Су­час­ны мас­тац­кі тэк­стыль

У ім пры­ма­лі ўдзел На­тал­ля Лі­соў­ская — да­цэнт ка­фед­ры ды­зай­ну і мо­ды Ві­цеб­ска­га дзяр­жаў­на­га тэх­на­ла­гіч­на­га ўні­вер­сі­тэ­та, мас­тач­ка тэк­сты­лю, са­ку­ра­тар­ка Рэ­спуб­лі­кан­скай вы­ста­вы «Зна­кі і шыф­ры»; Во­ль­га Рэ­дні­кі­на — стар­шы­ня сек­цыі тэк­сты­лю Бе­ла­рус­ка­га са­юза мас­та­коў, мас­тач­ка тэк­сты­лю, са­ку­ра­тар­ка вы­ста­вы «Зна­кі і шыф­ры»; Ле­анід Хо­ба­таў — на­мес­нік стар­шы­ні БСМ; Свят­ла­на Ба­ран­коў­ская — стар­шы­ня Ві­цеб­скай аб­лас­ной арга­ні­за­цыі БСМ, мас­тач­ка тэк­сты­лю; Ва­лян­ці­на Бар­тла­ва — пра­фе­сар ка­фед­ры кас­цю­ма і тэк­сты­лю Ака­дэ­міі мас­тац­тваў, мас­тач­ка тэк­сты­лю; Тац­ця­на Мак­ля­цо­ва — да­цэнт ка­фед­ры ды­зай­ну і мо­ды Ві­цеб­ска­га дзяр­жаў­на­га тэх­на­ла­гіч­на­га ўні­вер­сі­тэ­та, мас­тач­ка тэк­сты­лю; Ала Не­па­ча­ло­віч — да­цэнт ка­фед­ры на­род­на­га дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га мас­тац­тва Уні­вер­сі­тэ­та ку­ль­ту­ры, мас­тач­ка тэк­сты­лю; Хрыс­ці­на Вы­соц­кая — ма­гістр мас­тац­тваз­наў­ства, вы­клад­чы­ца ка­фед­ры кас­цю­ма і тэк­сты­лю БДАМ, мас­тач­ка тэк­сты­лю; Ксе­нія Ра­лін­ская — ма­гістр мас­тац­тва­знаў­ства, мас­тац­тваз­наў­ца га­ле­рэі «Мас­тац­тва». 

Ма­дэ­ра­тар Мі­хась Цы­бу­льс­кі — да­цэнт Ві­цеб­ска­га дзяр­жаў­на­га ўні­вер­сі­тэ­та імя Пят­ра Ма­шэ­ра­ва, кан­ды­дат мас­тац­тваз­наў­ства.

Свят­ла­на Ба­ран­коў­ская: Асэн­са­ваць раз­віц­цё бе­ла­рус­ка­га тэк­сты­лю ў сус­вет­ным кан­тэк­сце — да­во­лі ад­каз­ная і прэ­тэн­цы­ёзная за­ява, але ка­лі мы не бу­дзем ве­даць, дзе мы, то не бу­дзем раз­умець, ку­ды нам ру­хац­ца... Цу­доў­на, што ві­цеб­ская аб­лас­ная арга­ні­за­цыя БСМ і сек­цыя тэк­сты­лю ве­ль­мі шчы­ль­на су­пра­цоў­ні­ча­юць, вы­ні­кам ча­го і ста­ла сё­лет­няя вы­ста­ва. І яна не пер­шая. Ска­жу бо­льш: не­ка­лі ў ся­рэд­ня­веч­чы Фран­цыя за­да­ва­ла кі­ру­нак раз­віц­ця сус­вет­на­га тэк­сты­лю, па­зней гэ­тую фун­кцыю вы­кон­ва­ла Лодзь, якая і ця­пер з’яўля­ецца актыў­ным цэнт­рам. Што ж ты­чыц­ца Бе­ла­ру­сі, то тут та­кі цэнтр — Ві­цебск. І мы пад­ма­цоў­ва­ем ста­тус гэ­та­га го­ра­да як сап­раў­днай ку­ль­тур­най ста­лі­цы.

Тац­ця­на Мак­ля­цо­ва: Наш тэк­сты­ль­ны ды­зайн сён­ня на вы­со­кім уз­роў­ні... Існуе не­ка­ль­кі школ, але не­ль­га не зга­даць пра­бле­мы. Я ба­чу іх у тым, што гу­ль­нёй з ма­тэ­ры­ялам, тэх­на­ло­гі­ямі, тэх­ні­ка­мі, фак­ту­ра­мі мы пад­мя­ня­ем ідэю.

