 |
Зураб Цэрэтэлі разам з групай маладых беларускіх жывапісцаў. |
— Па-першае, — адразу заўважае Уладзімір Іванавіч, — майстар-клас быў арганізаваны і адбыўся дзякуючы нядаўняй сустрэчы нашага міністра культуры Уладзіміра Матвейчука з Зурабам Цэрэтэлі ў маскоўскай галерэі мастака. Спачатку думалі аб скульптурнай тэме, але высветлілася, што маэстра праводзіць майстар-класы толькі па жывапісе. Такім чынам, у Маскву паехала група жывапісцаў: шасцёра студэнтаў з мастацкага факультэта нашай акадэміі, два навучэнцы з Гомельскага мастацкага вучылішча і два — з Мінскага мастацкага вучылішча імя Глебава. У Маскве мы адчулі найлепшае стаўленне да сябе. Прыкладам, жылі ў гасцініцы пры Пасольстве Беларусі, харчаваліся ў рэстаране, аформленым, сярод іншых, і самім Цэрэтэлі.
— Беларуская група была ў Маскве тры дні, а сам майстар-клас Зураба Канстанцінавіча, я ведаю, доўжыўся толькі дзве з паловай гадзіны. Чым быў насычаны астатні час?— Для нас былі арганізаваны мастацтвазнаўчыя экскурсіі: аглядныя і архітэктурныя, наведванні Траццякоўскай галерэі, Галерэі мастацтваў Цэрэтэлі. Вельмі спадабаўся падыход экскурсаводаў Траццякоўкі, якія спецыяльна для нас правялі не агульны, а прафесійны, мастацтвазнаўчы разгляд твораў: яны не расказвалі нам біяграфіі мастакоў, іх творчыя вехі, гісторыю знакамітых палотнаў, — усё гэта нашы студэнты і так ведаюць; акцэнтавалі ўвагу на тым, чаго ў падручніках не напісана. Для студэнтаў, калі яны знаходзяцца ў пошуку адказаў на свае творчыя і тэхнічныя пытанні, гэта вельмі карысна і неацэнна важна. Прыкладам, мы ніколі не звярталі ўвагі на тое, што злева на палатне Аляксандра Іванава “З’яўленне Хрыста народу” блікі на целах двух персанажаў, што выходзяць з вады, — чырвоныя. “Слушнымі” былі б, адпаведна рэальнасці, блакітнаватыя, зеленаватыя, але ніяк не чырвоныя. Аказваецца, гэты колер Іванаў перанёс на палатно са сваіх эцюдаў, забыўшыся яго змяніць. Падобныя нюансы, а таксама мастацкія, тэхнічныя і тэхналагічныя тонкасці, асаблівасці колеру, кампазіцыі і сталі цудоўнымі акцэнтамі нашай экскурсіі.
— Уласна майстар-клас адбыўся ў апошні дзень маскоўскага гасцявання — пасля аглядаў твораў мастацтва і архітэктуры. Таму на яго, можна меркаваць, група прыйшла “ўзброеная” арсеналам новых ведаў, уражанняў, сіл?
— Сапраўды, калі мы прыйшлі ў майстэрню Зураба Канстанцінавіча, то былі поўныя натхнення і новай рухомай энергетыкі. Напярэдадні майстар-класа мы пабывалі ў галерэі майстра, дзе пабачылі яго жывапіс, скульптуру, таму перад сустрэчай з Цэрэтэлі былі ў своеасаблівым шоку ад манументальнасці, значнасці легендарнага мастака-касмапаліта, з якім нам давядзецца вось-вось сустрэцца. Пра Цэрэтэлі ўсе ведаюць на “побытавым” узроўні, у кожнага ёсць пэўнае стаўленне да яго асобы і творчасці, аднак судакрананне з ім напрасткі — гэта, думаю, значная падзея ў жыцці любога мастака. І вось мы прыйшлі ў майстэрню Зураба Канстанцінавіча...
