Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Рэдакцыя вырашыла распачаць з вамі, кіраўнікамі абласных упраўленняў культуры, адкрытую надзённую размову, менавіта канструктыўную і крэатыўную, бо стварэнне ідэі дзеля якаснага абнаўлення дзейнасці галіны - справа не менш адказная, чым яе рэалізацыя... Пагутарыць хацелася б вось пра што: наколькі рэальна ў перспектыве ўзняць работнікам культуры заробак у межах вобласці, раёна? І за кошт чаго? Што вы думаеце на гэты конт, якім у гэтым плане бачыце заўтрашні дзень? Праблемы, звязаныя з эканамічнай самастойнасцю рэгіёнаў, мы агучым на старонках газеты, паспрабуем на іх засяродзіць увагу ці пракаменціраваць на кампетэнтным узроўні. А ўвага да нашых публікацый дастаткова сур'ёзная і рэакцыя - адпаведная... Другі нюанс, які хацелася б закрануць. Сфера культуры - своеасаблівы допінг для сілкавання іншых галін, у прыватнасці, турызму. Дык вось, калі мы на гэтым пачнём зарабляць важкія грошы?
Яўген РАГІН: - Мікалай Пятровіч, вы як наш "аксакал" і павінны спярша выказаць сваё меркаванне па ўзнятых пытаннях...
Мікалай ПАШЫНСКІ: - На апошнім пасяджэнні аблвыканкама, дзе аналізавалася выкананне абласной праграмы развіцця культуры, губернатар Віцебшчыны пачаў гаворку з таго, што без культуры немагчыма ўявіць любую сферу дзейнасці, і выказаў пры гэтым сваю пазіцыю: культура - палітыка вобласці... Калі мы прагназуем уласную перспектыву, дык рух далей, натуральна, павінен абапірацца найперш на кадравае забеспячэнне. У галіне засталіся людзі апантаныя, якія з-за невысокіх заробкаў не сышлі ў гандаль, а працуюць сёння збольшага на энтузіязме. І рэалізацыя ўсіх нашых праектаў цяпер трымаецца менавіта на іх. І гаворка тут не столькі пра матэрыяльную базу (яна - аснова сельскай культуры, і тут любы пралік занадта дорага каштуе, таму імкнёмся працаваць у гэтым кірунку з максімальнай аддачай), а- пра творчы складнік штодзённай культасветнай дзейнасці. Інакш не пашырыць прастору пазабюджэтнага ўплыву... Яўген РАГІН: - А колькі ў сярэднім за месяц зарабляюць работнікі культуры і ці ўплывае на рост зарплаты актыўнасць пазабюджэтных шчыраванняў?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Дзесьціза 500 тысяч рублёў.
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Тое ж самае, напэўна, і ў кожнай з абласцей...
Мікалай ПАШЫНСКІ: - На мой погляд, у сельскіх работнікаў культуры больш магчымасцей падзарабіць. Урэшце, узяў баян - ды на вяселле. Плюс - уласная падсобная гаспадарка... У райцэнтрах сітуацыя больш складаная. І пазабюджэтная дзейнасць не надта выратуе становішча... Мы тут з сапраўднай праблемай сутыкнуліся. Пазабюджэт таксама строга плануецца. І мы не можам усе заробленыя грошы выкарыстаць для павелічэння прэмій і заробкаў работнікам культуры...
Аляксандр ЛОЙКА: - Няма такой юрыдычнай магчымасці.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Тут яшчэ адна праблема ўзнікае. Сёння мы пакуль не можам набыць за бюджэтныя грошы імпартныя тавары, а за пазабюджэтныя - можам. Зразумела, што так і робім. Гэта больш вольныя грошы, і дзякуючы ім мы найперш умацоўваем сваю матэрыяльную базу. Шкада, канешне, што не заробак... Так што, я ўпэўнены: асноўны шлях да росту ў перспектыве заработнай платы культасветнікаў- павышэнне стаўкі першага разраду...
Аляксандр ЛОЙКА: - Тым не менш, калі мы ўжо закранулі тэму заробкаў, дык не магу не зазначыць, што сур'ёзнага перагляду патрабуе, на мой погляд, аплата работы метадыстаў. Мы з Мікалаем Пятровічам Пашынскім выйшлі з абласных дамоў народнай творчасці і цудоўна разумеем, што супрацоўнікі метадычных цэнтраў не проста рабацягі, яны - нашы абласныя "мазгі", яны адказваюць за ўсю штодзённую руціну ўпраўлення культуры, а заробак у параўнанні з кіраўніком сельскага дома культуры маюць меншы. Гэта няправільна, гэта перакос...
