— Містыка ў вашай творчасці паходзіць з міфалогіі або прыроды?
А.Х.: Чым больш я назіраю гэты свет, тым больш дзіўным ён мне падаецца. Я не гатовы аддзяляць прыватнае ад агульнага: містычным з’яўляецца ўсё жыццё цалкам. Таямніца пільнуе цябе на кожным кроку, трэба толькі мець зоркае вока, каб не ўпусціць чарговы ключ. Бо дзе ключ, там і дзверы.
— І ўсё ж, у чым ідэя вашага альбома?
А.Х.: Цэласнай першапачатковай задумы не было. Дый нават калі б была, то яна ў працэсе займела б сотню
пераўвасабленняў. Для мяне ўся праца над альбомам ператварылася ў адзін вялікі транс, дзе агульная задача прымала патрэбныя формы сама па сабе. Кожны трэк праходзіў свае пакручастыя шляхі, і альбом з кожным крокам набываў усё больш выразнае аблічча.
— Гэта аблічча чалавечай істоты або вам бліжэй нешта з іншага свету?
Ц.Ч.: Вельмі спадабалася адчуванне, якое з’явілася на нейкім этапе запісу і якое мы захавалі ў канчатковым рэлізе — прысутнасць чалавека ў пачатку, а потым паступовае яго знікненне, растварэнне ў з’явах і асяроддзі. Па-першае, гэта адпавядае нашай філасофіі і светапогляду, па-другое — хочацца чагосьці звярынага, хочацца прыроды. І знікненне чалавечага акцэнтуе ўвагу на гэтых момантах.
— Чаму для свайго выказвання вы выбралі фармат музыкі?
А.Х.: Музыка — гэта форма, якая лягчэй за ўсё (прынамсі, у маім выпадку) лепіцца і згінаецца так, як хочаш. Сама яе прырода і падзельная, і непадзельная — а гэта якраз тое, што я люблю: адшукваць дзіўныя парадоксы. Я маю на ўвазе тое, што можна раскласці музыку на мелодыю, рытм. Можна на ноты, можна на паўтоны, а можна ўвогуле пайсці ад адваротнага. І кожны кавалак, кожны этап будзе мець сваю ўласную вагу і значэнне як у агульнай сістэме, так і адасоблена ад усяго. У выяўленчым мастацтве або, напрыклад, паэзіі сіла гэтай унутранай повязі куды больш жорстка змацоўвае ўсё ў адно — з-за чаго асабіста я часам натыкаюся на непераадольныя бар’еры.
— Ці няма ў вас адчування, што музыка сама па сабе састарэла — як маральна, так і тэхнічна?
А.Х.: Не, такое адчуванне мне незнаёмае. Мне і наскальныя малюнкі састарэлымі не падаюцца. Музыка перараджаецца ў нешта лепшае, у нешта большае, але застаецца музыкай — і гэта выдатна. Саўнд-дызайн абяцае неверагодны досвед аб’яднання чалавечага розуму і духу. Прыклады ўжо ёсць.
Ц.Ч.: Калі не блытаць, што якую ролю выконвае, то і думак пра састарэласць узнікаць не павінна
— Мне ўсё больш пачынае здавацца, што сучасная музыка — гэта фон для баўлення часу, а не інструмент для вывучэння душы. Адсюль і ўзнікла пытанне актуальнасці. Адсюль і сыходзіць праблема: канцэпт сёння прасцей прапускаць праз сябе фонам, а не ўбудоўваць у яго часцінку сваёй душы.
А.Х.: Парадокс у тым, што музыка заўсёды і на фоне, і на першым плане адначасова як мінімум задае атмасферу, якая відавочна фармуе і манеру зносін, і самі іх тэмы. Не кажу ўжо пра танцы ды іншыя спосабы кантакту з музыкай. Думаю, да яе састарэння яшчэ вельмі далёка.
У якасці прыкладу сінтэзу музыкі і дызайну можна разгледзець праект Lorn: не магу сказаць, што ў яго ёсць нейкія дахазносныя мелодыі або неверагодныя рытмы, але кожны трэк гучыць настолькі аб’ёмна, настолькі цэласна, кожны элемент унутры сістэмы падтрымлівае іншыя і ўсё гэта цалкам проста зачароўвае. У дадзеным выпадку саўнд-дызайн выяўляе сябе ва ўсёй красе і не толькі згладжвае недахопы, але падае іх як добрыя якасці.
