Скульптура заўсёды сведчыць пра культуру сучаснага грамадства, яна чулліва рэагуе на любыя змены, дазваляе ўбачыць, адчуць будучыя перамены.
Упершыню за шмат гадоў Магілёў прыняў Рэспубліканскую скульптурную выставу, што дазволіла жыхарам і гасцям горада асэнсаваць глыбінныя працэсы ў маштабе мастацтва краіны.
Рэспубліканскую выставу заўсёды складана спрагназаваць, бо немагчыма загадзя ўявіць сабе вынік, тое, як розныя мастакі з прынцыпова рознымі канцэпцыямі будуць суіснаваць у адзінай экспазіцыйнай прасторы. Дзе здарыцца канфлікт, а дзе прымірацца супрацьлеглыя ідэі? Працы ў роўнай ступені могуць і прайграць, і ўзбагаціцца ў залежнасці ад абранага акружэння, суседства, пункту гледжання.
Зрабіць так, каб экспазіцыя не ўспрымалася сумбурна, каб у ёй існавала логіка, прысутнічалі дамінанты, канцэнтраваныя вузлы і паўзы, — складаная задача для экспазіцыянера.
Нярэдка вырваны з кантэксту майстэрні твор зусім па-іншаму адкрываецца для самога аўтара, тым больш цікавая для яго магчымасць патрапіць у іншае культурнае асяроддзе, атрымаць водгукі новай публікі. Выхад са звыклага кантэксту мінскіх выставачных залаў — прычына хвалявання як для мастакоў, так і для арганізатараў.
Рэспубліканская выстава «Формастаянне» ў першую чаргу цікавая тым, што яна размясцілася адразу ў дзвюх галерэях: у абласным музеі Паўла Масленікава і мастацкай галерэі Андрэя Вараб’ёва — у іх прынцыпова розныя выставачныя прасторы і адметныя падыходы да экспазіцыі. Музей Масленікава — рафінаванае памяшканне з белымі сценамі, лёгкімі скульптурнымі подыумамі, светлай столлю, падсветкай — усё фіксуе ўвагу гледача на творы і нават пры насычанасці экспазіцыі дазваляе засяродзіцца на сузіранні аднаго канкрэтнага аб’екта. Гэтае асяроддзе больш ці менш звыклае, зразумела, чаго чакаць ад экспазіцыі.
Зусім іншая атмасфера пануе ў галерэі Вараб’ёва: брутальныя, быццам лепленыя сцены, бетонная падлога, канструктыўныя металічныя формы столі, цяжкія, маналітныя, з натуральнага дрэва подыумы — усё гэта мае ўласную актыўную фактуру, колер, рэльеф. Галерэя стварае адчуванне майстэрні, у якой нібы спынены на хвіліну нейкі вялікі творчы працэс, эксперымент. Тут выгадна глядзяцца працы, якія не саступаюць у выразнасці, смеласці ўвасаблення гэтаму асяроддзю. У першую чаргу выйграюць натуральныя матэрыялы — заржавелы зварны метал, паліваная кераміка, танаванае дрэва, камень. Выразна і эстэтычна ўспрымаюцца чыстыя формы, узмацняе ўздзеянне на гледача колер. Здараюцца і свае хібы: насычаныя фактурай, пабудаваныя на кантрасце, на розніцы матэрыялаў творы драбняцца, губляюцца ў прасторы.
На выставе «Формастаянне» суіснавалі розныя жанры і мастацкія падыходы. Вытанчаная фігуратыўная пластыка Паўла Лука і Яўгена Колчава і заснаваныя на глыбокім асабістым пераасэнсаванні фігуратыўнасці пластычныя знаходкі Аляксандра Сакалова, Аляксандра Шапо, Віктара Копача. Класічны падыход да партрэтнага жанру Генадзя Буралкіна і Вольгі Мурашка і дынамічныя, экспрэсіўныя вобразы Максіма Ермаковіча. Абагульненыя, сілуэтныя супрэматычныя кампазіцыі Рыпсімэ Геваркян і мадэрнісцкія кубістычныя пошукі Анастасіі Гумінскай. Абстрактныя вобразы-сімвалы Уладзіміра Ламейкі, Лайме Мірончык, Кірыла Крахалёва і глыбокія па змесце, філасофскія кампазіцыі, такія як «ХХІ стагоддзе» Анатоля Арцімовіча.
Прафесійная праца з матэрыялам — традыцыя, якая не перарываецца ў сучаснай беларускай скульптуры. Яго разнастайнасць і багацце — першае, чым звяртае на сябе ўвагу «Формастаянне». На змену бронзе ўсё часцей прыходзяць палімеры, што пашырае палітру пластычных эфектаў, часта падказвае мастаку нетрывіяльныя шляхі (кампазіцыя «Babylon» Паўла Куніцкага). Колер у скульптуры — свайго роду табу, яго беларускія майстры пераадольваюць не толькі шляхам простай расфарбоўкі, а значна часцей — спалучэннем розных матэрыялаў. На кантрасце, які такім чынам дасягаецца, будуюцца многія творы — фактурны камень і ржавы метал, пералівісты, бліскучы крышталь і паліраваны метал, шліфаванае дрэва і цёплая кераміка. Так вырашаны скульптуры Максіма Петруля, Юрыя Пеўнева, Юрыя Кандрашова, Ігара Засімовіча, Антона Ціханаўца і іншых аўтараў.
Камень і дрэва — улюбёныя прыродныя матэрыялы беларускіх мастакоў. У рабоце з імі яны дасягаюць дасканаласці — пра гэта сведчаць каменныя скульптуры Ігара Засімовіча, Уладзіміра Конанава. Простасць і лёгкасць, пачуццё матэрыялу, з якім звяртаюцца да дрэва Уладзімір Панцялееў, Павел Леонаў, карпатлівасць і «зробленасць» драўляных скульптур Карнея Аляксеева, Сяргея Сотнікава сведчаць пра свабоду і высокую ступень прафесіяналізму гэтых майстроў.
Усё часцей у поле інтарэсаў беларускіх скульптараў уваходзяць кераміка і шкло, якія паступова сціраюць мяжу паміж рознымі напрамкамі ў мастацтве. Пры гэтым свае задачы ў адзіным матэрыяле творцы вырашаюць абсалютна па-рознаму: наколькі эстэтыка пластыкі Наталлі Стрыжнёвай адрозніваецца ад фармальных пошукаў Антона Ціханаўца ці экспрэсіўнай манеры Івана Арцімовіча... Калі Юрый Кандрашоў карыстаецца эфектамі крышталя, толькі каб стварыць неабходную колеравую дамінанту ў сваёй скульптуры, то шкляны вобраз, увасоблены Паўлам Вайніцкім, цалкам падпарадкаваны гэтаму матэрыялу.
Нават у зразумелых формах мастакі шукаюць філасофскі складнік, іх вобразы алегарычныя, напоўненыя глыбокімі перажываннямі, а трывіяльныя сюжэты сустракаюцца рэдка. Бо сучасная беларуская скульптура ўсё часцей прапануе новыя рашэнні за кошт наватарскай пластыкі, што праяўляецца як у звыклых фігуратыўных кампазіцыях, так і ў дэкаратыўных, фармальных пошуках, у абстрактных сімвалах, якія патрабуюць ад гледача гатоўнасці разважаць, знаходзіць адказы.
Іван Арцімовіч