаноўных гасцей, між іншым, існуе і такое меркаванне: цяжка думаць пра нейкую перспектыву, калі грошай з-за крызісу хранічна не хапае. У сувязі з гэтым і пытанне ў мяне больш чым канкрэтнае: ці будуць выкананы дзяржаўныя праграмы, ход рэалізацыі якіх мы сёння і абмяркоўваем?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Хоць і няпростае эканамічнае становішча ў свеце, але сёлета нам выдаткавана 12 мільярдаў рублёў на капітальны рамонт дамоў культуры. І так званых пераходных аграгарадкоў у вобласці не будзе... Натуральна, грошы трэба эканоміць. Калі дах у клубе адрамантаваны, калі фасад - прыгожы, глядзельная зала - прыстойная, дык у асобных памяшканнях гэтай установы можна абысціся і касметычным рамонтам... І я падтрымліваю сваю калегу з Магілёўшчыны: кожны начальнік аддзела культуры павінен мець транспарт, гэта не раскоша, гэта - неабходнасць. Інакш як ён здолее пракантраляваць работу клубаў ды бібліятэк у сваім рэгіёне? А яму трэба і вячэрнія канцэрты адсачыць, і на начную дыскатэку завітаць. Толькі так ён зможа дабіцца якасці работы падначаленых, эканоміі сродкаў пры рамонтах, энергазберажэння ў зімовы час...
Святлана КАЗЛОВА: - Для сённяшняй паспяховай рэалізацыі дзяржпраграм задзел зроблены ўчора. У нас засталіся рамонтныя работы, шэраг аб'ектаў, што будуць уводзіцца ў 2010 годзе. Цяпер - пра тое, што ажыццёўлена згодна з Праграмай адраджэння і развіцця сяла. Устаноў якасна новага тыпу трэба было ўвесці да 2010 года 27, увялі на сёння - 36. Камп'ютэрызавана 172 установы пры заданні- 142. Тое ж і з філарманічнымі пляцоўкамі: праграмнае заданне - 39, а створана ўжо 61. Па філіялах і класах ДШМ: пры заданні- 16 адкрылі іх больш за паўсотні! Паралельна з адшукваннем памяшканняў былі падабраны, натуральна, кадры, патрэбны інструментарый. Класы, аддзяленні адкрываюцца (я зноў тут - пра ўзаемадзеянне нашай сферы з сістэмай адукацыі) і ў агульнаадукацыйных школах, не толькі ў нашых установах...
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - І ўсё ж кадры ў нас - надзвычайныя! Па плане ў рэгіёне трэба, да прыкладу, стварыць сёлета тры філарманічныя пляцоўкі, а начальнік аддзела культуры пяць адкрывае, замест трох бібліятэк шэсць камп'ютэрызуе. І я разумею, што гэта чалавек - творчы і ад працы атрымлівае задавальненне. І гаворка- не толькі пра начальнікаў, але і пра клубнікаў, бібліятэкараў. Ініцыятыва- вялікая рэч.
Святлана КАЗЛОВА: - Музейныя, клубныя і бібліятэчныя ўстановы павінны цяпер выходзіць у працы на якасна новы ўзровень. І ініцыятыва тут і знізу павінна ісці... Той, хто не ідзе ў нагу,- сыходзіць з дыстанцыі.
Яўген РАГІН: - У чым бачыце, так бы мовіць, глабальную перспектыву развіцця рэгіянальнай культуры?
Святлана КАЗЛОВА: - Відазмяненне структуры, безумоўна, будзе адбывацца. Гаворка - пра сістэму, якая сама ўжо развіваецца, і гэтыя працэсы спыніць, як падаецца, немагчыма. Але ўплываць на іх будуць многія фактары: дэмаграфічная сітуацыя, рост эканамічнай забяспечанасці... Зразумела, аграгарадкі - аснова далейшай эвалюцыі рэгіянальнай культуры. Тут за апошнія гады пашырыліся і вытворчасць, і кадравы рэсурс... Я думаю, што мы павінны ў бліжэйшай перспектыве прыйсці да стварэння на базе аграгарадоцкіх бібліятэк, СДК мадэльных тыпаў устаноў культуры. Гэта, напэўна, будзе адбывацца спярша не ў кожным аграгарадку, не ў кожным раёне.
Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ: - Гаворка - пра штосьці канцэптуальна новае?
Святлана КАЗЛОВА: - Не. Гэта, як бачыцца, будзе той жа, да прыкладу, сельскі Цэнтр культуры, але са статусам мадэльнай установы. Што маю на ўвазе? І матэрыяльная база ўстановы, і змест яе работы, і, натуральна, кадры тут будуць адпавядаць не сённяшнім, а заўтрашнім патрабаванням. А мадэльная бібліятэка - гэта канцэнтрацыя інфармацыйных тэхналогій, такіх, каб і ў вобласці пазайздросцілі.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Цалкам згодны! Нам патрэбны такія базы перадавога вопыту.
