Аднак ужо ў наступным месяцы шматмільённая аўдыторыя тэлеканала “EuroNews” здолее ўбачыць гэтыя вабноты ў рэкламным роліку, створаным па ініцыятыве Міністэрства спорту і турызму Рэспублікі Беларусь. Прычым ён стане зусім не разавай акцыяй у справе прасоўвання айчынных турпаслуг.
Едучы неяк у цягніку, узяў пагартаць бясплатны часопіс, які выпускае чыгуначная кампанія, каб яе пасажыры не сумавалі ў дарозе. І дужа здзівіўся, убачыўшы на яго вокладцы... Мірскі замак, а ў самім нумары — блок грунтоўных артыкулаў пра турыстычныя адметнасці Беларусі, якія, дарэчы, ацэньваліся аўтарамі вельмі высока.
Цягнік вёз мяне з Кракава ў Варшаву. А вось у транспартным сродку, які рухаўся ў мінскім напрамку, падобных часопісаў я не заўважыў. Хаця многія замежнікі, думаецца, не адмовіліся б скарыстаць час свайго падарожжа дзеля таго, каб даведацца пра Беларусь трохі болей. Або хаця б наогул штосьці, апрача назвы.
…Таго разу маім суседам быў заўзятар англійскай футбольнай зборнай, які ўжо некалькі дзесяцігоддзяў не прапускае ніводзін яе матч. Мяркуючы па тых пытаннях, якія даводзілася ад яго чуць пра нашу краіну, лікбез быў бы яму вельмі карысны.
І самае важнае: рэкламна-інфармацыйныя выданні, якія не сорамна было б прапанаваць пасажырам міжнароднага цягніка, у нас ужо ёсць. Засталося толькі пакласці іх на патрэбную палічку ў купэ — так, каб яны выглядалі там ненавязліва, але заўважна.
— Думаю, гэта пытанне часу, — кажа начальнік аддзела маркетынгу і выдавецкай дзейнасці Нацыянальнага агенцтва па турызме Валерый БОЛДЫРАЎ. — І неўзабаве яно вырашыцца.
“Куды турызм — туды і мы”
Перад пачаткам нашай гутаркі Валерый Болдыраў кладзе на рабочы стол ладны стос глянцавых каляровых буклетаў і каталогаў з маляўнічымі ілюстрацыямі. Гэта толькі нязначная частка даробку агенцтва за мінулы год: агульны лік такіх выданняў летась перавысіў тры дзесяткі.
За нядаўні час агенцтва выпусціла рэкламную прадукцыю на добрым тузіне моў свету, уключна з арабскай і кітайскай. Ды і тэматычны яе дыяпазон не меншы: кан’юнктура рынку турпаслуг улічана ва ўсёй яе разнастайнасці. Не забыліся нават на такую вузкую мэтавую групу, як нямецкамоўныя аматары рыбалкі, — для іх прызначаны спецыяльны буклет!
 |
— Наш аддзел стараецца гнутка рэагаваць на патрэбы рынку, — кажа Валерый Болдыраў. — Куды турызм — туды і мы.
Не выключана, што для кагосьці з замежнікаў знаёмства з нашай краінай і сапраўды пачалося з буклета “10 reasons to visit Belarus” (“10 прычын, каб наведаць Беларусь”). Сярод гэтых дзесяці прычын, дарэчы, — не толькі прырода і архітэктурныя адметнасці, але таксама і насычанае культурнае жыццё ды нацыянальная кухня.
Буклета з рэцэптамі дранікаў і мачанкі пакуль няма, затое звесткі пра самыя цікавыя для турыстаў падзеі культуры 2009 года сабраны пад адной вокладкай, з датамі і кантактнай інфармацыяй. Спектр гэтых імпрэз больш чым шырокі — ад фестываляў класічнай музыкі да байк-шоу. Думаецца, такі каляндар (які, дарэчы, існуе ў дзвюх версіях — па-руску і па-англійску) карысны і для “ўнутранага спажыўца”.