— Першая кампазіцыя вашага альбома “Чырвоны лес” у сваім уступленні ўключае ў сябе “пахавальны” баян. Наколькі гэта адсылка да рытуалу?
Ц.Ч.: Насамрэч ён не пахавальны. Наогул, хачу агаворку зрабіць — у альбом ніхто не закладваў змрочных думак і пасылаў, пахавальных і пагатоў.
— Ці выклікае ў вас якія-небудзь пачуцці няправільная інтэрпрэтацыя вашых кампазіцый?
Т.Ч.: Часцей сустракалася няправільнае эмацыянальнае разуменне, я б так сказаў. Гэта адносіцца і да вытлумачэння нашай творчасці ў цэлым. Але яно абумоўлена толькі колам зносін. З майго поля зроку зніклі тыя людзі, для каго гэта магло гучаць загрузна, цяжка. І цяпер я папросту пра гэта не думаю.
А.Х.: Шчыра кажучы, “Чырвоны лес” наогул да рытуалаў не адносіцца. Гэта песня пра вар’ятку, якая захопіць і панясе цябе насуперак тваёй волі. Рытуал жа, па сутнасці, — нешта адваротнае, там твая воля дыктуе абставіны. Баян у дадзеным выпадку выступіў як
нейкая кропка біфуркацыі, пасля якой прыходзіць сэнс. Мы прапануем нібы карціну, сферу, а слухач можа займаць ролю пратаганіста або антаганіста — па сваім жаданні. Хоць такая сегрэгацыя вельмі ўмоўная.
— Як вы самі вызначаеце сваё гучанне?
Ц.Ч.: Практыка выкарыстання пустаты. Або пост-індастрыэл.
— Ці можна ўвогуле неперадузята разважаць пра гучанне ўласнага альбома?
А.Х.: Цяжка казаць пра сваё гучанне, калі несупынна знаходзішся ў працэсе яго пошуку. Шмат сіл траціцца на тое, каб зрабіць нешта ўнікальнае, а калі працуеш з абстрактнымі сэнсамі, то ёсць толькі змазаныя ўражанні пра тое, што хацелася б паспытаць: шок, захапленне… Хочацца збіць і сябе, і слухача з панталыку, а потым яго прылашчыць. Рухаешся неяк інстынктыўна, і гук пачынае вымалёўвацца. Да гуку, які быў бы намі, а мы ім, яшчэ далёка. Але мы стараемся.
— Музычны крытык Конрад Ерафееў параўнаў вашу музыку з ранняй творчасцю групы Coil. Наколькі, на ваш погляд, гэтае параўнанне дарэчнае?
А.Х.: Параўнанне на ўзроўні “вы чымсьці нагадваеце Coil” — ніякіх праблем! А вось сцвярджэнне, што мы капіруем Coil, не мае ніякага дачынення да рэчаіснасці — зрэшты, абмяжоўваць чужую фантазію не ў маіх правілах. На самай справе параўноўваць нас і той гурт — гэта вялікае глупства. Для нас было б блюзнерствам думаць, што мы знаходзімся на адным з ім узроўні. Навошта параўноўваць
поўнач і страх, калі гэта зусім розныя субстанцыі?
— Але, падобна, да музыкі Coil вы ставіцеся з піетэтам…
А.Х.: Гэта цэлы свет! Я аднойчы накруціў гук і бессістэмна біў па сінтэзатары — патрэбна была нейкая істэрычнасць. Атрымалася зусім атанальна і з дзіўнымі мадуляцыямі, але цікава. Дык вось, угадай, што я пачуў праз пару дзён — літаральна такія самыя гукі ў трэку Coil, які раней ніколі не ўключаў!
— Музыка — заўсёды ілюстрацыя эпохі. Каб адчуць Брытанію пачатку 80-х можна ўключыць Cabaret Voltaire. У Заходняй Нямеччыне гэта “Новая нямецкая хваля” — DAF і іншыя. Якую эпоху ілюструе ваша музыка? Што ў ёй закадавана і перанесена з фантазіі?
