Та­нец у вя­лі­кім го­ра­дзе

ДА­СТАТ­КО­ВА ЎЗГА­ДАЦЬ ІМЁ­НЫ ЛОЙ ФУ­ЛЕР, АЙСЕ­ДО­РЫ ДУН­КАН, МАР­ТЫ ГРЭМ, ХА­СЭ ЛІ­МО­НА, ЛЕС­ТА­РА ХОР­ТА­НА, АЛВІ­НА ЭЙЛІ, МЭР­СА КА­НІН­ГЕ­МА, ТРЫ­ШЫ БРАЎН. ВЯ­ДО­МА, НЕ­ЛЬ­ГА НЕ АДЗНА­ЧЫЦЬ ВЫ­ХА­ВАН­ЦАЎ РУС­КАЙ БА­ЛЕТ­НАЙ ШКО­ЛЫ, ЯКІЯ ЦЯ­ГАМ ХХ СТА­ГОД­ДЗЯ ПРА­ЦА­ВА­ЛІ Ў ЗША, У ВЯ­ЛІ­КАЙ СТУ­ПЕ­НІ ІХ НА­МА­ГАН­НЯ­МІ СТВА­РАЎ­СЯ АМЕ­РЫ­КАН­СКІ БА­ЛЕТ. ГЭ­ТА МІ­ХА­ІЛ МОР­ДКІН, АД­ОЛЬФ БО­ЛЬМ, МІ­ХА­ІЛ ФО­КІН, БРА­НІС­ЛА­ВА НІ­ЖЫН­СКАЯ, ДЖОРДЖ БА­ЛАН­ЧЫН, МІ­ХА­ІЛ БА­РЫШ­НІ­КАЎ. ПЕ­РА­КА­НАЦ­ЦА Ў НАДЗВЫ­ЧАЙ­НАЙ РАЗ­НА­СТАЙ­НАС­ЦІ ХА­РЭ­АГРА­ФІЧ­НА­ГА МАС­ТАЦ­ТВА ЗША МНЕ ПА­ШАН­ЦА­ВА­ЛА ПАД­ЧАС ВАН­ДРОЎ­КІ Ў НЬЮ-ЁРК У МЕЖ­АХ МІЖ­НА­РОД­НАЙ АД­УКА­ЦЫЙ­НАЙ ЛА­БА­РА­ТО­РЫІ WRITING MOVEMENT NETWORK.

Дэ­мак­ра­тыч­нае це­ла

Writing Movement Network — су­пол­ка, ку­ды ўва­хо­дзяць да­след­чы­кі тан­ца, кры­ты­кі, ку­ра­та­ры, ха­рэ­огра­фы і пед­аго­гі з Лат­віі, Эсто­ніі, Да­ніі, ЗША, Бе­ла­ру­сі, Фін­лян­дыі, Шве­цыі, Іслан­дыі. Мэ­та пра­екта — ства­рэн­не плат­фор­мы кры­тыч­на­га тан­ца­ва­ль­на­га мыс­лен­ня, да­сле­да­ван­не і аб­мер­ка­ван­не акту­аль­ных пра­блем ха­рэ­агра­фіч­на­га мас­тац­тва ў адзін­стве ку­ль­тур­на­га, са­цы­яль­на­га, па­лі­тыч­на­га і мас­тац­ка-эстэ­тыч­на­га кан­тэк­стаў. Дзе­ля гэ­та­га што­год ла­дзяц­ца раз­на­стай­ныя тэ­ма­тыч­ныя ме­рап­ры­емствы — кан­фе­рэн­цыі, сім­по­зі­умы, се­мі­на­ры, лек­цыі, ла­ба­ра­то­рыі, вар­кшо­пы па кры­тыч­ным пі­сь­ме, дыс­ку­сіі.