...Сапраўды, углядаючыся ў казачнага хараства фотаздымкі, якімі шчодра праілюстраваны каталогі і буклеты Нацыянальнага агенцтва па турызме, я б і сам захацеў патрапіць у прарэкламаваныя там мясціны. Таму пытанне распаўсюджвання гэтай прадукцыі набывае асаблівую актуальнасць.
Пакуль што яна трапляе на вочы перадусім тым, хто ўжо мае сякую-такую цікавасць да Беларусі і яе адметнасцей. Буклеты распаўсюджваюцца пад час выставак, форумаў, сімпозіумаў, а таксама праз турыстычныя інфармацыйныя цэнтры. Але ж рэклама і наогул маркетынг здатныя на большае — узбуджаць гэтую цікавасць “з нуля”.
Таму аддзел сур’ёзна задумваецца адносна пашырэння сферы прысутнасці сваёй прадукцыі. Чаму б не прапаноўваць яе тым, хто чакае памежны кантроль на пункце пропуску, або толькі-толькі прызямліўся ў Нацыянальным аэрапорце? Урэшце, распаўсюджваць у тых самых цягніках, хаця б толькі беларускага фарміравання.
— Мы спадзяёмся, што транспартныя кампаніі ахвотна адгукнуцца на прапановы аб такім супрацоўніцтве, — кажа Валерый Болдыраў. — Балазе яны і самі павінны быць зацікаўлены ў развіцці турызму: чым болей гасцей, тым большы попыт на паслугі транспартнікаў.
Прыемныя затрымкі ў дарозе
Сярод апошніх выданняў Нацыянальнага агенцтва — невялічкі, але змястоўны буклет “Транзітны турызм”. У ім няма абрыдлых рэкламных заклікаў — адно карысная інфармацыя. Успрыняўшы яе як кіраўніцтва да дзеяння, падарожнік рызыкуе затрымацца на Беларусі куды даўжэй за тыя 7-8 гадзін, патрэбныя, каб прамінуць яе тэрыторыю, не адпускаючы нагі з педалі газу.
Мусіць, адзіны недахоп буклета — ягоны наклад: усяго 4 тысячы асобнікаў. Гэта ці не ў тысячу разоў меней за штогадовы лік “транзітнікаў”.
Ці кожны з тых, хто імчыць па “брэсцкай” трасе з хуткасцю 120 км у гадзіну, ведае, што менш як за дзесяць кіламетраў ад яе — аб’ект, уключаны UNESCO ў спіс культурнай спадчыны сусветнага значэння? Наўрад ці. Бо на адпаведны Дарожны знак (хай сабе і адмысловага карычневага колеру) на такой хуткасці ніхто асаблівай увагі не зверне.
А каляровыя бігборды, якія сустракаюцца па дарозе, рэкламуюць усё, што заўгодна, апрача Мірскага замка.
Таму Нацыянальнае агенцтва па турызме плануе задзейнічаць для распаўсюджвання сваёй прадукцыі нават аўтазапраўкі: бывае так, што транзітныя турысты больш нідзе на Беларусі і не спыняюцца.
Ад “сарафаннага радыё” да Інтэрнета
Уявіце сабе, што вы ходзіце па вуліцах незнаёмага горада, маючы даволі часу на агляд яго адметнасцей, але слаба ўяўляючы, дзе іх шукаць. Спрактыкаваныя падарожнікі ведаюць, што ў такім выпадку лепей за ўсё звярнуцца ў турысцкі інфармацыйны цэнтр, засыпаўшы яго супрацоўнікаў усімі цікавымі для цябе пытаннямі. Цяпер такая магчымасць ёсць і ў наведвальнікаў Мінска і абласных гарадоў. Па словах начальніка турысцка-інфармацыйнага аддзела Нацыянальнага агенцтва па турызме Аляксея Шульгі, часцей за ўсё ў Цэнтр звяртаюцца тыя, хто прыязджае ў краіну не ў складзе арганізаванай групы, а “сваім ходам”, ды яшчэ і ўпершыню.