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Цалкам згодны!
Аляксандр ЛОЙКА: - Метадыст - чалавек, які ўзняўся на пэўную прафесійную прыступку, аўтарытэт ягоны - несумненны, што, на жаль, матэрыяльна ніяк не пацвярджаецца... Тое ж самае - і з філарманічнымі артыстамі балета. А яны і фізічна працуюць з падвойнай аддачай, і творча, а зарабляюць няшмат.
Святлана БАРАНОК: - У аналагічным становішчы - і артысты тэатра, вядучыя майстры сцэны...
Таццяна КОМАНАВА: - У чым выйсце, на ваш погляд?
Аляксандр ЛОЙКА: - Спартсменаў, напрыклад, арганізацыі няблага падтрымліваюць спонсарскімі грашыма. Мо і мы да гэтага прыйдзем...
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Пра гэта трэба казаць. Мы сёння ўрэшце згадваем не толькі пра прадстаўнікоў рэгіянальнай культуры, але і пра дзеячаў мастацтва. Безумоўна, знаходзім для іх падтрымкі самыя розныя магчымасці. Напрыклад, наш філарманічны ансамбль "Талака" два месяцы быў у Іспаніі, Францыі і меў магчымасць крыху зарабіць. Але ж ці можна вырашыць агульнарэспубліканскую праблему такім спосабам? Прыходзяць да нас маладыя артысты, працуюць з неймавернымі нагрузкамі на канцэртах і рэпетыцыях, белага свету не бачаць, а атрымліваюць...
Святлана БАРАНОК: - У нас рашэннем аблвыканкама такім творцам даплачваюць у месяц тры базавыя велічыні. Але мера гэтая - далёка не доўгатэрміновая... Методыка развіцця платных паслуг, калі сёлетняя задача вызначаецца з улікам леташніх дасягненняў у супастаўных цэнах, стрымлівае, як думаецца, імпэт кіраўнікоў устаноў культуры ў актыўным развіцці пазабюджэтнай дзейнасці.
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Дый цэны на паслугі мы сёння не маем права павялічваць. Па-першае, ніхто на мерапрыемствы не пойдзе. Па-другое, адразу індэкс цэн на паслугі культуры павялічыцца. Да прыкладу, наш цырк не можа не павялічваць цэны на квіткі, бо ўсе артысты - замежныя. А гэта ўплывае на стан платных паслуг ўсёй вобласці. Індэкс у цырка - 127, а па іншых установах культуры Гомельшчыны - 121. Што ж рабіць?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - І яшчэ праблема. Атрымаў міністэрскі запыт аб патрэбе ў вобласці ў новых музычных інструментах... Паколькі айчынныя ніхто не вырабляе, увесь спадзеў - на імпартныя. А тут не ўсё проста. Наваполацкае музычнае вучылішча набыло такі інструмент - марымбу, якая ў Беларусі не вырабляецца, і сем месяцаў не ведала, як аплаціць пакупку. Натуральна, тая ж сітуацыя і з аўтамабілямі пад бібліобусы і аўтаклубы. "Газелі" - ужо недаступныя. А "Радзімічы" і "МАЗы" на 27 месцаў...
Яўген РАГІН: - Мусіць, для вас яны занадта вялікія па ўмяшчальнасці?
Аляксандр ЛОЙКА: - Набывайце лідскія аўтобусы на 18 месцаў. 110 мільёнаў каштуюць.
Святалана БАРАНОК: - Трэба неадкладна ўзнаўляць айчынную вытворчасць беларускіх цымбалаў! Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Мы неаднаразова пісалі пра гэта. І будзем трымаць чытача ў курсе спраў па адраджэнні Барысаўскай фабрыкі...
Таццяна КОМАНАВА: - Хачу вярнуцца да пытання заробкаў. На фестывалі "Белая вежа" пачула меркаванне аднаго з дырэктараў тэатра: мне б, маўляў, самому вызначаць памеры штата, тады пры стабільнай датацыі і праблем з павелічэннем зарплаты не было б. Як пракаменціруеце гэтыя словы?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - У нашым тэатры "Лялька" па штаце 38 чалавек, трымаем 25. Але гэта таксама часовыя меры, бо вакансіі калі-небудзь ды запоўняцца.