Сё­лет­няя ла­ба­ра­то­рыя бы­ла пры­све­ча­на кан­цэп­ту так зва­на­га «дэ­мак­ра­тыч­на­га це­ла», да­сле­да­ван­ню яго най­бо­льш ха­рак­тэр­ных пра­яў у ха­рэ­агра­фіч­ным мас­тац­тве ХХ ста­год­дзя і на­ша­га ча­су. Не­вы­пад­ко­ва га­лоў­ным «мес­цам дзея­ння» быў аб­ра­ны Нью-Ёрк, у тан­ца­ва­ль­ных сту­ды­ях яко­га ў 1960-х паў­стаў са­мы не­арта­дак­са­ль­ны кі­ру­нак у гіс­то­рыі сус­вет­на­га ха­рэ­агра­фіч­на­га мас­тац­тва — та­нец по­стма­дэрн. На­сы­ча­ная пра­гра­ма ла­ба­ра­то­рыі ўклю­ча­ла май­стар-кла­сы, прэ­зен­та­цыі, на­вед­ван­не буй­ных тан­ца­ва­ль­ных інсты­ту­цый, пра­гляд пер­фор­ман­саў і спек­так­ляў, дыс­ку­сіі, пра­кты­кум па кры­тыч­ным пісь­­ме, на­рэш­це, сус­трэ­чу з кі­раў­ні­ком па пы­тан­нях ку­ль­ту­ры і гра­мад­скіх пра­грам Па­со­льс­тва Шве­цыі ў Нью-Ёрку Нік­ла­сам Арнег­рэ­нам (га­лоў­ны­мі фун­да­та­ра­мі па­ездкі вы­сту­пі­лі шэ­раг швед­скіх ку­ль­тур­ных уста­ноў).

Як і які та­нец су­адно­сіц­ца з дэ­мак­ра­ты­яй? Вя­до­мая аме­ры­кан­ская да­след­чы­ца Са­лі Бэйнс вы­лу­чае на­ступ­ныя пры­кме­ты «дэ­мак­ра­тыч­на­га це­ла»: раз­ня­во­лен­не інды­ві­ду­аль­нас­ці і вы­ха­ван­не сва­бод­най асо­бы; ад­мо­ва ад уся­кай за­да­дзе­нас­ці ў твор­час­ці і ад уся­го, што мо­жа аб­мя­жоў­ваць успры­ман­не, ад лю­бо­га ма­ні­пу­ля­ван­ня і дык­та­ту­ры (на­ват ад дык­та­ту­ры гра­ві­та­цыі); кры­ты­ка ўлад­ных ад­но­сін, па­бу­да­ва­ных на іе­рар­хіі і дыс­кры­мі­на­цыі; са­цы­яль­ная ары­ента­ва­насць тан­ца, які раз­гля­да­ецца як па­ры­тэт­нае ўза­ема­дзе­янне роз­ных ця­лес­ных, эма­цы­яна­ль­ных, інтэ­лек­ту­аль­ных, твор­чых дос­ве­даў; па­збаў­лен­не ад тра­ды­цый­най сцэ­ны, вы­хад у пра­сто­ру го­ра­да і све­ту.

У гіс­то­рыі су­час­на­га тан­ца пер­шыя спро­бы дэ­мак­ра­ты­за­цыі ўзні­ка­юць на мя­жы XIX—XX ста­год­дзяў. Так, ле­ген­дар­ная «ба­са­нож­ка» Айсе­до­ра Дун­кан шмат раз­ва­жа­ла аб «вы­зва­лен­ні ад умоў­нас­цяў», пра «во­ль­ны дух у раз­ня­во­ле­ным це­ле». На­ту­ра­ль­ныя, імпра­ві­за­цый­на-ня­зму­ша­ныя ру­хі ўлас­на­га тан­ца яна су­пра­ць­пас­та­ві­ла жор­сткай дыс­цып­лі­не і ка­на­ніч­ным па кла­січ­на­га ба­ле­та. Бо­льш за тое, Дун­кан на­стой­ва­ла на ўні­ка­ль­нас­ці і эстэ­тыч­най каш­тоў­нас­ці роз­ных цел у не­за­леж­нас­ці ад уз­рос­ту і псі­ха­фі­зіч­ных асаб­лі­вас­цяў, чым апя­рэ­дзі­ла тан­ца­ва­ль­ную пра­кты­ку свай­го ча­су бо­льш чым на па­ўста­год­дзе (па­доб­ныя тэн­дэн­цыі атры­ма­лі шы­ро­кае рас­паў­сю­джан­не на­пры­кан­цы ХХ ст.). Ха­рэ­ограф­ка лі­чы­ла, што «ня­тан­ца­ва­ль­ных» цел не існуе: фор­му тан­ца ства­рае сам вы­ка­наў­ца. Яго ру­хі бу­дуць пры­го­жы­мі, ка­лі яны арга­ніч­на ад­па­вя­да­юць унут­ра­ным якас­цям і за­хоў­ва­юць гар­мо­нію з пэў­най сту­пен­ню ста­лас­ці.

