Паняцце адкрытасці, на мой погляд, прынцыповае для мастацкай палітыкі фэсту. Гэта праяўляецца ў адсутнасці іерархічных стасункаў і вольным, нязмушаным характары камунікацыі паміж арганізатарамі, удзельнікамі і публікай. Адсюль і свядомая эклектычнасць праграмы, што дазваляе прадэманстраваць шырокі спектр падыходаў да выкарыстання цела і руху, не абмяжоўваючыся ўласна танцавальнымі формамі. Сёлета ў наяўнасці меліся перформанс, фізічны тэатр, пантаміма, буто, contemporary dance. Больш насычанай зрабілася і дадатковая праграма, якая ўключала не толькі заўсёдныя майстар-класы, але і факультатыў тэатральнай крытыкі, лекцыі, абмеркаванні спектакляў, круглы стол, нарэшце, фінальнае after-party.
Значна пашырыліся і геаграфічныя межы форуму: прыехалі калектывы і асобныя творцы з Беларусі, Расіі, Польшчы, Чэхіі, Аўстрыі, Ізраіля, Кітая. Па словах арганізатараў, сёлета на «ПлаSтформу» паступіла больш за 100 заявак з усіх куткоў свету, што сведчыць пра несумненны рост цікаўнасці да фэсту як у нашай краіне, так і за яе межамі. У той жа час фестывальная праграма нярэдка пакідала ўражанне выпадковага выбару таго ці іншага ўдзельніка, калі прыехалі тыя, хто сам змог аплаціць адпаведныя выдаткі. Паказальным у гэтым сэнсе стаў монаперформанс «In Heaven» Антаніна Брынды (Чэхія), падчас якога выканаўца змяняў сваё месцазнаходжанне ў зале Музея-майстэрні Заіра Азгура і манатонна, з рэдкім узмацненнем гучнасці напяваў радок з аднайменнай кампазіцыі Дэвіда Лінча і Пітэра Айверса са знакамітага фільма «Галава-гумка». І больш нічога цягам трох гадзін! Паказанае выглядала правакацыяй і мела вельмі аддаленыя адносіны да перформансу: неад’емныя ад гэтай практыкі праца з целам, энергіяй і прысутнасцю, спантаннасць і інтэрактыўнасць тут адсутнічалі. Спрэчным з пункту гледжання прафесіяналізму і мастацкага густу падаўся пластычны спектакль «Чалавек на імя...» у пастаноўцы Рыгора Глазунова і Наталлі Жастоўскай (тэатр OddDance, Расія). Заяўлены ў афішы сінтэз буто, фізічнага і пластычнага тэатра не набыў у творы арганічнага ўвасаблення, а хутчэй нагадваў гібрыд стылізаванай японскасці і рускай пакутнай сентыментальнасці.
Дакладнасцю задумы і яе ўвасаблення вылучаўся пластычны спектакль «Paula» ў пастаноўцы і выкананні Ірыс Хайцынгер (Аўстрыя). Створаны па матывах рамана-антыўтопіі «Сцяна» вядомай аўстрыйскай пісьменніцы Марлен Хаўсхофер, ён агаляў праблему адзіноты і крызісу камунікацыі ў сучасным свеце. Невыпадкова галоўным візуальным вобразам быў дрот: ён апаясваў не толькі сцэну, а і цела артысткі, ствараючы эфект татальнай (сама)абмежаванасці і дыскамфорту. Нават паліто, якое апранала гераіня, успрымалася не звычайнай адзёжкай, а футлярам, што перашкаджаў свабодзе рухаў. Інтанацыя разгубленасці і безвыходнасці ўзмацнялася абсурднымі дзеяннямі выканаўцы. Напрыклад, у адным з эпізодаў яна раскідвала па сцэне безліч лыжак, а потым спрабавала іх схаваць у сябе пад майкай. Пазбаўленыя побытавага прызначэння, безгаспадарныя, яны захоўвалі памяць пра былых уладальнікаў, памяць пра чалавека, ператвараліся ў моцны па ўздзеянню знакавобраз. Здавалася, нейкая катастрофа выбіла гэтыя лыжкі з хатняга гнязда, яны — прыкмета таго, што адсутнічае і дом, і гаспадары.
Нязвыклы для беларускага танцавальнага кантэксту фармат лекцыі-перформансу быў прапанаваны на вечары Люблінскага тэатра танца (Польшча). Імпрэза распачалася экскурсам у гісторыю калектыву ад яго заснавальніцы Ханны Стжэмецкай, а канцэптуальным працягам расповеду стала імправізаванае сола Рышарда Каліноўскага, цяперашняга арт-дырэктара тэатра. Перформанс тут выступаў медыумам, а лекцыя — формай. У выніку такога змяшэння артыстычнага і адукацыйнага жэсту гісторыя тэатра паўставала не проста аповедам, а персаніфікавалася праз цела яе непасрэднага сведкі і ўдзельніка, набываючы суб’ектыўнае, (аўта)біяграфічнае вымярэнне. Падчас танца артыст нібыта ўглядваўся ў люстэрка сваёй памяці, здабываў з яе найбольш значныя падзеі з творчага жыцця калектыву і пражываў іх наноў. Цела тут рабілася своеасаблівым дакументам, які ўтрымліваў у сабе пэўныя гістарычныя, сацыякультурныя, асабістыя звесткі.