— А вось з гэтага моманту падрабязней, калі ласка.— Гэта вялікае памяшканне, у якім для нас ужо былі падрыхтаваны мальберты, палітры з фарбамі, пэндзлі, кардон для працы, стаялі нацюрморты, гіпсы... Ну, і ў гэтым падрыхтаваным, нібыта абрусам-самабранкай, асяроддзі мы распачалі працу. Пакуль усе ўладкоўваліся, выбіралі месцы, да нас выйшаў сам маэстра. Скажу шчыра, увесь час працы вельмі нязвыкла было бачыць яго побач, адкрытага, прыязнага ў стасунках, было відавочна, што ён любіць гутарыць з моладдзю, шчыра адносіцца да людзей. Калі ён выйшаў, адразу сказаў: рабіце тое, што вам зараз хочацца, да чаго ў дадзены момант цягнецца душа — да партрэта, нацюрморта, гіпсу, да прыдуманай кампазіцыі. Так мы ўзяліся за пэндзлі, у тым ліку і Цэрэтэлі, які ў перапынках абыходзіў студэнтаў і кожнаму выказваў свае меркаванні адносна работы, некаму даваў парады, накіроўваў, папраўляў. Потым зноў пачыналася праца і ўсе вярталіся на свае месцы.
— А над чым працаваў сам спадар Цэрэтэлі?— Яму паставілі палатно, вялікае, прыкладна два на паўтара метра, загрунтаванае і падрыхтаванае да працы, і па ім шырокім пэндзлем ён нешта пісаў. Назіраць за ім, за яго працай было не менш цікава, чым працаваць самім. Дарэчы, любому мастаку заўсёды хочацца патрапіць на творчую “кухню” знаных мастакоў і паглядзець на ўласныя вочы, як тыя працуюць, якім чынам нараджаюцца творы, якімі потым будуць захапляцца нашчадкі ў галерэйнай цішы. Вось мы са студэнтамі і апынуліся на такой “кухні”. Было відаць, што Цэрэтэлі абсалютна не камплексуе, не пазіруе, і ты можаш падысці да яго, пастаяць за яго спіной і паназіраць за тэхнікай, паглядзець, як ён змешвае і кладзе фарбу.
— Кажуць, што працэс творчасці ў Зураба Канстанцінавіча — гэта сапраўдны перформанс. У вас было такое адчуванне?— Было. І пачаўся гэты перформанс, калі ён толькі ўвайшоў у майстэрню і ўключыў музыку. Загучаў нейкі ўсходні матыў, падпяваючы якому Цэрэтэлі ўзяўся за пэндзаль. Вакол яго пастаянна нешта адбывалася, нехта шчоўкаў фотаапаратам, асістэнты падносілі дакументы, ён размаўляў па тэлефоне і адначасова пісаў. Усё гэта адбывалася спакойна, арганічна і рухава. Для нас са студэнтамі гэта быў нязвыклы рытм працы, якому мы шчыра пазайздросцілі, — такому ўменню не траціць час. Гэткай арганізацыі свайго працоўнага часу, сабранасці, добраму настрою яшчэ трэба павучыцца!
 |
Лаўрэат спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па падтрымцы таленавітай моладзі |
— Усе каментарыі адносна студэнцкіх работ Цэрэтэлі даваў на перапынках, падыходзячы да кожнага індывідуальна. Ён раіў быць больш раскаванымі, вольнымі ў сваіх пачуццях, адкрыцца перад палатном. Многім ён казаў: “Выдатна!”, “Цудоўна!”, што для маладых мастакоў азначала нямала. Нехта паказваў фота сваіх работ, пытаючыся парады, і Зураб Канстанцінавіч глядзеў, ацэньваў іх... Пасля майстар-класа з ім адбылася гутарка, у якой ён шмат узгадваў Шагала.
— Як бы вы ацанілі важнасць гэтай паездкі для беларускай групы і, мабыць, беларускага сучаснага мастацтва?— Для нас, мастакоў, вельмі важна для ўласнай творчасці, прафесіяналізму патрапіць на “кухню” іншага творцы, тым больш такога значнага, як Цэрэтэлі. Паглядзець, з якіх этапаў, тэхнік складаецца яго майстэрства, як нараджаюцца палотны, бо ў кожнага мастака гэты працэс вельмі індывідуальны.