Святлана БАРАНОК: - Дый творчаму развіццю тэатральнага калектыву гэта ніяк не спрыяе.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Колькі працую, столькі пра гэта і кажуць... Але ніхто не дасць вам фіксаваны фонд. Калі ў цябе было 15 работнікаў па раскладзе, а ты зрабіў, скажам, 5, дык фінансісты табе ў наступным годзе штат звядуць да пяці чалавек...
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Тут гаворка ішла пра тое, што на сяле больш магчымасцей зарабіць. Але кожны з культасветнікаў, я пераканана, хоча зарабіць не на вяселлях, а менавіта на сваім рабочым месцы, на сваёй прафесійнай пасадзе.
Яўген РАГІН: - Наколькі ведаю, дырэктар клуба не можа падпрацоўваць у сваёй установе, да прыкладу, качагарам?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Паводле заканадаўства, кіраўнік можа сумяшчаць са сваёй асноўнай працай, у прыватнасці, педагагічную альбо творчую дзейнасць.
Аляксандр ЛОЙКА: - А навошта яму быць качагарам, калі ён можа працаваць кіраўніком калектыву мастацкай самадзейнасці?
Яўген РАГІН: - А калі такога калектыву няма?
Аляксандр ЛОЙКА: - Няма - ствары. Хто ж замінае?
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Я хацеў бы закрануць яшчэ адно пытанне, якое хвалюе нас ужо даўно і ніяк не знаходзіць свайго вырашэння. Маю на ўвазе тую акалічнасць, што Міністэрства працы не дазваляе нам дыферэнцыраваць заработную плату работнікаў культуры ў залежнасці ад іх адукацыі. Гэта ёсць у сферы медыцыны, адукацыі, а вось культура такой магчымасці пазбаўлена. Я лічу, што нам нельга забы вацца пра гэта і патрэбна ўсімі сіламі даказваць неабходнасць яго вырашэння: як вядома, вада камень точыць. А так - вось што атрымліваецца: прыязджае малады спецыяліст, які скончыў галіновую ВНУ, а побач з ім - нядаўні дзесяцікласнік, які нідзе не вучыўся, - і той, і другі атрымліваюць зарплату ў, скажам ,390 тысяч. Узнікае заканамернае пытанне: навошта тады столькі гадоў вучыцца? У мяне, да прыкладу, кадравае пытанне па вобласці стаіць востра: чарнобыльскі рэгіён, многія спецыялісты з'ехалі - для нас гэта праблема. Але як жа складана ўгаворваць людзей ехаць вучыцца менавіта з прычыны гэтай уроўненасці! "А навошта, - кажуць яны мне, - калі я ўжо і так працую ў культуры і атрымліваю тыя ж самыя грошы?"
Яўген РАГІН: - Не надта адрозніваюцца заробкі культасветнікаў без адукацыі і маладых спецыялістаў з сярэдняй спецыяльнай ці вышэйшай адукацыяй.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Як у той показцы, калі ўнук збіраецца на вучобу ў інстытут культуры, а бабуля яму кажа: "Навошта, унучак, табе туды паступаць? Няўжо трэба яшчэ пяць гадоў вучыцца, каб адмыкаць і замыкаць замок у клубе?" І ў гэтай "народнай мудрасці" ёсць свая рацыя, калі мы будзем паранейшаму ўраўноўваць спецыялістаў з вышэйшай адукацыяй і людзей без яе. Нельга так. Тыя ж настаўнікі, урачы стараюцца здаваць на катэгорыю, расці - у іх ёсць стымул і ёсць імпэт да самаўдасканалення, росту прафесіяналізму. А ў культуры такой базы няма.
Таццяна КОМАНАВА: - Дык што ж можа быць прасцей: узяць ужо адпрацаваную схему і прымерыць на нашу галіну?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Гэта адназначна і безумоўна патрэбна зрабіць. Бо іначай чалавек, які мог бы мець добры прафесійны рост, не бачачы стымулу для гэтага, проста "счэзне".