Яшчэ да­лей у «лі­бе­ра­лі­за­цыі це­ла» па­йшлі прад­стаў­ні­кі тан­ца ма­дэрн, су­пра­ць­пас­та­віў­шы ўні­вер­са­ль­най сіс­тэ­ме ака­дэ­міч­на­га ба­ле­та суб’ектыў­насць змес­ту і пры­яры­тэт інды­ві­ду­аль­на­га вы­каз­ван­ня, усклад­нен­не і па­ста­яннае аб­наў­лен­не мо­вы, мнос­тва аўтар­скіх тэх­нік ру­ху. «Та­нец па­ві­нен быць ад­люс­тра­ван­нем унут­ра­на­га жыц­ця яго твор­цы», — зна­ка­мі­ты вы­раз Мэ­ры Віг­ман фар­му­люе но­вую тан­ца­ва­ль­ную эстэ­ты­ку. Ад­нак ка­лі пер­ша­па­чат­ко­ва ма­дэрн і з’яўляў­ся анты­по­дам кла­січ­на­га тан­ца, то з ця­гам ча­су сам пе­ра­тва­рыў­ся ў та­кую ж іе­рар­хіч­ную сіс­тэ­му, як і ба­лет. «За­мест та­го каб вы­зва­ліць це­ла і зра­біць та­нец да­ступ­ным для роз­ных са­цы­яль­ных груп, ства­рыць ад­кры­тую пра­сто­ру для ка­му­ні­ка­цыі артыс­таў і гле­да­чоў, та­нец ма­дэрн стаў за­кры­тай фор­май мас­тац­тва для аб­ра­ных», — адзна­чае Са­лі Бэйнс.

На дум­ку да­след­чы­цы, сап­раў­дны «дэ­мак­ра­тыч­ны па­ва­рот» уда­ло­ся ажыц­ця­віць у 1960-я Тэ­атру тан­ца Джад­са­на, які ра­шу­ча раз­ме­жа­ваў­ся з мас­тац­кі­мі ўста­ноў­ка­мі па­пя­рэд­ні­каў. Вы­ступ­лен­ні ўдзе­ль­ні­каў ка­лек­ты­ву пра­хо­дзі­лі ў бап­тыс­цкай цар­кве Judson Memorial Church, што зна­хо­дзіц­ца ў па­ўднё­вай час­тцы плош­чы Ва­шын­гто­на. На­вед­ван­не гэ­тай ле­ген­дар­най уста­но­вы ста­ла пер­шым яркім ура­жан­нем на­шай пра­гра­мы. Уз­ве­дзе­ная на­пры­кан­цы ХІХ ста­год­дзя і на­зва­ная ў го­нар вя­до­ма­га мі­сі­яне­ра Эдвар­да Джад­са­на, з 1950-х цар­ква дзей­ні­чае як буй­ны арт-цэнтр. Тут пра­хо­дзі­лі вы­ста­вы Ро­бер­та Ра­ў­шэн­бер­га, Кла­са Оль­дэн­бур­га, Джы­ма Да­йна, То­ма Ве­се­ль­ма­на, Ёка Она і іншых сла­ву­тых мас­та­коў, ла­дзі­лі­ся хэ­пе­нін­гі Джо­на Кей­джа і Мэр­са Ка­нін­ге­ма, экс­пе­ры­мен­та­ль­ныя тэ­атра­ль­ныя па­ста­ноў­кі і мю­зік­лы, му­зыч­ныя і тан­ца­ва­ль­ныя кан­цэр­ты. Ме­на­ві­та ў па­мяш­кан­ні цар­квы 6 лі­пе­ня 1962 го­да ад­быў­ся зна­ка­мі­ты «Кан­цэрт #1», які пры­ня­та лі­чыць да­тай на­ра­джэн­ня по­стма­дэрн-тан­ца. Ся­род удзе­ль­ні­каў кан­цэр­та бы­лі Івон Рай­нер, Дэ­від Гор­дан, Стыў Пэк­стан, Дэ­ба­ра Хэй, Рут Эмер­сан і іншыя ха­рэ­огра­фы, якія ў 1963 аб’ядна­лі­ся і ўтва­ры­лі Judson Dance Theatre. Аб­ме­жа­ван­няў, улас­ці­вых ба­ле­ту і тан­цу ма­дэрн, для іх не існа­ва­ла. Маг­чы­ма бы­ло ўсё: які за­ўгод­на стыль, фор­ма, му­зы­ка (як і яе ад­сут­насць), сцэ­ніч­ная пля­цоў­ка (у тым лі­ку актыў­нае за­сва­енне пра­стор, не пры­зна­ча­ных для тан­ца), адзен­не, вы­ка­наў­цы (тан­цоў­шчы­кі або лю­дзі «з ву­лі­цы»).

