Сапраўдных мала
А.К.: — Шаноўныя музыканты! Дык што вы думаеце пра тое, як айчынныя журналісты асвятляюць падзеі, што адбываюцца ў музычным жыцці краіны? Ці задавальняе вас якасць іх матэрыялаў?
А.П.: — У мяне даўно склалася адчуванне, што такая штука, як наша музычная журналістыка, цытуючы “Новы Сатырыкон”, “вмерла, некралогу не побачив”. Цяпер яна замяшчаецца фанацкімi крыкамі — чым далей, тым больш. Калі раней можна было казаць пра з’яўленне новых імёнаў, пра спробы аналізу музычных з’яў, дык сёння тыя людзі па розных прычынах сышлі з названага поля. А змены бракуе. З такой тэндэнцыяй я сутыкнуўся яшчэ ў час працы на радыё: людзей, якiя працуюць у інфармацыйным полі, не цікавіць кантэнт, іх цікавіць толькі ўласнае існаванне ў эфіры. Пра музыку яны таксама вяшчалі скрозь прызму ўласнага “я”: “Вось Я сказаў!” Самавыяўленне за чужы кошт да журналістыкі не мае дачынення. Таму паўтаруся: хвароба — запушчаная. І такая інфантыльнасць нараджае інфантыльнасць і з боку музыкантаў: “Ах, мяне пакрыўдзілі!” У выніку мы маем канфлiкты, якiя перыядычна ўзнікаюць паміж журналістамі (і так званымі журналістамі) ды музыкантамі з іх прыхільнікамі, куды нярэдка ўмешваюцца і староннія грамадзяне, тыя ж карыстальнікі Інтэрнэту. І ўзнікае камяк, які складаецца з тых, хто пакрыўдзіў, з пакрыўджаных ды выпадковых сведак.
На жаль, у Беларусі няма спецыялізаваных друкаваных музычных выданняў. Ёсць два-тры парталы, якiя нейкім незразумелым для мяне чынам здабываюць сродкі на сваё існаванне. Маюцца яшчэ нейкія спробы электроннай музычнай журналістыкі. А інфармацыйныя рэсурсы чамусьці неахвотна пішуць пра беларускую музыку, дый месца ёй там адведзена вобмаль…
А.К.: — Дзіўна, што няма сайта, які піша пра нашу поп-музыку…
С.Б.: — Таму, што яна не цікавая. Таму, што нулявая, пустая, знаходзіцца па-за беларускім кантэкстам...
П.Т.: — Знаёмы падыход, калі поп-выканаўцаў агульна абвяшчаюць нецікавымі і пустымі. Так, шмат лухты, але пра ўсіх так казаць нельга. Я шмат у чым згодны з Сашам. Апошнім часам сучасная журналістыка трансфармуецца ў сеткавыя каментарыі. Яе мэта ў тым, каб не разабраць музыку, а “наехаць” на выканаўцу. Тое, што падабаецца такім журналістам, яны хваляць ці не чапаюць. Астатняе можна “паліваць” як заўгодна. Не падабаецца, што артыст не спявае на беларускай мове, — значыць, гэта дрэнны артыст; калі поп-музыка — жудасна! Хацелася б большай аб’ектыўнасці: занадта шмат суб’ектыўных меркаванняў, калі выпінаецца ўласнае “я”.