Свят­ла­на Ба­ран­коў­ская: Тац­ця­на ка­жа пра ідэю, кан­цэп­цыю тво­ра. Але сён­ня важ­на, каб у пра­цы ядна­лі­ся і ідэя, ча­ла­веч­насць, тэх­ні­ка, тэх­на­ло­гія, тра­ды­цыя. Гэ­та мы мо­жам на­зі­раць у ра­бо­тах экс­пе­ры­мен­та­ль­на­га тэк­сты­лю.

Мі­хась Цы­бу­льс­кі: Я не ду­маю, што так во­ль­на, лёг­ка і ка­тэ­га­рыч­на мож­на вы­зна­чаць асноў­ны век­тар раз­віц­ця су­час­на­га тэк­сты­лю. Да та­го ж у кож­на­га мас­та­ка свой шлях.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Так, у кож­на­га свой. І не вар­та з гэ­тым зма­гац­ца. Інакш мы ўсе бу­дзем ве­ль­мі па­добныя.

Ва­лян­ці­на Бар­тла­ва: Цу­доў­на, што ў вас на ча­ле аб­лас­ной арга­ні­за­цыі ста­іць тэк­сты­льш­чык, які шмат кла­по­ціц­ца пра лёс гэ­та­га мас­тац­тва. Акра­мя та­го, бы­ло ве­ль­мі хо­ра­ша ска­за­на, што Ві­цебск з’яўля­ецца цэн­трам тэк­сты­ль­на­га мас­тац­тва. Мы, мін­чу­кі, згод­ныя з гэ­тым. Але ёсць яшчэ пра­мыс­ло­вае мас­тац­тва, на яго вар­та звяр­нуць ува­гу, бо гэ­та тво­ры тэк­сты­лю, які­мі мы ка­рыс­та­емся кож­ны дзень.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Што ты­чыц­ца пра­мыс­ло­ва­га тэк­сты­лю, то ма­гу ска­заць: сён­ня бо­ль­шасць вы­твор­чых май­стэр­няў укам­плек­та­ва­ная на­шы­мі вы­пус­кні­ка­мі. Але на прад­пры­емствах у Ві­цеб­ску, Брэс­це, Грод­на пра­цу­юць не то­ль­кі мас­та­кі па спе­цы­яль­нас­ці «ткац­тва», але так­са­ма вы­пус­кні­кі ка­му­ні­ка­тыў­на­га ды­зай­ну, мас­тац­ка-гра­фіч­ных фа­ку­ль­тэ­таў. Не ха­пае са-

п­раў­дных пра­фе­сі­яна­лаў, і гэ­та пра­бле­ма ве­ль­мі сур’ёзная. Я вя­ду за­нят­кі на пер­шым кур­се і ба­чу, хто да нас ідзе, з кім мы бу­дзем пра­ца­ваць. Ча­му­сь­ці са­мыя та­ле­на­ві­тыя рвуц­ца на ма­дэ­ля­ван­не адзен­ня. Я су­ты­ка­юся і з іншай пра­бле­май. Сту­дэн­ты пры­хо­дзяць са спа­дзя­ван­ня­мі на­ву­чыц­ца і сур’ёзна за­ймац­ца твор­час­цю, як у пра­мыс­ло­вас­ці, так і ў мас­тац­кім тэк­сты­лі. Але ў на­шых ву­чэб­ных пла­нах ко­ль­касць га­дзін на спе­цы­яль­ныя прад­ме­ты істот­на ска­ра­ці­ла­ся. Ра­ней бы­ло 8 га­дзін жы­ва­пі­су, 8 га­дзін ма­люн­ка, а сён­ня ўсё па мі­ні­му­ме. Мы рых­ту­ем спе­цы­яліс­таў-тэк­сты­льш­чы­каў, а ў нас на вы­ву­чэн­не га­бе­ле­на­вых тэх­нік уся­го 34 га­дзі­ны на 5 га­доў і то­ль­кі ад­на пра­кты­ка. І гэ­тыя га­дзі­ны знік­лі б, ка­лі б я не зма­га­ла­ся... Усё астат­няе — камп’ютар, камп’ютар, камп’ютар... А тэк­сты­льш­чы­кі ўвесь час па­трэб­ныя. І пра­блем з раз­мер­ка­ван­нем у іх ня­ма. А ку­ды падзець ма­дэ­ль­ераў, мы не ве­да­ем...

