КА­ГО ЗА­ПРА­ШАЦЬ:СПЕК­ТАКЛЬ ЦІ ЗОР­КУ?

№ 1 (430) 13.01.2019 - 13.01.2019 г

ДЗЯВЯТЫ МІН­СКІ МІЖ­НА­РОД­НЫ КА­ЛЯД­НЫ ОПЕР­НЫ ФО­РУМ І ПЯТЫ МІЖ­НА­РОД­НЫ КОН­КУРС ВА­КА­ЛІС­ТАЎ
У СНЕЖ­НІ Ў СТА­ЛІ­ЦЫ ПРА­ЙШОЎ ДЗЯВЯТЫ МІН­СКІ МІЖ­НА­РОД­НЫ КА­ЛЯД­НЫ ОПЕР­НЫ ФО­РУМ І ПЯТЫ МІЖ­НА­РОД­НЫ КОН­КУРС ВА­КА­ЛІС­ТАЎ. У МЕЖ­АХ ФО­РУ­МУ АД­БЫ­ЛІ­СЯ ПРЭМ’ЕРА ОПЕ­РЫ «ДОН ПА­СКУ­АЛЕ», СПЕК­ТАК­ЛІ «ТОС­КА», «БА­ГЕ­МА», «СА­ЛА­МЕЯ» З ЗА­ПРО­ША­НЫ­МІ ЗОР­КА­МІ, А ТАК­СА­МА ФЕ­ЕРЫЧ­НЫЯ ГА­ЛА-КАН­ЦЭР­ТЫ. МАШ­ТАБ­НУЮ ПА­ДЗЕЮ Ў КУ­ЛЬ­ТУР­НЫМ ЖЫЦ­ЦІ КРА­ІНЫ АД­ЛЮС­ТРУ­ЮЦЬ СПРА­ВАЗ­ДА­ЧА З КРУГ­ЛА­ГА СТА­ЛА, ПАД­ЧАС ЯКО­ГА АБ­МЯР­КОЎ­ВА­ЛІ­СЯ ТВОР­ЧЫЯ І АРГА­НІ­ЗА­ЦЫЙ­НЫЯ ВЫ­НІ­КІ ГУЧ­НЫХ МУ­ЗЫЧ­НЫХ АКЦЫЙ, І НА­ТАТ­КІ МУ­ЗЫ­КАЗ­НАЎ­ЦЫ НА­ТАЛ­ЛІ ГА­НУЛ.

У дыс­ку­сіі, што ад­бы­ла­ся пры кан­цы фо­ру­му, удзе­ль­ні­ча­лі за­про­ша­ныя кры­ты­кі — Лю­боў Ма­ро­за­ва (Укра­іна), Ёсэф Та­вор (Рас­ія / Ізраль) і бе­ла­рус­кія — Юлія Андрэ­ева, Надзея Бун­цэ­віч, Тац­ця­на Му­шын­ская. У раз­мо­ве пры­ма­лі ўдзел Свят­ла­на Ка­зю­лі­на і Ула­дзі­мір Ры­лат­ка, ад­па­вед­на, на­мес­нік і пер­шы на­мес­нік ген­ды­рэк­та­ра

 

 

Свят­ла­на Ка­зю­лі­на: Мэ­та на­ша­га круг­ла­га ста­ла — пад­вя­дзен­не вы­ні­каў ІХ Між­на­род­на­га мін­ска­га ка­ляд­на­га фо­ру­му. Нам важ­на па­чуць пра­фе­сій­ную ацэн­ку мас­тац­ка­га склад­ні­ка і акрэс­ліць шля­хі да­лей­ша­га раз­віц­ця фо­ру­му. Бу­дзем ра­ды, ка­лі ўдзе­ль­ні­кі адзна­чаць важ­ныя мо­ман­ты, якія да­ты­чаць і кон­кур­су ва­ка­ліс­таў.

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Спы­ню­ся на ідэі, звя­за­най ці з за­про­ша­ным спек­так­лем, ці, як бы­ло апош­нім раз­ам, з кан­цэр­там не­ве­ра­год­най Во­ль­гі Пе­ра­ця­ць­ка. Вя­до­ма, пра­кты­ку за­пра­шэн­ня зо­рак ха­це­ла­ся б доў­жыць. Бо гэ­та ве­ль­мі ці­ка­ва! Ад­на спра­ва, ка­лі гля­дзіш за­піс на ка­на­ле YouTube. Сту­пень апра­цоў­кі за­пі­су не за­ўжды мож­на зра­зу­мець. Тут слу­ха­еш спя­вач­ку «ўжы­вую». Разу­ме­еш: са­ліс­тка ўні­ка­ль­ная, за­пат­ра­ба­ва­ная на леп­шых сцэ­нах све­ту. Гэ­та ўзро­вень! Шмат артыс­таў на­шай опе­ры пры­сут­ні­ча­лі на кан­цэр­це. Зда­ецца, та­кія акцыі вар­та ла­дзіць хоць бы праз год. Раз­умею, за­да­ва­ль­нен­не не тан­нае. Але тэ­атру да­па­ма­гае су­пра­цоў­ніц­тва з бан­ка­мі. Ві­да­воч­на: ляг­чэй пры­вез­ці на фо­рум ад­ну Во­ль­гу Пе­ра­ця­ць­ка ці іншую зор­ку та­ко­га ўзроў­ню, чым спек­такль тэ­атра (а гэ­та са­ліс­ты, хор, дэ­ка­ра­цыі, кас­цю­мы, бу­та­фо­рыя).