Знаёмячыся з ім, мы ўзбагачаем адзін аднаго. Давялося апынуцца ў новай, нязвыклай для нашай ментальнасці энергетыцы, якая дае іншае светаўспрыманне і, адпаведна, вынік ва ўласных творах. У гутарцы пасля майстар-класа мы закранулі і праблемныя пытанні беларускага сучаснага мастацтва, выказаўшы спадзяванні на далейшыя абменныя сустрэчы, майстар-класы, а таксама на жаданне супрацоўніцтва нашых акадэмій і падтрымку беларускага мастацтва, на магчымасць больш шчыльных і плённых кантактаў беларускіх і расійскіх мастакоў. Думаю, што гэтая паездка — адзін з этапаў умацавання беларуска-расійскіх культурных сувязей, што неабходна як Расіі, так і Беларусі.
Гутарыла Святлана ЖУРАЎСКАЯ
Гавораць студэнты Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў:
Віктар Данільчык:
— Гэты майстар-клас стаў сапраўднай вяхой для мяне. Я вельмі хацеў пабачыць, як працуе Зураб Цэрэтэлі, навучыцца таму, пра што не пішуць у кнігах і што можна здабыць толькі на ўласным вопыце ці гледзячы на працу такіх знакавых асоб. Я чытаю біяграфіі, аўтабіяграфіі прызнаных мастакоў мінулага, каб абраць свой уласны вектар развіцця. А яшчэ — упэўніцца: творчы поспех, прызнанне — гэта вынік апантанай працы, поўнай адданасці сваёй мэце, самаарганізацыі. Я меў магчымасць не толькі папрацаваць побач з маэстра, атрымаць ад яго парады, ацэнкі сваёй творчасці, але і паказаць фота сваіх работ — партрэтаў, што прывёз з сабой у Маскву. Адкрытасць, свабода Цэрэтэлі ў паводзінах і творчасці падчас знаёмства з яго творамі, а потым і з ім самім, надалі мне новай энергетыкі. Думаю, гэтае новае карыснае адчуванне я прывёз з сабой дамоў.
— Мяне вельмі ўразіла тая атмасфера, у якой працуе Зураб Канстанцінавіч, дзе давялося папрацаваць і мне. Гэта атмасфера творчай дзіцячай гульні, якая вярнула мяне да вытокаў свайго “Я”, і мне вельмі захацелася напісаць... іспанскую танцорку. Цэрэтэлі падышоў да мяне і спытаў: “Гэта цыганка, іспанка? Вельмі добра.” Дзякуючы менавіта такому рытму, які задаў маэстра сваім падыходам да працы, я ўзгадала, што мастацтва — гэта сапраўды дзяцінства, смеласць, натхнёнасць, свабода фантазіі, свежасць, адыход ад прывычных догмаў і штампаў. У нашых акадэмічных майстэрнях зусім іншы рытм — больш стрыманы, дысцыплінаваны, абмежаваны класічнымі канонамі, што мэтазгодна, але за правільнасцю форм неўпрыкмет прытупляецца прага творчасці, дзеля якой мы, уласна, і ўзялі пэндзлі ў рукі. Майстар-клас у Цэрэтэлі вярнуў нас да сябе, сваіх пачуццяў, запатрабаваў быць самім сабой, максімальна раскрыцца, выліць сваю энергію на палатно.
Вольга Мельнік:
— Безумоўна, маё ўражанне ад майстар-класа і Цэрэтэлі яскравае. Калі глядзіш на яго мастацтва і як ён працуе, пачынаеш верыць, што чалавек здольны на многае, і што я таксама магу быць шмат на што здатная. З’явілася новае для мяне пачуццё смеласці ў творчасці, і цяпер, вярнуўшыся дамоў, я інакш гляджу на свае работы: цяпер я пачала б іх зусім іначай.
Акрамя гэтага, мне падалася вельмі карыснай парада Зураба Канстанцінавіча ўсім нам прапрацоўваць фон і галоўны прадмет адначасова, а не па чарзе, не забывацца на ўсё палатно: пішучы адну яго частку — бачыць усё цалкам.