Яўген РАГІН: - А як вы пракаменціруеце такую пазіцыю некаторых з начальнікаў раённых аддзелаў культуры? Маўляў, мне прыслалі па размеркаванні маладога спецыяліста з вышэйшай адукацыяй. Дык навошта я буду пасылаць яго ў аддалены вясковы клуб, каб ён там "закіс"? Лепей пакіну ў райцэнтры, а на вёску адпраўлю каго-небудзь з сярэдняй адукацыяй. Атрымліваецца, што райцэнтры ўмацоўваюцца, а непасрэдна вёскі так і застаюцца без спецыялістаў са спецыяльнай адукацыяй? А сённяшняя беларуская вёска ўжо не тая, што ўчора. Яе фармальнымі ды нецікавымі культурнымі мерапрыемствамі не падманіш. І тут культасветнік без спецыяльнай адукацыі часцей за ўсё - бездапаможны.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - На вёсцы ў нас на сённяшні дзень палітыка наступная... У першую чаргу забяспечваем спецыялістамі з вышэйшай адукацыяй аграгарадкі, дзе створана адпаведная матэрыяльна-тэхнічная база. І тут, пагадзіцеся, патрэбны зусім іншы кадравы ўзровень, бо сучасныя аграгарадкі - гэта насамрэч перспектыўныя структуры, таму мы тут узмоцнена працуем са спецыялістамі ў галіне культуры, праводзім для іх спецыяльныя курсы. А для тых, хто яшчэ працуе ў культуры з сярэдняй адукацыяй, ставім задачу: альбо паступай у ВНУ, альбо, калі не жадаеш павышаць свой прафесійны ўзровень, - вызвалі месца для больш імпэтных.
Аляксандр ЛОЙКА: - Але ж, іншая справа, што ў нас ёсць праблемы з мэтавікамі. Сёлета, каб паступіць на завочнае аддзяленне, неабходна было здаваць цэнтралізаванае тэсціраванне, - вось нашы мэтавікі і "праляцелі".
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Так, мэтавікаў шмат, але, што ўтойваць, многія з іх не паступаюць: адсейваюцца пад час уступных экзаменаў. А потым вяртаюцца дадому і ўжо ставяць крыж на адукацыі.
Яўген РАГІН: - Дарэчы, Дзмітрый Аляксеевіч, калі гаварыць пра больш глабальныя перспектыўныя накірункі развіцця, у прыватнасці, вашай вобласці, якая пацярпела з-за Чарнобыля і з гэтай прычыны мае пэўныя цяжкасці, у тым ліку і кадравыя, - дык якія генеральныя накірункі развіцця галіны культуры на Гомельшчыне вы для сябе намецілі, каб быць хоць у некаторай ступені самастойнымі?
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Самастойнасць - гэтае пытанне вельмі даўняе. Перавесці культуру на самаакупнасць, канешне, цікава і заманліва, але, на маю думку,- гэта вельмі аддаленая перспектыва. Так, у нас сапраўды "цяжкая" вобласць", але ж, нягледзячы на гэта, мы працуем і знаходзімся не на горшым рахунку. Я хачу спыніцца толькі на тэме турызму, закранутай тут, якая для нас сапраўды магла б стаць адной з прыярытэтных, улічваючы самыя розныя перспектывы выкарыстання аб'ектаў культуры ў турыстычнай сферы. Ёсць пэўныя спадзяванні наапошнюю пастанову Савета Міністраў, якая дазваляе выкарыстоўваць сядзібы і сядзібныя комплексы ў турызме. Будзе надзвычай добра, калі дзякуючы гэтаму дакументу з'явяцца пэўныя паслабленні для нас, і ў той жа старой сядзібе зможа размясціцца не толькі музей, а, да прыкладу, які-небудзь гасцінічны комплекс. Але тут, безумоўна, патрэбны адпаведныя інвестыцыі. Мы, дарэчы, паспрабавалі пайсці па гэтым шляху: у Гомельскай вобласці на сённяшні дзень - 24 сядзібы. У якасці "першай ластаўкі" мы вырашылі выкарыстаць, з прыцягненнем прыватнага бізнесу, сядзібу ў веткаўскай вёсцы Хальч як гасцінічны комплекс - размясцілі прапанову ў Інтэрнеце, на эканамічным форуме. Магу сказаць, што 12 інвестараў ужо зацікавіліся гэтым праектам. На жаль, далей справы не пайшлі, спынілася ўсё на грашах: для таго толькі, каб аднавіць сядзібу, сёння патрэбна мінімум 3- 3,5 мільярда рублёў, а каб завяршыць сам праект і ўвесці ў эксплуатацыю, спатрэбяцца і ўсе 10! І яшчэ адна акалічнасць: сёння інвестары патрабуюць права ўласнасці на зямлю, на сам аб'ект, а гэта вельмі спрэчнае пытанне. Ну як мы можам гісторыка-культурную каштоўнасць, якая ахоўваецца дзяржавай, аддаць у прыватную ўласнасць па прынцыпе: "На, бяры і рабі там, што захочаш!"?