 

Надзея Бун­цэ­віч: Ня­гле­дзя­чы на лю­боў да за­про­ша­ных зо­рак, усё ж бо­льш пер­спек­тыў­на су­мяш­чаць кан­цэр­тныя вы­ка­нан­ні і гас­тро­ль­ны спек­такль. Сам фо­рум мае на­зву «Опер­ны». І кон­курс раз­лі­ча­ны ў пер­шую чар­гу на ма­ла­дых опер­ных вы­ка­наў­цаў. Асаб­лі­васць ІІІ ту­ру ў тым, што ўсе вы­хо­дзяць у сцэ­нах са спек­так­ляў. Та­му важ­на ба­чыць аль­тэр­на­ты­ву то­ль­кі на­шым па­ста­ноў­кам, каб меў­ся год­ны ўзро­вень рэ­жы­су­ры, ці­ка­вы і для на­ша­га тэ­атра, для па­ра­ўнан­няў і па­ра­ле­ляў.

 

Юлія Андрэ­ева: Ве­ль­мі доб­ра, што пры­еха­ла Воль­­га Пе­ра­ця­ць­ка. Не па­жы­лая са­ліс­тка, што за­кан­чвае кар’еру, а ма­ла­дая спя­вач­ка «на ўзлё­це». Яна па­ка­за­ла ўзро­вень, да яко­га трэ­ба імкнуц­ца. Вя­до­ма, ве­ль­мі ці­ка­ва было б за­пра­сіць яе для ўдзе­лу ў спек­так­лі. Да­ступ­ны для раз­мо­вы і іншы ча­ла­век, з якім тэ­атр ра­ней су­пра­цоў­ні­чаў, а по­тым ча­му­сь­ці пе­ра­стаў. Гэ­та Ула­дзіс­лаў Ця­це­рын, што пры­во­зіў у Мінск Мансе­рат Ка­ба­лье. (Ула­дзі­мі­ру Ры­лат­ку.) Ка­лі ён спат­рэ­біц­ца, усе ка­арды­на­ты імпрэ­са­рыа ў мя­не ёсць.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: І ў нас ёсць...

 

Юлія Андрэ­ева: Не сум­ня­ва­юся! На­ла­дзіць з ім сяб­роў­скія ад­но­сі­ны бы­ло б маг­чы­ма, бо эфект кан­цэр­та Во­ль­гі Пе­ра­ця­ць­ка не­ве­ра­год­ны. У нас ні­ко­лі ні­чо­га пад­обна­га не зда­ра­ла­ся. Ка­ба­лье пры­язджа­ла да нас не на пі­ку ўлас­най фор­мы. Да­рэ­чы, ве­лі­зар­нае ўра­жан­не на ўсіх, у тым лі­ку і на Во­ль­гу, зра­біў наш сім­фа­ніч­ны аркестр. Яна не ча­ка­ла, што тут та­кі тэ­атр і та­кі аркестр! Да­вай­це не то­ль­кі пры­во­зіць сла­ву­тых, зор­ных са­ліс­таў на­ша­му слу­ха­чу, але і каб праз іх свет да­вед­ваў­ся пра на­шых му­зы­кан­таў.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: Што ле­пей: Пе­ра­ця­ць­ка або Му­зыч­ны тэ­атр імя Ста­ніс­лаў­ска­га? У да­ным вы­пад­ку га­на­рар спя­вач­цы вы­плач­ваў імпрэ­са­рыа Мак­сім Бе­рын. Мы за­пра­ша­ем на фо­рум усе тэ­атры, якія мо­гуць да­брац­ца са­мі. Поль­ская опе­ра ў 2017-м пры­язджа­ла да нас са­ма. На­конт гас­тро­ляў у нас Тэ­атра імя Ста­ніс­лаў­ска­га — да­маў­ля­лі­ся не­ка­лі з мас­коў­скай мэ­ры­яй. За кож­ным пры­ездам ста­іць шмат арга­ні­за­цый­най пра­цы.

 

РЭ­ПЕР­ТУ­АР І ВЫ­БАР

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Ко­ль­кі ду­мак пра за­про­ша­ныя спек­так­лі. Не­ка­ль­кі га­доў та­му на ад­ной з прэс-кан­фе­рэн­цый пе­рад фо­ру­мам пра­гу­ча­ла ідэя. Маў­ляў, ка­лі ў 1933-м тэ­атр ад­крыў­ся опе­рай «Кар­мэн», дык ця­пер бу­дзем што­раз па­каз­ваць гэ­ты спек­такль, але ў роз­ных вер­сі­ях. Ідэя пры­го­жая і... кры­ху тэ­арэ­тыч­ная. Ды тэ­орыя — ад­но, а пра­кты­ка — іншае. Так, у снеж­ні 2017-га бы­ло ці­ка­ва гля­дзець бе­лас­тоц­кую вер­сію «Кар­мэн», ад­нак тэ­атрал мно­гія хі­ты з гэ­та­га тво­ра чуў без­ліч раз­оў. Раз­умею, на афі­шу бу­ду­чых фо­ру­маў кры­ты­кі мо і не па­ўплы­ва­юць. Вы­ра­шае кі­раў­ніц­тва, на­яўнасць гро­шай, су­пра­цоў­ніц­тва з ка­лек­ты­ва­мі. Але мая пра­па­но­ва — пры­во­зіць тыя спектаклі, якіх у нас на афі­шы ня­ма. Гэ­та бы­ло б клас­на!

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: Вы фан­та­зёр­ка! Маў­ляў, дзе но­выя опе­ры? Уз­ялі б, да пры­кла­ду, «Нос» Шас­та­ко­ві­ча і пры­вез­лі! Ка­лі зу­сім но­вая на­зва, дык трэ­ба чу­жы аркестр сю­ды вез­ці. Ці свай­му аркес­тру за­свой­ваць.

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Опер­ны кры­тык Аляк­сандр Ма­ту­се­віч, яко­га тэ­атр за­пра­шаў на апош­ні фо­рум, пі­саў у ча­со­пі­се «Мас­тац­тва», што ў Мас­кве шэсць опер­ных да­моў...

 

Ёсэф Та­вор: Ужо пяць! Сы­шоў Ка­мер­ны тэ­атр Па­кроў­ска­га.