— Чалавек, які нічога пра Беларусь, па вялікім рахунку, не ведае, можа прыйсці да нас, і мы параім яму цікавыя маршруты на выбар, — кажа ён. — Прычым заўсёды стараемся ўлічыць індывідуальныя патрабаванні кожнага, хто да нас звяртаецца.
 |
Пакуль што наведвальнікаў Цэнтра не так і багата: за дзень мо якіх пару дзесяткаў чалавек туды звяртаецца, ды і тое ў сезон. Месцазнаходжанне ў яго досыць выгоднае: праспект Пераможцаў, побач — некалькі буйных гатэляў. Але… Выпадкова турцэнтр на вочы не патрапіць: пра яго існаванне трэба ведаць і ісці туды свядома. Не выключана, што многія з замежнікаў, якія шпацыруюць па праспекце, нават не здагадваюцца пра існаванне гэтага стыльна дэкарыраванага кутка, дзе ім заўсёды будуць рады.
Апошнім часам сетка турцэнтраў ахоплівае ўжо не толькі буйныя беларускія гарады. Дзякуючы дасягнутым дамоўленасцям, такія функцыі выконваюць таксама замежныя партнёры ў Берліне, Мюнхене, Франкфурце… У бліжэйшы час плануецца ахапіць таксама і сталіцы суседніх дзяржаў. Першыя вынікі такога супрацоўніцтва ўжо ёсць: пад Новы год у Белавежскую пушчу з’ездзіла вялікая экскурсійная група дзяцей з Германіі.
Зрэшты, турцэнтр — гэта не толькі лапік офіснай тэрыторыі. Куды большым попытам карыстаецца яго віртуальны філіял. Інтэрнет-партал штодня наведваюць тысячы, прычым незалежна ад сезона. Гэта зразумела: у плане размаітай інфармацыі ён не мае сабе роўных у Байнеце. А сусветнае павуцінне, у сваю чаргу, з’яўляецца адной з асноўных крыніц інфармацыі для сучаснага чалавека.
Зрэшты, Валерый Болдыраў перакананы, што старыя добрыя сродкі распаўсюджвання інфармацыі таксама не страцілі актуальнасці:
— Адзін з самых эфектыўных сродкаў рэкламы — так званае “сарафаннае радыё”. Чалавек наведвае тую ці іншую краіну, а потым распавядае свае ўражанні сябрам ды знаёмым. Чыймусьці асабістаму меркаванню людзі вераць куды больш ахвотна, як любой рэкламнай прадукцыі. Але ж у нашым выпадку спадзявацца на гэты сродак, на жаль, не выпадае: пакуль што турыстаў прыязджае да нас не так і багата. Да таго ж, уражанні наведвальнікаў трохі псуе брак інфраструктуры. Чалавек пераадольвае немалую адлегласць, каб убачыць той ці іншы адметны аб’ект, а там яму не могуць прапанаваць ніякіх дадатковых паслуг. Ну паглядзіць ён пару хвілін на прыгожыя руіны замка, а што далей? Назад ехаць?
“Падаць” свае адметнасці
Тураператары не ўкладаюць належных намаганняў у развіццё новых маршрутаў, а патэнцыйныя інвестары не ўкладаюць грошай у стварэнне інфраструктуры. Прычым кожны чакае нейкіх пазітыўных зрухаў з другога боку. Гэты статус-кво даўно ўжо ўсім вядомы. І тое, што і гадамі не можа быць істотна парушаны, абумоўлівае пэўныя праявы скепсісу адносна перспектыў айчыннага турызму: маўляў, і ўмовы не тыя, і наогул… Але Валерый Болдыраў мяркуе, што справа зусім у іншым:
— Галоўная праблема беларускага турызму палягае менавіта ў сферы маркетынгу. У плане патэнцыялу — напрыклад, гісторыка-культурнай спадчыны — мы нічым не абдзелены, параўнальна з суседзямі, той жа Польшчай або Латвіяй. І прычына поспеху гэтых краін тоіцца менавіта ва ўменні прадаваць свае турпаслугі.
