Толькі чаму менавіта яна?

Першая п’еса расійскага пісьменніка і паэта Дзмітрыя Данілава лічыцца вельмі паспяховай. Яна стала лаўрэатам конкурса новай драматургіі “Рэмарка-2017”, была апублікавана і атрымала безліч прыязных рэцэнзій, паказвалася грамадскасці некалькіх расійскіх гарадоў у варыянце чыткі. Летась у маі пастаўлена ў маскоўскім Тэатры.doc, у жніўні — у Нарыльскім Запалярным тэатры драмы імя Уладзіміра Маякоўскага. Ну, а цяперашняя прэм’ера ў Мінску прынесла п’есе і аўтару замежнае прызнанне.

Але рэжысёр Дзмітрый Багаслаўскі, які працуе таксама артыстам Маладзёжнага тэатра і адначасова вядомы ў нашай краіне і ў Расіі як запатрабаваны драматург, зрабіў з п’есы штосьці цалкам ёй супрацьлеглае — са зместам навыварат. Цягам амаль дзвюх гадзін мы назіраем не толькі “паядынак” між паліцэйскімі і затрыманым, але яшчэ больш займальную “дуэль”, дзе дазваляецца неабмежаваная колькасць стрэлаў між п’есай і спектаклем. Хто ж з іх перамагае?

Не, рэжысёр не “здзекуецца” з тэкста, ён захоўвае яго практычна ў арыгінале. Хіба дадае ў фінале некалькі фраз — бязгучна, праз відэапраекцыю. І робіць з другога затрыманага — Сяргея з Мыцішчаў — перапранутага паліцэйскага. Але сэнс прынцыпова змяняецца!

П’еса, як і амаль уся творчасць Данілава, уяўляе з сябе, па словах аднаго з расійскіх крытыкаў, “Паравозік з Рамашкава для дарослых”. Толькі ўсхваляецца не прырода, як у мульціку, а “шэрая будзённасць” і ўсялякія вулічна-побытавыя дробязі, што атачаюць нас у гарадах і асабліва ў іх прамысловых зонах. Ну, а ў дадзенай п’есе, калі верыць інтэрв’ю, Данілаў хацеў паказаць паліцэйскіх “зусім не такімі стэрэатыпнымі ментамі, якімі мы прызвычаіліся іх бачыць”. Менавіта гэтыя “правільныя” паліцэйскія, размахваючы дубінкамі, “гавораць герою правільныя рэчы, пашыраюць яго погляд на рэальнасць”. Тут бачыцца працяг тэледыскусій і шырока распаўсюджанай грамадскай думкі пра веліч крывавых уладароў, адбітак тэлесерыялаў пра цудоўных спецыялістаў, якім дазволена маральна здзекавацца з людзей, прыніжаць іх, парушаючы ўсе этычныя нормы.

Дый вучыць гэтая, на маю думку, жудасная п’еса не таму, як пераўтварыць Падольск у Амстэрдам, а як задавольвацца тым, што ёсць — і не марыць пра большае, бо ўсё роўна не будзе. Радавацца “безлічы адценняў шэрага”. Размалёўваць рэчаіснасць у сваіх фантазіях таксама не трэба — яшчэ невядома да чаго можна дамалявацца-дадумацца. Лепей — не думаць. А проста “счытваць” усё, што мільгае за вакном. Дык чым такое эстэцтва адрозніваецца ад інтэрнэт-залежнасці, калі “піпл хавае” прапанаваны яму прадукт?

Тэма спектакля гучыць іначай: “Мы тебя научим, как Родину любить”. У пэўны момант мы ўсе пачынаем адчуваць сябе арыштаванымі, асабліва калі паліцэйскія ходзяць па зале.

Вучыць спектакль таксама іншаму — задумвацца. Бо ў фінале пасля дададзеных быццам бы правільных заклікаў кшталту “Паглядзіце налева, вазьміце за руку суседа, усміхніцеся” ўзнікае яшчэ адна фраза, папраўдзе вызначальная: “Толькі што вы падпарадкаваліся звыкламу надпісу на сцяне”. Дык што важней — надпіс ды іншыя звыкласці, якія літаральна гіпнатызуюць, ці ўласныя думкі?

Рэжысёр у чарговы раз даказвае, што ўмее добра абжываць прастору: ён удала абыгрывае і вокны, і падваконне, і вертыкальную трубу-слуп (чым не подступы да тэатра site-specific?). Вынаходліва візуалізуе асобныя фразы (на словах “вылецела зусім”, што азначае “забыўся”, з тэчкі вылятаюць блёсткі). Выкарыстоўвае відэапраекцыю са спасылкамі на тэатр масак і клаўнаду (пачынаецца спектакль з надпісу “АУС інфармуе: адключыце мабільныя тэлефоны”, надалей твары паліцэйскіх на відэа — выбеленыя). Добра працуе са святлом. У выніку рэжысёрскае жанравае азначэнне “аператыўная распрацоўка” набывае яшчэ адзін сэнс: п’еса выдатна распрацавана пастаноўшчыкам і надзвычай аператыўна. Ды толькі чаму менавіта яна? Дзеля згаданага пераадольвання “супраціўлення матэрыялу”?

Надзея БУНЦЭВІЧ