«Мі­фа­ла­ге­ма ты­ся­ча­год­дзя» ў «Ок16»

Спа­чат­ку — ка­рот­кая да­вед­ка, бо без кан­тэк­сту скла­да­на асэн­са­ваць ха­рак­тар «Мі­фа­ла­ге­мы...».

Бо­льш за дзе­сяць га­доў мас­так Алесь Ро­дзім (та­ды — Ро­дзін) быў рэ­зі­дэн­там артхаў­са «Та­хе­лес» у Бер­лі­не — вя­до­ма­га скво­та, дзе пра­ца­ва­лі ама­та­ры мас­тац­тва з роз­ных кра­ін. Па­сля падзен­ня Бер­лін­скай сця­ны мас­та­кі за­ня­лі апус­це­лы бу­ды­нак бы­ло­га ўні­вер­ма­га пад свае май­стэр­ні. Андэг­раў­ндная пля­цоў­ка пры­ваб­лі­ва­ла сва­ёй экза­тыч­най фак­ту­рай не то­ль­кі мясцо­вую мо­ладзь, але і ту­рыс­таў з уся­го све­ту. Ку­ль­та­вае мес­ца атры­ма­ла сваю энер­ге­ты­ку ў тым лі­ку і та­му, што па­ўста­ла ў час пе­ра­мен, на зло­ме эпох.

Пер­шы бе­ла­рус­ка-ня­мец­кі фес­ты­валь «Дах» на­ра­дзіў­ся ме­на­ві­та ў бер­лін­скім «Та­хе­ле­се», ён пра­йшоў у 2001 го­дзе.

У но­вым пра­екце мі­сія «Даха» за­ста­ла­ся. Фес­ты­валь у ку­ль­тур­ным ха­бе «Ок16» пры­све­ча­ны бе­ла­рус­ка­му склад­ні­ку арт-скво­та «Та­хе­лес», які стаў сво­еа­саб­лі­вай апо­рай ку­ль­тур­на­га мос­та, што лу­чыць бе­ла­рус­кі і еўра­пей­скі андэг­раўнд.

Я сус­тра­ка­юся з арга­ні­за­та­ра­мі пра­екта — мас­та­ком і га­лоў­ным аўта­рам Але­сем Ро­дзі­мам і ўдзе­ль­ні­кам ку­ра­тар­скай гру­пы Іллёй Сі­нам — ся­род ха­осу: ён су­пра­ва­джае ства­рэн­не бу­ду­чай экс­па­зі­цыі. Кас­цяк ужо пра­гля­да­ецца. Пра­сто­ра вы­цяг­ну­та­га цэ­ха ка­ло­на­мі раз­бі­тая на не­фы, па­сту­по­ва зву­жа­ецца да трох­ву­го­ль­най пры­змы ў вы­шы­ні, праз якую сю­ды пра­ні­кае свят­ло. І што за скла­да­наз­лу­ча­ныя індус­тры­яль­ныя кан­струк­цыі! Гэ­та вам не бе­лы куб, яко­му спа­чат­ку пры­піс­ва­лі не­йкія сак­ра­ль­ныя фун­кцыі — іза­ля­цыі і па­гру­жэн­ня. Тут фак­ту­ра ўсё­паг­лы­на­ль­ная!

***

У 2016-м у ад­ным з інтэрв’ю вы па­ве­дам­ля­лі, што пра­во­дзі­це апош­ні фес­ты­валь «Дах» і раз­віт­ва­еце­ся з тэ­май «Та­хе­ле­са», бо яна вы­чар­па­ная. Але за­раз рас­па­чы­на­еце арт-фес­ты­валь, пры­све­ча­ны андэг­раў­н­дна­му мос­ту з гэ­тым бер­лін­скім скво­там. У чым пе­ра­емнасць ва­шай но­вай дзеі з «Да­хам», а ў чым ад­роз­нен­не? Чым ад­мет­ны гэ­ты пра­ект?