Мі­хась Цы­бу­льс­кі: На прад­пры­емствах пра­цуе мно­га та­ле­на­ві­тых мас­та­коў, але што яны ро­бяць, што мы ба­чым у рэ­аль­нас­ці, ча­му так атрым­лі­ва­ецца? Ча­му пра­мыс­ло­вы тэк­стыль стаў та­кім?.. Мож­на спы­таць мас­та­коў пра­мыс­ло­вас­ці, і яны рас­ка­жуць, ча­го ад іх па­тра­бу­юць, што яны вы­му­ша­ны ра­біць, хто кі­руе пра­цэ­сам, ку­ды падзе­лі­ся мас­тац­кія са­ве­ты і чый «густ» аб­умоў­лі­вае вы­твор­часць. І та­ды вы зра­зу­ме­еце: пра­бле­мы на­ву­чан­ня, маг­чы­ма, не адзі­ныя. Але ж вер­нем­ся да мас­тац­ка­га тэк­сты­лю. Ён стаў ве­ль­мі раз­на­стай­ны па плас­тыч­ным ра­шэн­ні, тэх­ні­ках і тэх­на­ло­гі­ях вы­ка­нан­ня. На­ко­ль­кі гэ­та ўплы­вае на ха­рак­тар мас­тац­ка­га воб­ра­за?

Тац­ця­на Мак­ля­цо­ва: Сён­ня, як, зда­ецца, і ра­ней, гэ­та то­есна ўза­емаз­вя­за­ныя рэ­чы. XXI ста­год­дзе — час най­ноў­шых тэх­на­ло­гій. Іна­ва­цыі за­кра­ну­лі і тэк­стыль, за­бяс­пе­чыў­шы яго «інтэ­лек­там». Фак­ту­ра па­вер­хні тэк­сты­ль­на­га вы­ра­бу аказ­вае эстэ­тыч­нае ўздзе­янне на ча­ла­ве­ка і за­ймае важ­нае мес­ца ся­род срод­каў мас­тац­кай вы­раз­нас­ці — на­роў­ні з ко­ле­рам, кам­па­зі­цый­ным ра­шэн­нем і ма­тэ­ры­яла­мі. Рас­паў­сю­джа­ны экс­пе­ры­мен­ты з ма­тэ­ры­яла­мі, іх спа­лу­чэн­ні, што да­зва­ляе ства­раць аб’­екты, якія ня­суць у сва­ёй «ге­не­ты­цы» шма­туз­роў­не­вую ку­ль­тур­ную інфар­ма­цыю. Пры гэ­тым су­час­ны тэк­стыль — перш за ўсё кан­цэп­ту­аль­ная ідэя. Але ні­якая ідэя не мо­жа існа­ваць, ка­лі не бу­дзе, на­прык­лад, уда­ла­га ко­ле­ра­ва­га ра­шэн­ня, улі­ку гіс­та­рыч­на­га во­пы­ту, вы­пра­ца­ва­на­га ча­ла­вец­твам.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Для нас ве­ль­мі важ­на ўяў­ляць, як вы­гля­дае га­бе­лен у ку­ль­тур­най пра­сто­ры Бе­ла­ру­сі апош­ніх га­доў. Хто бу­дзе за­ймац­ца тэк­сты­лем за­ўтра, хто бу­дзе пі­саць пра ўні­ка­ль­насць гэ­тай з’явы? У Бе­ла­рус­кім са­юзе мас­та­коў нас кры­ху бо­льш за 40 ча­ла­век, ні­бы ня­шмат, але ко­ль­кі зроб­ле­на за апош­ні час гэ­тай ма­ле­нь­кай гру­пай апан­та­ных лю­дзей. У га­бе­ле­не сён­ня за­ста­лі­ся то­ль­кі тыя, хто лю­бяць гэ­тую спра­ву і цал­кам ад­да­дзе­ны ёй. Мне ха­це­ла­ся б за­клі­каць бе­ла­рус­кіх мас­тац­тваз­наў­цаў да бо­ль­шай ува­гі, да ана­лі­зу мас­тац­кай пра­кты­кі тэк­сты­лю.

Сю­жэ­ты, ма­ты­вы, воб­ра­зы, якія вы­ка­рыс­тоў­ва­юць мас­та­кі стан­ко­ва­га га­бе­ле­ну, са­мыя роз­ныя — фа­льк­лор­ныя, лі­та­ра­тур­ныя, гіс­та­рыч­ныя, арха­іка... Адзна­чу і бе­раж­лі­вае стаў­лен­не да спад­чы­ны. Мас­та­коў тэк­сты­лю, на­прык­лад, ці­ка­вяць пра­бле­мы су­час­най трак­тоў­кі на­род­на­га арна­мен­ту як шмат­знач­на­га сім­ва­ла. Пе­ра­асэн­са­ван­не ку­ль­тур­най спад­чы­ны ад­бы­ва­ецца за кошт вы­ка­рыс­тан­ня раз­на­стай­ных тэх­на­ло­гій і ма­тэ­ры­ялаў, як тра­ды­цый­ных, так і не­тра­ды­цый­ных — на­прык­лад, ме­та­ніт, лю­рэкс, джынс, дрэ­ва, шкло, ке­ра­мі­ка, сі­заль, дрот, па­пе­ра... Сён­ня ў тэк­сты­лі акту­аль­ны ля­мец, пэч­ворк, арт-аб’ект... Гэ­та да­па­ма­гае вы­явіць на­цы­яна­ль­ную ад­мет­насць і экс­пе­ры­мен­та­ль­ны ха­рак­тар тво­раў. Да­рэ­чы, на на­шай вы­ста­ве пад­обных ра­бот шмат.