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - А доўгатэрміновая арэнда?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - У нас такая ж праблема ўзнікла ў Паставах: інвестар гатовы выкупіць аб'ект, але на арэнду - не згаджаецца. На гэтым і спыніліся. Затое ў Сенненскім раёне ў нас інвестары знайшліся, і, у прынцыпе, справы пайшлі.
Яўген РАГІН: - А можа, проста мала рэкламы? Магчыма, у дадатак да сайтаў варта падключыць тое ж тэлебачанне?..
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Гэта, канешне, можна, але ж мы не павінны варыцца ва ўласным соку. Наўрад ці варта сёння ўсур'ёз разлічваць на мясцовага інвестара: ён ужо даўно прыйшоў бы да нас, калі б меў адпаведныя фінансавыя магчымасці. Трэба прыцягваць інвестыцыі з-за мяжы. Мы, да прыкладу, шчыльна працавалі з масквічамі: у іх ёсць і зацікаўленасць, і патрэбныя грошы. Але яны катэгарычна жадаюць атрымаць аб'ект ва ўласнасць. Аднак і нам таксама хацелася б трымаць руку на пульсе. Вы, пэўна, ведаеце пра сумесную з Брэстчынай праграму развіцця Прыпяцкага Палесся, у якой задзейнічана па чатыры раёны ад кожнай з дзвюх нашых абласцей. Частка гэтай праграмы якраз і прысвечана пытанням выкарыстання аб'ектаў гісторыка-культурнай спадчыны і ў цэлым аб'ектаў культуры ў турызме. Мы прапанавалі для яе шэраг мерапрыемстваў. У прыватнасці, па Жыткавічах ёсць праект "Матуліна хатка" - гэта турыстычны паром, які перамяшчаецца па рэчцы ўздоўж вёсак, дзе турыстаў чакаюць самыя розныя культурныя мерапрыемствы і праграмы. І такіх ідэй, якімі можна зацікавіць турыстаў, шмат!
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Акурат да гэтага мы ўвесь час і заклікаем: больш шчыльна працаваць з турызмам і не ўпускаць тыя грошы, якія ад гэтай сумеснай дзейнасці могуць ісці ў сферу культуры.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Мы і так удзельнікі гэтага працэсу і, безумоўна, зацікаўлены ў тым, каб турысты да нас ехалі. Да прыкладу, праз Полацкі гісторыкакультурны запаведнік у нас праходзіць 270 тысяч наведвальнікаў.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Турысты прыязджаюць, але дзе застаюцца тыя грошы, якія яны выдаткоўваюць на свой адпачынак? А між тым, менавіта наша сфера забяспечвае ім гісторыка-культурны складнік маршрутаў.
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Так, мы заўсёды гэтым займаліся і будзем займацца. Іншая справа, у гэтым вы маеце рацыю: неабходна ўсё гэта звязаць у адно.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Ну дык скажыце, калі ласка, колькі ад аднаго чалавека зарабляе сфера турызму, а колькі - сфера культуры? Ці можна гэта хоць прыкладна падлічыць? Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Давайце падлічым: за гасцініцу турыст плаціць прыкладна 30 долараў, за білет у музей - парадку 3 тысяч... Вось вам і працэнтныя суадносіны.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Грошы мы атрымліваем у любым выпадку. Іншая справа, што часта турфірмы пералічваюць іх па безнаяўным рахунку, у той час, як нам больш выгадна, каб турысты прыходзілі ў той жа музей і куплялі білеты за наяўныя грошы: тады нам гэта залічваецца як платныя паслугі, а іначай - рахуецца як пазабюджэтная дзейнасць.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - І ўсё ж вяртаюся да сваёй думкі пра тое, што культура мусіць больш шчыльна ўкараняцца ў сферу турызму, каб паўнапраўна атрымліваць ад гэтага грошы, а не проста задавальняцца заробкаміад продажу квіткоў: ці рэальна гэта?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - А што - стварыць у сістэме культуры ўласныя турыстычныя фірмы? Яшчэ раз падкрэслю: мы - саўдзельнікі ў гэтым працэсе і атрымліваем сваю долю ад гэтага.
