Кіно “бяскрылага” фармату?

№ 51 (868) 20.12.2008 - 26.12.2008 г

“Круглы стол” на тэму “Беларускае тэлевізійнае кіно: традыцыі і сучасны кантэкст”, які прайшоў у межах фестывалю “Лістапад”, сапраўды сабраў кіна- і тэлеграмадскасць не толькі Беларусі, але і Расіі, Украіны, Сербіі. Дыскусія, якая доўжылася каля трох гадзін, узняла шмат пытанняў на актуальную тэму “Што ўяўляе сабой сучаснае тэлевізійнае кіно” і дазволіла паразумецца прадстаўнікам розных кіна- і тэлепрафесій. Якім павінна быць сённяшняе тэлекіно? Ці здымаецца яно наогул? Які прадукт запатрабаваны на сучасным ТБ? Як уплывае на нашу прастору расійскі тэлекантэнт? Гутарка ўзняла надзённыя праблемы, вырашэнне якіх патрабуе далейшых абмеркаванняў і, безумоўна, працы.

Уладзімір ЗАМЯТАЛІН, генеральны дырэктар кінастудыі “Беларусьфільм”:
— Калісьці герой вядомай карціны казаў: “Наступіць час, калі навокал будзе адное суцэльнае тэлебачанне”. Сёння мы разумеем, што выслоўе знакамітага персанажа — памылка. Перакананы, што тэлебачанне ў цэлым, маючы на ўвазе гатовы прадукт, — гэта, так бы мовіць, журналістыка, а кіно — літаратура. І блытаніны тут быць не можа. Калі журналісты будуць здымаць мастацкае ігравое кіно, яно, на мой погляд, не можа атрымацца добрым. А калі рэжысёр — я ў гэтую прафесію ўкладаю вялікі сэнс, бо
/i/content/pi/cult/188/1999/Zamyatalin.jpg
добры рэжысёр з’яўляецца і інтэлектуалам, і палітолагам, і псіхатэрапэўтам, і лекарам, і чараўніком, — то, маючы названыя якасці, ён проста “асуджаны” стварыць годнае кіно.
Тэлебачанне — гэта найперш камунікатыўны сродак, які мае вялізныя сацыякультурныя асаблівасці. І кінапракат з гэтым ніколі не здолее “цягацца”. Толькі ў выпадку, калі кінакампанія зробіць 900 копій, правядзе агрэсіўную рэкламу, як у выпадку са стужкай “9 рота”, і на працягу трох дзён “накрые” ўсе 89 суб’ектаў Расійскай Федэрацыі, — тады пракат можа апраўдаць сябе. Але на тэлебачанні ўсё адбываецца імгненна і, самае галоўнае, — бясплатна. Адсюль — вялізная ступень адказнасці перад тымі, хто робіць тэлевізійнае кіно, высокая ступень іх майстэрства, і далей — выключна хуткі фінансавы вынік.
Кінастудыя зараз знаходзіцца ў стане рэканструкцыі і мадэрнізацыі. Да 1 мая 2010 года ўсё павінна быць завершана. Мы атрымаем 8 тысяч кв. метраў павільённых плошчаў, поўны тэхналагічны цыкл вытворчасці тэлевізійнага лічбавага кіно і кіно на плёнцы. Сёння ў нас ужо зроблена лабараторыя камп’ютэрнай графікі. У перспектыве ж з’явіцца магчымасць выкарыстоўваць тэлевізійнае лічбавае кіно як плёначнае (пераводзіць плёнку на лічбу, а лічбу на плёнку), а гэта значыць, што кожная карціна, знятая на студыі, атрымае тэлевізійны фармат.
Зразумела, што тэлевізійнае кіно робіцца значна хутчэй — яно больш умоўнае, больш простае. Але мы перад сабой ставім мэту: не спрашчаць такі твор. Наша задача — каб беларускае тэлекіно было глыбакадумнае, каб яно адпавядала духу часу, рабілася на сучаснай кінамове, раскрываючы тыя “болевыя кропкі”, якія відавочны ў грамадстве. Мы — не кан’юнктурная студыя, пад нашым грыфам ніколі не выйдзе стужка “Сволачы-2”, нават калі за яе вытворчасць нам паабяцаюць “залатыя горы”. Мы ніколі не будзем спалучаць паняцці “бізнес” і “кіно”, бо другое для нас — апрыёры больш важнае.
Кінастудыя “Беларусьфільм” пачала сапраўды здымаць кіно. Сёлета было знята 8 карцін, налета запланаваны выпуск 9-ці стужак, а ў 2010 годзе выйдзем на паказчык 15 фільмаў. Які працэнт з іх будзе тэлевізійнага кіно — пакуль дакладна сказаць не можам. Але ж хочам мець выхад да найбольшай колькасці гледачоў.
Сёння на кінастудыі працуюць рэжысёры, якія раней не мелі магчымасці здымаць. Якімі акажуцца іх фільмы — вырашыць глядач. Спадзяёмся, што кінастудыя, развіваючыся далей, гэтаксама будзе плённа развіваць супрацоўніцтва з Расійскай Федэрацыяй, якая славіцца высокай падрыхтоўкай спецыялістаў кіно. Нам відавочна не стае высакакласных педагогаў. І мне хацелася б верыць, што вядомыя расійскія ўстановы акажуць садзейнічанне ў гэтым пытанні.

