Выставачная праграма, як заўжды, была разнастайнай, але сёлета яна больш скіроўвалася менавіта на аматараў мастацтва. Не было чагосьці эпатажнага ці супер-раскручанага. Не было таго, што можа прыцягнуць выпадковых наведвальнікаў, гатовых проста адзначыцца і тым самым папоўніць фестывальную кішэню.
— Сёлета за час “Славянскага базару” да нас прыйшло каля паўтары тысячы наведвальнікаў, — распавяла загадчыца Віцебскага мастацкага музея Вольга Акуневіч. — Менш, чым мы разлічвалі. Думаю, вінавата яшчэ і нізкая пакупніцкая здольнасць патэнцыйна “нашай” часткі публікі. А тыя, у каго грошай хапае, не надта адчуваюць патрэбу ў мастацкіх уражаннях.
Дарэчы, адна з фестывальных выстаў — Relax са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі, якая раней з поспехам прайшла ў Мінску — свядома была скіраваная на гэткае “біццё лындаў”, але з творчым ухілам. Пяць тэматычных залаў раскрывалі розныя аспекты адпачынку: “Спакой”, “Паглыбленне”, “Кампанія”, “Сон”, “Цела”. У адпаведнасці з кожнай заяўленай тэмай, былі падабраны не толькі жывапісныя палотны ды скульптуры, але і адпаведныя прадметы з музейных фондаў (старыя кнігі, грамафон, падушачка, гадзіннік, званочак і гэтак далей), а таксама музычнае суправаджэнне. Прысеўшы на канапу або крэсла-мяшок (у кожнай зале — свае прыстасаванні), можна было прайсці індывідуальны курс арт-тэрапіі: ці проста расслабіцца пасля фестывальнай мітусні, ці задумацца пра пераемнасць культурных традыцый. Тым больш, што самі творы мастацтва маглі і здзівіць, і нават прымусіць усміхнуцца.
Прыемна, што выставачная праграма фестывалю заўсёды ўтрымлівае яркі віцебскі складнік. Сёлета гэта была не толькі “Месяцовая ноч” — працы Ільі Рэпіна здраўнёўскага перыяду, але і “Магія колеру” Алега Крошкіна. Яшчэ ў гады вучобы гэты віцебскі мастак свядома абраў працяг традыцый Казіміра Малевіча. Сярод больш як сарака яго прац апошніх трох гадоў былі і ярка асацыятыўныя, і філасофскія карціны. Дый той жа беспрадметны жывапіс, заснаваны выключна на адметнай каларыстыцы і гульні фарбаў, міжволі выклікае эмоцыі і шматлікія, часам “некантралюемыя” шэрагі асацыяцый. У кожнай рабоце, незалежна ад яе назвы, ёсць музыка, рытм, дынаміка, сімволіка ліній. Поле для глядацкіх фантазій — неверагоднае!
Карціна “Брутальны жывапіс” — і вострыя, рэзкія, тонкія мазкі імпульсіўна закручваюцца ў віхуру. “Блакітны жывапіс” — і дзевяць прастакутнікаў, змяшчэнне якіх нагадвае своеасаблівы трыпціх-іканастас, а колеравая палітра ахоплівае белы і розныя адценні сіняга, распавядаюць пра жыццё і смерць. Pro-Contra — і быццам гучаць аднайменныя партытуры Соф’і Губайдулінай, нашага Уладзіміра Каральчука, паўстае перад вачыма балет Барыса Эйфмана. А тое, што мастак часта выкарыстоўвае газеты і акрыл, нібы адлюстроўвае пульс часу.