Алесь Ро­дзім: Фак­тыч­на ні­чо­га не змя­ні­ла­ся: «Дах» як існа­ваў, так і бу­дзе існа­ваць. За­раз ён бу­дзе ад­бы­вац­ца ў сім­бі­ёзе з вы­ста­вай «Мі­фа­ла­ге­ма ты­ся­ча­год­дзя». Мы зноў рас­пра­ца­ва­лі пра­гра­му да­хаў­скай час­ткі фэс­ту. Па­ста­вім і гіс­та­рыч­ны акцэнт, зга­да­ем вы­біт­ных дзея­чаў Бе­ла­ру­сі — Рэ­йта­на, Ма­нюш­ку, Сы­ра­ком­лю, Ча­чо­та і іншых. Пра­ана­лі­зуе зна­чэн­не гэ­тых асоб Змі­цер Юрке­віч — та­ле­на­ві­ты мас­так і гіс­то­рык. У асоб­най за­ле ля ўва­хо­ду ў цэх з ву­лі­цы ён раз­гор­не свае інста­ля­цыі на гэ­тую тэ­му.

Ідэю ўся­го пра­екта мож­на вы­ка­заць на­ступ­ным чы­нам: «Та­хе­лес» ця­пер існуе то­ль­кі ў вір­ту­аль­ным рэ­жы­ме. Ка­лі яго не ста­ла, бы­лі спа­дзя­ван­ні, што гэ­ты цэнтр не­йкім чы­нам рэ­ані­му­ецца, але... Мы кож­ны год бы­ва­ем у Бер­лі­не і ба­чым: бу­ды­нак да­сюль пус­туе. Пад­аец­ца, «Та­хе­лес» ужо сваё ад­пра­ца­ваў — і на еўра­пей­скім, і на сус­вет­ным уз­роў­ні. Тым не менш, па­ко­ль­кі я там пра­вёў шмат ча­су, так­са­ма як і Змі­цер Юрке­віч, у на­шай па­мя­ці жы­ве не то­ль­кі воб­раз гэ­та­га мес­ца, але мы пра­цяг­ва­ем ад­чу­ваць і той энер­ге­тыч­ны імпу­льс, які яно ўтрым­лі­ва­ла, — ад­кры­тая пра­сто­ра, ку­ды мог за­йсці лю­бы: і той, хто лю­біць мас­тац­тва, і про­ста ці­каў­ны. Кож­ны год праз бер­лін­скі «Та­хе­лес» пра­хо­дзі­ла ка­ля 300 ты­сяч ча­ла­век. Там усё бы­ло на­ві­да­во­ку — дзве­ры май­стэр­няў ад­чы­не­ныя, мас­та­кі пра­цу­юць, гле­да­чы на­зі­ра­юць, му­зы­кі да­юць свае кан­цэр­ты ці рых­ту­юцца да іх, пер­фор­ме­ры не­шта ла­дзяць, тэ­атр пра­па­нуе свае дзеі. Ішлі ці­ка­выя спек­так­лі або не­йкія іншыя імпрэ­зы. На­ват сім­фа­ніч­ныя аркес­тры гра­лі. Та­кая кан­гла­ме­ра­цыя ве­ль­мі пад­аба­ецца гле­да­чу — тым бо­льш аўта­ры з’язджа­лі­ся ту­ды з уся­го све­ту. У той час як га­ле­рэі го­ра­да пус­та­ва­лі, бо іх пра­сто­ра за­ліш­не вы­чыш­ча­ная, стэ­ры­ль­ная.