Наталля СЦЯЖКО, галоўны рэдактар кінастудыі “Беларусьфільм”:
— Да слоў Уладзіміра Пятровіча я дадам кароткі тэзіс — аб сцэнарным партфелі нашай кінастудыі. З 1966 года, калі пачалася вытворчасць тэлевізійных стужак на “Беларусьфільме”, да пачатку 1990-х на нашай студыі выйшла 150 тэлекарцін. Потым на восем — дзесяць гадоў вытворчасць тэлевізійнага кіно спынілася, што было звязана з агульнай эканамічнай і фінасавай сітуацыяй у краіне. Тым не менш, з 2002 года беларускае тэлекіно пачало адраджацца: у тым жа годзе з’явілася “Сяброўка восень”, у 2005-ым — “Пяшчотная зіма” і “Тры талеры”, у 2007 — “Рыфмуецца з каханнем”, “Маёр Ветраў” , а сёлета былі зняты “У чэрвені 41-га”, “Пакуль мы жывыя…”, “Крапавы берэт”, “Цень самурая”, рыхтуецца да завяршэння “Снайпер” Аляксандра Яфрэмава. Мноства праектаў плануюцца да запуску ў наступным і ў 2010 годзе.

/i/content/pi/cult/188/1999/Scyazhko.jpg

Чым мы кіруемся ў сваёй працы?..
У першую чаргу — добрымі сцэнарыямі, дакладна расказанай гісторыяй. Я падрыхтавала невялічкае апісанне таго, якім мусіць быць тэлевізійны сцэнарый, у прыватнасці, сцэнарый серыяла, і чым ён адрозніваецца ад кінасцэнарыя.
Тэлесерыял разлічаны на сярэднестатыстычную сям’ю. А гэта вымагае дакладнай распрацоўкі вобразаў, жорсткіх рамак сюжэтных памераў. Арыгінальнасць тут зусім недарэчы, бо кожная серыя — закончаная гісторыя, напрыканцы якой даецца завязка для наступнай.
Пад час прагляду серыяла адбываецца нібыта сыход ад рэальнасці ў ілюзію, ад паўсядзённых клопатаў — у казку. Серыялу ўласціва камернасць: у ім адбываецца раскрыццё сутыкненняў паміж асобнымі людзьмі. Дамінуе мова дзеянняў і эмоцый. Дыялогі — сціслыя. Візуальныя элементы часам замяняюць гутарку. Галоўны персанаж ва ўяўленні гледачоў мусіць быць фігурай, якую яны добра ведаюць, з кім прызвычаіліся сустракацца. У кожнага персанажа ёсць свой архетып, што існуе бясспрэчна і пазнаецца аўдыторыяй: Папялушка, Баба-яга, Кашчэй Бессмяротны. Кожная серыя тэлефільма павінна спалучаць фармальнае і міфалагічнае. Каб шматсерыйны тэлефільм быў прыняты гледачом, неабходна выключыць магчымасць тлумачэнняў. Па статыстыцы, нават самы слабы серыял пасля трэцяга, чацвёртага паказу сябе акупляе.Тым не менш, галоўная канцэпцыя рэдакцыі кінастудыі “Беларусьфільм” у дачыненні да серыялаў такая: мы разглядаем кожны тэлевізійны праект з пункта гледжання крытэрыяў кінамастацтва.