А.Ф.: — Самавыяўленне сапраўды пераважае над музыкай. Але кожны вольны пісаць так, як лічыць патрэбным. Пытанне ў тым, ці варта меркаванне публікаваць, бо часам здаецца, што пішуць пра музыку не кампетэнтныя ў ёй людзі. Рэцэнзент можа не слухаць тую музыку, якую рэцэнзуе, альбо прадмет яму апрыёры не блізкі: чытаючы пра музыку, часта бачу, што чалавек “не ў тэме”. Як музыканту мне цікавае меркаванне таго, нават калі ён крытыкуе, хто можа больш-менш з веданнем справы растлумачыць, чаму лічыць менавіта так. Дый рэцэнзіі сёння чытаюць толькі самі музыканты…
А.П.: — Віляць не станем: кожны, хто адчуў сябе артыстам, хоча быць прыгожым. І ён лічыць сябе такім, хоча, каб менавіта так яго ацэньвалі і іншыя, каб пахвалілі. Але пры гэтым у кагосьці ўключана галава, а іншы стане разносіць студыю, калі пытанні задаюцца не яму, а таму, хто побач сядзіць. Калі музыкант знаходзіцца ў творчым працэсе — падрыхтоўка канцэрта, запіс, — натуральна, ім марнуецца пэўная колькасць сіл. Хочацца зрабіць прыгожа, і ён лічыць, што зрабіў прыгожа. І вось аддае наш музыкант сваю працу на ацэнку. І з гэтага моманту трэба разумець, што цяпер яна належыць не толькі яму, а яшчэ і людзям. Для мяне важна, каб у першую чаргу прадукт задавальняў мяне, каб мне за яго не было сорамна. Але, безумоўна, хочацца, калі чытаеш водгук, каб ягоны аўтар выявіў акцэнты, якія я расстаўляю. У гэтым выпадку, калі я нават не згодны з пазіцыяй журналіста, адчуваю задавальненне. Калі не выявіў, усё роўна адчуваю задавальненне. І мяне не могуць засмуціць словы журналіста, што ў гэтым месцы я праспяваў лажова, калі я сам ведаю, што так яно і ёсць...
Гэта значыць, крытычная канкрэтыка мяне пакрыўдзіць не можа. Але якая гэта крытыка, калі журналіст піша, што альбом або песня — поўная каламута, і ўсё, але не абгрунтоўвае? Сумна мне тады становіцца. Я ж таксама пісаў рэцэнзіі, і мне таксама часам хацелася проста напісаць “поўная каламута”. Ці не ведаў, што пісаць, але я паважаю і сябе, і прафесію журналіста, і чытачоў, і музыкантаў, таму знаходзіў словы, адшукваў довады.
П.Т.: — Мне таксама цікавая канкрэтыка: што думаюць аб песнях, што думаюць пра альбом наогул. Калі дыск выйшаў, ты сам як бы адстранёна яго ўспрымаеш: тут больш уклаў пачуццяў, тут — менш, гэтая песня больш падабаецца, тая — менш. А прачытаўшы рэцэнзію на наш апошні альбом, я здзівіўся: журналісты адзначылі тыя песні, якія я лічыў прахаднымі.
А.К.: — Што кажуць журналісты?
С.Б.: — Каб зразумець, які ўзровень нашай сённяшняй музычнай журналістыкі, дастаткова схадзіць на любую прэс-канферэнцыю, прысвечаную якой-небудзь музычнай падзеі. (Дарэчы, беларускія музыканты рэдка праводзяць прэс-канферэнцыі, што паказальна.) І тады становіцца ясна: гэтая сфера медыя практычна вычышчаная. Няма профільных выданняў, людзей, якія цікавяцца музыкай пастаянна, а ёсць вельмі павярхоўны падыход да яе. Тых, хто працуе ў галіне даўно, хто яшчэ застаўся ў ёй, як і маладых захопленых журналістаў, — адзінкі…
Наш партал існуе за грошы, якія мы здабываем усімі магчымымі шляхамі. А раз мы ўкладаем сваё, то і пішам толькі пра тое, што цікава нам. Я ніколі не разбіраю альбом такім чынам, што ды як там сыграна ды наколькі чыста праспявана. Але заўсёды разглядаю дыск у больш шырокім кантэксце — што з сябе ўяўляе творчасць канкрэтнага музыканта, які ягоны пасыл, — адштурхоўваючыся ад таго, што дадзены альбом зроблены менавіта тут і цяпер. Я люта ненавідзеў беларускую папсу, той ж гурт “Цягні-Штурхай”: усё гэта кашмарнае, правінцыйнае і пластмасавае. Але я нават у такой музыцы навучыўся знаходзіць для сябе тое, за што яе можна пахваліць. Вучуся знаходзіць нейкія “плюсы”. І не дазваляю сабе глядзець зверху ўніз, спрабую зразумець, чаму чалавек робіць менавіта гэта, з якой мэтай, спрабую раскусіць сутнасць, прытым што сам прадукт мне можа не падабацца. Кожны журналіст мусіць працаваць над сабой і, калі так здараецца, умець прызнаваць свае памылкі. Але пісаць пра беларускую поп-музыку, класічную музыку мне ўсё ж нецікава.