На фес­ты­ва­лі «Сла­вян­скі ба­зар у Ві­цеб­ску» бе­ла­рус­кія мас­та­кі тэк­сты­лю не­адной­чы ла­дзі­лі вы­ста­вы га­бе­ле­ну. Пра­ве­дзе­на не­ка­ль­кі тэк­сты­ль­ных пле­нэ­раў. Мож­на пе­ра­лі­чыць шэ­раг знач­ных гру­па­вых і пер­са­на­ль­ных вы­стаў у Мін­ску і Ві­цеб­ску за апош­нія 10-15 га­доў. Ці­ка­вы так­са­ма і во­пыт вы­ста­вы-кон­кур­су «Арт-се­сія», на якім быў раз­дзел мас­тац­ка­га тэк­сты­лю. Сту­дэн­ты рых­та­ва­лі­ся да яго за­га­дзя і з за­да­ва­ль­нен­нем пры­ма­лі ўдзел. Маг­чы­ма, я не­шта не па­лі­чы­ла, не на­зва­ла...

Мі­хась Цы­бу­льс­кі: Хо­чац­ца падзя­ка­ваць вам, На­тал­ля, за тую вя­лі­кую пра­цу ў га­лі­не па­пу­ля­ры­за­цыі мас­тац­тва бе­ла­рус­ка­га тэк­сты­лю, якую вы ро­бі­це, і не то­ль­кі ў Ві­цеб­ску. А для пры­сут­ных адзна­чу: На­тал­ля Лі­соў­ская не про­ста ку­ра­тар­ка ці ка­арды­на­тар­ка пра­ктыч­на ўсіх пра­ектаў з бе­ла­рус­кім тэк­сты­лем, што ла­дзяц­ца на ві­цеб­скай зям­лі, а ча­сам і ў за­меж­жы. Яна ад­на з тых, хто ста­яў ля вы­то­каў вя­до­май ві­цеб­скай шко­лы га­бе­ле­на, тэк­сты­лю, шко­лы, якую ўсе цу­доў­на ве­да­юць і якая ад­роз­ні­ва­ецца ад мін­скай. Усё тое, што мы ма­ем у Ві­цеб­ску, здзей­сне­на най­перш яе ўлас­ны­мі на­ма­ган­ня­мі.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Я лі­чу вя­лі­кай на­шай агу­ль­най уда­чай вы­дан­не аль­бо­ма «Бе­ла­рус­кі га­бе­лен», пра які мы ма­ры­лі 20 га­доў. Ся­род мас­та­коў там 13 вы­пус­кні­коў на­шай ка­фед­ры. Да­рэ­чы, мы пад­рых­та­ва­лі да вы­дан­ня і ка­та­лог ві­цеб­ска­га мас­тац­ка­га тэк­сты­лю, але ўжо чац­вёр­ты год вы­даць не мо­жам… А ў блі­жэй­шай да нас Лат­віі пра­ктыч­на кож­ны мас­тац­кі тэк­сты­ль­ны пра­ект за­вяр­ша­ецца ка­та­ло­гам. На­стаў час уз­няць пы­тан­не і пра ства­рэн­не Бе­ла­рус­ка­га му­зея дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га мас­тац­тва, пра фар­ма­ван­не і сіс­тэ­ма­ты­за­цыю ка­лек­цый цэ­ла­га па­ка­лен­ня мас­та­коў тэк­сты­лю, як са­вец­ка­га ча­су, так і су­час­нас­ці. Я пе­ра­ка­на­ная: дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­ное мас­тац­тва мож­на лі­чыць ві­зіт­най кар­ткай кра­іны.