Йован МАРКАВІЧ, кінадраматург, віцэ-прэзідэнт МКФ “Залаты Віцязь” (Рэспубліка Сербія):
— Мне падаецца памылковым выслоўе, быццам тэлебачанне абавязкова павінна мець сваю кінавытворчасць. Лічу, што кінапрадукцыя высокага ўзроўню павінна рабіцца на кінастудыі.
Я прыехаў з іншай краіны, каб пазнаёміцца і з вашым тэлевізійным кіно.
/i/content/pi/cult/188/1999/Markavich.jpg

Мяркую, праблема тых жа расійскіх серыялаў не ў рэжысуры ці акцёрах, а — у драматургіі. Напрыклад, усе іх гераіні — бландзінкі ці брунеткі. Прыгожыя, багатыя, дзелавыя, і галоўная з іхніх праблем — праблема кахання. Яны прыходзяць у рэстаран і за цыгарэтай распавядаюць пра яе. Я паглядзеў 20 серыялаў — і ў выніку нічога не дазнаўся пра рускае жыццё. Фільмы з такімі бязлікімі гераінямі, якіх, між іншым, актрысы іграюць вельмі годна, ніяк не нагадваюць тых вялікіх персанажаў літаратуры — Наташу Растову, Анну Карэніну… Я не ўбачыў характараў. Свет, які імітуецца ў гэтых тэлекарцінах, немае нічога агульнага са славянскім светам. Вядома, я разумею: усе законы сённяшняга рынку можна ўбачыць па тэлебачанні, але гэта зусім не значыць, што кіно мусіць быць дрэнным.

Вольга НЯЧАЙ, доктар мастацтвазнаўства (Рэспубліка Беларусь):
— Мы пачулі дзве супрацьлеглыя пазіцыі ў дачыненні да кіно, адрозненне якіх — у адраснасці тэлевізійнага фільма. Што трэба даць тэлевізійнай аўдыторыі? Усярэднены прадукт з прымітыўным сюжэтам, з падзеямі, якія паўтараюцца, “гумку” для вачэй? Ці — тэлевізійнае кіно, якое таксама стане духоўным мастацтвам?
/i/content/pi/cult/188/1999/Nyachaj.jpg
Сёння мы бачым, што стваральнікі кіно больш за ўсё накіроўваюцца на жаночую аўдыторыю і на моладзь, адпаведна, на экранах — суцэльная меладраматыка ды экшны. Але нароўні з тым у мінскіх кінатэатрах назіраецца попыт тых жа маладых людзей на сур’ёзную кінапрадукцыю. Такім чынам, можам прыйсці да высновы: запатрабаванасць ёсць і на кіно “высокай пробы”.
У гэтым сэнсе я цалкам падзяляю тэзіс Йована Маркавіча, што славяне, у прыватнасці, расіяне і беларусы, якія маюць высокую класічную культуру, літаратурныя формы, не павінны зніжаць планку тэлевізійнага кіно. У нас былі такія высокамастацкія прыклады тэлекіно, як “Бацькі і дзеці” па рамане Тургенева, “Людзі на балоце” паводле Мележа, “Хам” па творы Элізы Ажэшка, было цудоўнае дзіцячае кіно.
Так, асноўная праблема нашага тэлевізійнага кіно — гэта драматургія. Сцэнарыі, якія ўдзельнічаюць у конкурсах, вельмі слабыя. І рэдакцыі трэба шукаць іх самастойна, трэба весці працу, абапіраючыся на сцэнарна-тэматычны план. Але ці ёсць ён на кінастудыі?
Нацыянальная кінастудыя мусіць займацца нацыянальнымі праектамі, гістарычнымі, якія маюць вельмі істотнае значэнне, асабліва для нашай моладзі. Трэба звяртаць увагу маладых людзей не да мускулаў, а да гістарычных асоб, да прачытання беларускай класікі, да талентаў роднай зямлі. Наш скрыпач Арцём Шышкоў, лаўрэат шматлікіх конкурсаў, мог бы стаць героем адной з будучых стужак. Трэба рабіць кінапрадукцыю з іншымі краінамі, напрыклад, з Кітаем, які, дарэчы, прызнаў нашу “Анастасію Слуцкую” лепшым замежным фільмам. Пытанняў — мноства, мноства тэм, звязаных з дзяржаўнай палітыкай Беларусі, і, на мой погляд, тэлевізійнае кіно павінна арыентавацца на іх.