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Так. Ён ця­пер у скла­дзе Вя­лі­ка­га тэ­атра Рас­іі. Але ка­лі опер­ных да­моў пяць, ёсць вы­бар, што гля­дзець і слу­хаць. Вы­бар у на­звах, вер­сі­ях, інтэр­прэ­та­цы­ях. Як ча­ла­ве­ку, шмат га­доў звя­за­на­му з тэ­атрам, мне хо­чац­ца но­ва­га му­зыч­на­га і рэ­жы­сёр­ска­га ма­тэ­ры­ялу для роз­ду­му, ура­жан­няў. Пры ве­лі­зар­най лю­бо­ві да Пят­ра Іль­іча, ужо не ма­гу гля­дзець «Ле­бя­дзі­нае воз­ера». Як і «Дон Кі­хо­та» ці «Жы­зэль». Гэ­так­са­ма, як слу­хаць «Ане­гі­на». (Агу­ль­ны смех.) Ду­маю, у Мін­ску лю­дзей з та­кім успры­ман­нем вя­до­мых тво­раў ха­пае. Існуе ве­лі­зар­ная ко­ль­касць опер­ных і ба­лет­ных на­зваў, ці­ка­вых і ра­ры­тэт­ных, якія па мно­гіх пры­чы­нах да на­шай сцэ­ны не да­хо­дзяць.

 

Цу­доў­на раз­умею кон­трар­гу­мен­ты. У Бе­ла­ру­сі адзін Опер­ны тэ­атр. Усю­ды пла­ны па на­вед­ва­ль­нас­ці. Ад ка­сы за­ле­жаць за­рпла­та і прэ­міі артыс­таў. У вы­ні­ку ста­віц­ца тое, што дае га­ран­тыю за­паў­ня­ль­нас­ці за­лы. І атрым­лі­ва­ецца: ад­на «Тра­ві­ята» сыш­ла, па­чы­на­ем ста­віць на­ступ­ную. Ня­даў­на ішла па­пя­рэд­няя вер­сія «Кня­зя Іга­ра», у но­вым се­зо­не бу­дзе на­ступ­ная. І та­му, што Ба­ра­дзін — кла­сі­ка, і та­му, што пры­йдуць шко­ль­ні­кі. Як вы­нік — у рэ­пер­ту­арнай па­лі­ты­цы стаў­ка на опер­ныя хі­ты, якія да­клад­на прад­аюц­ца. Не­адной­чы ў тэ­атра­ль­ных дыс­ку­сі­ях вы­каз­ва­лі­ся дум­кі, што тэ­атр (пры па­ва­зе да яго) зна­хо­дзіц­ца ў за­ча­ра­ва­ным ко­ле ад­ных і тых жа на­зваў. Та­му ка­лек­ты­ву хо­чац­ца па­жа­даць ары­гі­на­ль­нас­ці рэ­пер­ту­ару і за­пра­шэн­ня на фо­рум спек­так­ляў, якіх у нас ня­ма.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: Мы не возь­мем­ся дзе­ля ад­на­го па­ка­зу ву­чыць і рэ­пе­ці­ра­ваць не­вя­до­мую парт­ыту­ру. Гэ­та 10 ка­рэк­тур і 6 аркес­тра­вых рэ­пе­ты­цый. А ў нас трэ­ба кож­ны ве­чар ад­крыць за­сло­ну і каб ся­дзе­ла па­ўнют­кая за­ла гле­да­чоў. Іна­чай не бу­дзе чым артыс­там пла­ціць прэ­міі.

 

Юлія Андрэ­ева: Тац­ця­на вы­ка­за­ла слуш­ную дум­ку на­конт рэ­пер­ту­ару. І тут мо­гуць з’я­віц­ца не­ве­ра­год­ныя на­звы. На­прык­лад, у Рым­ска­га-Кор­са­ка­ва ёсць опе­ра-ба­лет «Мла­да». У нас у тэ­атры ёсць вы­дат­ны рэ­жы­сёр, які мо­жа па­ста­віць спек­такль у та­кім жан­ры. Гэ­ты твор на­пі­са­ны на за­ход­нес­ла­вян­скім, бе­ла­рус­кім, поль­скім му­зыч­ным ма­тэ­ры­яле. Не­ве­ра­год­на пры­го­жае са­чы­нен­не!

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: У Мін­ску пра­цуе Ака­дэ­мія му­зы­кі, Уні­вер­сі­тэт ку­ль­ту­ры, му­зыч­ная ву­чэ­ль­ня, шмат аркес­траў і ха­ра­вых ка­лек­ты­ваў. Му­зы­кан­там па­трэб­ны но­выя слы­ха­выя ўра­жан­ні, а не то­ль­кі тое, што яны ве­да­юць з ча­соў му­зыч­най шко­лы. У мно­гіх ка­лек­ты­вах рас­туць бу­ду­чыя артыс­ты аркес­тра ці са­ліс­ты тэ­атра, яны по­тым вы­йдуць на сцэ­ну. Но­ва­му па­ка­лен­ню па­трэб­ны но­выя на­звы, но­вая му­зы­ка, якую до­сыць час­та не ма­ем маг­чы­мас­ці чуць «ужы­вую».

 

КА­ЛЯД­НАЯ АФІ­ША

 

Ёсэф Та­вор: Для мя­не каш­тоў­нае і ка­рыс­нае за­пра­шэн­не на фо­рум. Тут саб­ра­лі­ся му­зыч­ныя кры­ты­кі, а я — агля­да­ль­нік па пы­тан­нях ку­ль­ту­ры на ізра­ільс­кім і рас­ійскім ра­дыё. Пра­ўда, з кан­сер­ва­тор­скай ад­ука­цы­яй. Тры рэ­пар­та­жы, якія я ра­біў, ме­на­ві­та з Бе­ла­рус­кай опе­ры. Да Мін­ска ў мя­не асаб­лі­вае стаў­лен­не. По­мню ча­сы, ка­лі тут пра­ца­ва­ла ад­на з леп­шых у Са­вец­кім Са­юзе кан­сер­ва­то­рый, што вы­пус­ка­ла леп­шых скры­па­чоў, пі­яніс­таў, ва­ка­ліс­таў. Яны раз’еха­лі­ся па ўсім све­це, у тым лі­ку тра­пі­лі і ў Ізра­іль, кра­іну, дзе я пра­жыў апош­нія 45 га­доў. Яны па­вез­лі з са­бой не­звы­чай­нае му­зыч­нае ба­гац­це. Та­му ўзро­вень тэ­атра­ль­на­га аркес­тра не здзі­віў. Усе тра­ды­цыі за­ха­ва­лі­ся, то­ль­кі іх трэ­ба бе­раг­чы.

