Блюз зі­мо­ва­га да­ху

«Я ні­ко­лі не пі­шу “з на­ту­ры” ці “па па­мя­ці”. Усе тво­ры, і гра­фіч­ныя, і жы­ва­піс­ныя, уяў­ля­юць з ся­бе “кар­цін­кі аб па­мя­ці”. Іх змест скла­да­на пе­ра­ка­заць і тым бо­льш уз­на­віць». Гэ­тыя але­га­рыч­ныя мі­ні­яцю­ры ста­но­вяц­ца вод­гу­кам на ўнут­ра­ны імпу­льс, які не­ка­лі пры­цяг­нуў ува­гу твор­цы. Фі­гу­ра­тыў­ныя ў сва­ёй асно­ве, яны транс­фар­му­юцца ў кар­ды­на­ль­на іншыя воб­ра­зы, на­бы­ва­юць улас­ную трак­тоў­ку і на­паў­ня­юцца ад­мет­ным сэн­сам. Так, за ка­мя­ком сне­гу ці вы­явай пу­дзі­ла не аб­авяз­ко­ва ха­ва­ецца снег ці пу­дзі­ла. Тут мо­гуць ад­кры­та пра­яўляц­ца сум, ад­чай, адзі­но­та, што зда­ра­юцца ў жыц­ці кож­на­га ча­ла­ве­ка.

Твор­ца па­пя­рэ­джвае: у яго пра­цах «не трэ­ба шу­каць пэў­на­га змес­ту. Усё за­ле­жыць ад інды­ві­ду­аль­на­га кан­тэк­сту і жыц­цё­ва­га дос­ве­ду. Ка­лі сус­тра­каю ча­ла­ве­ка з су­гуч­ным ад­чу­ван­нем рэ­аль­нас­ці, я ліш­ні раз пе­ра­кон­ва­юся ў не­вы­пад­ко­вас­ці вы­бра­на­га мною шля­ху». Яго гра­фі­ка — за­ўсё­ды экс­промт, які скла­да­ецца з ма­за­ічнас­ці эмо­цый і ўспа­мі­наў. Імі мо­гуць быць са­мыя звы­чай­ныя прад­ме­ты: дом, дрэ­ва, крэс­ла. Ад­нак усе яны псі­ха­ла­гіч­на ўсвя­дом­ле­ныя, пра­пуш­ча­ныя праз пры­зму ўнут­ра­на­га ба­чан­ня. Ёсць асаб­лі­вае ха­рас­тво ў пер­шым імгнен­ні, але асэн­са­ван­не яго каш­тоў­нас­ці пры­хо­дзіць з ця­гам ча­су.

Ня­змен­ны лей­тма­тыў яго тво­раў — пус­та­та. На ме­та­фі­зіч­ным уз­роў­ні яна рас­кры­вае глы­бін­ную сут­насць Быц­ця, тра­гіч­ны апты­мізм яко­га — ва ўза­ема­су­вя­зі ча­ла­ве­ка і на­ва­ко­ль­на­га све­ту.

«Ка­лі я за­хоп­ле­ны гра­фі­кай, — тлу­ма­чыць Ба­ля­нок, — то імкну­ся ад­асо­біц­ца ад ата­ча­ль­най рэ­ча­існас­ці. Усё па­він­на быць да­клад­на. Ня­ма пра­ва на ня­ў­пэў­не­насць ці па­мыл­ку».

Гра­фіч­ныя мі­ні­яцю­ры ства­ра­юцца аўта­рам бо­льш за трыц­цаць га­доў. Да­лё­кія ад кла­січ­на­га раз­умен­ня, яны пра­па­ну­юць но­вае стаў­лен­не да жыц­ця, рас­кры­ва­юць інту­ітыў­ны па­ча­так, што на бес­свя­до­мым уз­роў­ні су­пра­ва­джае існа­ван­не ча­ла­ве­ка: «Ка­лі раб­лю штры­хі на афор­це, я про­ста ад­гад­ваю. Ні­ко­лі не ду­маю, які­мі яны вы­йдуць і ў які воб­раз ува­со­бяц­ца. Не ба­юся, што яны бу­дуць ня­пра­ві­ль­ны­мі і не­зра­зу­ме­лы­мі для іншых. Кож­ная ры­сач­ка — пра­цяг мя­не. Та­му мне лёг­ка і сва­бод­на».