П.С.: — У нас стала усё нашмат горш не толькі з музычнай крытыкай, але і з самой музыкай. Варта толькі згадаць актыўнасць музыкантаў у 2003 годзе і параўнаць яе з цяперашняй актыўнасцю. Тое ж самае датычыцца і журналістыкі.
А.Ф.: — Наконт музыкантаў я не згодны.
П.С.: — Яркага — мала!.. Дзесяць гадоў таму ў нас былі два беларускія музычныя тэлеканалы, дзе ішлі перадачы пра айчынную музыку...
С.Б.: — Хапала праграм і на радыё...
П.С.: — ...на звычайных каналах паказвалі праграмы пра нашу музыку, а не проста круцілі песні. Былі рубрыкі ў газетах. Калі нават працэнтаў 70 складалі публікацыі і эфіры на “жоўтую” музычную тэму, то астатнія 30 — сур’ёзная музычная журналістыка, што таксама шмат. Сёння засталася адна “жоўтая” журналістыка, якая піша пра шоу-бізнес. Яна запатрабавана чытачамі і, адпаведна, СМІ. А на аналітыку, мне здаецца, цяпер і замовы няма. Зрэдку нешта для “рэліктавых зон” выдае, напрыклад, Таццяна Заміроўская. А ў Інтэрнэце яна піша пра жывёл (не ведаю, ці ёй гэта цікава, ці яна вымушана пісаць тое). Аналагічна і з астатнімі журналістамі, якія раней спецыялізаваліся на музычнай тэме. А маладыя там, дзе патрабуюцца публікацыі пра шоу-бізнес.
А.К.: — А ёсць каму прыходзіць у “сур’ёзную музычную журналістыку”?
П.С.: — Думаю, такія людзі знайшліся б, але няма ні друкаваных музычных СМІ, ні выданняў, якія запросяць журналіста з музычнай адукацыяй рабіць сур’ёзныя матэрыялы. У сувязі з апошнім цікава ўзняць тэму ролі музычнага журналіста ў нашым грамадстве. Саша Фунт дакладна заўважыў, што, дапусцім, крытык сёння піша толькі для музыкантаў. Гэта сумна, бо крытыка — “інструмент” масавага выхавання, яна можа дапамагчы ў трансляванні ідэй музыканта на больш шырокую аўдыторыю. І журналіст мусіць весці публіку, а не ісці за ёй. Атрымліваецца ж, што думкамі абменьваюцца толькі крытыкі з музыкантамі. З аднаго боку, гэта правільна: павінен быць чалавек, акрамя мамы, які здольны сказаць артысту, што той зрабіў нешта не так. З іншага — адсутнічае цэлы пласт, які раней мог заняць бок крытыка або музыканта ці застацца пры сваім меркаванні, і такія людзі таксама рухалі музычны працэс.
А.К.: — Дарэчы, пра адукацыю. Напэўна, кожнаму з прысутных тут журналістаў хто-небудзь з артыстаў адрасаваў такое пытанне: а ці ёсць у вас музычная адукацыя, каб пісаць пра нашы канцэрты, альбомы? Прысутныя тут музыканты салідарызуюцца са сваімі калегамі?
А.Ф.: — Для мяне важна, каб чалавек разумеў, пра што ён піша, каб ён валодаў нейкім багажом ведаў.
А.П.: — Можна не мець музычнай адукацыі, але ў музыцы разбірацца, цікавіцца тым, што адбываецца ў розных стылях… Ведаючы Сяргея, я больш чым упэўнены, што, пры ўсёй ягонай нелюбові да поп-музыкі, ён напісаў бы цалкам якасны агляд дыскаў беларускіх поп-выканаўцаў, каб задаўся мэтай. І не факт, што атрымаецца разгромны матэрыял. У Сяргея як мінімум ёсць досвед — і пазітыўны, і негатыўны, ён разумее, у якім поле існуе.
