Фота Сяргея ЖДАНОВІЧА
— Мяне паранілі 2 мая, — распавядае Міхаіл Солапаў, — непадалёк ад горада Ратэнава. — Я быў камандзірам узвода разведкі 57-га гвардзейскага асобнага танкавага палка 12-й кавалерыйскай дывізіі. Наш полк павінен быў сустрэцца з саюзнікамі. Паехаў у разведку — і такая вось бяда здарылася.
— Паехалі, а не пайшлі?
— На матацыкле з каляскай: я і двое салдатаў. Калі нарвешся на нямецкія кулямёты, на матацыкле можна ўратавацца за кошт яго хуткасці. Я неяк падлічыў: разоў трынаццаць мог бы загінуць. Але ўсё неяк праносіла.
— І тут, у апошнія дні вайны…
— Так, у той раз куля міма мяне не прайшла. Патрапіла ў нагу. Тады раненне здавалася няцяжкім: маўляў, падумаеш! І я працягваў службу, як усе. А праз два дні, у ноч на 5 мая, раптам страціў прытомнасць. Раз-пораз прачынаўся — і зноў упадаў у забыццё. Вядома, мяне паклалі ў палявы шпіталь, які размясціўся ў нейкім заможным маёнтку. Прыходзіць урач і кажа: “Стан у вас складаны. Да ўсяго, ціск скача, ажно зашкальвае. Прагнозаў даваць не магу. Будзем змагацца!”
— Адпаведна, радасць, з якой на вуліцах усе сустракалі вестку праПерамогу, вы падзяліць не маглі?
— У ноч на 9-га было многа страляніны. А я ўсё гэтак жа: то прыходзіў у прытомнасць, то “правальваўся ў бездань”. Але заўважыў, што страляніна была нейкая незвычайная: рытм не той, “танальнасць” — усё штосьці не такое, як заўжды. А спытаць — няма ў каго. Потым толькі даведаліся, што гэта нашы саюзнікі ўжо святкавалі: у Еўропе і дагэтуль перамогу над фашызмам адзначаюць 8 мая. Тады ж было нічога не зразумела: страляюць ды страляюць. Я заснуў ці зноў прытомнасць страціў, было не разабраць. Раптам чую — мяне штурхаюць, трасуць, хочуць разбудзіць: “Міша, Міша, Перамога!” А я ніяк не магу ўцяміць: гэта наяве або прымроілася. Бо ўсе мы так пра гэта марылі!
Зірнуў на вуліцу — там усё ў чырвоным. Літаральна кожнае акно, дзверы — усё, дзе толькі магчыма, чырвоным завешана, бы сцягамі. Дзе столькі тканіны назбіралі? Не ведаю. І толькі ўбачыўшы гэта, я пачаў усведамляць, што здарылася, нарэшце, тое, да чаго мы так імкнуліся ўсё ваеннае ліхалецце. Здарылася тое, да чаго я ішоў. І тады настрой адразу змяніўся. Такі прыліў сіл я адчуў, што немагчыма і апісаць!
На абходзе маёр медыцынскай службы агледзеў мяне і сказаў: “Гэты цяпер дакладна жыць будзе”. І я паверыў! Паверыў настолькі, што літаральна да вечара і тэмпература і ціск амаль нармалізаваліся. А ўжо 10 — 11 мая я пачаў хадзіць. Той пад’ём душэўны літаральна на ногі мяне паставіў! А ўсё таму, што Перамога. Што вайне — канец.
— Атрымліваецца, вы не толькі набліжалі Перамогу, але і яна дапамагла асабіста вам выжыць. Ведаю, што вы распісаліся на Рэйхстагу. Як гэта было?
— Ледзь толькі пачаў хадзіць, паставіў сабе за мэту — дабрацца-такі да Берліна. І дайшоў! На той час, як я апынуўся ля
Рэйхстага, там ужо ўсё было распісана — нідзе ніякага вольнага месца. Нават пачалі пісаць паверх раней зробленых надпісаў, большымі літарамі, каб было заўважна. Але я ўсё ж знайшоў невялічкі лапік сцяны, дзе можна было прымайстравацца — і напісаў сваё прозвішча, імя, вайсковую частку, полк.
— Я заўсёды лічыла, што на фронце — зусім не да музыкі. Аднак у вас ёсць фота з трафейным баянам. Няўжо і сапраўды атрымлівалася на ім граць у перапынках паміж баямі?
— Ды што вы, яшчэ як! Той баян мне падарылі хлопцы з суседняга артылерыйскага палка. Я да іх прыязджаў, граў, песні спяваў. За тое і падарылі. Ён і цяпер са мной, гэта мая рэліквія. І дагэтуль у добрым стане, бо я заўжды пра яго клапачуся, даглядаю, берагу.
— З фронту часцей прывозілі трафейныя нямецкія акардэоны...
— Дык і акардэон у мяне быў! Галасісты такі, з вельмі прыемным тэмбрам, адной вядомай нямецкай фірмы. Я граў на ім гадоў шэсць-сем. Я ж да 1948-га ў арміі заставаўся. А потым, пасля дэмабілізацыі ў 1948 годзе, прыехаў у Брэст, працаваў у Доме афіцэраў. Там і скралі. І ніхто не ведае, што ды як. Але ж потым я знайшоў той інструмент! Убачыў яго ў аднаго з афіцэраў. Падышоў, запытаў. А той: “Я яго прыдбаў”. — “У каго?” — “Ды так, у незнаёмца, вельмі танна. Той прадаваў, я купіў”. Я ж пазнаў свой інструмент! Музыканты мяне зразумеюць: гэта як сваё дзіця не пазнаць. Растлумачыў, што акардэон — мой, што я яго доўга шукаў, стаў угаворваць прадаць мне за тыя ж грошы: маўляў, калі купіў, дык і прадаць будзе няцяжка. Ды ні ў якую!
— Затое ў Брэсце вы знайшлі нешта куды важнейшае…
— Я таму і прыехаў у Беларусь, што тут мяне чакала нявеста — мая Аляксандра.
— Вы ж родам з Курска. А яна, атрымліваецца, з Беларусі?
— Не, з Сібіры. У яе тут брат служыў, і яна да яго пераехала. Я ў Сібір з’ездзіў, калі сыну старэйшаму было ўжо тры гады. Не мой клімат! У Беларусі лепей. Так і застаўся тут.
— Дзіўны збег лёсу! А як вы пазнаёміліся?
— Зноў-такі, праз яе брата, ужо пасля вайны. Нейкі час мы з ім разам служылі, і яна да яго прыязджала. Ну, а потым я да яе паехаў у Брэст.
— А на радзіму не сталі вяртацца?
— У Курску ж у мяне нікога не засталося! Маці памерла ад тыфу яшчэ ў пачатку вайны. Ад бацькі не было ніякіх звестак. А гэта ж ён пасля яе смерці залічыў мяне “сынам палка” — у духавы аркестр. Мне тады, у канцы 1941-га, яшчэ толькі 17 гадоў споўнілася. Потым я патрапіў у ваеннае вучылішча. Скончыў — і на фронт. Такі вось лёс, досыць звыклы для той пары.
— Дзякуй вам за ўсё, Міхал Рыгоравіч: за ваш ваенны подзвіг, за служэнне музыцы і культуры. І з галоўным святам у вашым жыцці — Днём Перамогі! Здароўя вам моцнага — і яшчэ доўгіх гадоў жыцця на радасць блізкім і ўсім нам.