Ілля Сін: «Та­хе­лес» не­хта ўспры­маў як экза­тыч­ную ці­ка­вос­тку. Але для мя­не най­перш ён вы­лу­чаў­ся іншым — сва­ім уні­ка­ль­ным дос­ве­дам не­пас­рэд­на­га кан­так­ту рэ­цы­пі­ента і мас­та­ка. Ка­лі ты пры­хо­дзіш у му­зей, дык раз­уме­еш, што па­ба­чыш там мас­тац­тва, якое не­хта аўта­ры­тэт­ны ўжо па­лі­чыў вар­тым. Ад­па­вед­на, та­бе ні­чо­га не за­ста­ецца, як так­са­ма яго ўпа­да­баць — бо хі­ба мож­на спра­чац­ца са знаў­ца­мі? А ў «Та­хе­лес» лю­дзі за­віт­ва­лі лі­та­ра­ль­на з ву­лі­цы, без ні­якіх асаб­лі­вых ча­кан­няў. Яны не ве­да­лі, хто та­кі Ро­дзін, і не чы­та­лі муд­ра­ге­ліс­тыя ды­фі­рам­бы пра яго та­лент. Гле­да­чы былі вы­му­ша­ныя ўспры­маць мас­тац­тва сам-на­сам, без па­срэд­ні­каў і па­пя­рэд­ніх уста­но­вак. І тое, што ўза­ема­дзе­янне ад­бы­ва­ла­ся, — гэ­та про­ста цуд. Асаб­лі­ва ў ця­пе­раш­ні час, ка­лі ўсё па­бу­да­ва­на на пі­яры, яко­му над­аец­ца ўва­гі бо­льш, чым улас­на мас­тац­тву.

Та­кім чы­нам, ка­лі вы ла­дзі­лі «Дах», на­прык­лад, у Па­ла­цы мас­тац­тва, вы гэ­тую шмат­па­вяр­хо­вую і шмат­жан­ра­вую дзей­насць «Та­хе­ле­са» імкну­лі­ся змяс­ціць у не­ка­ль­кіх за­лах мін­ска­га бу­дын­ка? Падзя­ля­лі пе­ра­га­род­ка­мі ўвесь гэ­ты раз­на­стай­ны фун­кцы­янал, раз­во­дзі­лі ў ча­се?

Алесь Ро­дзім: Так, у Па­ла­цы мас­тац­тва мы спра­ба­ва­лі ўзна­віць усю гэ­тую та­хе­леў­скую сіс­тэ­му. Са­мы буй­ны «Дах» ад­быў­ся ў 2009 го­дзе, і там бы­ла ве­ль­мі ці­ка­вая пе­рад­гіс­то­рыя. Ка­лі атры­ма­лі зго­ду Са­юза мас­та­коў на гэ­ты пра­ект, мы за­мо­ві­лі ча­ты­ры гру­за­ві­кі са смец­цем з роз­ных бу­даў­ні­чых пля­цо­вак. Яго пры­вез­лі, вы­гру­зі­лі, і мы ў пад­ва­ль­ных па­мяш­кан­нях там усё сха­ва­лі. По­тым год з ім пра­ца­ва­лі. Бо каб «за­сво­іць» та­кую ма­хі­ну, як Па­лац, — а ён увесь нам ад­да­ваў­ся, — трэ­ба бы­ло пры­клас­ці шмат на­ма­ган­няў.

Там жа бе­лыя сце­ны, вя­ліз­ныя пра­зрыс­тыя вок­ны...

Алесь Ро­дзім: Мы пе­ра­ства­ры­лі пра­сто­ру: вок­ны за­дра­пі­ра­ва­лі, вы­ка­рыс­та­лі штуч­нае асвят­лен­не. Ка­лі ўсё бы­ло зман­та­ва­на і да­роб­ле­на, ка­мі­сія з Са­юза мас­та­коў жахнулася, яны ска­за­лі, што не мо­гуць з та­кім па­га­дзіц­ца. Са­юз не быў га­то­вы да та­го мас­тац­тва, якое ў Еўро­пе ўжо лі­чы­ла­ся про­йдзе­ным кро­кам. Але ўсё ж ад­кры­лі вы­ста­ву — дзя­ку­ючы сак­ра­та­ру Сяр­гею Ці­мо­ха­ву: ён дзе­ля да­сяг­нен­ня кам­пра­мі­су пра­па­на­ваў аб­ме­жа­ваць яе пра­цу ад­ным тыд­нем. Ад­нак ад­ра­зу па­йшлі та­кія на­тоў­пы гле­да­чоў, што нам пра­цяг­нулі тэр­мін на 40 дзён. І кож­ны дзень на дзвюх-трох пля­цоў­ках ад­бы­ва­лі­ся імпрэ­зы: му­зы­ка, тэ­атр, не­шта яшчэ... І так 40 дзён. Змі­цер Юрке­віч шы­коў­на скам­па­на­ваў пра­гра­му. І гэ­та бы­ло тое, што за­ўсё­ды пра­па­ноў­ваў «Та­хе­лес», але ў Мін­ску яно пра­гу­ча­ла бо­льш скан­цэн­тра­ва­на, бо­льш моц­на. Пры­язджа­лі і мас­та­кі з Бер­лі­на са сва­імі тво­ра­мі. Та­кім чы­нам, гэ­ты ку­ль­тур­ніц­кі мост па­чаў дзей­ні­чаць яшчэ пад­час пра­цы бер­лін­ска­га «Та­хе­ле­са».