Тут я не стрымаўся ад таго, каб запярэчыць. Бо розніца, здавалася б, відавочная. Мала якая краіна пацярпела ў час Вялікай Айчыннай вайны столькі, як Беларусь, таму і параўноўваць не выпадае... Але мой суразмоўца гэтак не лічыць:
— Так, у Польшчы або Прыбалтыцы захавалася болей помнікаў даўніны, але ж мы можам кампенсаваць гэтую нястачу адметнымі ўзорамі архітэктуры савецкіх часоў. Між іншым, заходнія турысты ёю вельмі цікавяцца: замкаў і касцёлаў не бракуе і ў іх на радзіме, а вось “сталінскі ампір” там не ўбачыш. Адзінае што, трэба ўмець “падаць” свае адметнасці. Прычым вучыцца гэта рабіць павінны самі тураператары.
І сапраўды: тыя з іх, што здолелі знайсці сваю нішу, прапаноўваючы арыгінальны прадукт, атрымліваюць і дывідэнды. Суполка заўзятараў, якія ці не ўпершыню на Беларусі сталі ладзіць анімацыйныя экскурсіі гісторыка-культурнай тэматыкі, дзе да расповеду дадаецца тэатралізацыя, з часам здолела займець трывалы статус на рынку і спарадзіць сапраўдны брэнд. Запомніўся ён людзям яшчэ і дзякуючы рэкламнай кампаніі — беспрэцэдэнтна нясціплай, як для родных пенатаў.
Аддзел маркетынгу ў Нацыянальным агенцтве па турызме мае сваю спецыфіку. Яго супрацоўнікі не займаюцца прасоўваннем на рынак канкрэтнай прадукцыі (бо агенцтва па турызме не ставіць перад сабой камерцыйныя мэты, нават яго друкаваная прадукцыя раздаецца ўсім ахвотным задарма) — замест пуцёвак і тураў, яно “прасоўвае” саму краіну.
Штогод агенцтва прадстаўляе Беларусь на многіх міжнародных выстаўках — сёлета іх лік мае скласці 14. Гэта добрая нагода прыслухацца да “меркаванняў збоку”, якія могуць быць вельмі карысныя ў справе пазіцыянавання Беларусі на сусветным рынку турпаслуг. Асабліва калі тыя меркаванні выказваюць калегі-прафесіяналы.
Ці здолела наша краіна ўжо займець сваё пазнавальнае аблічча на міжнародным турыстычным рынку?
На думку Валерыя Болдырава, пакуль што яно толькі фарміруецца:
— Здаецца, па сённяшні дзень мы да канца не вызначыліся, які пасыл трэба зрабіць “кутнім каменем” беларускага турызму. Час на гэта ў нас яшчэ ёсць — беларускі турбізнес напоўніцу стаў развівацца вельмі нядаўна. Але для паспяховага яго пазіцыянавання на знешнім рынку знайсці сваю “фішку” папраўдзе неабходна. Выкрышталізаваць тую рысу, якая была б характэрна выключна для Беларусі і з часам магла б выклікаць у патэнцыйнага госця ўстойлівыя асацыяцыі з нашай краінай. У сваёй дзейнасці мы плануем асабліва акцэнтаваць на гэта ўвагу, адначасова планамерна развіваючы ўсе напрамкі турызму — і спартыўны, і экалагічны, і культурны.
* * *
Як няцяжка было заўважыць, вышэй гаварылася пераважна пра рэкламу экспарту турпаслуг. Але ж і пра ўнутраны рынак забываць не варта. Тым болей, імідж айчынных адметнасцей да канца не сфарміраваўся нават у нашага спажыўца: многія куды лепей ведаюць Крым, чым родную краіну.
Кожны, каму мінулым летам давялося пабываць на Браслаўскіх азёрах, звярнуў увагу на вялізныя бігборды з неапісальнай прыгажосці фотаздымкамі, зроблены прыкладна ў тых самых мясцінах. Выявы ідэальна падмацоўвалі рэкламны слоган.
І ўзнікае пытанне: ці ўбачым мы ў наступны сезон падобныя бігборды ў Мінску ды іншых буйных гарадах, або там ізноў будзе красавацца толькі іміджавая рэклама “берагу турэцкага”?
І ці з’явяцца на ўзбочынах магістралей рэкламныя шчыты і ўказальнікі шляху да нашых адметнасцей — настолькі пераканаўчыя, каб кіроўцы не маглі ўнікнуць спакусы збочыць у іх напрамку?
Ілля СВІРЫН