У ад­роз­нен­не ад гра­фіч­ных ра­бот, фі­ла­соф­ска-ме­та­фа­рыч­ных па змес­це, да свай­го жы­ва­пі­су Сяр­гей Ба­ля­нок пад­ыхо­дзіць па-інша­му. Яркія, са­ка­ві­тыя, на­поў­не­ныя энер­гі­яй жыц­ця, жы­ва­піс­ныя пра­цы вы­пра­ме­нь­ва­юць не­вы­чэр­пную ра­дасць імгнен­ня, што, як да­лё­кі ўспа­мін, за­ста­ецца ў па­мя­ці ча­ла­ве­ка. Імпрэ­сі­яніс­тыч­насць, ад­ухоў­ле­ны фон, звон­касць фар­баў, імпра­ві­за­цый­насць пры­ўно­сяць у жы­ва­піс ха­рак­тар ня­змен­на­га аб­наў­лен­ня. Кож­ны раз, у за­леж­нас­ці ад асвят­лен­ня, па­ры го­да ці ўнут­ра­на­га ста­ну, яны гу­чаць па-роз­на­му, на­паў­ня­юцца сэн­сам, ад­па­вед­ным пэў­на­му мо­ман­ту.

У жы­ва­пі­се спа­да­ра Ба­лян­ка пе­ра­ва­жа­юць жоў­та-аран­жа­выя то­ны. Ад­нак гэ­та не про­ста ко­лер ці мас­тац­кі эфект. Жоў­ты не­аба­вяз­ко­ва ўва­саб­ляе со­нца, яго зна­чэн­не глы­бей: ён мо­жа на­па­мі­наць пра цеп­лы­ню, шчы­расць імгнен­ня ці ўяў­ляць з ся­бе ўспа­мін пра ра­дас­ны дзень («Пе­ра­сох­лае ле­та», «25-га снеж­ня», «Аб­ры­ко­са­вы эцюд», «Він­ны дзень»). Аўтар пад­крэс­лі­вае, што не пры­трым­лі­ва­ецца кан­крэт­ных сты­ліс­тыч­ных кі­рун­каў. На­шмат важ­ней ад­чу­ваць унут­ра­ную пры­ро­ду фар­баў і пра­ні­кац­ца іх су­гуч­нас­цю з эле­мен­та­мі на­ва­ко­ль­на­га све­ту. Апты­ма­ль­ным ча­сам для жы­ва­пі­су лі­чыць пер­шую па­ло­ву дня, бо ме­на­ві­та та­ды вос­тра ад­чу­вае мас­тац­кі па­тэн­цы­ял ка­ла­ры­ту.

У твор­чай спад­чы­не Сяр­гея Ба­лян­ка ёсць шэ­раг па­лот­наў, якія вы­сту­па­юць сво­еа­саб­лі­вым ва­ры­янтам гра­фіч­ных мі­ні­яцюр. На­ват на­звы іх мо­гуць быць ад­но­ль­ка­вы­мі. Гэ­тая ака­ліч­насць дае ўні­ка­ль­ную маг­чы­масць роз­ны­мі ві­да­мі і срод­ка­мі вы­яўлен­ча­га мас­тац­тва мак­сі­ма­ль­на на­блі­зіц­ца да эма­цый­на­га фо­ну май­стра, уба­чыць свет яго ва­ча­мі.

Усе экс­пром­ты ўяў­ля­юць з ся­бе «кар­цін­кі». Ка­лі ў гра­фі­цы на пер­шы план вы­хо­дзіць кан­цэн­тра­ва­ны на­стра­ёвы згус­так, то ў жы­ва­пі­се ўра­жан­не ста­но­віц­ца га­лоў­ным пры­нцы­пам па­бу­до­вы па­лат­на. Та­кая па­ляр­насць твор­час­ці, без­умоў­на, зы­хо­дзіць з інды­ві­ду­аль­ных асаб­лі­вас­цей све­таў­спры­ман­ня, з жыц­цё­ва­га дос­ве­ду, якія моц­на па­ўплы­ва­лі на фар­ма­ван­не май­стра. Сяр­гей Ба­ля­нок ка­жа: «Я — апты­міс­тыч­ны інтра­верт. Мне пе­ры­ядыч­на па­трэб­ная адзі­но­та, каб па­сля ад­чуць сап­раў­дную, не­пад­роб­ную ра­дасць ад ка­му­ні­ка­ван­ня з лю­дзь­мі».

Так і ў мас­тац­тве: каб быць па­чу­тым, трэ­ба на не­йкі час ад­ысці ад мі­тус­ні, пры­слу­хац­ца да ўнут­ра­на­га ста­ну — і з но­вы­мі сі­ла­мі па­чаць тва­рыць.

Ксе­нія Ся­ліц­кая-Тка­чо­ва