«Ок16» пад­аец­ца бо­льш ад­па­вед­най пра­сто­рай для ва­ша­га пра­екта, чым Па­лац мас­тац­тва. У чым пад­абен­ства ку­ль­тур­на­га ха­ба да «Та­хе­ле­са»? У чым ад­роз­нен­не? І як вы за­свой­ва­еце гэ­тыя індус­тры­яль­ныя па­мяш­кан­ні?

Алесь Ро­дзім: Гэ­тая пра­сто­ра сап­раў­ды не­чым на­гад­вае «Та­хе­лес». Тут ёсць яшчэ ве­ль­мі ці­ка­вы двор, і мне ве­ль­мі шка­да, што ру­кі да яго не да­йшлі — хоць ідэі бы­лі. Важ­на: «Ок16» — гэ­та не звык­лая га­ле­рэя. Тут ёсць тая ж вір­лі­вая атмас­фе­ра, што і ў «Та­хе­ле­се».

Ілля Сін: Тут са­ма фак­ту­ра пра­сто­ры ды яе за­вод­ская гіс­то­рыя вы­ма­га­юць ад аўта­ра не­йка­га ўза­ема­дзе­яння.

У цэн­тры ва­ша­га кан­цэп­ту — жы­ва­піс­ны по­лі­птых «Мі­фа­ла­ге­ма ты­ся­ча­год­дзя». Ча­му гэ­тая пра­ца ста­ла агу­ль­ным ма­ні­фес­там? Па­мер, без­умоў­на, ураж­вае — 15 на 4 мет­ры. Як і тэр­мін ства­рэн­ня — ка­ля пя­ці га­доў.

Алесь Ро­дзім: Па-пер­шае, гэ­тая кар­ці­на час­тко­ва ў «Ок16» і ства­ра­ла­ся — я яе тут пі­саў усю зі­му. Па-дру­гое, усе па­га­дзі­ла­ся з тым, што яна ве­ль­мі пад­ыхо­дзіць для та­го, каб звес­ці роз­ныя кі­рун­кі і мас­тац­кія плы­ні, вы­сіл­кі роз­ных аўта­раў у ад­ну кроп­ку ў гэ­тай пра­сто­ры.

Ілля Сін: Уз­нік­ла ідэя на­зваць увесь пра­ект па­вод­ле ад­ной з кар­цін Але­ся — най­перш дзе­ля та­го, каб змяс­ціць у цэнтр ува­гі фэс­ту мас­та­ка ды яго­ны твор­чы свет. Пры ўсёй сва­ёй інтра­вер­тнас­ці, Алесь Ро­дзім ве­ль­мі альт­ру­істыч­ны. І гэ­тым раз­ам мне ха­це­ла­ся, каб ён стаў га­лоў­ным ге­ро­ем, асноў­най дзей­най асо­бай усёй гэ­тай імпрэ­зы.

Гэ­ты не аб­страк­цыя, а скла­да­ны по­лі­сты­ліс­тыч­ны фі­гу­ра­тыў­ны твор. Зна­чыць, тут мож­на акрэс­ліць і тэ­му, і, маг­чы­ма, сю­жэт?