Ц.Ч.: Яна адлюстроўвае наш выдатны час, калі маючы камп’ютар і інтэрнэт, можна выдаваць гук на высокім узроўні без вялікіх грашовых выдаткаў на абсталяванне.
А.Х.: Асабіста я пра эпоху зусім не думаю і не стаўлю сабе мэтаў яе адлюстроўваць.
— Гэта значыць, у вашым выпадку музычны твор пазбаўлены падтэксту і гісторыі?
Ц.Ч.: Ён адкрыты для розных інтэрпрэтацый, і гэта ўсё, што трэба ведаць слухачу. Быў намер пакінуць месца недаказанасці: цікавей бачыць кожны раз у гэтым новую карцінку. Нават словы “калі б не золак...” у аднайменным трэку, і гэтыя ж словы ў назве альбома кажуць пра рознае. Гэта і ёсць “падтэкст”, калі ўжо табе так хочацца выкарыстаць дадзенае слова.
— Аб’ектыўная рэальнасць — калі яна існуе наогул — на вас не аказвае ўплыву?
А.Х.: З сацыяльнай тэматыкай наша музыкай практычна не перасякаецца, а калі і перасякаецца, то толькі як іскра, якая дае пачатак, але больш ні на што не ўплывае.
— Падтэкст адсылае да рэальных рэчаў ці гэта абстракцыя пра абстракцыю?
А.Х.: Гэта ўсё два канцы аднаго вузла.
Ц.Ч.: Нейкая частка гучання цалкам сабе рэальная — можа, слова “рэчыўная” падыходзіць нават больш. Уяўляеш месца, тое, што адбываецца, што там ёсць і як яно можа гучаць. Вісяць гліняныя збаны на калочках у вясковым дворыку, чамусьці яны калыхаюцца і пастукваюць. Ты ўжо часткова “там”, але “тут” яшчэ разумееш, што хочацца дадаць адчуванні ветру перад навальніцай. А потым да цалкам рэальнага двара дадаюцца прыдуманыя гукі — ну і так яно вяжацца, з’яўляецца нешта, што ты сам не бачыў і не адчуваў да гэтага. Наогул, усё так дзіўна: чалавек глядзіць на прамую лінію, у яго ўзнікае нейкае адчуванне, лінія прымае круглявую форму, і з’яўляюцца новыя асацыяцыі. А пачне яна выгінацца — і целу захочацца паўтараць за ёй. Камусьці лінія падасца цалкам сабе рэальнай, а ўласныя адчуванні — абстрактнай рэакцыяй.
— Што з недасканаласці сучаснага свету злуе найбольш?
Ц.Ч.: Гэта хутчэй адносіцца да рэчаў пазачасавых.
— А калі ўсё ж у гэтым часе?
А.Х.: У асноўным я злуюся толькі на сябе. Грамадства шмат у чым можа раздражняць, але адкрытай злосці не выклікае. Ну хіба што людзі, якія краніруюць дрэвы і будуюць пачварныя гмахі.
— Ці можна назваць ваш альбом “беларускім” — або прыналежнасць да тэрыторыі тут страчана?
Ц.Ч.: Так, беларускім мы яго і рабілі. Можна толькі ўдакладніць — славянскім.
— Прырода ў альбоме перацякае ў культуру?
А.Х.: Культура нашага народа і навакольная прырода — гэта адно цэлае, адно без другога ўявіць практычна немагчыма. Прынамсі, я іх падзяляць дакладна не буду. Эстэтыка нашай культуры — самае блізкае для мяне, самае роднае. На жаль, цяпер людзі любяць іншыя кантэксты і сэнсы, для нашай зямлі не ўласцівыя. Апынуўшыся на беразе возера летняй раніцай, адчуваеш трапятанне, далікатнасць і вышэйшую любоў, пра якую не прынята казаць. Многія цяпер не гатовыя хоць на хвіліну выглянуць з бурапеннага свету сустрэч, расставанняў, тусовак, працы, уяўнага поспеху. А наша зямля не пра тое — яна ў першую чаргу пра таямніцу.
Андрэй ДЗІЧЭНКА