Складана патрабаваць ад Тані Заміроўскай агляду экстрэмальных метал-гуртоў, але калі певень дзяўбаў, яна выдатна тое рабіла, хай нават і набіваючы сваю рэцэнзію сцёбам на 80 працэнтаў, таму што ўмее пісаць такім чынам, што ў чытача ўзнікае вобраз таго, пра каго ідзе гаворка. А калі ўзнікае вобраз чалавека са стосам бутэрбродаў і колай, які ў перапынку паміж камп’ютарнымі танкавымі баямі накідаў 300 слоў, гэта засмучае…
П.Т.: — Далучаюся. Спецыяльная адукацыя — рэч не асноватворная. Эрудзіраванасць і зацікаўленасць — вось што, думаю, галоўнае.
А.П.: — У Пашы, дарэчы, ёсць музычная адукацыя. І ён небяспечны тым, што ў яго абсалютны слых.
П.С.: — Але пры напісанні рэцэнзій гэта не дапамагае…
А.К.: — Пра крэда Сяргея Будкіна мы даведаліся. А чым, у такім выпадку, кіруецца Павел Свярдлоў, калі піша пра музыку?
П.С.: — Я спрабую разгадваць задумы музыкантаў: навошта яны запісалі гэтыя песні і размясцілі іх у такім парадку. Заўсёды хочацца верыць, што музыканты запісваюць не выпадковыя песні: было ў іх дзесяць, столькі і запісалі. Такое бывае. І што там тады разгадваць? Хочацца згуляць з музыкантам у гульню, у якую ён ужо гуляе з табой, прапаноўваючы сваю творчасць ды чакаючы, што яе зразумеюць. Я выкладаю чытачам адзін з варыянтаў інтэрпрэтацыі гэтай творчасці, таго, на якую паліцу ў галаве яе пакласці, з якімі альбомамі звязаць. Пра музыку немагчыма пісаць аб’ектыўна, без суб’ектыўных ацэнак ці аўтарскага погляду. Іншая справа, што гуляць амаль няма з кім. Беларускія рок-альбомы сёння — справа рэдкая, а мне цікава разгадваць менавіта рок-музыкантаў, якія нясуць нейкае пасланне слухачу, тое, дзе ёсць змест…
Хто ўсе гэтыя людзі?..
А.П.: — Давайце пройдземся па персаналіях. Такія музычныя журналісты, як Дзмітрый Безкаравайны, Таццяна Заміроўская, Павел Свярдлоў, Дзмітрый Бурбуць, Сяргей Будкін, раслі ў мяне на вачах. З некаторымі з іх я неаднаразова высвятляў адносіны, але яны працуюць са словам, гэта — вучоныя людзі. Калі Заміроўская пісала пра тое, як некуды з’ездзіла, уплятаючы ў свой аповед іронію, сцёб, такое было цікава чытаць. Свярдлоў у сваіх матэрыялах проста анатамiраваў, часам залішне. Бурбуць “забіваў” інфарматыўнасцю, пралазячы ледзь не ў генеалогію Курта Кабэйна. Але тое, што яны напрацавалі — досвед і ўменне, — не перадаецца. А яны цалкам маглі б выкладаць музычную журналістыку (толькі Павел яе выкладаў), хоць бы вучыць слову, сярод гэтых гаджэтаў і “олбанскай мовы”. Пакуль атрымліваецца тое, пра што сказалі: ісці публіцы няма за кім...
П.С.: — Пры лішку інфармацыі, зараз чытаюць таго, хто сам выклікае цікавасць як асоба. Таму сёння выданні запрашаюць пісаць, напрыклад, рэцэнзіі персон медыйных. Цікавасць фарміруюць не прафесійныя журналісты, а імёны. І цяперашняя генерацыя журналістаў вядзецца на тое ж самае: яны ствараюць уласны імідж “чоткага пацана", у тым ліку за кошт большай катэгарычнасці, чым патрабуе прадмет.
А.П.: — Гэта тое, пра што мы казалі раней: самарэалізацыя недажурналiста за кошт кагосьці іншага. “А потым, калі-небудзь, — ён думае, — я буду пісаць добра”. А потым “а потым” не здараецца. Таму што і ад варон не адстаў, а да паваў не прыбіўся, і ў музыцы не разбіраецца. Але ён ужо — татальная зорка. Я такіх хлопцаў во колькі пабачыў!