Алесь Ро­дзім: Так, у гэ­тым по­лі­пты­ху тэ­ма раз­гор­тва­ецца па­сля­доў­на. Як фі­гу­ра­тыў­ная кар­ці­на яна па­тра­буе па­сту­по­ва­га асэн­са­ван­ня. Хоць па­вод­ле сты­лю тут мно­гае пе­ра­мя­ша­ла­ся — ме­та­фі­зіч­ныя і сюр­рэ­аліс­тыч­ныя воб­ра­зы, фан­тас­тыч­ная рэ­аль­насць і псі­ха­дэ­ліч­ныя па ўздзе­янні фраг­мен­ты. У па­чат­ку я па­ка­заў за­не­па­ко­еных лю­дзей, якія не­ку­ды імкнуц­ца, імчаць на­су­пе­рак вет­ру. Ве­цер не за­ўсё­ды спры­яль­ны, і яны ўля­та­юць у рас­кры­ты, ка­лю­чы, ха­лод­ны свет. Кар­ці­на пра­сяк­ну­та гэ­тым уз­рыў­ным існа­ван­нем, ад­чу­ван­нем па­гроз, ся­род іх ча­ла­вец­тва му­сіць вы­жы­ваць. Ча­ла­век па­ві­нен да­сле­да­ваць гэ­ты свет, але му­сіць быць асця­рож­ным. Та­кое па­пя­рэ­джан­не за­кла­дзе­на ў тво­ры на ўзроў­ні ме­та­фар: мы не ве­да­ем, ад­куль мы пры­й­шлі, — мы не ве­да­ем, ку­ды по­йдзем. Кру­жыц­ца ве­цер, мя­няе свой кі­ру­нак, і ўсё вяр­та­ецца на свае кру­гі.

Мя­не ці­ка­вяць та­кія тэ­мы, ста­ра­юся да­ка­пац­ца да глы­бі­ні. Хоць пра­ца­ваў над гэ­тым тво­рам пяць га­доў, але яшчэ не за­кон­чыў яго: ад­чу­ваю, што тэ­ма не рас­кры­тая да кан­ца.

Вы­дат­на тое, што ў сва­іх по­шу­ках я ма­гу аб­апер­ці­ся на доб­рую шко­лу. У мя­не ў свой час вы­кла­далі Іван Ахрэм­чык і На­тан Во­ра­наў — вы­дат­ныя жы­ва­піс­цы, з які­мі мы, сту­дэн­ты, зма­га­лі­ся. Але яны здо­ле­лі ўклас­ці нам у га­ло­вы па­трэб­ныя ве­ды, і стэп-бай-стэп мы за­сво­ілі асно­вы пра­фе­сіі. Бо ка­лі б не за­сво­іў, то ні­ко­му б я ў Бер­лі­не, у «Та­хе­ле­се» не быў бы па­трэб­ны. Пра­па­но­ву за­стац­ца і пра­ца­ваць там я атры­маў вы­ключ­на дзя­ку­ючы сва­ім тво­рам.

Ве­ль­мі цяж­ка зра­зу­мець струк­ту­ру ўся­го пра­екта. Але маё пы­тан­не ў іншым... Пры­едуць роз­ныя аўта­ры на ваш фес­ты­валь, ад­нак жа не кож­ны мас­так па­го­дзіц­ца пры­няць удзел у вы­ста­ве, у цэн­тры якой — чу­жы твор. Ці ва­шы ка­ле­гі-ад­на­дум­цы на ўсё га­то­вы дзе­ля агу­ль­най ідэі?

Алесь Ро­дзім: Для кож­на­га аўта­ра тут зной­дзец­ца мес­ца. Так, цэн­тра­ль­най вос­сю бу­дзе вы­ста­ва ма­іх прац, але апроч яе бу­дуць не­вя­ліч­кія вы­ста­вы аўта­раў з «Та­хе­ле­са», на іншых ла­ка­цы­ях, і так­са­ма бу­дзе ад­бы­вац­ца шмат роз­ных імпрэз: прэ­зен­та­цыі пра­ектаў ка­лег — Бар­ба­ры Фра­гог­ны (жы­ва­піс), ZV Davis (фа­таг­ра­фія), Мі­ры­ям Вут­ке (пер­фор­манс) ды іншых. Яны пра­вя­дуць свае пер­фор­ман­сы і сус­трэ­чы з гле­да­ча­мі.