Но­вую мо­ву і фі­ла­со­фію тан­ца джад­са­наў­цы ства­ра­лі на асно­ве да­сле­да­ван­ня па­ўся­дзён­ных, звы­чай­ных ста­наў це­ла, яго ру­цін­ных дзея­нняў і про­стых фі­зіч­ных рэ­акцый, што руй­на­ва­ла бар’еры па­між «це­лам пер­фор­ме­ра» і «це­лам гле­да­ча». Ве­ль­мі трап­на гэ­тую асаб­лі­васць сфар­му­ля­ваў Стыў Пэк­стан: «Пра­гляд спек­так­ля па­ві­нен па­кі­даць у гле­да­чоў па­чуц­цё, што іх улас­ныя ру­хі не менш вар­тыя ўва­гі, чым ру­хі артыс­та». Пры гэ­тым аб­вяш­ча­ла­ся по­ўная роў­насць: ня­ма ні вя­ду­чых, ні дру­га­рад­ных артыс­таў, па­ста­ноў­шчы­каў, мас­та­коў — ад­хі­ля­юцца лю­быя пра­явы іе­рар­хіч­ных ста­сун­каў. Гэ­тыя пра­кты­кі кар­ды­на­ль­ным чы­нам змя­ні­лі раз­умен­не та­го, што мож­на лі­чыць тан­цам: з гэ­та­га ча­су ім мо­гуць быць са­мыя раз­на­стай­ныя ця­лес­ныя дзея­нні, не аб­авяз­ко­ва вы­яўле­ныя праз тан­ца­ва­ль­ныя фор­мы.

Сён­ня ў Джад­са­наў­скай цар­кве ад­бы­ва­ецца без­ліч роз­на­тэ­ма­тыч­ных арт-івэн­таў. Нам па­шчас­ці­ла тра­піць на ве­чар пер­фор­ман­саў «Movement Research at the Judson Church» — пра­екта, мэ­тай яко­га з’яўля­ецца прэ­зен­та­цыя шы­ро­кай пуб­лі­цы экс­пе­ры­мен­та­ль­ных па­ста­но­вак ха­рэ­огра­фаў-па­чат­коў­цаў з роз­ных кра­ін све­ту.

Movement Research — не­ка­мер­цый­ная арга­ні­за­цыя, твор­чая дзей­насць на­сле­дуе і раз­ві­вае дэ­мак­ра­тыч­ныя пры­нцы­пы Тэ­атра Джад­са­на. Гэ­та ад­на з вя­ду­чых у све­це экс­пе­ры­мен­та­ль­ных ла­ба­ра­то­рый па вы­ву­чэн­ні тан­ца і ру­ху (за­сна­ва­на ў 1978-м), у ме­рап­ры­емствах што­год удзе­ль­ні­чае ка­ля 14500 ча­ла­век. Ся­род най­бо­льш знач­ных іні­цы­ятыў: ад­на­ймен­ны тан­ца­ва­ль­ны фес­ты­валь, між­на­род­ныя рэ­зі­дэн­цыі і аб­ме­ны, твор­чыя май­стэр­ні сус­вет­на вя­до­мых пед­аго­гаў, пра­ект «Та­нец у шко­лах», інтэ­рак­тыў­ная анлайн-плат­фор­ма «Critical Correspondence», рэ­гу­ляр­ныя пуб­ліч­ныя сус­трэ­чы да­след­чы­каў тан­ца, пад­час якіх аб­мяр­коў­ва­юцца акту­аль­ныя пра­бле­мы раз­віц­ця ха­рэа­гра­фіч­на­га мас­тац­тва, на­рэш­це, вы­дан­не аль­ма­на­ха «Movement Research Performance Journal».

Нью-Ёрк па пра­ву мо­жа лі­чыц­ца тан­ца­ва­ль­най ста­лі­цай Аме­ры­кі. Гэт­кай вя­лі­кай кан­цэн­тра­цы­яй роз­на­га кштал­ту тан­цін­сты­ту­цый і кам­па­ній не мо­жа па­хва­ліц­ца ні адзін іншы го­рад. Гэ­та сус­вет­на вя­до­мыя ка­лек­ты­вы і ўста­но­вы.