Ала Не­па­ча­ло­віч: Сён­ня на­ват сту­дэн­ты мо­гуць удзе­ль­ні­чаць у вы­ста­вах раз­ам з пра­фе­сі­яна­ла­мі, ёсць на­мі­на­цыя «дэ­бют». А ў свой час мы і ўя­віць не маг­лі, што мо­ла­дзі мож­на пры­маць удзел у рэ­спуб­лі­кан­скай вы­ста­ве. Ад­ной­чы нам пры­йшла ідэя зла­дзіць экс­па­зі­цыю пра­фе­сій­ных і ма­ла­дых мас­та­коў. Тэк­стыль і ке­ра­мі­ка пад на­звай «Ца­ца ёсць ца­ца». Бы­ло пры­емна — вы­ста­ві­ла­ся Во­ль­га Рэ­дні­кі­на. Гэ­та быў сво­еа­саб­лі­вы штур­шок для мно­гіх ма­ла­дых мас­та­коў тэк­сты­лю. А да­лей уз­нік­ла жа­дан­не зра­біць вы­ста­ву на «Сла­вян­скім ба­за­ры» ў 2011 го­дзе, так і з’яві­ла­ся «Ка­ля­ро­вая ніз­ка». На­шы тэк­сты­ль­ныя вы­ста­вы за­ці­ка­ві­лі і прад­стаў­ні­коў Мі­ніс­тэр­ства за­меж­ных спраў. Не­ка­ль­кі пра­ектаў па­чы­на­лі­ся ў вы­ста­вач­най пра­сто­ры МЗС, а по­тым пра­цяг­ва­лі­ся ў Поль­шчы, Сер­біі, Гер­ма­ніі, Літ­ве… Нас за­пра­сі­лі на­ват на між­на­род­ны фес­ты­валь у ПАР. Вы­ста­вы ме­лі рэ­за­нанс. У іншых кра­інах уба­чы­лі, што на Бе­ла­ру­сі ёсць свой тэк­стыль — зу­сім не пад­обны да не­ча­га інша­га. Так на гра­мад­скіх па­чат­ках, без якой бы то ні бы­ло фі­нан­са­вай пад­трым­кі, ра­бі­лі­ся вы­ста­вы. Як ка­жуць, праз вя­лі­кую лю­боў да мас­тац­тва…

Хрыс­ці­на Вы­соц­кая: Бе­ла­рус­кі тэк­стыль, як ужо адзна­ча­ла­ся, важ­на раз­гля­даць у еўра­пей­скім кан­тэк­сце. Так, мне да­вя­ло­ся па­бы­ваць на экс­па­зі­цыі пра­фе­сій­на­га мас­тац­ка­га ткац­тва, XV Між­на­род­ным тры­ена­ле тэк­сты­лю ле­тась у Ло­дзі. Тра­піць на вы­ста­ву і ўба­чыць тэк­стыль не­пас­рэд­на ў інтэр’еры, экс­па­зі­цыю ў пра­сто­ры, а не на фо­та­здым­ках у ка­та­ло­гу, — зу­сім іншыя ўра­жан­ні. Тым бо­льш што там бы­лі прад­стаў­ле­ны ўсе кі­рун­кі.

Мі­хась Цы­бу­льс­кі: Ужо ка­то­ры год я за­даю са­бе пы­тан­не: а ча­му там ня­ма бе­ла­рус­кіх мас­та­коў? Бо гэ­та, на­ко­ль­кі я ве­даю, ве­ль­мі прэс­тыж­ная вы­ста­ва. Па­сля та­го як у 1995 го­дзе ў швей­цар­скай Ла­за­не пе­ра­ста­ла пра­во­дзіц­ца Між­на­род­нае тэк­сты­ль­нае бі­ена­ле, Лодзь па­ча­ла ад­ыгры­ваць вя­ду­чую ро­лю.

Хрыс­ці­на Вы­соц­кая: Так, між­на­род­нае тры­ена­ле тэк­сты­лю ў Ло­дзі з’яў­ля­ецца ад­ной з най­ста­рэй­шых вы­стаў у све­це, а з 1975 го­да ўяў­ляе з ся­бе вы­ста­ву-кон­курс. Асноў­нае фар­ма­ль­нае па­тра­ба­ван­не арга­ні­за­та­раў да мас­та­коў — вы­ка­нан­не тво­ра ў тэк­сты­ль­ных і ка­ля­тэк­сты­ль­ных тэх­ні­ках. Яго па­мер не па­ві­нен пе­ра­вы­шаць 300х300х300, ва­га да 100 кг. Умо­вы не то­ль­кі не аб­мя­жоў­ва­юць аўта­раў у вы­ба­ры кан­цэп­цыі, плас­тыч­най фор­мы і тэх­ні­кі вы­ка­нан­ня, але і за­ахвоч­ва­юць увя­дзен­не на­ва­цый і ўні­ка­ль­ных пад­ыхо­даў. Што ж да­ты­чыц­ца не­пас­рэд­на экс­па­зі­цыі пят­нац­ца­та­га тры­ена­ле, то тут бы­лі прад­стаў­ле­ны плос­кас­ныя, рэ­ль­ефныя і аб’­ёмныя тво­ры. Вя­лі­кая ўва­га над­ава­ла­ся аб’­ёмна-пра­сто­ра­вым інста­ля­цы­ям і тэк­сты­ль­най ску­льп­ту­ры. Дэ­ман­стра­ва­лі­ся пра­цы, вы­ка­на­ныя як у кла­січ­ных тэх­ні­ках (ткац­тва, гафт, аплі­ка­цыя, лям­ца­ван­не, раз­ма­лёў­ка, мак­ра­мэ і іншыя), так і з ужы­ван­нем су­час­ных тэх­на­ло­гій (жа­кар­да­вае ткац­тва, ма­шын­ная вы­шыў­ка…).

