Пагаворым на мове эксперыменту?

Сваё вымярэнне без ярлыкоў

— Яўген, першае пытанне даволі прадказальнае: наколькі нечаканым быў поспех “Не танцаў” на магілёўскім фестывалі?
— Насамрэч, вельмі нечаканым. Мы ездзілі на “М.@rt.кантакт” другі раз, і ў 2006-ым са спектаклем “Дзень народзін”, здавалася, у нас было болей шанцаў перамагчы. Але тады мы не атрымалі ніякіх прызоў. Вось такая навука! А сёлета з’явілася пэўнае адчуванне: штосьці возьмем. Але ажно пра дзве ўзнагароды — нават не марылі.

— Так. А ў выніку атрымаў самастойнае жыццё. Мы паказалі яго разоў пяць, думаючы, што ўсё на тым і скончыцца. Але потым самі акцёры сталі патрабаваць аднавіць спектакль. “Другім кругам” ён пайшоў з нейкім новым імпэтам. Цяпер “Не танцы” існуюць абсалютна самастойна, пазбавіўшыся ярлыка “студэнцкай працы”.

— Я для сябе называю гэтую мову “скупыя танцы”. Яна — не пластыка, не харэаграфія, не балет, не пантаміма, не драматычны тэатр, хутчэй — своеасаблівы іх сінтэз. Кожны нумар у спектаклі існуе ў сваім пластычным вымярэнні. Напрыклад, нумар “Спявай!” зроблены вельмі жорстка, гратэскна. Калі пачаць разыгрываць яго па правілах драматычнай школы, то, на мой погляд, гэта выглядала б паталогіяй. Урэшце, спачатку нараджаецца ідэя, і з яе ўзнікае тая ці іншая мова, тая пластыка, у якой будуць існаваць акцёры на сцэне. Тут змест і форму нельга аддзяліць.

Ведаеце музычны гурт “Portishead”? Калі ён выпусціў сваю музыку, то крытыкам нічога не засталося, як прыдумаць новы жанр, каб апісаць іх творчасць. Так і я: пакідаю тэатральным крытыкам права вызначыць мой стыль.

— У маіх спектаклях сапраўды няма фабулы, але ёсць пэўныя слупы, паміж якімі глядач мусіць уласнымі сіламі пакласці масты. І мяне радуе, што гэта адбываецца. Мы наўмысна не друкуем праграмкі, каб не абмяжоўваць фантазію гледачоў, а пасля спектакля людзі часам расказваюць пра маю працу такое, чаго я наваті не меў на ўвазе. Некаторыя бачаць яго яшчэ больш цікава, чым я, і гэта цудоўна: у гледача ёсць шырокая пляцоўка для роздуму.

Напрыклад, у спектаклі “Бясконца” я расказваю гісторыю трох пар: адна з іх — любіць, другая — ненавідзіць адно аднаго, а трэцяя — абыякавая. Бадай, гэта ўсё, што я акрэсліваю ў пастаноўцы больш-менш дакладна.

Усе далейшыя перыпетыі сюжэта я пакідаю на водкуп фантазіі гледача. Усё, акрамя фіналу. Менавіта мова пластыкі дазваляе мне зрабіць гэта— прапанаваць гледачу самому знайсці адказы, чаму ўсё так скончылася, чаму мы разбураем каханне.

— Так. І менавіта “лялечная” прафесія дала мне вельмі многа. Больш за тое: як рэжысёр я склаўся менавіта на курсе Аляксея Ляляўскага. Спачатку, калі толькі паступаў, усё падавалася такім несур’ёзным: думаў, год правучуся на гэтых “ляльках”, а потым перавядуся на драматычнага акцёра.

Але ж з часам мяне стала адтуль не выгнаць! Лічу, што мне неверагодна пашчасціла патрапіць на лялечнае аддзяленне. Менавіта Ляляўскі прымусіў мяне думаць, сфарміраваў добры густ, не свой — а менавіта пачуццё густу наогул, навучыўшы лавіраваць паміж рознымі стылістычнымі напрамкамі.