Мы ме­лі маг­чы­масць па­зна­ёміц­ца з дзей­нас­цю Gibney, інтэр­дыс­цып­лі­нар­най арга­ні­за­цыі, за­сна­ва­най у 1991-м вы­біт­най аме­ры­кан­скай ха­рэ­ограф­кай Джы­най Гіб­ні. Gibney — гэ­та і цэнтр contemporary art, і тан­ца­ва­ль­ная кам­па­нія, і су­по­ль­насць. Апош­няя сфе­ра дзей­нас­ці звя­за­на з са­цы­яль­най на­кі­ра­ва­нас­цю мас­тац­кай па­лі­ты­кі, што з’яўля­ецца для Gibney пры­нцы­по­вай па­зі­цы­яй. На­прык­лад, у меж­ах пра­екта «Community Action» тан­цоў­шчы­кі кам­па­ніі што­год пра­во­дзяць 500 се­мі­на­раў для лю­дзей, якія пе­ра­жы­лі ся­мей­ны гвалт. Спек­так­лі ка­лек­ты­ву ня­рэд­ка арты­ку­лю­юць най­важ­ней­шыя ку­ль­тур­ныя, са­цы­яль­ныя і па­лі­тыч­ныя пы­тан­ні на­ша­га ча­су, ся­род якіх — пра­бле­мы этніч­най ідэн­тыч­нас­ці, мі­лі­та­рыз­му, міг­ра­цый­на­га кры­зі­су, по­стка­ла­ні­яліз­му, ген­дар­ных ад­но­сін, цяж­кас­цей ка­му­ні­ка­цыі і са­цы­ялі­за­цыі ў су­час­ным све­це.

Дзей­насць Gibney аша­лам­ляе сва­імі маш­та­ба­мі і раз­ма­ітай пра­гра­май. Бу­ды­нак інсты­ту­цыі раз­мяш­ча­ецца ў ніж­няй час­тцы Ман­хэ­та­на і ўклю­чае 23 сту­дыі, 5 сцэ­ніч­ных пра­стор, не­ка­ль­кі кан­фе­рэнц-за­лаў, га­ле­рэю, біб­лі­ятэ­ку і му­ль­ты­ме­ды­яар­хіў, улас­нае вы­да­вец­тва, на­ват кух­ню і па­коі для ад­па­чын­ку. Кож­ны год тут ад­бы­ва­ецца за­йздрос­ная ко­ль­касць раз­на­стай­ных тан­ца­ва­ль­ных ме­рап­ры­емстваў і ку­ль­тур­ных падзей. Ся­род най­бо­льш ці­ка­вых вы­лу­ча­юцца пра­екты «Dance-mobile» — се­рыя рэ­гу­ляр­ных бяс­плат­ных ву­ліч­ных вы­ступ­лен­няў, май­стар-кла­саў і раз­моў пра та­нец; «Dance in Process» — раз­га­лі­на­ва­ная сет­ка рэ­зі­дэн­цый (што­год Gibney пра­во­дзіць 12 рэ­зі­дэн­цый), удзе­ль­ні­кам вы­дзя­ля­юцца па­мяш­кан­ні і па­трэб­нае тэх­ніч­нае аб­ста­ля­ван­не, аказ­ва­ецца сты­пен­ды­яль­ная, ад­мі­ніс­тра­цый­ная і мар­ке­тын­га­вая пад­трым­ка; «Digital Media Initiative» — ла­ба­ра­то­рыя па ства­рэн­ні кі­на­тан­ца, саўнд-ды­зай­ну і ві­дэа-арту; пра­гра­ма «Making Space+», на­кі­ра­ва­ная на пад­трым­ку ха­рэ­огра­фаў-па­чат­коў­цаў, якім прад­астаў­ля­юцца ўсе не­абход­ныя рэ­сур­сы, ку­ра­тар­ская і пед­ага­гіч­ная да­па­мо­га да­свед­ча­ных май­строў Gibney, пра­жы­ван­не і на­ват вы­плач­ва­ецца га­на­рар; «Body Politic» — акты­віс­цкі пра­кты­кум па рас­пра­цоў­цы не­за­леж­ных мас­тац­ка-са­цы­яль­ных пра­ектаў, што грун­ту­юцца на дэ­мак­ра­тыч­ных каш­тоў­нас­цях сва­бо­ды, спра­вяд­лі­вас­ці, ад­кры­тас­ці і пуб­ліч­на­га ды­яло­гу.

