Сярод спектакляў амурна-банкетнай тэматыкі вылучаецца дакументальная драма «Час сэканд-хэнд» паводле аднайменнай кнігі Святланы Алексіевіч, якую паставіў мастацкі кіраўнік тэатра Валерый Анісенка. Пасля монаспектакля «Дырыжор» Леона Агулянскага ва ўласным выкананні рэжысёр вырашыў звярнуцца да тэксту Нобелеўскай лаўрэаткі, які становіцца ўсё больш папулярным.
«Час сэканд-хэнд» — як і кожны дакументальны матэрыял — вымагае пільнай рэжысёрскай увагі. Як распавесці без пафасу непрыдуманыя гісторыі пра наша калектыўнае мінулае? Часта гэта вырашаецца адцягненасцю акцёра ад ролі. На маладзечанскай сцэне дыстанцыі амаль няма, але і пафасу таксама. Рэжысёру і акцёрам удалося расказаць пра страчаную краіну і мары непрадузята, без надрыву.
Пра час, калі толькі пачалі будаваць Савецкі Саюз, нагадваюць кадры кінахронікі і канструктывісцкія каркасы кубоў (мастак Андрэй Жыгур). Гэта трыбуны, з якіх вяшчаюць правадыры і народ, барыкады, калі гаворка ідзе пра грамадзянскія войны. Сярод шматзначных кубоў — чатырнаццаць акцёраў, што апавядаюць пра мінулае/будучае. Пра цётку Олю, якая мусіла пісаць даносы, каб жыць, — як і ўсе. Пра Маскву, што зрабілася вельмі бруднай і «нейкай не такой». Пра лагернае пакаленне, якое піло і співалася. І краіну ператварылі ў супермаркет. І вінаватыя не толькі Гарбачоў і Ельцын. І трэба нешта рабіць.
Гэтыя гісторыі вы, напэўна, ужо дзесьці чулі: іх заўсёды хтосьці расказвае за сталом і будзе расказваць. «Дзякуй Хрушчову! Гэта пры ім мы атрымалі асабістыя кухні, дзе можна было лаяць уладу», — з усмешкай паведамяць нам са сцэны. Інтымна, але па-дзіцячаму наіўна, з піянерскім запалам героі збіраюць доказы таму, добра ці дрэнна жылося за савецкім часам. Але спрачаюцца яны на кухнях. Бо радзіма — маці, дзядуля — Ленін, усе сваякі, усе homo soveticus. Спектакль як адна вялікая кухонная размова — экспрэсіўная, але вельмі лірычная, як і большасць адабраных для спектакля гісторый.
Меладраматычныя і настальгічныя ноткі дадаюць і песні, якія артысты выконваюць жыўцом: «Изгиб гитары желтой», «Прощание», «Товарищ песня», «Москва майская» (музычнае афармленне Дзяніса Фешчанкі). Што камуністычныя, што апазіцыйныя, яны нагадваюць: узорны камсамолец мог быць фанатам Высоцкага. Дэвізы часу сцёртыя — героі маршыруюць, як на парадах ці мітынгах, з белымі транспарантамі. Там, дзе павінны быць партрэты правадыроў і матывацыйныя лозунгі, ужо (альбо яшчэ) нічога няма. Ці значыць гэта, што можна напісаць сваю гісторыю?
Светлая будучыня сцвярджаецца фінальнай песняй, дзе на пытанне «Час сэканд?» — адказваюць: «Не!» Але... не тады ці не цяпер? Здавалася, на працягу ўсяго спектакля нам даводзілі, што «час сэканд-хэнд» — гэта стан, з якога нялёгка выходзіць. Мы сабраліся, як мовіла гераіня, «развітацца з савецкай будучыняй» і паспрабаваць «сумленна выслухаць усіх удзельнікаў сацыялістычнай драмы». Аднак рабіць гэтага чамусьці не хацелася. Хацелася яшчэ раз паслухаць песню пра «кипучую, могучую Москву» і камсамольцаў, уявіць Чырвоную плошчу, сувенірныя крамы, натоўпы турыстаў-кітайцаў каля іх… Паразмаўляць пра ўладу на кухні. Панастальгаваць. Але ці дзеля гэтага распачыналі гаворку пра развітанне?
Усцешна, што з надыходам вясны тэатр на чале з новым мастацкім кіраўніком Валерыем Анісенкам узяў курс на аднаўленне свайго жыцця. І ў гэтым сэнсе «Час сэканд-хэнд» — этапны спектакль.
Анастасія Васілевіч