Мно­гія аўта­ры ўклю­ча­юць у свае тво­ры асам­бля­жы з роз­ных прад­ме­таў по­бы­ту ці іх асоб­ных эле­мен­таў. Мас­та­кі ўво­дзяць у тэк­сты­ль­ныя па­лот­ны ча­сам да­лё­ка не тэк­сты­ль­ныя ма­тэ­ры­ялы. Раз­ам з тым мас­тац­кае ткац­тва скла­да­ла на зга­да­ным тры­ена­ле асаб­лі­вую гру­пу ра­бот. Уво­гу­ле га­бе­ле­на­вае ткац­тва за­йма­ла ў экс­па­зі­цыі вы­ста­вы 2016 го­да ўстой­лі­вую па­зі­цыю. Мас­та­кі за­хоў­ва­юць кла­січ­ныя тра­ды­цыі вы­ка­нан­ня тка­ных па­лот­наў, уво­дзя­чы ў іх су­час­ныя тэ­мы і вы­яўлен­чую мо­ву.

Ксе­нія Ра­лін­ская: Я ха­це­ла б звяр­нуць ва­шу ўва­гу на лям­ца­ван­не і яго па­пу­ляр­насць у мас­тац­кім тэк­сты­лі. Ля­мец — адзін з най­ста­ра­жыт­ней­шых і рас­паў­сю­джа­ных ма­тэ­ры­ялаў у мно­гіх на­ро­даў. Але ў XX ста­год­дзі лям­ца­ван­не па­чы­нае жыць са­ма­стой­ным жыц­цём і ста­но­віц­ца га­лі­ной пра­фе­сій­най твор­час­ці. Сён­ня існуе аса­цы­яцыя, якая ста­віць за мэ­ту за­ха­ван­не тра­ды­цый­ных і па­шы­рэн­не но­вых ме­та­даў мас­тац­тва лям­ца­ван­ня. Раз на два га­ды пра­во­дзяц­ца з’ез­ды і вы­ста­вы па аб­ме­не во­пы­там, пра­хо­дзяць сус­трэ­чы, між­на­род­ныя сім­по­зі­умы і се­мі­на­ры, якія су­пра­ва­джа­юцца вы­ста­ва­мі і май­стар-кла­са­мі. Ад­бы­ва­ецца актыў­нае ўза­ема­дзе­янне ў экс­пе­ры­мен­та­ль­ных пра­цэ­сах мас­та­коў і ды­зай­не­раў з роз­ных кра­ін. Апош­няй та­кой падзе­яй бы­ло ку­ль­тур­на-ад­ука­цый­нае ме­рап­ры­емства «Feltrosa 2017», арга­ні­за­ва­нае ў Іта­ліі, у го­ра­дзе На­ца­на. У ім бра­ла ўдзел і бе­ла­рус­кая мас­тач­ка Аляк­сан­дра Гі­рас.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Сап­раў­ды, на­шы твор­цы дзя­ку­ючы швед­скай мас­тач­цы па лям­цы Гу­ні­ле Шо­берг ад­кры­лі для ся­бе ў ХХІ ста­год­дзі но­вую эстэ­тыч­ную пры­га­жосць гэ­та­га ма­тэ­ры­ялу. І шмат­гран­насць яго маг­чы­мас­цяў як у вы­ка­нан­ні аб’­ёмна-пра­сто­ра­вых кам­па­зі­цый, так і ў ства­рэн­ні не­вя­лі­кіх дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­ных вы­ра­баў, у афар­млен­ні інтэ­р’е­ру.