Святлана КАЗЛОВА: - Мадэль і ўзор у дадзеным выпадку - словы-сінонімы.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Але пры гэтым ніяк нельга забыцца на асноўную нашу мэту: на захаванне і развіццё нашых нацыянальных традыцый. Спрадвечныя культурныя брэнды беларускіх рэгіёнаў павінны замацоўвацца і ўдасканальвацца.
Яўген РАГІН: - Хацеў бы ўдакладніць вось што. Безумоўна, на развіццё нашай культуры ўплываць будуць самыя розныя фактары. Але культура, як ужо гучала, - сістэма самадастатковая і выключна ўплывовая. Я да чаго? І ад работнікаў культуры Беларусі не ў апошнюю чаргу залежыць, як будзе сітуацыя ў краіне змяняцца.
Святлана КАЗЛОВА: - Натуральна, усё гэта так. Адказнасць - велізарная.
Яўген РАГІН: - А як ставіцеся да думкі аб'яднаць сельскія бібліятэкі са школьнымі?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Я - супраць...
Святлана КАЗЛОВА: - Першы такі эксперымент меў месца ў 1990-х. Па нашай вобласці тады было такіх аб'яднаных устаноў каля ста. На сёння іх засталося 15: у Горацкім, Мсціслаўскім і Асіповіцкім раёнах. І ў кожным з іх - свае асаблівасці гэтых бібліятэк. Ці то яны на базе школ размяшчаюцца, ці то на базе нашых устаноў з функцыяй абслугоўвання школьнікаў, ці то наш бібліятэкар працуе частку дня ў сваёй установе, а частку - у школьнай. Ёсць прыклады плённай працы. Але ў кожным з варыянтаў - свае недахопы. Скажам, бібліятэкар на стаўцы працуе на базе школы з 8.00 да 15.00 - рэжым школьнай бібліятэкі, наведаць якую рабочаму чалавеку цяжка. Ёсць і такое: рабочы дзень для спецыяліста падобнай установы разбіваецца на дзве часткі... Шмат тут пытанняў і па справаздачах, бо чалавек працуе на дзве сферы - адукацыі і культуры, і паабслугоўванні маланаселеных пунктаў.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - А калі ў школе каранцін? Для дарослых вяскоўцаў тады - аніякай магчымасці кнігу атрымаць... Можам зэканоміць у малым, а згубіць у вялікім. Трэба ўважліва ўсё пралічваць ды ўзважыць.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Давайце вернемся да Дзяржпраграмы развіцця культуры і мастацтва Рэспублікі Беларусь. Усе вобласці павінны прадставіць у праект свае прапановы па асобных напрамках. Напэўна, варта ставіць пытанне, да прыкладу, пра агульнакарыснае ўзаемадзеянне Міністэрства культуры з Міністэрствам адукацыі, іншымі міністэрствамі і ведамствамі.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Безумоўна, тут ёсць недапрацоўкі. Да прыкладу, музычная школа працуе добра і план выконвае па платных паслугах, а паслугі гэтыя залічваюцца Міністэрству адукацыі.
Святлана КАЗЛОВА: - Пры вялікай колькасці праграм, дзяржаўных і рэспубліканскіх, дзе культура з'яўляецца сувыканаўцам, фінансаванне вызначаецца ў межах выдаткаваных сродкаў на дзейнасць устаноў культуры. Хацелася б, каб гэтыя выключна важныя пытанні былі прадугледжаны ў новай праграме. Бо тут гаворка - пра ўзаемасувязі не толькі з адукацыяй, але і з сацыяльнай абаронай, фізкультурай і спортам, моладдзю... Я найперш - пра эканамічны статус нашай культуры.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - За правядзенне любога свята, звязанага, скажам, з адукацыяй ці аховай здароўя, спытаюць найперш з работнікаў культуры.
Яўген РАГІН: - Вельмі жорстка спытаюць. І гэта ўжо, як падаецца, - адзін з доказаў высокага статуса работніка культуры.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Мы аналізуем ход праграм, скіраваных на адраджэнне і планамернае развіццё райцэнтраў, малых паселішчаў, вёсак, а таму такую тэму, як рэгіянальны турызм, пра што "К" піша даўно і рэгулярна, абысці проста нельга і за гэтым "круглым сталом".
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - На мой погляд, станоўча на развіццё турызму паўплывае прыняцце адпаведнай Нацыянальнай праграмы з канкрэтным вызначэннем фінансавання.