Яшчэ адным адкрыццём сталі “Акварэлі ў форме квадрата” Фелікса Гумена, якія даюць новы погляд на магчымасці простых, здавалася б, фарбаў нашага дзяцінства. Мастак свядома не звяртаецца да перавагаў акварэлі — найперш яе празрыстасці. Наадварот, праз мноства цёмных адценняў і насычанасць фарбаў набліжае яе то да гуашы, то да тэмперы. І ператварае ў “плюс” галоўны недахоп — расцяканне, расплывістыя контуры пры маляванні на мокрай паперы. Ён робіць гэта сваім “фірмовым” прыёмам і тым самым атрымлівае адразу пазнавальны творчы почырк. Многія карціны, асабліва відарысы з рознакаляровымі палосамі неба, уяўляюцца здалёк воўнавым ткацтвам ці беларускімі габеленамі, традыцыі якіх паходзяць з часоў Рэчы Паспалітай. Ну, а квадратныя абрысы — прамая спасылка на таго ж Малевіча.
Адкрыццё прывезенай з Расіі выстаўкі “Валагодскія карункі” суправаджалася дэфіле — паказам мадэлей. У строях расійскай фабрыкі “Сняжынка” валагодскія карункі выкарыстоўваліся пераважна як каўнер або палярына. Прасочвалася імкненне стварыць вобраз вытанчанай “кісейнай” паненкі — прадстаўніцы гэткай культурнай эліты пазамінулага стагоддзя. Беларускія ж дызайнеры, арыентуючыся на льняныя вырабы і вышыўку мярэжкай, прапанавалі надзвычай сучаснае “аўтарскае” адзенне, прызначанае для самых розных сітуацый — ад наведвання Вялікага тэатра да модных маладзёжных тусовак і адпачынку на прыродзе. Карункі ў гэтых строях не выстаўляліся “напаказ”, а станавіліся някідкімі, але неад’емнымі элементамі вобразаў “сучаснай беларусачкі”. Дарэчы, сама выстава, як планавалася, праедзе па абласных цэнтрах Беларусі і будзе дапоўнена мастацтвам разьбы па дрэве.
На жаль, такое спалучэнне ў адной прасторы беларускіх і расійскіх работ не было ўласціва арт-праекту “Кокан” у тым жа Мастацкім музеі. Там былі прадстаўлены разнастайныя працы Санкт-Пецярбургскага аб’яднання мастакоў “Гільдыя тэкстыльшчыкаў”: габелен, халодны і гарачы батык, лямец, “папяровае ліццё” і іншыя аўтарскія тэхнікі.
Больш сціплая выставачная палітра разгарнулася ў будынку Краязнаўчага музея. “Карэя — краіна ранішняй свежасці” знаёміла з народным жывапісам гэтай краіны, традыцыйнай вышыўкай шоўкам, керамікай з маленечкіх ракавін, дэкаратыўнымі пано ў тэхніцы манэнхва, калі бліскучыя ўнутраныя чашуйкі ракушак накладаюцца метадам аплікацыі, і іншымі вырабамі.
Іранічна-філасофскім поглядам на садавіну-гародніну вылучаўся “Вернісаж Аліка Замосціна” — канадска-ізраільскага фотамастака беларускага паходжання. Яго працы заўжды робяць фурор, бо іх аўтар шукае паралелі “радысак” ды “трускавак” са светам людзей, чалавечай псіхалогіяй, побытавымі рэчамі, прыродай, мастацкімі шэдэўрамі, з самім космасам. “Адзін лімон”, што вісіць на ветцы, — бы асобная неразгаданая планета, спасцігнуць якую да канца не наканавана нікому. “Роднаснымі душамі” па сваіх абрысах аказваюцца гранат і старадаўні ўсходні гарлачык. “Глыбока расчараваны ў жыцці” чырвоны перац свядома адсылае да вядомага “Крыка” Эдварда Мунка.
На жаль, згаданыя тут назвы адмысловых фотаздымкаў на цяперашняй выставе чамусьці не фігуравалі — толькі ў каталогу, які дастаўся абраным. Шкада, бо такія “каментарыі” вымушаюць па-новаму зірнуць не толькі на адлюстраваныя “харчовыя тавары”, але і на іх мастацка-эстэтычныя бакі. Асэнсаваць не адно прыгажосць, а саму філасофію прыгажосці ў кожнай дробязі. А праз гэта — задумацца над многім у нашым жыцці.