Ксе­нія Ра­лін­ская: Ля­мец усё час­цей ста­но­віц­ца ма­тэ­ры­ялам для не­тра­ды­цый­ных рэ­чаў. Спе­цы­фі­ка гэ­та­га мас­тац­тва ў Бе­ла­ру­сі ў тым, што май­стры шмат экс­пе­ры­мен­ту­юць, спа­лу­ча­юць роз­ныя тэх­ніч­ныя спо­са­бы ка­чан­ня і пры­ёмы арна­мен­та­цыі. Твор­часць бе­ла­рус­кіх мас­та­коў тэк­сты­лю кан­цэп­ту­аль­на­га кі­рун­ку ўяў­ляе з ся­бе хут­чэй не эма­цый­нае, а інтэ­лек­ту­аль­нае асэн­са­ван­не яко­га-не­будзь прад­ме­та, з’я­вы ці пра­цэ­су і мо­жа мець лю­бую фор­му. Маг­чы­ма, з ча­сам вы­ні­кі по­шу­ку но­вых срод­каў вы­раз­нас­ці без стра­ты на­ту­ра­ль­ных улас­ці­вас­цяў ма­тэ­ры­ялаў змо­гуць стаць ад­мет­най асаб­лі­вас­цю гэ­та­га ві­ду мас­тац­тва ў ХХІ ста­год­дзі. Бо сін­тэз тра­ды­цый і на­ва­цый у ад­но­ль­ка­вай ме­ры да­зва­ляе вы­явіць як інды­ві­ду­аль­насць аўта­ра, так і цес­ную су­вязь на­цы­яна­ль­ных ры­саў з агу­ль­на­ку­ль­тур­ным ру­хам.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Існуе яшчэ ад­на пра­бле­ма: не­ка­то­рыя кі­раў­ні­кі прад­пры­емстваў ад­кры­та за­яўля­юць пра тое, што мас­та­кі лю­бы кап­рыз га­то­вы вы­ка­наць. І гэ­та не пры­ват­ны вы­па­дак, гэ­та тэн­дэн­цыя. Тыя мас­тац­кія са­ве­ты, дзе бы­лі пра­фе­сій­ныя мас­та­кі і якія існа­ва­лі ў Мін­ску, знік­лі. Сён­ня ў нас чы­ноў­ні­кі, эка­на­міс­ты, інжы­не­ры вы­ра­ша­юць, які ма­лю­нак за­пус­ціць у вы­твор­часць 

Мі­хась Цы­бу­льс­кі: Ды аўтар­скіх тво­раў, на­прык­лад, амаль што не ста­ла.

На­тал­ля Лі­соў­ская: Яшчэ ад­на пра­бле­ма — як на­ву­чан­ня, так і твор­час­ці — «спам­поў­ван­не» з Інтэр­нэ­ту, кам­пі­ля­цыі… Я сто­ль­кі сіл тра­чу ў ася­род­дзі сту­дэн­таў, каб сфар­ма­ваць іх густ, а што яны ба­чаць, ка­лі пры­хо­дзяць на вы­твор­часць? Без­гус­тоў­шчы­ну. Да­тыч­на пад­рых­тоў­кі сту­дэн­таў: не­ка­то­рыя з іх, раз­уме­ючы пэў­ную бес­пер­спек­тыў­насць сва­іх вы­сіл­каў, пе­ра­во­дзяц­ца ў мас­тац­кія ака­дэ­міі Поль­шчы, Чэ­хіі. Пры­чым гэ­та звы­чай­на леп­шыя сту­дэн­ты, якія за­йма­юць не­йкія мес­цы ў кон­кур­сах і якіх за­меж­ныя на­ву­ча­ль­ныя ўста­но­вы бя­руць на­ват пе­ра­во­дам…

Ала Не­па­ча­ло­віч: У нас у БДУ­КіМ так­са­ма ёсць пра­бле­мы. Тэк­стыль па­куль на­бі­ра­ем, але час­цей аб­іту­ры­енты ідуць на раз­ма­лёў­ку. І гэ­та не дзіў­на: сту­дэн­ты раз­бэш­ча­ныя пры­ця­га­ль­най лёг­кас­цю вы­ка­нан­ня. Яны ве­да­юць, што за тры дні рас­пі­шуць ма­ля­ван­ку і спа­кой­на атры­ма­юць дып­лом. А мае за стан­ка­мі ме­ся­ца­мі пра­цу­юць над тэк­сты­ль­ным тво­рам…