У трэн­дзе рэ­кан­струк­цыя

Аме­ры­кан­цы ў апош­нія дзе­ся­ці­год­дзі шмат за­йма­юцца гіс­то­ры­яй свай­го ха­рэ­агра­фіч­на­га мас­тац­тва. Гэ­та ты­чыц­ца не то­ль­кі шмат­лі­кіх да­сле­да­ван­няў, а і рэ­пер­ту­ару тан­ца­ва­ль­ных труп, дзей­нас­ці фон­даў і твор­чых уста­ноў. Су­час­ны та­нец у кан­тэк­сце ку­ль­тур­най па­лі­ты­кі ЗША аб­веш­ча­ны на­цы­яна­ль­ным зда­быт­кам: пра­гра­мы па ўзнаў­лен­ні і за­ха­ван­ні яго тво­раў аказ­ва­юцца аб’ектам фі­нан­са­ван­ня на роз­ных уз­роў­нях, у тым лі­ку і на ўзроў­ні дзяр­жаў­на­га бю­джэ­ту. Най­бо­льш знач­най іні­цы­яты­вай у гэ­тай га­лі­не з’яўля­ецца пра­гра­ма Дзяр­жаў­на­га дэ­пар­та­мен­та ЗША і Брук­лін­скай ака­дэ­міі му­зы­кі «Dance Motion USA». За­пуш­ча­ная ў 2010 го­дзе, пра­гра­ма прад­стаў­ляе сус­вет­най аўды­то­рыі інфар­ма­цыю пра гіс­то­рыю аме­ры­кан­ска­га тан­ца ва ўсёй раз­на­стай­нас­ці яго жан­ра­ва-сты­лё­вых фор­маў і кі­рун­каў. Дзе­ля гэ­та­га ство­ра­на вя­ліз­ная му­ль­ты­ме­дый­ная ба­за, якой мо­гуць ка­рыс­тац­ца ўсе жа­да­ючыя, і сіс­тэ­ма аб­мен­ных рэ­зі­дэн­цый. У пры­ват­нас­ці, за мі­ну­лы час 20 аме­ры­кан­скіх тан­цкам­па­ній аб’ездзі­лі пра­ктыч­на ўвесь свет, уклю­ча­ючы Бліж­ні Усход і рэ­гі­ёны Са­ха­ры. У сваю чар­гу, пра­гра­ма фі­нан­суе ві­зіт за­меж­ных ка­лек­ты­ваў у ЗША, дзе яны ў су­пра­цоў­ніц­тве з мясц­овы­мі кам­па­ні­ямі асвой­ва­юць аме­ры­кан­скую тан­ца­ва­ль­ную спад­чы­ну. «На сён­ня ў пра­гра­ме пры­ня­лі ўдзел бо­льш за 125 000 лю­дзей з 49 кра­ін све­ту (і яшчэ 40 мі­ль­ёнаў лю­дзей з да­па­мо­гай ліч­ба­вых плат­фор­маў і са­цы­яль­ных мед­ыя), пра­ве­дзе­на бо­льш за 700 май­стэр­няў», — па­ве­дам­ля­ецца на сай­це «Dance Motion».

Рэ­кан­струк­цыя спек­так­ляў мі­ну­ла­га актыў­на інтэг­ру­ецца і ў ву­чэб­ны пра­цэс. Так, вы­пус­кні­кі тан­ца­ва­ль­ных ад­дзя­лен­няў ВНУ ня­рэд­ка ў якас­ці дып­лом­най пра­цы ўзнаў­ля­юць тво­ры Айсе­до­ры Дун­кан, Рут Сен-Дэ­ні, Лой Фу­лер і іншых пер­шап­ра­ход­цаў су­час­на­га тан­ца. Вар­та адзна­чыць, што трэнд рэ­кан­струк­цыі ў апош­нія дзе­ся­ці­год­дзі аха­піў не то­ль­кі аме­ры­кан­скае, але і сус­вет­нае ха­рэа­гра­фіч­нае мас­тац­тва. Це­ла ў та­кіх спек­так­лях рэ­прэ­зен­ту­ецца як жы­вы архіў, ёміш­ча аса­біс­тай і ка­лек­тыў­най, гіс­та­рыч­най, са­цы­яль­най, кі­не­тыч­най па­мя­ці, якая пра­яўля­ецца ў на­шым «тут і ця­пер». Тэ­арэ­тык тан­ца Андрэ Ле­пе­кі на­зы­вае гэ­ты фе­но­мен «во­ляй да архі­ва­ван­ня»: «Рэ­інтэр­прэ­та­цыя па­трэб­ная не для ўзнаў­лен­ня адзі­на да­клад­най вер­сіі спек­так­ля, але каб вы­явіць, акту­алі­за­ваць мнос­тва (па­тэн­цый­ных) маг­чы­мас­цяў і не­маг­чы­мас­цяў ары­гі­на­ль­най парт­ыту­ры. У гэ­тым вы­пад­ку мы ма­ем спра­ву з успа­мі­на­мі, што імкнуц­ца на­быць ця­лес­насць». Ад­мыс­ло­вую пра­гра­му ў гэ­тым пла­не пра­па­на­ваў Брук­лін­скі ба­лет, не­ка­мер­цый­ная тан­ца­ва­ль­ная кам­па­нія, за­сна­ва­ная ў 2002 го­дзе.

