У адказ на пытанне, зададзенае з мэтай (простая цікавасць) атрымаць якую-небудзь інфармацыю пра гэты калектыў, мая польская калега адказала прыкладна наступнае: тэатр вядомы ў Польшчы вузкаму колу спецыялістаў і ставіць альтэрнатыўныя “рэчы” ў розных жанрах ды формах. Ужо цікава! І яшчэ... Я не прыгадаю выпадку, калі ў Маладзечне гастралявалі тэатральныя калектывы з замежных дзяржаў, акрамя краін СНД. Гэта і падштурхнула мяне да таго, каб паглядзець спектаклі польскіх акцёраў.
Пастаноўка для дзяцей "Пад падлогай" ідзе без слоў, і ў ёй заняты ўсяго два выканаўцы — дзяўчына і хлопец. Дэкарацый, у звыклым разуменні, на сцэне няма. Затое ёсць рэквізіт, які абыгрываецца ў адпаведнасці з рэжысёрскімі задачамі. Асабіста мне гэткая дзея падалася наборам умоўных эцюдаў з элементамі пантамімы і блазнавання — прыкладна так, як у бязмоўным экзамене па сцэнічным руху і акцёрскім майстэрстве ў студэнтаў-першакурснікаў. І скіравана яна на дзіцячае ўспрыманне, уяўленне ды абстрактнае мысленне.
Што казаць пра маленькіх гледачоў, калі я, дарослы чалавек, злавіў сябе на думцы, што з няменшым азартам спрабаваў “расшыфраваць” для сябе чарговы “эцюд”, пасыл выканаўцаў і ў думках адказаць на пытанне “Што б гэта значыла?”. І гэта прытым, што ў спектаклі адсутнічае якая-небудзь гісторыя, сюжэт. Калега з маладзечанскага лялечнага тэатра, які мае вялікі фестывальны досвед, прызнаўся: “Колькі разоў бачыў падобныя спектаклі, заўсёды задаю сабе адно і тое ж пытанне: як яны, акцёры, ва ўсім гэтым існуюць, жывуць? Мы — іншыя. У нас школа іншая. Мы выходзім на сцэну з адрознымі задачамі”.
У памяці ад пастаноўкі засталася самая яркая знаходка. У адным з эцюдаў выканаўцы заслалі ўсю сцэну тонкім цэлафанам. Пагулялі з ім, як з халодным морам. Потым з дапамогай няхітрых прыстасаванняў паднялі яго вертыкальна ўгару. Самі акцёры тым часам леглі на сцэну і, перабіраючы нагамі ў паветры, ледзь дакранаючыся да цэлафану, зымітавалі бег па хвалі...
Вячэрні спектакль для дарослых «Другі пакой” пастаўлены па п’есе Збігнева Герберта. Гэтая абстрактная гісторыя, дарэчы, спецыяльна перакладзеная для гастролей і агучаная на беларускай мове, — эксперымент, у якім рэжысёр спалучыў класічны тэатр ценяў і відэапраекцыю. Апошняя ўяўляе з сябе рухомую анімацыю ці намаляваныя чорна-белыя карцінкі, на фоне якіх на экране з’яўляецца або чалавечая постаць, або прадметы, што надаюць дзеі зачаравальны эфект.
Пасля прагляду засталіся дваістыя пачуцці. Напэўна, разумны глядач шукае ў спектаклі прыхаваныя сэнсы, гісторыю (яна заўсёды знаходзіцца на першым плане). А ўжо тое, у якой форме яе падаць, — задача рэжысёра. Ці могуць падобныя работы з’явіцца ў нашых дзяржаўных тэатрах? І так, і не. Такія пастаноўкі маюць патрэбу ў падрыхтаваным гледачы. Да таго ж рэжысёр і акцёр павінны валодаць цалкам іншым мысленнем. У наш час “паказчыкаў” спектаклі авангарднага плана — костка ў горле касы. А шкада. Вось што думае з нагоды ўбачанага галоўны рэжысёр Мінскага абласнога тэатра лялек “Батлейка” Мікалай Андрэеў: “Ганаруся беларускімі лялечнікамі, якія знаходзяцца ў авангардзе тэатральнага працэсу. Дастаткова паглядзець “Тарцюфа” альбо “Ладдзю роспачы” сталічнай трупы. Калі казаць пра вячэрнюю пастаноўку польскіх калег, то яе стваральнікі не задумваюцца аб цікавасці з боку аўдыторыі. Гэта зусім іншы свет, тэатр дзеля тэатра: цікавы па форме эксперымент, які таксама мае месца быць”.
Гастролі варшаўскага тэатра па Беларусі адбыліся дзякуючы Культурнай праграме Еўрасаюза. Можа быць, і ў нас калі-небудзь з’явіцца падобная праграма? Для Еўрасаюза.