Яўген РАГІН: - Але гаворка - пра тое, каб нейкім чынам павялічыць гэтую долю вашага ўдзелу, пасля чаго, адпаведна, павялічыцца і доля прыбытку.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - На сённяшні дзень я бачу гэтую перспектыву праз пашырэнне турыстычных маршрутаў і працу над тым, каб яны больш шырока і разнастайна ахоплівалі нашы ўстановы і мерапрыемствы. Музей толькі на турызме і на наведвальніках зарабляе.
Святлана БАРАНОК: - Мы можам там адкрываць крамы па продажы сувенірнай прадукцыі.
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - У Акцябрскім раёне Гомельскай вобласці мы ўзяліся за забеспячэнне турызму, увёўшы пры гэтым новыя формы культасветработы. Ёсць там былы піянерскі лагер "Бубнаўка", дзе мы праводзілі абласны семінар па развіцці платных паслуг. Лагер узяў на баланс мясцовы аддзел культуры. Цяпер аказваецца ўвесь комплекс паслуг і ладзяцца самыя разнастайныя культурныя мерапрыемствы. І тут ёсць дыферэнцыяцыя: калі ты прыехаў толькі пераначаваць - гэта адзін кошт, калі ж прыехаў атрымаць увесь комплекс мерапрыемстваў і паслуг - гэта зусім іншая сума, якая дасягае 500 тысяч рублёў.
Яўген РАГІН: - Тамтэйшая начальнік аддзела культуры казала, што яны, бывае, зарабляюць у дзень па два мільёны.
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Для Акцябрскага раёна гэта, канешне, шмат.
Яўген РАГІН: - Мікалай Пятровіч, а гасцініца аддзела культуры ў Браславе колькі прыносіць прыбытку? Ну, прыкладам, у месяц?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Я зараз не памятаю. Гасцініца невялікая, на 12 месцаў, але яна не прастойвае. І там бываюць не толькі прыезджыя, там жывуць і пастаянна.
Яўген РАГІН: - Дарэчы, гэта цудоўны прыклад пашырэння сферы ўплыву нашых аддзелаў і ўпраўленняў культуры...
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Ну канешне ж.
Яўген РАГІН: - Аляксандр Часлававіч, у інтэрв'ю, якое даў міністр культуры нашай газеце, прагучала думка пра тое, што трэба ўкладваць грошы ў гістарычныя помнікі лакальна, назбіраўшы пэўны капітал. У прыватнасці, размова ішла пра тры аб'екты менавіта ў Гродзенскай вобласці: замкі ў Крэве, Гальшанах, Навагрудку... Мы ўжо даўно з вамі пра Навагрудак гаварылі. Ці можна там зрабіць горад-запаведнік, як таго жадаюць мясцовыя ўлады і аддзел культуры? Разумею, што патрэбны вялікія грошы, але ўсё-такі задумка - неблагая... Там можна было б напоўніцу задзейнічаць і аддзел культуры, і абласное ўпраўленне: стварыць сувенірныя крамы, як кажа Святлана Аляксандраўна, тым больш, што беларускіх і замежных, асабліва - польскіх, турыстаў там вельмі шмат, а належнай інфраструктуры, па сутнасці, няма.
Аляксандр ЛОЙКА: - Ну чаму? Калі казаць пра Навагрудак, дык пэўная інфраструктура там ужо створана, але няма мяжы дасканаласці. У нас там тры музеі. Так, сапраўды, вельмі шмат польскіх дэлегацый, літоўскіх... З'явіўся ў Навагрудку і Музей халакосту, таму і яўрэйская дыяспара дапамагае мясцовай культуры інвестыцыямі. Я хачу заўважыць: калі ёсць гістарычны аб'ект, там з'яўляецца і пэўная інфраструктура. Ёсць і прыватныя гасцініцы, будуецца гатэль. Але тут іншая праблема, тут трэба шырэй глядзець. Яшчэ Уладзімір Караткевіч назваў Гродзеншчыну зямлёй замкаў: з 13 замкаў краіны 8 знаходзяцца ў нашай вобласці. І сапраўды, яны не ў самым лепшым выглядзе. Але ці варта істотна аднаўляць тыя ж Гальшаны? Калізей таксама ніхто не збіраецца адбудоўваць цалкам. Але Гальшаны, неаспрэчна, трэба прывесці, як кажуць, у Боскі выгляд.