Кан­цэр­тны ве­чар пад кра­са­моў­най на­звай «Рэ­ві­зія гіс­то­рыі» ўспры­маў­ся сво­еа­саб­лі­вай анта­ло­гі­яй ха­рэ­агра­фіі ХХ — па­чат­ку ХХІ ста­год­дзя. Чар­га­ван­не сцэ­ніч­ных тво­раў пад­па­рад­коў­ва­ла­ся пры­нцы­пу хра­на­ла­гіч­най па­сля­доў­нас­ці: не­ара­ман­тыч­ная «Ша­пе­ні­яна» Мі­ха­іла Фо­кі­на (1908) змя­ня­ла­ся экс­прэ­сі­яй «Рэ­ва­лю­цый­на­га эцю­да» Айсе­до­ры Дун­кан (1921), а той, у сваю чар­гу, не­акла­січ­ны­мі «Ча­тыр­ма тэм­пе­ра­мен­та­мі» Джор­джа Ба­лан­чы­на (1946) і ду­этам з аб­страк­цы­яніс­цка­га ба­ле­та Мэр­са Ка­нін­ге­ма «Landrover» (1972). За­вяр­шаў­ся ве­чар ра­бо­та­мі Лін Па­ркен­сан, арт-ды­рэк­тар­кі Брук­лін­ска­га ба­ле­та. Рэ­трас­пек­ты­ва сты­ляў і роз­ных твор­чых ма­нер акцэн­та­ва­ла га­лоў­ную кан­цэп­ту­аль­ную за­ду­му пра­гра­мы — па­ка­заць ды­ялог мі­ну­ла­га і су­час­нас­ці у кан­тэк­сце гіс­то­рыі ха­рэ­агра­фіч­на­га мас­тац­тва. Ад­нак яе ўва­саб­лен­не пада­ло­ся не­адназ­нач­ным.

Са­мым сла­бым звя­ном ся­род па­ка­за­ных тво­раў ака­за­ла­ся «Ша­пэ­ні­яна». Мы ўба­чы­лі то­ль­кі фраг­мен­ты ба­ле­та ў ве­ль­мі во­ль­най па­ста­ноў­чай інтэр­прэ­та­цыі (яе аўтар­кай вы­сту­пі­ла Лін Па­ркер­сан). По­ўнай не­ча­ка­нас­цю ста­ла ўвя­дзен­не ў сцэ­ніч­ную дзею... тан­цу­ючай Айсе­до­ры Дун­кан. Зра­зу­ме­ла, сла­ву­тая ха­рэ­ограф­ка ака­за­ла вя­ліз­ны ўплыў на сты­ліс­ты­ку ба­ле­таў Фо­кі­на, што вы­яві­ла­ся ў асаб­лі­вай ця­ку­час­ці ру­хаў, ад­мо­ве ад стро­гас­ці ка­ніч­ных кла­січ­ных па­зі­цый, сін­тэ­зе ака­дэ­міч­ных па з во­ль­най плас­ты­кай. Ад­нак тан­цы Дун­кан по­бач з фо­кін­скі­мі сі­ль­фі­да­мі ўспры­ма­лі­ся не­да­рэч­ны­мі і ра­бі­лі ўва­саб­лен­не ідэі ды­яло­гу мі­ну­ла­га і су­час­нас­ці схе­ма­тыч­ным і про­ста­лі­ней­ным. Яшчэ ад­ной не­ча­ка­нас­цю ста­лі не па-ба­лет­на­му пыш­ныя фор­мы тан­цоў­шчыц, што не да­зва­ля­ла вы­кон­ваць мно­гія тэх­ніч­ныя эле­мен­ты і не ад­па­вя­да­ла вы­тан­ча­най пры­га­жос­ці, па­вет­ра­най лёг­кас­ці тан­ца — не­ад’емным якас­цям фо­кін­ска­га шэ­дэў­ра.