 

Юлія Андрэ­ева: Сім­ва­ліч­на: фо­рум па­чаў­ся на­паў­сту­дэн­цкім спек­так­лем «Дон Па­ску­але». Та­ко­га ў нас ні­ко­лі не бы­ло, і гэ­та вы­дат­на! Ха­це­ла­ся б, каб та­кая за­вя­дзён­ка зра­бі­ла­ся тра­ды­цы­яй. Ста­ла шко­лай для ма­ла­дых вы­ка­наў­цаў. Мне сім­па­тыч­ныя ўсе. Да­рэ­чы, і «Ба­ге­ма» — па сут­нас­ці ма­ла­дзёж­ная па­ста­ноў­ка. Гэ­та ўжо тэн­дэн­цыя.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: Пра­ві­ль­на ці ня­пра­ві­ль­на, што па­ча­лі фо­рум па­ста­ноў­кай «Дон Па­ску­але»? Так, яна кры­ху сы­ра­ва­тая. З дру­го­га бо­ку, спя­вае мо­ладзь, якой на­ле­жыць бу­ду­чы­ня. Так, мож­на бы­ло на ад­крыц­цё па­ста­віць «Са­ла­мею». Вось гэ­та гран­ды­ёзны па­ча­так! Ад­нак не­маг­чы­ма вы­пус­ціць прэм’еру і па­ўта­рыць на тым жа ўзроў­ні. Усе ўдзе­ль­ні­кі па­ста­ноў­кі — ця­пе­раш­нія ці бы­лыя ста­жо­ры.

 

Юлія Андрэ­ева: Але не па­він­на быць так, што Мар­та Да­ну­се­віч, надзвы­чай пер­спек­тыў­ная са­ліс­тка, спя­вае Мі­мі ў «Ба­ге­ме» і ад­на­ча­со­ва ўдзель­­ні­чае ў кон­кур­се. Тое ж мож­на ска­заць і пра Андрэя Ся­лю­ці­на, ула­да­ль­ні­ка рэ­дка­га го­ла­су (бас-ба­ры­тон). Ён — вы­ка­наў­ца га­лоў­най пар­т­ыі ў «До­не Па­ску­але» і спя­вае ўсе ту­ры. У кон­кур­се яны не здо­ле­лі «вы­клас­ці­ся» ў по­ўную сі­лу. Да­ну­се­віч — бо­льш «пра­су­ну­тая» ў артыс­тыч­ным пла­не. Тыя, хто пра­йшоў праз су­пра­цоў­ніц­тва з Мі­ха­ілам Пан­джа­ві­дзэ ці Аляк­сан­драм Ці­тэ­лем, бо­льш рас­ка­ва­ныя.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: Пад­час рэ­пе­ты­цый «До­на Па­ску­але» ў вы­ні­ку за­стаў­ся адзін склад вы­ка­наў­цаў, яны шмат пра­ца­ва­лі. Ныр­ну­лі, як ка­зач­ны Іван Ца­рэ­віч, у кі­пень — і вы­ныр­ну­лі артыс­та­мі.

 

Юлія Андрэ­ева: Фо­рум пе­ра­кон­вае: ёсць па­ста­ноў­кі, у якія вар­та за­пра­шаць спе­ва­коў, а ёсць тыя, ку­ды не вар­та. На­прык­лад, «Ба­ге­ма», дзе ярка вы­яўле­ны аўтар­скі па­ча­так, скла­да­ная для ўва­хо­джан­ня. Ка­лі ў па­ста­ноў­цы з’яўвіў­ся но­вы Ру­до­льф, ка­зах­скі са­ліст Мед­эт Ча­та­ба­еў, з якім Ці­тэль не пра­ца­ваў, як бы ён ні спя­ваў — усё роў­на чу­жа­род­ны. Та­кая ж сі­ту­ацыя, па­мя­таю, скла­ла­ся ў снеж­ні 2017-га з на­шай Акса­най Вол­ка­вай у поль­скай «Кар­мэн». Ге­ні­яль­ная спя­вач­ка, увай­шла ў чу­жую па­ста­ноў­ку з іншай кан­цэп­цы­яй. Усё цу­доў­на, але спек­так­ля ня­ма. А «Тос­ка» па­стаў­ле­ная Пан­джа­ві­дзэ так, што за­ста­ецца ве­лі­зар­ная пра­сто­ра для ма­неў­ру. Бліс­ку­чыя акцё­ры да­да­юць ад ся­бе што­сь­ці, не за­пла­на­ва­нае рэ­жы­сё­рам, ад­нак ні­чо­га не раз­бу­ра­юць.

 

Існуе мер­ка­ван­не: бе­ла­рус­кая пуб­лі­ка спа­кой­ная, над­та стры­ма­ная, у не­чым ха­лод­ная. Але Ахмет Ага­дзі, тэ­нар з Ма­ры­інкі, які вы­кон­ваў Ка­ва­ра­до­сі ў опе­ры «Тос­ка», ска­заў: «Я надзвы­чай люб­лю га­ра­чую бе­ла­рус­кую пуб­лі­ку! Та­кой ня­ма ні­дзе!» Не­ве­ра­год­ная за­слу­га ка­лек­ты­ву ў тым, што Опер­ны зра­біў­ся мод­ным і па­пу­ляр­ным. Ня­хай пры­хо­дзяць і кры­чаць, вы­плёс­ква­ючы эмо­цыі. У фі­на­ле «Тос­кі» гу­ча­ла та­кая ава­цыя, якая не за­бы­ва­ецца. Ста­ніс­лаў Тры­фа­наў (Скар­піа) — асаб­лі­вая з’ява пры­ро­ды. Ён не про­ста іграе! У яго кож­ны сказ, кож­ная інта­на­цыя ад­люс­троў­вае дра­ма­тыч­ны сэнс. Гэ­та і ёсць тое, што на­зы­ва­ецца ідэ­аль­ны спя­вак.