Элементы дакументальнасці ў танцавальным мастацтве сёння актыўна выкарыстоўваюць Ксаўе Ле Руа, Барыс Шармац, Метэ Інгвартсан, Рашыд Урамдан, Аліўе Дзюбуа, Марцін Нахбар і інш. Цела ў гэтым выпадку становіцца жывым архівам, прасторай сацыяльнай памяці, а танцавальнае прадстаўленне, у сваю чаргу, — люстэркам не толькі гістарычных падзей, але і індывідуальных перажыванняў, выкліканых імі. На думку польскай даследчыцы Ёанны Шымайды, танец у сучасных пастаноўках часта экспануецца як «форма індывідуальнага рытуалу ажыўлення ўспамінаў, а цела рэпрэзентуецца як крыніца асабістай памяці, упісанай у шырокі кантэкст фактаў грамадскіх і гістарычных. Персанальнае аказваецца палітычным, а палітычнае — прыватным».
Адметнасцю вечара сучаснай харэаграфіі Choreo Content стала дэманстрацыя работ новай генерацыі беларускага contemporary dance (за выключэннем Адас Эшэль, удзельніцы з Ізраіля). Важна, што многія з яе прадстаўнікоў выйшлі з вядомых танцгуртоў ці займаюцца ў дасведчаных майстроў айчыннага пластычнага эксперыменту, і гэта дазваляе гаварыць не толькі пра развіццё сучаснага танца ў нашай краіне, але і пра пераемнасць пакаленняў. Так, Сяргей Тоўкач і Таццяна Воранава — артысты Тэатра-студыі сучаснай харэаграфіі Дыяны Юрчанка (Віцебск), дзе ў свой час танцавала і Ірына Шырокая (Мінск), вядомая сёння харэографка і педагог, ініцыятарка шэрагу праектаў у сферы contemporary dance (яна ж выступіла куратаркай згаданага вечара); Вольга Маркоўская і Валерыя Мятліцкая (студыя сучаснай харэаграфіі Toona dance, Гомель) засвойваюць тэхнікі сучаснага танца ад Іны Асламавай, стваральніцы і мастацкай кіраўніцы танцтэатра «Квадра»; сваю першую харэаграфічную работу прадставіла Вольга Рабецкая, артыстка SKVO’s Dance Company (Мінск).
Цэнтральнай падзеяй беларускай праграмы стаў танцспектакль «Паміж простым і складаным» Валерыі Хрыпач (Мінск). Экс-удзельніца SKVO’s Dance Company, апошнім часам яна заявіла пра сябе як пра незалежную танцоўшчыцу, харэографку і куратарку. Упершыню спектакль быў прэзентаваны ў межах праекта «Тэатр-майстэрня на Ок16», скіраванага на падтрымку недзяржаўных тэатральных ініцыятыў. Гераіні дзеі знаходзяцца ў памежным стане між сном і явай, сакральным і прафанным, сучасным і мінулым. Матыў падарожжа ў падсвядомасць, лабірынты асабістай і калектыўнай памяці з’яўляецца галоўным рухавіком танцавальнага дзеяння. Далучыцца да гэтай сімвалічнай вандроўкі прапануецца нават гледачам, якім на пачатку спектакля раздаюць маскі для сну.
Танец у пастаноўцы ўзнікае з простых рухаў, што набываюць эстэтычную і сэнсавую значнасць. Пасы, выгібы, скачкі, бег, удары, вярчэнні, канвульсіўныя і закальцаваныя жэсты — у іх чаргаванні адчуваюцца заклінанне і вызваленне старажытных інстынктаў. Гэтае ўздзеянне ўзмацняецца аўтэнтычнымі спевамі, якія гучаць ужывую альбо ў запісе (саўнд-дызайн Валерыі Хрыпач). Сон тут успрымаецца як набыццё сябе сапраўднага, а паводзіны танцоўшчыц — як туга па цэласнасці, духоўнай і псіхафізічнай арганіцы, а гэтага так часта бракуе сучаснаму чалавеку. Невыпадкова пластычным лейтматывам твора становіцца карагод. Яго рухі ўзнікаюць міжвольна, нараджаюцца з лёгкіх дотыкаў рук, нібыта ўсплываючы ў памяці цела. У ім асабістыя пластычныя галасы зліваюцца ва ўнісон, нараджаючы магутную калектыўную энергію: «Увайшоўшы ў такі карагод, чалавек больш не заставаўся сам-насам са сваімі пакутамі і бедамі, ён станавіўся часткай адзінага цэлага, у якім растваралася індывідуальнае,» — адзначае балетазнаўца Юлія Чурко. Элементы абрадавасці ў дзеянні і пластыцы, народныя спевы ў сінтэзе з лексікай conteporary dance і сучаснымі пастаноўчымі прыёмамі прымушалі ўспомніць фольк-мадэрн-балеты Ларысы Сімаковіч, стваральніцы фальклор-тэатра «Госьціца».
Сёлета арганізатары «ПлаSтформы» вырашылі не абмяжоўвацца тэрмінам правядзення самога форуму, а працягваць ладзіць рознага кшталту падзеі на працягу ўсяго года. Так, у сакавіку ў сталіцу з майстар-класамі зноў завітала Нга Ман Чэанг (Кітай), а ў малой зале кінатэатра «Ракета» стартаваў кіналекторый «Спачатку было цела». Падобная кінапраграма будзе прадэманстраваная ў Беларусі ўпершыню. Яе арганізатарамі з’яўляюцца «ПлаSтформа», праекты Cinemascope і «Тэатр + цела». Цягам дзевяці вечароў можна будзе паслухаць лекцыі, паглядзець дакументальныя стужкі, прысвечаныя сусветна вядомым харэографам, і ўбачыць шэраг спектакляў.