За­тое «Рэ­ва­лю­цый­ны эцюд» Дун­кан у вы­ка­нан­ні Лін Па­ркен­сан па­кі­нуў цал­кам су­пра­ць­лег­лыя ўра­жан­ні. У твор­чай спад­чы­не Дун­кан існу­юць дзве ад­на­ймен­ныя па­ста­ноў­кі: пер­шая ўва­соб­ле­на на му­зы­ку Фрэ­дэ­ры­ка Ша­пэ­на (Эцюд op. 10 № 12), па­зней­шая — на му­зы­ку Аляк­сан­дра Скра­бі­на (Эцюд op. 8 № 12). Мы ўба­чы­лі апош­нюю вер­сію. Скла­да­на ска­заць, на­ко­ль­кі па­ка­за­ны ма­на­лог ад­па­вя­даў тан­цу са­мой Айсе­до­ры: ві­дэ­афік­са­цый тан­цу­ючай артыс­ткі амаль не за­ста­ло­ся. Ад­нак ма­не­ра вы­ка­нан­ня бы­ла дун­ка­наў­скай. Кан­трас­ты па­між ста­ты­кай і вы­бу­ха­мі экс­прэ­сіі, экс­та­тыч­ны ха­рак­тар плас­ты­кі, про­стыя ру­хі і іх інтэн­сіў­ная энер­ге­тыч­ная на­поў­не­насць на­ват у мо­ман­ты бяз­дзе­яння, ад­ухоў­ле­насць тва­ру Лін — усё гэ­та ад­па­вя­да­ла свед­чан­ням су­час­ні­каў пра та­нец Дун­кан. «За­сты­лая ўсмеш­ка ба­ле­ры­ны знік­ла, і твар тан­цоў­шчы­цы рас­крыў­ся для вы­раз­най раз­мо­вы», — пі­ша пра Дун­кан тэ­атра­з­наў­ца Аляк­сей Гвоз­дзеў. Тэх­ніч­най без­да­кор­нас­цю вы­лу­ча­ла­ся вы­ка­нан­не най­скла­да­ней­шай і ала­гіч­най ха­рэ­агра­фіі Мэр­са Ка­нін­ге­ма, што ня­дзіў­на: прад­стаў­ні­кі Merce Cunningham Trust дбай­на со­чаць за тым, як ідуць тво­ры май­стра ў іншых тру­пах.

У пра­цэ­се да­сле­да­ван­ня фе­но­ме­на «дэ­мак­ра­тыч­на­га це­ла» між­во­лі згад­ва­ецца кан­цэп­цыя «бі­яўла­ды», сфар­му­ля­ва­ная фран­цуз­скім фі­ло­са­фам Мі­шэ­лем Фу­ко. Бі­яўла­да ба­зу­ецца на кан­тро­лі жыц­ця ча­ла­ве­ча­га це­ла, яго маг­чы­мас­цяў і прад­укцый­нас­ці пры да­па­мо­зе шмат­лі­кіх дыс­цып­лі­нар­ных ме­та­даў і тэх­на­ло­гій. Гэ­тыя пра­цэ­сы ха­рак­тэр­ныя для жыц­ця­дзей­нас­ці мно­гіх су­час­ных гра­мад­стваў. Не­вы­пад­ко­ва ў сус­вет­ным contemporary dance на­бы­вае шы­ро­кую па­пу­ляр­насць кан­цэпт «дэ­мак­ра­тыч­на­га це­ла», у вы­ні­ку ча­го на­рма­тыў­на-кан­тро­ль­ныя ме­ха­ніз­мы па фар­ма­та­ван­ні це­ла тан­цоў­шчы­ка сас­ту­па­юць мес­ца но­вым ха­рэ­агра­фіч­ным пра­кты­кам, якія арты­ку­лю­юць плю­ра­лізм ця­лес­нас­цяў і спо­са­баў ця­лес­на­га са­ма­вы­яўлен­ня. Як адзна­чае рас­ійская да­след­чы­ца Іры­на Сі­рот­кі­на, «тан­цу­ючае це­ла, быць мо­жа, дае ча­ла­ве­ку апош­нюю маг­чы­масць вы­рвац­ца з клаў­стра­фа­біч­на­га све­ту бі­яўла­ды». Су­час­ны та­нец у гэ­тым сэн­се пе­ра­тва­ра­ецца ў эфек­тыў­ную са­цы­яль­ную пра­кты­ку, што пра­па­ноў­вае аль­тэр­на­ты­вы рэ­жы­му кан­тро­лю над це­лам.