Ірына ПЯТРОЎСКАЯ, тэлеаглядальнік газеты “Известия” (Расійская Федэрацыя):
— Не лічу сябе спецыялістам па тэлевізійным кіно, але яно, думаецца, — адно з істотных напаўненняў тэлевізійнага эфіру — як мастацкае, так і дакументальнае.Рэальнасць Расіі такая: на кожным канале ў адкрытым доступе, нават калі не ўлічваць спутнікавыя талеркі, 12 — 15 каналаў штодня трансліруюць па пяць-шэсць серыялаў. Тэлебачанне — гэта топка, якая гэтымі дровамі-тэлефільмамі забіта пастаянна. І разважаць пра тое, ці з’яўляюцца гэтыя “дровы” мастацтвам або немастацтвам — проста смешна. Мабыць, толькі раз у сезон, ці нават раз у два-тры сезоны кампанія, якая сябе паважае, прадстаўляе для павышэння рэпутацыі, самаацэнкі пэўныя рэдакцыйныя праекты, да прыкладу, “Ліквідацыя”, “Запавет Леніна” па Шаламаву, — серыялы, знятыя як паўнавартаснае кіно. Пры гэтым
/i/content/pi/cult/188/1999/Pyatrouskaja.jpg
тэлевізійныя каналы сёння — гэта асноўны заказчык і пакупнік. А, адпаведна, хто “замаўляе музыку”, той уплывае на густ і фарміруе яго. Цалкам не мае значэння якасць гэтага прадукту. Больш за тое — з лексікі нашых сённяшніх тэлевізійных кіраўнікоў-заказчыкаў практычна выключаны словы “фільм”, “твор”, “карціна”, — у нас паўсюль “прадукт”.
Прадукт, які трэба прадаць выгадна, і якасць тут не мае аніякага значэння. Яркі таму прыклад — дэманстрацыя тэлевізійнага фільма пад назвай “Мой муж — геній”, які быў зняты па мемамуарнай кнізе жонкі фізіка Ландау. З самага пачатку прадумваецца стратэгія прасоўвання гэтага загадзя дрэннага прадукту. Усім адразу зразумела: знятае жудаснай якасці нават не кіно (тут няма ні сюжэту, ні вобразаў, ні атмасферы, нават героі на працягу 30 гадоў не змяняюцца), а — лухта, не вартая не толькі эфіру агульнанацыянальнага канала, а ўвогуле згадкі! Але яна створана, і яе трэба прадаць. Таму загадзя вучоным Расійскай акадэміі навук адпраўляюцца дыскі з просьбай пазнаёміцца, паглядзець фільм пра іх калегу.
Зразумела, кожны нармальны чалавек, паглядзеўшы “прадукт”, тут жа пачынае пісаць ліст пратэсту, які, натуральна, надрукуюць у газетах. Пачынаецца кампанія: ні ў якім разе нельга паказваць гэтае кіно! Зразумела, што да стужкі ўжо прыцягнута максімальная ўвага, у якасці “прадмовы” спецыяльна здымаецца нармальнае дакументальнае кіно, збіраецца грамадскасць на праграму “Закрыты паказ”, — і тое, што мы называем тэлекіно, “упакоўваецца” і прадаецца.
Каналы існуюць у нас ва ўмовах жорсткай канкурэнцыі. Калі адзін стварае якасны серыял “Ліквідацыя”, другі абавязкова ў гэты ж самы час пакажа іншы дастаткова годны тэлефільм. Галоўнае — максімальную колькасць гледачоў прыцягнуць не да сябе, а адцягнуць ад “суперніка”. Таму ўсё, пра што мы з вамі сёння гаворым, мае права на існаванне як нейкая цудоўная мара, але рэальнасць такая, што тэлебачанне сёння — гэта жорсткі, грубы, прымітыўны — а часам, наадварот, абвостраны — бізнес. І тэлекіно сёння анікага дачынення да мастацтва мець не можа, таму што робіцца выключна дзеля прыбытку. Ці можна гэтую сітуацыю змяніць? Мяркую, сёння ў Расіі наступіла перавытворчасць падобнай тэлевізійнай прадукцыі, і крызіс пэўным чынам сітуацыю палепшыць.