Ва­лян­ці­на Бар­тла­ва: Ужо два га­ды ня­ма на­бо­ру на тэк­стыль… Ка­лі я пра­ца­ва­ла за­гад­чы­цай ка­фед­ры, то про­ста ха­дзі­ла да рэ­кта­ра і пе­ра­кон­ва­ла ў тым, што як бы там ні бы­ло з раз­мер­ка­ван­нем, по­пы­там, але мы па­він­ны ўтры­маць гэ­тую спе­цы­яль­насць. Мы пра­фе­сі­яна­лы-энту­зі­ясты сва­ёй спра­вы, і мно­гае тры­ма­ецца на нас з ва­мі. Прой­дзе пяць га­доў, і ні­ко­га не бу­дзе… Але акра­мя за­хап­ля­ль­на­га экс­пе­ры­мен­та­ль­на­га тэк­сты­лю ёсць яшчэ і дзяр­жаў­ныя прад­пры­емствы, якія па­тра­бу­юць спе­цы­яліс­таў. Му­сіць быць дзяр­жаў­ная пра­гра­ма. Мы па­він­ны аб’яднаць на­шы на­ма­ган­ні. «Круг­лы стол» му­сіць стаць пад­ста­вай для рас­пра­цоў­кі та­кой пра­гра­мы. Мы па­він­ны за­ха­ваць тра­ды­цыі і спе­цы­яль­нас­ці.

Свят­ла­на Ба­ран­коў­ская: Так, сап­раў­ды, мы мо­жам ад імя БСМ і вы­клад­чы­каў шэ­ра­гу на­ву­ча­ль­ных уста­ноў звяр­нуц­ца да ўсіх ад­каз­ных асоб. Але важ­на і са­мім пра­па­ган­да­ваць мас­тац­тва тэк­сты­лю. Ства­раць леп­шыя га­бе­ле­ны і экс­па­на­ваць іх у леп­шых за­лах кра­іны.

Ле­анід Хо­ба­таў: Да­зво­ль­це лі­та­ра­ль­на не­ка­ль­кі раз­ва­жан­няў, як ка­жуць, «звон­ку». Мне пад­аец­ца, што акцэнт на за­ха­ван­ні тра­ды­цый ра­біць трэ­ба. Але пры гэ­тым не­абход­на ства­рыць умо­вы для та­го, каб пра­ектнае і кан­цэп­ту­аль­нае мыс­лен­не зна­хо­дзі­ла сваё мес­ца на вы­ста­вах. Інакш, ка­лі мы «пра­ся­дзем» у гэ­тай час­тцы, мо­ладзь тым бо­льш не по­йдзе ў та­кія ВНУ і на та­кія спе­цы­яль­нас­ці. А зра­біць прэс­тыж­ным дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­ное мас­тац­тва мож­на за кошт су­час­ных кан­цэп­таў. Мас­тац­тва сён­ня ўжо не на­сто­ль­кі цэ­ха­вае, як гэ­та бы­ло ра­ней. Мно­гія ця­пер не да кан­ца раз­уме­юць на­ват сэнс сло­ва «пры­клад­ное». Ды і сло­ва «дэ­ка­ра­тыў­нае» не ад­люс­троў­вае сут­насць раз­гля­да­ных на­мі форм. Усё гэ­та трэ­ба ацэ­нь­ваць у плос­кас­ці мас­тац­тва ўво­гу­ле.

На­тал­ля Лі­соў­ская: На­конт пры­клад­но­га ха­рак­та­ру мас­тац­тва тэк­сты­лю я не зу­сім згод­на. Та­кі тэр­мін існуе і ад­но­сіц­ца да мас­та­коў тэк­сты­лю, якія за­йма­юцца афар­млен­нем інтэр’ераў. Яны пра­цу­юць з роз­ны­мі ма­тэ­ры­яла­мі. Гэ­та аб’екты, інста­ля­цыі, ба­ты­кі, ля­мец, тэк­сты­ль­ныя кам­па­зі­цыі…

Тац­ця­на Мак­ля­цо­ва: Пра­цу­ючы са сту­дэн­та­мі, я ад­на­знач­на пе­ра­ка­на­ла­ся, што мо­ладзь не по­йдзе то­ль­кі на тра­ды­цый­ны ма­ну­мен­та­ль­ны тэк­стыль.

Ала Не­па­ча­ло­віч: Але мы вя­дзем га­вор­ку не пра на­род­ныя ра­мёс­твы. Тра­ды­цыя па­він­на быць унут­ры. У лю­бым вы­пад­ку за­да­ча шко­лы — спрыяць тра­ды­цыі. Трэ­ба ву­чыць мас­тац­тву вы­ка­нан­ня, а не пад­трым­лі­ваць гэ­тыя «ба­бу­лі­ны руч­кі», якія мы ба­чым ча­сам на вы­ста­вах. Трэ­ба ву­чыць пра­фе­сій­на­му мыс­лен­ню. Да­ваць ака­дэ­міч­ныя асно­вы. А да­лей раз­ві­вай­це­ся як хо­ча­це.