 

Ёсэф Та­вор: Па­ста­ноў­ка ва­шай «Са­ла­меі» ўзра­да­ва­ла ў пер­шую чар­гу тэ­атра­ль­нас­цю. Я быў свед­кам ства­рэн­ня Ізра­ільс­кай опе­ры, якая ўзнік­ла ў 1986-м. Ужо та­ды ка­лек­тыў спа­бор­ні­чаў з вя­до­мы­мі тру­па­мі, імкнуў­ся ўзяць у іх ўсё леп­шае. Гэ­та быў ме­на­ві­та рэ­жы­сёр­скі тэ­атр, што пры­ваб­лі­ваў пуб­лі­ку. Хоць наш сім­фа­ніч­ны аркестр у той час лі­чыў­ся ад­ным з дзе­ся­ці леп­шых у све­це. Тэ­атр — гэ­та ві­до­віш­ча. Пра­ўда, у «Са­ла­меі» існуе пра­бле­ма, якая ёсць ва ўсіх бы­лых са­вец­кіх тэ­атрах, — хоць і па-ня­мец­ку, але спя­ва­лі ў рус­кай ма­не­ры. Сіс­тэ­ма коў­чаў, што на­ву­ча­юць не то­ль­кі мо­ве, існуе, каб у спе­ва­ка ўзнік стыль вы­ка­нан­ня опу­саў кан­крэт­на­га кам­па­зі­та­ра. На фран­цуз­скай мож­на спя­ваць то­ль­кі пэў­ным чы­нам. У іта­ль­янскай зу­сім іншая ма­не­ра. Ва­ка­ліс­ты па­він­ны ад­чу­ваць і ўмець ува­со­біць роз­ні­цу па­між мо­ва­мі спе­ваў.

 

Пры­сут­ні­чаў на рэ­пе­ты­цыі «Са­ла­меі», ба­чыў, як Мі­ха­іл Пан­жа­ві­дзэ бу­дуе аса­цы­яцыі ў пра­цы са спе­ва­ка­мі. Уво­гу­ле спек­такль ура­зіў ма­гут­нас­цю эмо­цый. Вы­ка­на­на фан­тас­тыч­на! Пад­ыход рэ­жы­сё­ра не­арды­нар­ны: Са­ла­мея тут не сап­са­ва­ная дзяў­чы­на, а цнат­ліў­ка, якая за­ха­це­ла па­ве­рыць. І ў сва­ім жа­дан­ні і страс­ці яна да­хо­дзіць лі­та­ра­ль­на да вар’яцтва. Кан­цэп­цыя ці­ка­вая і пры­му­шае ду­маць. Што не атры­ма­ла­ся? «Так ка­заў За­ра­тус­тра». Ге­ні­яль­ны твор, але, маг­чы­ма, аркестр пра­ца­ваў на «вы­ды­ху», маг­чы­ма, ды­ры­жор ста­міў­ся за фо­рум. У ха­рэ­агра­фіч­ным пла­не ха­це­ла­ся б бо­ль­шай вы­тан­ча­нас­ці і пры­дум­кі. Уво­гу­ле ве­ль­мі ра­ды, што па­гля­дзеў спек­такль. Бо мне бу­дзе з кім па­спра­чац­ца і тут, і ў Мас­кве.

 

ВА­КОЛ КОН­КУР­СУ

 

Надзея Бун­цэ­віч: Па­чы­на­ючы з пер­ша­га кон­кур­су, я не­адной­чы ка­за­ла і пі­са­ла, што не­абход­ны па­пя­рэд­ні ад­бор. Мне тлу­ма­чы­лі: та­кім чы­нам пры­ваб­лі­ва­ем бо­льш спе­ва­коў. Але ця­пер кон­курс рас­кру­ча­ны і не па­тра­буе та­кой рэ­кла­мы. Цу­доў­на, ка­лі пры­язджае сто­ль­кі ва­ка­ліс­таў, якія по­тым ра­дас­на бра­ві­ру­юць, што ўдзе­ль­ні­ча­лі ў пер­шым ту­ры. Па­пя­рэд­ні ад­бор хоць кры­ху раз­гру­зіў бы кан­цэр­тмай­страў, бо на­груз­ка ў іх не­ве­ра­год­ная! Яны пра­цу­юць «на знос»! Дзіў­лю­ся, як яны гэ­та вы­цяг­ва­юць?! Ка­лі ад па­чат­ку бу­дзе менш кан­кур­сан­таў, дык бу­дзе менш вы­пад­ко­вас­цей, ка­лі хтось пер­спек­тыў­ны за­ста­ецца за меж­амі спа­бор­ніц­тва.

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: На Мін­скі опер­ны фо­рум я тра­пі­ла ўпер­шы­ню. Ве­ль­мі ці­ка­ва бы­ло на­зі­раць у трэ­цім ту­ры, як ма­ла­ды артыст не про­ста спя­вае, а ўза­ема­дзей­ні­чае з парт­нё­рам. Ба­чыш, ці хут­ка вы­ка­наў­ца ўклю­ча­ецца ў ро­лю. І сцэ­наг­ра­фія ро­біць ура­жан­не. Гэ­та ад­рэ­на­лін, які за­шкаль­­вае. І эмо­цыі бо­ль­шыя, чым, на­прык­лад, на вы­ні­ко­вым га­ла-кан­цэр­це. З дру­го­га бо­ку, кон­курс, як ні кру­ці, — гэ­та агле­дзі­ны «ня­вест». Ён пры­ваб­лі­вае вя­лі­кую ко­ль­касць антрэп­рэ­нё­раў, тых, ка­му па­трэб­ны ма­ла­дыя сі­лы. Бе­ла­русь — тэ­ры­то­рыя, дзе з’яўля­юцца надзвы­чай яркія га­ла­сы. Та­му і не дзіў­на, што алмаз хо­чац­ца як ма­га хут­чэй агра­ніць і за­браць са­бе... (Агу­ль­ны смех.) Ва Укра­іне тая ж сі­ту­ацыя. Га­ду­ем, вы­хоў­ва­ем, але ў рэ­шце рэшт ста­но­вім­ся мос­ці­кам...