Пер­шым пры­едзе Мар­цін Рай­тэр, бы­лы ды­рэк­тар «Та­хе­ле­са», ве­ль­мі вя­до­мая мас­тац­кая асо­ба. Ка­лі­сь­ці ён за­ймаў­ся збор­кай камп’юта­раў, а ця­пер пры­свя­чае свае тво­ры кам­бі­на­то­ры­цы ў камп’ютар­ных сіс­тэ­мах. Ці­ка­вая гіс­то­рыя пра тое, як ён стаў ды­рэк­та­рам «Та­хе­ле­са». У 1995 го­дзе зра­біў ад­ну інста­ля­цыю: пад­ве­сіў ма­шы­ну на пад’ёмным кра­не, яна з вы­шы­ні ўпа­ла і раз­бі­ла­ся. Гэ­та бы­ло ўспры­ня­та як мас­тац­кі знак. Ка­лі Мар­цін з’явіў­ся ў Бер­лі­не, яму пра­па­на­ва­лі кі­раў­ніц­тва «Та­хе­ле­сам», ён па­га­дзіў­ся.

Пад­час пер­ша­га «Да­ха» 2001 го­да — на­шай ня­мец­ка-бе­ла­рус­кай вы­ста­вы — Рай­тэр ужо быў за­ня­ты то­ль­кі ад­мі­ніс­тра­тыў­най дзей­нас­цю. Як мас­так ма­ла ся­бе пра­яўляў, але ці­ка­віў­ся і раз­бі­раў­ся ў твор­час­ці іншых. Да­па­ма­гаў збі­раць аўта­раў з уся­го све­ту, што да­во­лі ня­прос­та, бо ўсе мы — інды­ві­ду­аліс­ты. Сён­ня Мар­цін Рай­тэр вяр­нуў­ся да мас­тац­тва, па­каз­вае інста­ля­цыі, пі­ша ве­ль­мі ці­ка­выя тэк­сты. Час ад ча­су ла­дзіць арт-фес­ты­ва­лі ў Гер­ма­ніі. Ня­даў­на ра­біў па­ві­ль­ён «Та­хе­ле­са» на вя­лі­кім Wurzeln Festival пад Бер­лі­нам, дзе гру­па «Экзар­цыс­тыч­ны Gesamtkunstwerk» ла­дзі­ла пер­фор­манс, а я па­каз­ваў жы­ва­піс.

Ілля Сін: Увесь гэ­ты наш пра­ект цал­кам мож­на на­зваць «Да­хам», але не, мы не ста­лі гэ­та­га ра­біць: чым бо­льш блы­та­ні­ны, тым лепш. Гэ­та бу­дзе пра­цэ­су­аль­нае дзея­нне. І бу­дзе Лё­ша Фра­лоў ла­дзіць пра­гра­му з ака­дэ­міч­най му­зы­кай. Ад­бу­дзец­ца між­на­род­ны вя­лі­кі фес­ты­валь пер­фор­ман­саў, тры дні ў ве­рас­ні, з інтэр­на­цы­яна­ль­най ка­ман­дай арга­ні­за­та­раў і ўдзе­ль­ні­каў. Я рых­тую фес­ты­валь «Пры­ві­ды Фаў­ста», са­мы кан­цэн­тра­ва­ны па ко­ль­кас­ці ўдзе­ль­ні­каў. Ён мае ў асно­ве гіс­та­рыч­ную падзею: 200 га­доў та­му ад­быў­ся пры­клад су­пра­цоў­ніц­тва па­між Бе­ла­рус­сю і Ня­меч­чы­най: Анто­ні Ген­рых Ра­дзі­віл уга­ва­рыў Гё­тэ на­пі­саць ліб­рэ­та для сва­ёй опе­ры. Гэ­та бу­дзе ў асноў­ным му­зыч­ны фэст, па­ра­ле­ль­ны фэс­ту пер­фор­ман­саў. Да­рэ­чы, апош­ні бу­дзе пры­све­ча­ны двац­ца­ці­год­дзю фес­ты­ва­лю «На­він­кі» і на­ват су­па­дае па да­тах. Так­са­ма за­пра­ша­ем плас­тыч­ны тэ­атр «ІнЖэст», іншыя му­зыч­ныя пра­екты, збо­ль­ша­га экс­пе­ры­мен­та­ль­на­га кштал­ту. Пры­едзе вя­до­мы ня­мец­кі по­стін­дус­тры­яль­ны ка­лек­тыў INADE.