Ніна ФРАЛЬЦОВА, доктар філалагічных навук, старшыня РЭК па прадухіленні прапаганды парнаграфіі, насілля і жорсткасці (Рэспубліка Беларусь):
— У нас не толькі расійскае тэлебачанне з’яўляецца “закандаўцам мод”: амаль уся тэрыторыя сталіцы Беларусі — да 70 % — ахоплена кабельнымі сеткамі. Сёння ў Мінску тэлегледачы могуць глядзець амаль 50 каналаў. І гэтая тэндэнцыя, якая ўзнікла дзякуючы адпаведным мерам улад па паляпшэнні інфраструктуры, будзе працягвацца.
/i/content/pi/cult/188/1999/Fralcova.jpg
Як жа так атрымліваецца, што нашы культурныя традыцыі, мастацкі, прафесійны вопыт — усё знікла на працягу апошніх 15 гадоў? І сёння мы абмяркоўваем: ці з’яўляецца тэлесерыял творам мастацтва? Мне падаецца, мы вельмі дрэнна ведаем свой народ. Той чалавек, які глядзіць тэлебачанне, — гэта прадстаўнік моладзі? Але маладыя людзі не глядзяць ТБ: адны з іх “сядзяць” у Інтэрнеце, другія — тусуюцца, трэція — ходзяць на канцэрты і дыскатэкі. Рэальна глядзяць тэлебачанне людзі сямейныя, пенсіянеры і, самае страшнае, — маленькія дзеці. А як мы з вамі ведаем, тое, што да васьмі гадоў “засела” ў галаве — застаецца на ўсё жыццё. І, нарэшце, сёння мы маем пакаленне, якое вырасла на “пустым”тэлебачанні — пакаленне інфантыльных людзей. І за гэта павінны былі несці адказнасць асобы, якія кіравалі тэлебачаннем у тыя гады.
Ці сапраўды тэлесерыялы глядзіць тая аўдыторыя, якую ўяўляюць іх вытворцы, — сярэднестатыстычная, простая? Калі гэта так, тады серыял павінен застацца такім, якім ён сёння ідзе і якім яго робяць. Але калі ж мы паставім сабе за мэту дазнацца, што такое сёння тэлебачанне і які капітал мы ўкладваем у нашых дзяцей, — тады, відавочна, павінны адбыцца змены. Што будуць сёння глядзець дзеці да 8 гадоў? Якія серыялы? “Пракляты рай”? “Мая цудоўная няня”? Мо тады нам лепей увогуле адысці ад расійскага тэлебачання?