 

Мы рас­цім пер­лі­ну, по­тым пры­язджае не­хта і за­бі­рае яе.

 

Юлія Андрэ­ева: Кан­кур­сан­ты, якія не пра­ца­ва­лі ра­ней з рэ­жы­сё­ра­мі, вы­гля­да­юць на сцэ­не без­да­па­мож­ны­мі. У на­шай Ака­дэ­міі му­зы­кі кеп­ска ву­чаць акцёр­ска­му май­стэр­ству. На пры­кла­дзе кон­кур­су мы гэ­та ба­чым.

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Мо ўжыць дып­ла­ма­тыч­ны вы­раз: не кеп­ска, а сла­ба­ва­та? Бо акцэнт у на­ву­чан­ні спе­ва­коў ро­біц­ца на ўлас­на ва­ка­ле.

 

Юлія Андрэ­ева: У Аме­ры­цы ня­ма буй­ных спе­ва­коў, якія не пра­йшлі б праз дра­ма­тыч­ную сту­дыю. Ка­лі ў нас пад­обна­га ня­ма, дык мы губ­ля­ем ба­лы. Упэў­не­на: ка­лі б Анас­та­сія Ма­лаш­ке­віч ме­ла бо­льш сцэ­ніч­на­га во­пы­ту і рас­ка­ва­нас­ці, яна б пе­ра­маг­ла ўсіх.

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: У рус­кім рэ­пер­ту­ары Анас­та­сія (лаў­рэ­атка ІІІ прэ­міі) вы­гля­да­ла б бо­льш упэў­не­на. Яе го­лас ме­на­ві­та для та­кіх парт­ый. Ка­лі з ёй па­пра­ца­ваць над акцёр­скі­мі за­да­ча­мі, атры­ма­ецца ве­ль­мі ці­ка­вы вы­нік.

 

Надзея Бун­цэ­віч: У арга­ні­за­цыі кон­кур­су ві­да­воч­ная ары­ента­цыя на шоу. Скон­чыў­ся трэ­ці тур, вы­сту­па­юць лаў­рэ­аты мі­ну­лых га­доў, не­ўза­ба­ве аб’яўля­юцца вы­ні­кі... На мой по­гляд, жу­ры трэ­ба даць час — пад­умаць, аб­мер­ка­ваць, па­спра­чац­ца. Са­ма не­адной­чы пра­ца­ва­ла ў жу­ры роз­ных кон­кур­саў. Зда­ра­ецца, ба­лы пад­лі­чы­лі — і па­ўстае кар­ці­на, якую ніх­то не пра­гна­за­ваў. Дыс­ку­сія да­па­ма­гае вы­зна­чыць пры­яры­тэ­ты. Кон­курс — гэ­та не то­ль­кі «хто пер­шы». Але і кі­ру­нак: ку­ды ру­ха­емся да­лей? Ка­лі спа­бор­ніц­тва вы­зна­чае пе­ра­мож­цу, яно акрэс­лі­вае і ўлас­ную бу­ду­чы­ню. Маг­чы­ма, вы­ні­кі кон­кур­су вар­та аб’яўляць на фі­на­ль­ным га­ла-кан­цэр­це?

 

Што да Гран-пры, з ім веч­ная пра­бле­ма. Ка­лі­сь­ці ўзна­га­ро­да ўво­дзі­ла­ся, каб адзна­чыць уні­каль­­нае, што існа­ва­ла па-за стан­дар­та­мі. Ця­пер, і гэ­та да­ты­чыць не то­ль­кі на­ша­га спа­бор­ніц­тва, Гран-пры ўру­ча­ецца ва­ка­ліс­ту, які апы­нуў­ся на пер­шай пры­ступ­цы. Так не за­ўжды спра­вяд­лі­ва. Раз­умею: ёсць пэў­ная су­ма гро­шай. Але, маг­чы­ма, мае сэнс пад­час аб­мер­ка­ван­ня ў жу­ры пе­ра­раз­мяр­ка­ваць ба­лы і мес­цы. Да трэ­ця­га ту­ру і аб­вяш­чэн­ня вы­ні­каў вар­та ста­віц­ца не як да шоу, якіх у нас апош­нім ча­сам зра­бі­ла­ся за­мно­га. А як да кон­кур­су, дзе аб­мер­ка­ван­не да­па­мо­жа да­клад­на рас­стаў­ляць пры­яры­тэ­ты.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка. Дум­ка пра Гран-пры спра­вяд­лі­вая. Так, уз­ро­вень Надзеі Па­ўла­вай, ула­да­ль­ні­цы гран-пры ад­на­го з мі­ну­лых кон­кур­саў, не­маг­чы­ма па­ўта­рыць. Бо там да нас пры­еха­ла ста­лая спя­вач­ка. Але апош­нім раз­ам жу­ры па­гля­дзе­ла: Ксе­нія Не­сця­рэн­ка з Са­ра­таў­скай кан­сер­ва­то­рыі, ма­ла­дая. Хут­чэй за ўсё, дзяў­чы­на не шы­куе. Ну, як ёй не даць та­кую ўзна­га­ро­ду?!