Яўген РАГІН: - А ці не губляе цяпер культура час, бо ў сферу гэтага прыбытковага ў перспектыве бізнесу прыходзіць прыватнік? Нічога ў гэтым кепскага няма (натуральна, калі прыватнік гэты пры набыцці, скажам, старадаўніх маёнткаў, якія таксама з'яўляюцца аб'ектамі турызму, ашчадна ставіцца да іх рэканструкцыі і захавання), але не ўпусціць бы тут культуры сваю нішу, сваю сферу ўплыву.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Адзін з прыватнікаў, набыўшы такі маёнтак, знішчыў усю інфраструктуру навокал, у тым ліку і старасвецкі парк...
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - А рэгіён не здольны ўзяць на сябе больш, чым можа. Цяпер старшыня райвыканкама думае найперш пра выплату заробкаў. Рамонт гістарычных сядзіб пакуль - на другім плане.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Іншым разам стратэгія рэгіянальнага развіцця вымушае, і на такі рамонт грошы трэба адшукваць. Урэшце, не адным днём жывём.
Яўген РАГІН: - І справа не толькі ў помніках архітэктуры, якія нашы аддзелы культуры могуць выкарыстоўваць для развіцця турызму і пазабюджэтнай дзейнасці. З'яўляюцца, як грыбы пасля дажджу, у рэгіёнах аграсядзібы, і тут прыватнік - таксама пакуль першы. Пастаянна заводжу гутарку з начальнікамі аддзелаў аб іхнім уплыве на гэты сегмент турыстычнага бізнесу. Многія прыватныя гаспадары аграсядзіб гатовы на такое супрацоўніцтва.
Святлана КАЗЛОВА: - А многія не проста не гатовы, але і катэгарычна супраць: маўляў, як грошы дзяліць будзем? Не адпрацавана пакуль гэтая сістэма. Вось і не надта рвуцца тыя прыватнікі запрашаць фальклорныя калектывы, майстроў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва...
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Па вялікім рахунку, сённяшнія аграсядзібы - далёкія ад ідэалу ў спектры сваіх паслуг. Тут таксама ў перспектыве ўся сацыяльная сфера павінна быць звязана...
Святлана КАЗЛОВА: - А чаго мы павінны так на прыватніка працаваць?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Дык вось мы і прыйшлі да высновы: перад тым, як прыватнік пачаў ствараць аграсядзібу, трэба запытацца ў яго, з кім супрацоўнічаць збіраецца.
Святлана КАЗЛОВА: - Справа гэтая сапраўды пакуль бескантрольная.
дуард БАГДАНОВІЧ: - Ён, гэты прыватнік, атрымліваючы ад дзяржавы немалы крэдыт, павінен праграму дзеяння прадаставіць, і калі няма ў ёй нацыянальнага каларыту, няма дамоўленасці з мясцовым аддзелам наконт таго, што і абрады тут сіламі аддзела будуць праводзіцца, і народныя майстры з сувенірамі да адпачываючых завітаюць, дык падумаць варта: ці патрэбны ў нашым рэгіёне такі прыватнік? Хаця б з тае нагоды, што сядзіба яго, скажам, на Гомельшчыне ніяк не адрозніваецца ад аналагічнай на Брэстчыне. Баюся, што час гэты мы збольшага ўпусцілі. Таму і паслуг на такіх сядзібах - мінімум: на стол збяруць ды пераначаваць прапануюць.
Святлана КАЗЛОВА: - Аналагічная сітуацыя калісьці была з набыццём ліцэнзіі на канцэртную дзейнасць. Цяпер яна - пад кантролем упраўлення і аддзелаў культуры Магілёўшчыны.
Яўген РАГІН: - А як вы паставіцеся, калі ў аддзеле культуры з'явіцца неўзабаве такая штатная адзінка: "уладальнік аграсядзібы"?
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Лепей не ў аддзеле, а - пры аддзеле...
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Ёсць прыклады (хоць пакуль іх і няшмат), калі работнікі культуры становяцца гаспадарамі такіх сядзіб...
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Вельмі станоўча да гэтага стаўлюся. Ёсць у нас працоўнае заканадаўства, у ім трэба заканадаўча абумовіць такую ініцыятыву нашых работнікаў. Да прыкладу, у Вілейцы адзін з разьбяроў па дрэве гатовы на такі крок. Там жа і Цэнтр рамёстваў - сапраўднае прадпрыемства, не прыватнае - наша. Толькі патрэбна тут трывалая заканадаўчая падтрымка.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Усё гэта канцэптуальна, усё гэта трэба ініцыяваць і ўпісваць у праект Дзяржпраграмы развіцця культуры і мастацтва.
Эдуард БАГДАНОВІЧ: - Развіты турызм - прэстыж рэспублікі.
Святлана КАЗЛОВА: - Праект праграмы, які нараджаецца ўжо сёння, трэба актыўна і сур'ёзна абмяркоўваць. Гэта - надзвычай важная работа, бо ад паўнавартаснасці і ёмістасці гэтага дакумента залежыць стабільнасць і выніковасць развіцця нашай сферы ў будучым.
Матэрыялы "круглага стала"