Ірына ПЯТРОЎСКАЯ:
— Я хачу вам адказаць. Усё ж расійскае тэлебачанне — самае лепшае ў свеце, таму што яно мае багата разнастайных добрых праграм. Мы сёння выбралі тэму — тэлевізійнае кіно, і яно сапраўды ў сваёй масе такое, таму што не можа быць іншым. Але возьмем і плюсы з гэтага боку: вытворчасць тэлекіно, нават дрэннага, выратавала індустрыю. Таму што былі тыя самыя 90-я, калі акцёрам не было дзе здымацца, а рэжысёрам не было што здымаць. Цэлыя пакаленні акцёраў-ВГИКаўцаў маглі быць згублены. А тэлебачанне іх выратавала. Зразумела, што ўсё роўна існуюць перыяды, калі спачатку ідзе збіранне і накопліваецца дрэннае, але потым яно “адсякаецца”. Ды, паўтаруся, на расійскім тэлебачанні можна знайсці ўсё, што заўгодна: і неблагія дакументальныя серыялы, і асветніцкі канал “Культура”. Таму казаць толькі аб шкодным уплыве не даводзіцца.

Владзілен АРСЕНЬЕЎ, прадзюсер, саветнік генеральнага дырэктара тэлекампаніі “Россия” і старшыні ВГТРК (Расійская Федэрацыя):

— Калі ў грамадстве няма ідэалаў — гэта адбіваецца і на тэлебачанні. Так, у нас бракуе гэтай разнастайнасці разгляду асобы з розных бакоў — нейкі аспект заўжды дамінуе. Сёння ў грамадстве індывідуалізм як ніколі моцны: працуй, не думай пра іншых, грошы зарабі сёння, бо заўтра будзе позна. І тэлебачанне становіцца пасля жонкі і сваякоў самай блізкай істотай. А ці выхоўвае яно? І які чалавек робіць тое ТБ? Калектывісцкі, пазітыўны альбо адмоўны, злы, сквапны? Ад гэтага фактару шмат што залежыць у нашай сферы.

Вячаслаў НІКІФАРАЎ, кінарэжысёр (Рэспубліка Беларусь):
— Сёння мы прызвычаіліся да таго, што тэлевізійнае кіно — гэта фільмы “другога гатунку”: “бяскрылая” драматургія, сцэнарыі, нетэхналагічная рэжысура. Некалі на “Беларусьфільме” адзін рэжысёр сказаў дырэктару, узяўшыся за правальны сцэнарый: “Шэдэўра не чакайце, але “карцінка” будзе”. Але я дакладна памятаю: усе тады хацелі
/i/content/pi/cult/188/1999/Nikifarau.jpg
зняць шэдэўр. А сёння, пасля азнаямлення з сучаснай тэлепрадукцыяй, узнікае ўражанне, што ніхто з гэтых салдатаў не марыць стаць генералам.
Заўжды было так: кіназдымкі складаліся з вытворча-эканамічнага, мастацкага аспектаў і рамяства. Усе мы можам аперыраваць паняццем “мастацтва”. Але гэта ілюзія: не мы займаемся мастацтвам — яно намі маніпулюе, патрабуе пэўных ахвяр, вядзе; а сёння ў мяне ствараецца адчуванне бяскрыласці. Мастацтва кудысьці знікае, а мы нібы і не супраць. Калі б 20 гадоў таму знялі такі матэрыял, які сёння бачым на экранах, — рэжысёра проста “разарвалі” б.
Зрэшты, я адыду ад крытычных разваг і назаву праблемы беларускага кіно сваімі імёнамі: дрэнная драматургія і нетэхналагічная рэжысура.