А.К.: — Мы паступова падабраліся да таго, што стала прычынай нашай сустрэчы. Але спачатку я хачу спытаць Паўла Тараймовіча — удзельніка гурта, якi пачынаўся як альтэрнатыўны, ператварыўшыся затым у поп-квартэт. Ты памятаеш, як змянялася стаўленне часткі журналісцкай супольнасці, што назiрала вашы стылістычныя змены?
П.Т.: — Я не сказаў бы, што яно дыяметральна змянілася, трансфармаваўшыся, напрыклад, з нейтральнага ў негатыўнае, бо журналісты нас ніколі не любілі.
С.Б.: — А чаму, як лічыце?
П.Т.: — Можа, наша музыка для іх занадта простая? Або яны яе не лічаць наогул за музыку?.. Калі вам, журналістам, здаецца, што вельмі проста напісаць песню, якую будуць усё падпяваць, то вы памыляецеся.
А.К.: — Таварышы журналісты, якія ў вас ёсць прэтэнзіі канкрэтна да гурта “Цягні-Штурхай”?
П.С.: — Самая галоўная — разварот ад альтэрнатывы, ад нармальнага поп-панку.
С.Б.: — Жыць жа людзям трэба — так бы даўно распаліся. Ушчуваць іх за гэта не хацеў бы.
П.Т.: — Такі падыход мне падабаецца! Жывяце — і жывіце! А “гнабіць” таму, што нецікава? Навошта?
А.К.: — А вы хоць памятаеце, на якім інструменце граў Павел?..
П.С.: — Не.
С.Б.: — Гадаць не стану, не памятаю.
А.Ф.: — Дакладна не на басе.
П.Т.: — Я — на ўдарных... Задумаўся над вашымі словамі, што нам не было чаго есці, і таму мы вырашылі выконваць музыку, якая стане прыносіць шмат грошай. Вы, праўда, думаеце, што мы ў золаце купаемся?.. Проста мы выраслі, нам стала нецікава граць такую дурную музыку. І былі песні, якія можна спяваць пад гітару ў кампаніі. Сябры казалі: “Класныя ж! Чаго вы іх не запісваеце?” І запісалі. І пайшло. А сёе-тое са старэнькага мы плануем выканаць на канцэрце ў Палацы Рэспублікі. Будзе такі эксклюзіў.
П.С.: — Калі казаць аб прэтэнзіях не да гурта “Цягні-Штурхай”, мне здаецца, што наша дзяржава фарміруе пэўны заказ на пэўную музыку. На афіцыйных мерапрыемствах і канцэртах выступаюць артысты, якiя выконваюць толькі пэўную музыку. Гэта значыць, праблема заключаецца ў тым, што нібыта менавіта дзяржава замаўляе такую музыку — масавую, напаўтанцавальную, з вельмі простымі словамі. Правільную. І народ так яе і разумее: гэта — правільная музыка. І што мне з яе аналізаваць?
А.П.: — Ты не маеш рацыю. Неразумна патрабаваць, каб на нейкім забаўляльным мерапрыемстве гучала музыка са змястоўным тэкстам ды філасофскім пасылам. Людзі прыйшлі адпачыць, а ім пачнуць Бродскага спяваць. Не варта дзяліць артыстаў на правільных і няправільных.
А.К.: — Павел, а табе цікава чытаць свецкую хроніку, што гурт “Цягні-Штурхай” учора быў на вечарыне ў афігенных касцюмах, што Паўла Клышэўскага бачылі з прыгожай дзяўчынай, што Тараймовіч скінуў 20 кілаграм, Андрэй Заяц да гэтага імкнецца, а Кірыла Клішэвіч збіраецца паправiцца?
П.Т.: — Пачытаю, чаму б і не? Для артыстаў карысна “свяціцца”: рэклама — рухавік гандлю! “Жоўтай” журналістыкі заўсёды больш, чым сур’ёзнай, як заўсёды больш поп-музыкі, чым року. І пры гэтым адно другое не выключае. Але я шчыра скажу: мне шкада, што сур’ёзнай музыкі становіцца менш, як і адпаведнай ёй журналістыкі…
Ледзь не забыліся...