Таццяна КОМАНАВА: - Як гэта зроблена ў Лідзе?
Аляксандр ЛОЙКА: - Так, доўгі час гэты замак таксама не эксплуатаваўся. Мы, вобразна кажучы, вывезлі адтуль некалькі самазвалаў смецця і правялі там мерапрыемства "Меч Лідскага замка." І культура зарабіла вялікія грошы. Цяпер мы эксплуатуем гэты замак: там можна і старажытнае вяселле паглядзець, і пастраляць з лука, і ў рыцарскіх баях паўдзельнічаць. Так што ўсё гэта адпрацоўваецца. Іншая справа - стварэнне фондаў па аднаўленні замкаў. Напрыклад, у Любчанскага замка ёсць свой фонд. А ў Крэўскага - няма. Яўген РАГІН: - Аляксандр Часлававіч, вы, як я разумею, кажаце пра спонсарскую дапамогу. І канкрэтныя прыклады ўжо, здаецца, ёсць...
Аляксандр ЛОЙКА: - Так, але трэба шукаць іншае выйсце. Мы, на жаль, не ўмеем "выбіваць" грошы так, як робяць гэта ў суседніх Літве, Польшчы. Узяць хаця б той самы Еўрасаюз з вялізнымі сродкамі. Яны з намі супрацоўнічаюць па гэтых праектах, але грошы застаюцца ў Літве або Польшчы. А ў нас усё - на ўзроўні "прыехалі, пагаварылі, падпісалі дакументы, разышліся". Вось такая сітуацыя... А ўзяць Аўгустоўскі канал, дзе цяпер распрацоўваецца інфраструктура і плануецца стварэнне філіяла нашага Гісторыка-археалагічнага музея. Мяркуем паставіць Хатку рыбака і на гэтым зарабляць.
Яўген РАГІН: - Святлана Аляксандраўна, а Міншчына супрацоўнічае з прыватнікамі?
Святлана БАРАНОК: - Ёсць у нас такія прыклады і ў Стаўбцоўскім, і ў Мінскім раёнах, дзе ўласнікамі з'яўляюцца розныя ТАА.
Яўген РАГІН: - Наколькі гэта перспектыўна?
Святлана БАРАНОК: - Мы працуем у гэтым накірунку, маем пералік гістарычных аб'ектаў. Напрыклад, у Івянцы былую сядзібу Драгунцавых мы перадалі б уласніку, каб ён прывёў яе да ладу. Бо гэта вельмі прывабны для турыста край. І наш Івянецкі музей вельмі добра наведваюць. Маючы гэты адноўлены аб'ект, нам можна было б нейкім чынам зарабляць. Вопыт ёсць, але ён не вельмі шырока развіты. І вельмі цяжка сёння гэта "раскручваць"...
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - "Культура" пастаянна піша пра тое, што нашы гістарычныя сядзібы абавязкова трэба ўключаць у культурны кантэкст: ладзіць у іх антуражы канцэртныя, тэатральныя дзеі, якія непазбежна стануць брэндавымі для рэгіёнаў і мясцовых аддзелаў культуры.
Яўген РАГІН: - І калі сёння не распачаць гэтую агульна карысную справу, дык заўтра не будзе з чаго і пачынаць...
Святлана БАРАНОК: - Безумоўна. Тады ўсе патэнцыйныя інвестары сыдуць...
Мікалай ПАШЫНСКІ: - У сувязі з гэтым хачу закрануць тэму прыдарожнага сервісу. Яе ўзняў губернатар Віцебскай вобласці. Маю на ўвазе і прыдарожны сервіс, і ўдзел культуры ў ім. Як вы ведаеце, у нас вельмі развіты дамы рамёстваў, народныя промыслы. Доказам таму - "Славянскі базар у Віцебску", куды з'язджаюцца народныя майстры з усёй вобласці... Дык вось, цяпер аблвыканкамам пастаўлена задача ў кожным раённым цэнтры адкрыць сувенірную краму ў структуры прыдарожнага сервісу - гэта значыць, побач з кавярняй будуць рэалізоўвацца работы нашых народных майстроў. Лепель ужо пайшоў па гэтым шляху. Магілёў тут, пэўна, стаў першым. Мы з'ездзілі туды і паглядзелі. Напрыклад, Шклоўскі дом рамёстваў зарабляе такім чынам 3- 4 мільёны. Толькі на дарозе! А ў нас жа трасы Масква- Брэст - Варшава, Мінск - Віцебск і Санкт-Пецярбург - Адэса. Выкарыстоўваць гэтыя маршруты неабходна, таму што майстры не могуць сядзець і наступнага "Славянскага базару" чакаць.