Прызнацца, па характары я — жудасны скандаліст: спрачаюся, адстойваю тое, што я малады і думаю па-свойму. Люблю скандаліць не з нейкай злой думкай, а каб адшукаць, знайсці рацыянальнае зерне. Дык вось, спрачацца з Ляляўскім для мяне было “за шчасце”. Сёння я хачу вучыцца далей. Але ў Беларусі для мяне асабіста няма рэжысёра, мацнейшага за Аляксея Анатольевіча, таму для сябе зараз паставіў задачу: знайсці такую моцную асобу, якая б здолела вытрымаць мае “пошукі”.

— Па шчырасці, мая схільнасць да танца вынікае з майго меламанства: усё юнацтва правёў на дыскатэках. Быў час, калі я нават пачаў шкадаваць, што мама не аддала мяне ў харэаграфічнае вучылішча, а потым уцяміў плюс свайго становішча: я не абмежаваны аніякімі рамкамі і магу рабіць тое, што хачу. У мяне ёсць сяброўка, прафесійны харэограф народных танцаў, якая паглядзела мае нумары і кажа: “Ты зрабіў столькі памылак!” А я думаю: “Ну і што! Затое я вынайшаў уласную танцавальную мову!” У выніку, не абмяжоўваючы сябе правіламі, я паставіў ужо некалькі пластычных спектакляў. Ці асмеліўся б зрабіць гэта, ведаючы ўсе законы танца?

— Іх усё роўна трэба ведаць. Хаця б для таго, каб потым парушаць. Вельмі важна ў гэтым сэнсе патрапіць да добрага педагога.

Яшчэ адно на гэты конт. Ведаеце, якая ў мяне ёсць мара? Хачу паставіць спектакль… у ангары. Канешне, ён мусіць быць абсталяваны належным чынам, са святлом, з пляцоўкай, але для мяне істотна менавіта гэтая прастора.

Наш глядач вельмі прызвычаіўся да тых правілаў, умоў, у якіх яму паказваюць спектакль. Ён прыходзіць у шыкоўны будынак, з прыгожымі балюстрадамі, з неверагоднай жырандоллю, сядае ў мяккае крэсла і глядзіць прадстаўленне. Мы забыліся, што тэатр — гэта гульня. Трэба нагадаць гледачу пра гэта. У маім, умоўным пакуль што, тэатры гледачы б не ведалі, дзе будуць сядзець, а магчыма, ім давядзецца ляжаць або стаяць? Гэта адразу, на маю думку, выкідвае людзей з усталяваных рамак і прымушае інакш, больш уважліва, ставіцца да тэатральнай дзеі. “Ну калі няма нічога навокал, дык, можа, акцёры што-небудзь цікавае пакажуць?” — вось гэта глядач можа падумаць. Сёння тэатр чамусьці змагаецца з тэлебачаннем... па законах тэлебачання. А трэба ж, мусіць, змагацца па законах тэатра, выкарыстоўваючы пахі, правіла “тут і зараз”, удзел гледача ў прадстаўленні.

— Сёлета я планую зрабіць эксперыментальную пастаноўку ў кавярні з адпаведнай назвай “Кавярня “Паглынанне”. Гэта будзе пластычны спектакль для 20 — 30 чалавек, пад час якога гледачоў могуць запрасіць да ўдзелу ў дзеі. Не ведаю, як гэта будзе працаваць, але тым больш цікава паспрабаваць. Мне здаецца, што знойдуцца людзі, якія з цікавасцю паўдзельнічаюць у гэтым новым — умоўным — тэатры.

Чамусьці ў нас шырока прыжыліся толькі некалькі відаў тэатра — рэалістычны і буфанада. А вось гэтага ўмоўнага — вельмі мала. І гэта трэба выпраўляць.

Мару, вядома, і пра асобную эксперыментальную пляцоўку, якая б належала гораду, наогул безадносна да пэўнага тэатра. Каб рэжысёры штотыдзень або штомесяц змянялі адзін другога. Гаспадары такой сцэны — эксперыментатары і вынаходнікі. У такім выглядзе выйграе менавіта тэатр.

Гутарыла Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ
Фота Сяргея ШАБОХІНА

ДаведкаЯўген КАРНЯГ нарадзіўся ў 1983 годзе ў Мінску. Скончыў СШ № 170 з тэатральным ухілам (клас Анатоля Касцецкага), Беларускую дзяржаўную акадэмію мастацтваў па спецыяльнасці “акцёр тэатра лялек” (курс Аляксея Ляляўскага). Дыпламант Міжнароднага фестывалю “М.@rt.кантакт-2008”. 

Анкета “К”