А.К.: — І нарэшце — да тэмы, якая спарадзіла гэтую дыскусію. Музыканты “Гаротніцы” таксама без захаплення паставіліся да таго артыкула? Так?
А.Ф.: — Калі шчыра, мы засталіся задаволены артыкулам, таму што “выхлап” ад яго атрымаўся значна большым, чым ад хвалебнага матэрыялу. Мабыць, адзіная прэтэнзія заключаецца ў тым (пры разуменні таго, што гэта было суб’ектыўнае меркаванне), што хацелася б, каб чалавек данёс свае думкі да публікі ў больш карэктнай форме. Я на месцы нашай вакалісткі пакрыўдзіўся б. Але чалавек, які напісаў рэцэнзію, у музыцы разбіраецца. Напэўна, ён хацеў бы, каб яна выглядала некалькі па-дылетанцку, напэўна, разумеў, што яго матэрыял у такой форме дакладна справакуе рэакцыю. Я не магу паверыць, каб чалавек сур’ёзна пісаў, што Валерыя Валадзько спявае гэтак жа, як дзясятак выпускніц “кулька”.
А.П.: — У гэтым матэрыяле мне падаўся дзіўным тэрмін “эстрада” — у негатыўным кантэксце. Не бачу ў ім нічога крыўднага. І я поп-музыкант, і гурт “Крама”, і “N.R.M.”, — гэта значыць, музыка, якая разлічана на масавага спажыўца. Узровень можа быць розным. Памятаеце, як у свой час з’явіліся Аляксей Хлястоў з Максам Алейнікавым? Так, папса, але цікавая, не тая, да якой мы прывыклі. Тое сталася вымярэннем новых стандартаў.
А што да пласцінкі “Гаротніцы” ў цэлым, то, каб я напісаў на яе рэцэнзію, на мяне многія пакрыўдзіліся б.
А.Ф.: — І я мог бы напісаць такую рэцэнзію.
А.П.: — Мне здаецца, што дадзеную рэцэнзію пісаў чалавек не надта прафесійны — ва ўсіх сэнсах... А артыст... Кожны артыст адчувае негатыўныя эмоцыі ад любой крытыкі.
П.Т.: — А я адчуў негатыў, прачытаўшы той матэрыял. Здалося, што яго аўтар ненавідзіць гурт ці кагосьці з яго асабіста.
А.П.: — Ён вырашыў папрактыкавацца ў “досціпе” на першым рэлізе…
С.Б.: — Насамрэч, былі моманты, калі “наезды” на сцэнічны вобраз вакалісткі хтосьці мог успрыняць як выпад у бок самой Валадзько.
А.К.: — Дык ці існуюць этычныя рамкі, за якія музычны журналіст не павінен выходзіць?
А.П.: — Як сказаў Саша, ён мусіць як мінімум ведаць тое, пра што піша. У адваротным выпадку можна трапіць у непрыемную сітуацыю, як гэта здарылася калісьці з адным журналістам, які пачаў апісваць выступленне Сяргея Манукян з яго знешнасці... Павел, дык ці існуе журналісцкая этыка? Усё залежыць ад выдання, з якім супрацоўнічае журналіст?
П.С.: — Пра тое, што чалавека нельга крыўдзіць, нам кажа, хутчэй, Крымінальны кодэкс, а не “звод” журналісцкіх норм, якія патрабуюць аб’ектыўнага падыходу. А якая можа быць аб’ектыўнасць, калі такі жанр, як рэцэнзія, мае на ўвазе суб’ектыўны погляд на рэчы?
П.Т.: — Я не здзіўляюся нічому, што пішуць. Хацелася б, вядома, каб і ў журналісцкім асяродку дзейнічалі маральныя законы ды абмежаванні. Скажам, не варта пісаць негатыў пра сям’ю героя публікацыі, калі першапачатковы матэрыял не патрабаваў згадкі пра яго жонку, дзяцей.
А.П.: — Многае залежыць ад унутранай культуры. Журналіст, безумоўна, нясе маральную адказнасць за напісанае.
А.К.: — Ну а меркаванне пра альбом гурта “Гаротніца” я выкажу ў рэцэнзіі на старонках “К”...