 

Ёсэф Та­вор: Для Не­сця­рэн­ка гэ­та імпу­льс на бу­ду­чы­ню. Бо ў яе ка­ла­са­ль­ны за­пас та­лен­ту! Я пры­сут­ні­чаў на мно­гіх ва­ка­ль­ных кон­кур­сах. Ваш трэ­ці тур з аркес­трам, парт­нё­рам — гэ­та фак­тыч­на ўвод у зу­сім но­вы спек­такль. І на тым бу­ду­ецца ад­бор. Кан­чат­ко­вае ра­шэн­не жу­ры, як я раз­умею, здзі­ві­ла ўсіх. (Смех.) Ве­даю кон­курс Ру­бін­штэй­на з 1974 го­да. Не бы­ло ні­вод­на­га разу, каб ня­згод­ныя з ра­шэн­нем жу­ры не вы­хо­дзі­лі з пла­ка­та­мі і тран­спа­ран­та­мі. Пер­шае ўра­жан­не ад вы­ні­каў — як гэ­та так?! А праз не­йкі час яно, бы­вае, аказ­ва­ецца са­мым да­клад­ным.

 

У КА­МЕР­НЫХ ЖАН­РАХ

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: Раз­умею: ваш тэ­атр вы­кон­вае не то­ль­кі за­баў­ля­ль­ныя фун­кцыі. Ён су­р’ёз­на пра­цуе з на­цы­яна­ль­ным рэ­пер­ту­арам. Не­ка­лі пры­сут­ні­ча­ла на прэм’еры «Сі­вой ле­ген­ды». Ця­пер па­шан­ца­ва­ла па­тра­піць на кан­цэрт «Ча­ты­ры ста­год­дзі бе­ла­рус­кай му­зы­кі». Бы­ла ўра­жа­на. Бо пра­ект ад­люс­троў­ваў шмат­на­цы­яна­ль­ны ха­рак­тар му­зыч­най спад­чы­ны, раз­гор­тваў пе­рад слу­ха­чом еўра­пей­скую і па сут­нас­ці кас­ма­па­лі­тыч­ную кар­ці­ну.

 

Ёсэф Та­вор: Цал­кам згод­ны з Лю­боў­ю. На­пя­рэ­дад­ні фо­ру­му мя­не спы­та­лі, ці га­то­вы пры­йсці на кан­цэрт «Ча­ты­ры ста­год­дзі бе­ла­рус­кай му­зы­кі», ад­ка­заў: дзе­ля гэ­та­га еду! Атры­ма­ла­ся ўзру­ша­ль­ная ве­ча­ры­на. На­ступ­ным ран­кам дзя­ліў­ся з ра­дыё­слу­ха­ча­мі тым, што Вік­тар Ско­ра­ба­га­таў рас­па­вя­даў пра кня­зя Ра­дзі­ві­ла, та­ямні­чыя гіс­то­рыі пе­ра­тва­рэн­ня му­зыч­ных опу­саў. Так па­ўста­юць не­звы­чай­ныя су­вя­зі ў опер­ных і ва­ка­ль­ных тво­рах, што на­ле­жаць роз­ным ча­сам і ку­ль­ту­рам. Мне зда­ецца, та­кіх ве­ча­рын на фо­ру­ме па­він­на быць як ма­га бо­лей.

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: Каб даць уяў­лен­не пра опер­нае мас­тац­тва мі­ну­ла­га ча­су, не аб­авяз­ко­ва ўва­саб­ляць спек­такль цал­кам. Ёсць пра­кты­ка ста­віць асоб­ныя сцэ­ны. Та­кія ж па­ста­ноў­кі мож­на ра­біць і ў меж­ах ла­ба­ра­то­рыі. Ка­лі ста­вяц­ца асоб­ныя сцэ­ны з роз­ных опер, у тым лі­ку тыя, якія не ідуць у тэ­атры. За­адно мож­на пры­гле­дзец­ца, ці рэ­аль­на ўва­со­біць іх цал­кам.

 

Надзея Бун­цэ­віч: За­га­ва­ры­лі пра ка­мер­ныя па­ста­ноў­кі... Пы­тан­не пра ка­мер­ную сцэ­ну ўзні­ка­ла ў тэ­атры да­ўно, яшчэ ў ча­сы рэ­жы­сё­ра Ся­мё­на Штэй­на. Ды не пра ма­ле­нь­кую за­лу, пры­ста­са­ва­ную для кан­цэр­таў, а сап­раў­дную ка­мер­ную сцэ­ну. На­га­даю: існуе не­ве­ра­год­ная ко­ль­касць экс­пе­ры­мен­та­ль­ных са­чы­нен­няў, якія ўво­гу­ле мя­ня­юць на­ша ўяў­лен­не пра опе­ру. Пы­тан­не пра ка­мер­ныя сцэ­ны не­адной­чы ўзні­ка­ла, ка­лі ў роз­ных тэ­атрах па­чы­на­лі­ся рэ­кан­струк­цыі і ка­пі­та­ль­ныя ра­мон­ты. Та­кая пля­цоў­ка не­абход­ная. Не­вы­пад­ко­ва гэ­тае пы­тан­не ня­даў­на згад­ва­ла­ся на мас­тац­кай ра­дзе ў су­вя­зі з прэ­м’е­рай «До­на Па­ску­але». Яна па­трэб­на і для ба­роч­на­га рэ­пер­ту­ару, і ка­лі ўлі­чыць спе­цы­фі­ку ма­ла­дых га­ла­соў. Бо дае ім маг­чы­масць раз­ві­вац­ца, а не ад­ра­зу імкнуц­ца «пе­ра­кры­чаць» аркестр.

 

Юлія Андрэ­ева: Але і Ака­дэ­міі му­зы­кі та­кой сцэ­ны не ха­пае. Та­му, маг­чы­ма, ёсць сэнс не­йкім чы­нам аб’яднаць на­ма­ган­ні.

 

Надзея Бун­цэ­віч: У кан­сер­ва­то­рыі да­ўно ідуць раз­мо­вы, каб сцэ­ну зра­біць ва ўнут­ра­ным дво­ры­ку бу­дын­ка. Але гэ­та пла­ны для бу­ду­чы­ні. А ў тэ­атра ёсць ста­жор­ская гру­па. Сап­раў­ды, на­ма­ган­ні трэ­ба не­як аб’ядноў­ваць.