Ці маг­чы­ма тут, у Бе­ла­ру­сі, уз­на­віць не­шта пад­обнае па ду­ху да «Та­хе­ле­са»? Ці маг­чы­ма на пад­обныя пра­екты іншых мясц­овых твор­цаў не­йкім чы­нам спра­ва­ка­ваць?

Алесь Ро­дзім: Сён­ня ў мас­тац­тве на­сту­пі­ла ве­ль­мі скла­да­ная сі­ту­ацыя, з якой, на жаль, не­маг­чы­ма не­шта зра­біць. Мас­та­кі бо­льш скі­ра­ва­ны на су­пра­цоў­ніц­тва з га­ле­рэ­ямі. А што та­кое га­ле­рэя? Гэ­та, у сваю чар­гу, скі­ра­ва­насць на не­йкі кан­крэт­ны фар­мат. Яна пад­трым­лі­вае вы­твор­часць та­ко­га прад­укту, які бу­дзе ка­рыс­тац­ца по­пы­там. І гэ­ты фар­мат не дае маг­чы­мас­ці аўта­ру по­ўнас­цю зна­хо­дзіц­ца ў сва­ёй плы­ні, каб вы­плюх­нуць з ся­бе тую энер­ге­ты­ку, што ў ім на­ка­пі­ла­ся, якую ён на­пра­ца­ваў. Сваё аса­біс­тае, пад­свя­до­мае. Каб усё звя­заць у адзі­ны кан­цэп­ту­аль­ны ву­зел. Мо­жаш ра­біць мік­рас­ка­піч­ныя пра­цы, мо­жаш мак­рас­ка­піч­ныя. Ня­важ­на. Га­лоў­нае — ад­люс­троў­ваць тое, што ця­бе ці­ка­віць, істот­ныя для ця­бе рэ­чы, а не рас­кід­вац­ца на дра­бя­зу. Важ­на вы­явіць свае ідэі, не зва­жа­ючы на тое, за­пла­цяць та­бе ці не. Ці­ка­ва — зна­чыць, пра­цуй!

Ілля Сін: «Та­хе­лес» — гэ­та ўжо гіс­то­рыя. Спяр­ша за яго зма­га­лі­ся, па­сля раз­віт­ва­лі­ся, по­тым доў­га яго ха­ва­лі, вы­клі­ка­лі яго пры­ві­ды... Як мне пад­аец­ца, па­ра ўжо ад­ысці ад гэ­та­га мес­ца. Але важ­на пад­крэс­ліць, што дух яго жы­вы. Ён існуе, на­бы­ва­ючы не­йкія но­выя фор­мы. І гэ­ты фес­ты­валь — ад­на з іх, ён ні ў якім разе не на­ста­ль­гіч­ны. Як і той пра­ект, які ра­біў Мар­цін ця­гам вя­ліз­на­га рэ­йва Wurzeln Festival.

Але ў на­шай арт-пра­сто­ры ваш пра­ект усё ж вы­гля­дае мар­гі­на­ль­ным. Ці гэ­та на­рма­ль­ная па­зі­цыя сён­ня?

Ілля Сін: Цяж­ка ска­заць, хто тут не мар­гі­на­ль­ны.