Данат ЯКАНЮК, кандыдат філасофскіх навук (Рэспубліка Беларусь):
— Яшчэ Арыстоцель казаў: твор мастацтва адлюстроўвае грамадства. Але нароўні з феноменам адлюстравання існуе і эфект бумеранга: усё, што выйдзе ў эфір тэлебачання, — вернецца.
Ігравое кіно мадэліруе наша жыццё, але дзяржава, на мой погляд, павінна
/i/content/pi/cult/188/1999/Jakanyuk.jpg
кантраляваць, абараняць грамадства ад крытычных паваротаў. Сёння інстытут дзяржавы ў выглядзе грамадскіх арганізацый, законаў мусіць кантраляваць духоўны стан аўдыторыі, вымагаць самапаглыблення, а не тармажэння на інстынктыўных узроўнях, якое так масава тыражуецца кожны дзень.

Алена КАЛЮНОВА, сцэнарыст (Рэспубліка Беларусь):
— Я пачула мноства заўваг да сцэнарыяў. Але мне хацелася б засяродзіць увагу на некаторых тэндэнцыях.
Справа ў тым, што паняцце аўтара сёння размываецца. Гэты працэс адбываецца “дзякуючы” камерцыйнаму падыходу да сцэнарнага матэрыялу: адзін чалавек піша эпізоды, другі — распісвае баявыя сцэны, а трэці — дыялогі. Паняцце аўтарскага кіно ператвараецца ў міні-канвеерны працэс. Пра асабістае бачаннегаворкі нават не ідзе.
Сёння шырокафарматнае тэлебачанне сыходзіць у мінулае. Яно становіцца арыентаваным на тыя куткі, дзе няма доступу да Інтэрнета і кабельнага тэлебачання.
/i/content/pi/cult/188/1999/Kalunova.jpg
На змену прыйшлі тэматычныя каналы, зацікаўленыя выключна ў сваёй мэтавай аўдыторыі. І, да прыкладу, у дачыненні да кінаканалаў мы заўважаем: такое тэлебачанне сёння амаль нічым не адрозніваецца ад кінатэатра. Варта хіба адзначыць, што драматургія для вялікага экрана больш дэталізаваная, і такія перавагі, як гук, візуальныя эфекты, сапраўды здольныя прымусіць гледача прыйсці ў кіназалу.
Але ва ўсім астатнім ніякіх адрозненняў не бачу. Такім чынам, сёння нішто нам не перашкаджае рабіць добрае кіно і паказваць яго па тэлебачанні. А так званы “фармат” толькі знічтажае паняцце аўтарства, не дае кінематографу развівацца ды адштурхоўвае гледача.
Сёння наша кінастудыя пасля вялікага перапынку пачала рабіць тэлевізійнае кіно. І тое адставанне, што маем, мы можам зрабіць нашай перавагай: замест таго, каб паўтараць чужыя памылкі, можам пераскочыць у будучыню. У нас ёсць дзве вельмі моцныя традыцыі — гэта экранізацыі і дзіцячы кінематограф. Чаму б не зрабіць на іх стаўку сёння?

Канстанцін ВАРАБ’ЁЎ, тэлепрадзюсер (Рэспубліка Беларусь):
— Сапраўды, у беларускага тэлевізійнага кіно, на шчасце, ёсць багатыя традыцыі. Пасля “Мосфильма” і яшчэ некаторых кінастудый “Беларусьфільм” — адна з нямногіх, хто можа пахваліцца вялізнай калекцыяй цудоўнага рэйтынгавага тэлевізійнага кіно: гаворка можа ісці пра 90 — 150 стужак. Сёння мы прыходзім да дзвюх праблем, без вырашэння якіх будучыня айчыннага кіно наогул — цьмяная і невядомая. Першая з іх — адсутнасць прадзюсерскага падыходу да кіно, а другая — неўсведамленне ТБ-каналаў як лакаматываў руху тэлестужак. Пачну з апошняй. З 2004 года ніводны беларускі канал ігравым тэлевізійным кіно сур’ёзна не займаецца. Штуршок развіцця расійскай індустрыі экрана адбыўся менавіта дзякуючы тэлеканалам. НТБ — адзін з бацькоў-заснавальнікаў гэтага руху. На жаль, у нас падобнага не адбываецца: асноўныя каналы працягваюць даволі прахалодна ставіцца да інвесціравання ў тэлекіно, а пакуль сітуацыя не зменіцца, развівацца жанр не будзе.
/i/content/pi/cult/188/1999/Varabjeu.jpg