 

Тац­ця­на Му­шын­ская: Да­дам, ёсць шмат парт­ы­тур у айчын­ных кам­па­зі­та­раў. Яны не ве­да­юць, ку­ды ісці, да ка­го. На­огул ні­ко­му не вя­до­ма, ці на­бу­дуць тыя опу­сы ка­лі-не­будзь сцэ­ніч­нае ўва­саб­лен­не.

 

Ёсэф Та­вор: Для ўся­го му­зыч­на­га све­ту вы па­ў­ста­не­це ў не­ча­ка­ным свят­ле, ка­лі ад­кры­еце ка­мер­ную сцэ­ну. Гэ­та трэ­ба зра­біць аб­авяз­ко­ва! Не за­ўжды вар­та імкнуц­ца да маш­таб­ных па­ста­но­вак. Ка­мер­ная пля­цоў­ка на­огул бліз­кая да са­ло­на — у леп­шым сэн­се сло­ва.

 

ІДЭІ І ПА­ЖА­ДАН­НІ

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: Ве­ль­мі ўдзяч­ная за маг­чы­масць пры­ехаць на фо­рум і маг­чы­масць пра­фе­сій­ных кан­так­таў. Ка­лі ў антрак­це опе­ры мо­жаш падзя­ліц­ца дум­ка­мі, гэ­та не­ве­ра­год­на важ­на. Іншы ўзро­вень ка­му­ні­ка­цыі. Слу­хаю дыс­ку­сію і раз­умею: у вас моц­ныя ана­лі­ты­кі, якія ў меж­ах фес­ты­ва­лю маг­лі б ра­біць ла­ба­ра­то­рыю опер­най кры­ты­кі. Каб ма­ла­дыя кад­ры, што ма­юць па­трэ­бу ў пра­кты­цы, да­лу­ча­лі­ся і аб­мяр­коў­ва­лі ўра­жан­ні з бо­льш во­пыт­ны­мі. Спас­ці­га­лі азы май­стэр­ства на жы­вым ма­тэ­ры­яле. Гэ­та бы­ло б здо­ра­ва і да­па­ма­га­ла фес­ты­ва­лю. Ма­ла­дыя кры­ты­кі маг­лі б у бо­ль­шай сту­пе­ні на­паў­няць сайт. І рас­ці ад ад­на­го фо­ру­му да інша­га.

 

Ула­дзі­мір Ры­лат­ка: Так, па­трэб­ны клуб му­зы­каз­наў­цаў і тэ­атра­ль­ных кры­ты­каў, але гэ­та не­скла­да­на ажыц­ця­віць.

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: Ся­род лю­дзей, якія пры­язджа­юць да вас на кон­курс, не­хта мо­жа даць май­стар-клас. Або зра­біць круг­лы стол па пра­бле­мах рэ­жы­су­ры. На фо­ру­ме я ўба­чы­ла ла­ба­ра­то­рыю для ста­жы­роў­кі і та­го, каб га­да­ваць кад­ры па роз­ных на кі­рун­ках. Ва Укра­іне, на жаль, ня­ма та­кой з’явы, як Ка­ляд­ны фо­рум, пра што шка­дую. Пад­обныя ку­ль­тур­ныя акцыі важ­ныя для тэ­атра і гра­мад­скас­ці. Ад­на спра­ва — на­ву­чан­не, што доў­жыц­ца пла­на­мер­на, а іншая, ка­лі на 10 дзён ты па­глыб­ля­ешся ў кан­цэн­тра­ва­нае ася­род­дзе. У та­кой пра­сто­ры мо­жаш сус­трэц­ца з лю­дзь­мі, здо­ль­ны­мі па­ўплы­ваць на твой лёс. Гэ­та важ­на.

 

І ў вас, і ў нас шмат вы­дат­ных са­ліс­таў, якія з’еха­лі за мя­жу. Ва ўкра­інскіх тэ­атрах ёсць тра­ды­цыя, што да­па­ма­гае рас­ці са­мо­му ка­лек­ты­ву, — пад­трым­лі­ва­юцца кан­так­ты з бы­лы­мі са­ліс­та­мі. Бо яны, як пра­ві­ла, хо­чуць вы­сту­піць на ра­дзі­ме, што­сь­ці да­ка­заць са­бе і пуб­лі­цы, прад­эман­стра­ваць да­сяг­нен­ні пед­аго­гам. Свае зор­ныя са­ліс­ты пры­цяг­ва­юць ува­гу пуб­лі­кі. Ча­сам ле­пей, чым уз­ру­ша­ль­ныя, ды чу­жыя.

 

Ёсэф Та­вор: У Ізра­ілі мож­на на­зі­раць та­кую са­мую кар­ці­ну — у да­чы­нен­ні да зна­ка­мі­тых ды­ры­жо­раў, рэ­жы­сё­раў, ва­ка­ліс­таў...

 

Лю­боў Ма­ро­за­ва: Пры­чым бы­лыя ўкра­інскія спе­ва­кі згод­ныя вы­сту­піць на ра­дзі­ме за смеш­ныя га­на­ра­ры. А по­тым у «Фэй­сбу­ку» ста­вяць на ава­тар­ку фо­та род­на­га тэ­атра. У вас ёсць мі­ні­мум дзя­ся­так рас­кру­ча­ных ва­ка­ліс­таў, якія маг­лі б удзе­ль­ні­чаць у мін­скіх па­ста­ноў­ках. Артыс­ты, што за­йме­лі спеў­ны во­пыт на За­ха­дзе, пры­ўно­сяць тыя ня­ўлоў­ныя рэ­чы, якім не­маг­чы­ма на­ву­чыць. Свае са­ліс­ты маг­лі б стаць моц­ным склад­ні­кам фо­ру­му, гэ­та свед­чы­ла бы і пра еўра­пей­скі кан­тэкст фес­ты­ва­лю...  На­цы­яна­ль­на­га тэ­атра опе­ры і ба­ле­та.