Святлана БАРАНОК: - І колькі ў вас такіх аб'ектаў?
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Тры аб'екты прыдарожнага сервісу. Вельмі актыўна дзейнічае ў гэтым накірунку, як я казаў, Лепель.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - У мяне ёсць пытанне. Наша рэдакцыя шукала да выстаўкі "СМІ ў Беларусі" сувеніры. Перад справаздачным канцэртам Мінскай вобласці ў Палацы Рэспублікі, пабывалі на выстаўцы твораў народных майстроў. (А мы заўжды шукаем нейкія сувеніры для святочных прэзентацый нашага выдання.) І на выстаўцы мы ўбачылі і ўпадабалі арыгінальны выраб з лазы. Даведаліся пра тое, што такія вырабляюць у адным з дамоў рамёстваў у вобласці. Пагаварылі з яго дырэктарам. Кажам: "Мы вам робім заказ на пэўную колькасць такіх сувеніраў". І тут пачалося... Майстрыха - ёсць, жаданне дапамагчы нам - таксама. Пачалі рабіць дакументы. Дагавор Дом рамёстваў скласці не можа - мы самі яго склалі. Кажам, давайце рахунак, - рахунак яны падрыхтавалі няправільна, і наша бухгалтэрыя яго не прапусціла. Карацей кажучы, нармальны дакументазварот яны здзейсніць не змаглі. У выніку згубілі заказ.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Трэба браць ліцэнзію і адкрываць салоны-крамы.
Святлана БАРАНОК: - Магчыма, яны не з'яўляюцца юрыдычнай асобай.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Словам, мы дамовіліся з камісійным магазінам, майстрыха перадала свае вырабы туды, адкуль мы іх і выкупілі.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Людміла Аляксееўна, няма тут ніякай праблемы. У нас ёсць магазін "Фэст" у Віцебску, у нас ёсць салоны-крамы, і яны бяруць 20 працэнтаў ад рэалізацыівырабаў. Іх прыносяць самі майстры, любы ахвотны. Кажуць: хочам за гэты выраб сто тысяч, а мы прадаём за 120, і ніякіх праблем тут не існуе. Мы бяром грошы і па наяўным разліку, і па пералічэнні. Трэба толькі займець ліцэнзію, зрабіць гандлёвую надбаўку. Магчыма, людзі ў гэтым Доме рамёстваў ніколі яшчэ не займаліся такой справай. Адзін раз аформяць дакументы - і справа пойдзе.
Гэтая сустрэча ў рэдакцыі засведчыла: тэм для гаворкі - незлічоная колькасць. Нашы госці ў гэты дзень спяшаліся на ўрачыстасці. І напрыканцы "круглага стала" прагучала наступнае.
Дзмітрый ЧУМАКОЎ: - Прапаную ўвесці такія сустрэчы ў штоквартальную практыку.
Мікалай ПАШЫНСКІ: - Так, і каб быў папярэдне акрэслены намі пералік пытанняў, якія мы будзем абмяркоўваць.
Людміла КРУШЫНСКАЯ: - Калі сапраўды ўкараніцца гэты вопыт, дык можна праводзіць такія "круглыя сталы" не толькі ў нашай рэдакцыі, але і на выездзе, у абласцях. І запрашаць на гэтыя мерапрыемствы прадстаўнікоў розных міністэрстваў, эканамістаў, юрыстаў і іншых зацікаўленых асоб. Каб атрымаўся канструктыўны дыялог, і каб вы разумелі, што мы не едзем вас крытыкаваць, а хочам падтрымаць, хочам, каб была дзейснай дапамога ад раённых улад. Вялікі вам дзякуй за тое, што вы прыехалі, дзякуй за гутарку і да новых сустрэч!
Фота Пятра ОВАДА