Алесь Ро­дзім: Сён­ня пан­яцце мар­гі­на­ль­нас­ці пе­ра­ста­ла існа­ваць. Гэ­та ра­ней быў вы­раз­ны падзел, быў андэг­раўнд і афі­цы­ёз. Сён­ня я ма­гу ў Па­ла­цы мас­тац­тва вы­стаў­ляц­ца, ма­гу і тут.

Ілля Сін: У спа­да­ра Але­ся па­ра­ле­ль­на рых­ту­ецца вы­ста­ва ў ган­длё­вым цэн­тры «Га­ле­рэя» — у сво­еа­саб­лі­вым хра­ме кан­сь­юме­рыз­му. Ду­маю, гэ­та кра­са­моў­на за­свед­чыць, што яго мас­тац­тва не­за­леж­нае ад кан­тэк­сту, ад вон­ка­ва­га анту­ра­жу.

Вы рас­каз­ва­лі, што ў Бер­лі­не пра­ца­ва­лі ра­ні­цай на са­мо­це, а па­сля дзве­ры май­стэр­ні ад­чы­ня­лі­ся і ішоў бяс­кон­цы па­ток ту­рыс­таў. Што вас інспі­ра­ва­ла? І ці ха­це­лі б па­ўта­рыць гэ­ты дос­вед, зра­біць ад­кры­тую май­стэр­ню, на­прык­лад, тут у Мін­ску? Пуб­лі­ка амаль та­кая ж... Па­куль мы з ва­мі тут раз­маў­ля­ем, не­хта па­пра­сіў да­зво­лу па­фа­таг­ра­фа­ваць, а не­хта — па­кі­нуць свой под­піс на ма­шы­не, якую я, да­рэ­чы, у гэ­тым твор­чым ха­осе на­ват не за­ўва­жы­ла.

Алесь Ро­дзім: Там, у Бер­лі­не, праз маю май­стэр­ню пра­хо­дзі­ла мнос­тва лю­дзей з роз­ных кра­ін. Ка­му­ні­ка­цыя бы­ла не­звы­чай­ная. Гэ­та да­ва­ла пэў­ную энер­гію. Але асноў­ную час­тку пра­цы я ста­раў­ся вы­ка­наць з са­май ра­ні­цы, ка­лі дзве­ры май­стэр­ні яшчэ бы­лі за­чы­не­ныя.

А мо­ладзь, так, сён­ня ве­ль­мі пра­су­ну­тая, з ці­ка­вас­цю ста­віц­ца да ня­звык­лых пра­ектаў. Лю­дзі ў нас да­свед­ча­ныя. Мо­гуць гля­дзець і мо­гуць ба­чыць. Хут­ка ўсё ста­не на свае мес­цы. Адзі­нае, ча­го вар­та тры­во­жыц­ца: «Ка­лі га­во­раць гар­ма­ты, му­зы маў­чаць». Свет сён­ня як па­ра­ха­вая боч­ка. Хай лепш мас­та­кі між­соб­ку ва­ююць.

Ка­лі стаць у цэн­тры гэ­та­га фаб­рыч­на­га па­мяш­кан­ня, ад­ра­зу ро­біц­ца ві­да­воч­ным, да ча­го пад­обная гэ­тая пра­сто­ра. І так­са­ма зра­зу­ме­ла, што і вы гэ­та ба­чы­це і аб­ыгры­ва­еце яе асаб­лі­вас­ці. Ка­ло­ны, на­прык­лад, на якіх доў­гія істо­ты-ахоў­ні­кі, на­пі­са­ныя на вы­цяг­ну­тых па­лот­нах. Га­лоў­ны твор мо і не зой­ме мес­ца алта­ра, бо ця­пер ён кры­ху збо­ку, але мае істот­нае, сак­ра­ль­нае мес­ца ва ўсёй гэ­тай кан­струк­цыі...

Алесь Ро­дзім: Архі­тэк­тур­ная сі­ту­ацыя тут дзі­вос­ная. Ве­ль­мі ці­ка­вы аб’ект. Важ­на ўпі­саць мас­тац­тва ў ася­род­дзе, якое са­мо па са­бе не­звы­чай­нае.