Другі вельмі важны фактар — адсутнасць прадзюсерскага падыходу да вытворчасці: як у тэлевізійным, так і ў мастацкім кіно. Пакуль не будзе на праектах “Беларусьфільма” інвестыцыйнай групы, пакуль не з’явяцца крэатыўныя, выканаўчыя і лінейныя прадзюсеры або менеджэры кіно — не будзе і выніку. Мы доўга гаворым пра сцэнарыі як пра фундамент,— і гэта правільна, але пакуль не будуць вырашаны дзве вышэйназваныя праблемы, паляпшэнне сітуацыі, думаецца, не наступіць.
І апошняе, наконт нашай канкурэнтаздольнасці. Фільм Аляксандра Яфрэмава “Рыфмуецца з каханнем” пад час паказу на тэлеканале “Расія” ў суботні прайм-тайм сабраў рэйтынг звыш пяці, і апярэдзіў такія праекты, як “Брыгада” і “Уладар пярсцёнкаў”. Вось так. Сёння, тым не менш, беларускае тэлевізійнае кіно “завісла” паміж камерцыйным, глядацкім і аўтарскім...

Ларыса МАЛАХАВА, дырэктар дырэкцыі ліцэнзійных праграм і кінапаказу НДТРК:
— Мне хацелася б расказаць аб тых нюансах, якія маюцца ў трансляцыі тэлекіно, з пункта погляду супрацоўнікаў тэлебачання. Колькі б ні казалі, што ТБ паказвае мала кіно, але ў месяц наша дырэкцыя павінна запоўніць 800 гадзін эфіру па каналах
/i/content/pi/cult/188/1999/Malahava.jpg
НДТРК. Але, у адрозненне ад расійскага тэлебачання, на якім цэнтральныя тэлевізійныя каналы з’яўляюцца і асноўным заказчыкам тэлепрадукту, таму дыктуюць умовы, мы знаходзімся ў іншым становішчы: карыстаемся тым прадуктам, які ёсць.
Прычым ва ўмовах натуральна ўзрастаючай канкурэнцыі, а значыць — павышэння ўвагі з боку гледачоў. Але хто сказаў, што тэлевізійнае кіно мусіць быць другарадным? Ніхто не адмаўляў ні добрай акцёрскай ігры, ні таленавітай рэжысуры, ні разнастайнасці жанраў, ні добрых сцэнарыяў.
Пры фарміраванні кінапаказу імкнёмся ўлічваць інтарэсы розных аўдыторый. І ў сувязі з гэтым мне хацелася б звярнуць увагу вытворцаў на адраснасць і мэту іх прадукту. Бывае, што і не разумееш, дзе размясціць пэўную карціну, для якой яна аўдыторыі, у які час яе паказаць. Тыя ж “Тры талеры” — гэта тэлевізійнае дзіцячае кіно, якое цалкам не адпавядае тэлевізійнаму ж фармату дзіцячых фільмаў — 26 хвілін: стужка куды большая за гэты час. Таму я звяртаюсяда прафесіяналаў з просьбай больш вывучаць тэндэнцыі кіно, вывучаць мэтавую аўдыторыю, канкрэтызаваць, пад які сегмент, дзеля чаго кіно ствараецца, і не забываць пра развіццё менавіта нацыянальнага кіно. Зрэшты, вынік мусіць быць адзіны — павінен выйграць наш глядач.

Занатавала Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ
Фота Юрыя ІВАНОВА

Падзяліцца