 |
| У.Васюк. Праз дваццаць гадоў. Папера, аловак. 2007. |
Графічныя лісты Уладзіміра Васюка і керамічныя творы Тамары Васюк мастацтвазнаўцы вось ужо шмат гадоў стала адносяць да архаікі. Гэты накірунак відавочна валадарыць у іх творах, прадстаўленых на выставе «У згодзе з прасторай», што адбылася ў Нацыянальным мастацкім музеі.
Хто пяршынствуе ў гэтым саюзе, які шмат гадоў з’яўляецца не толькі мастацкім, але і сямейным, сказаць складана. Кожны з творцаў мае свой адметны стыль, манеру, пластыку, яскрава выяўленую тэматыку. Кожны сам па сабе -- яркая асоба ў мастакоўскім асяродку. Але пры гэтым ёсць тое, што аб’ядноўвае ўсе іх сумесныя выставы, надае ім духоўную цэласнасць, -- беражлівыя адносіны да мастацкай спадчыны і яе асацыятыўна-метафарычнае пераасэнсаванне.
Іх творчасць адначасова дыхае і наіўнасцю, і амаль прастадушнай адкрытасцю, і таямніцай, і загадкай -- тым, што звяртае і мастака, і гледача да глыбіняў старажытнай міфалогіі. Але справа тут, відавочна, не ў аўтэнтычнасці форм і не ва ўтварэнні на іх аснове новых. Тут іншыя арыенціры. Гэта ў пэўнай ступені звязана з магіяй, душой і, безумоўна, рэальнасцю, бо, урэшце, усе ўвасобленыя ў творах вобразы адлюстроўваюць нашы ўяўленні і ўражанні ад навакольнага асяроддзя.
 |
| Т.Васюк. Пчаліныя хаткі. Шамот, солі, метал. 2004. |
Т.Васюк даўно ўжо развіталася з камернасцю керамікі, яе прывязанасцю да функцыі, да практычнай карысці так званага «дэкаратыўнага мастацтва». Яе творчасць пераадольвае звыклае прызначэнне дэкаратыўнага накірунку -- абслугоўваць побыт і ў той жа час не застаецца станковым «мастацтвам малых форм», замкнёным у вузкіх, чыста фармальна-эстэцкіх задачах. Пры гэтым мастачка вяртаецца і да напаўзабытых старажытных каранёў, бо сам ганчарны круг нагадвае пра бесперапынны рух вечнасці, пра кругазварот касмічных цыклаў і прыродных стыхій. У першапачатковым выглядзе нават просты бытавы керамічны сасуд быў малой мадэллю космасу-універсуму, таму і арнамент на ім з’яўляўся не толькі аздабленнем, але меў знакавую і інфарматыўную сілу.
учаснаму мастаку, каб абудзіць у кераміцы з традыцыйнымі ганчарнымі «генамі» глыбінную, родавую памяць, даводзіцца яе на гэта правакаваць. Напрыклад, надзяліць нязвыклымі якасцямі, ператварыць у фігуратыўную скульптуру або арт-аб’ект найноўшага станковага мастацтва. Адбываецца гэта праз прыглушэнне прадметных уласцівасцей і дэкаратыўна-прыкладных задач традыцыйнага керамічнага вырабу. Можна завастрыць знакава-сімвалічны пачатак твора, скарыстаць незвычайныя тэхнічныя навацыі ў матэрыяле, фактуры і г.д. Т.Васюк выкарыстоўвае ўсе магчымыя стратэгіі адначасова, імкнецца ў ідэале прывесці іх да сінтэзу, каб нагадаць, што мэты аздаблення жыцця і стварэння міфаў не супярэчаць адна адной. Фармальныя пластычныя задачы могуць нараджаць нечаканыя для самога аўтара новыя сэнсавыя пласты і ўваскрашаць вельмі старажытныя паняцці.
Кераміка для Т.Васюк -- сфера эксперыментальных распрацовак, лабараторыя парадаксальнага сінтэзу. Яна збліжаецца з мовай і пластыкай скульптуры, калі мастачка звяртаецца да магіі аб’ёмных «ажылых» выяў. Іх можна аб’яднаць у групу паводле пэўных рыс падабенства: умоўныя формы дазваляюць пазнаваць фігуры жывых персанажаў -- людзей, бостваў, жывёл, што набываюць нейкую астральную загадкавасць. Як тут не згадаць старажытныя ўяўленні пра неадушаўлёныя прадметы, якія ўтрымлівалі ўнутры сябе нябачных духаў.
 |
| У.Васюк. Кампазіцыя ІІ. З серыі «Прывіды маёй малой радзімы» Папера, аловак. 1996. |
Адчуваецца ў творах Т.Васюк і блізкасць з графікай -- праз шматлікія проразі, «гравюрную» сетку штрыхоў, што ажыўляюць паверхню, упрыгожваюць яе накшталт пергаменту, клінапісу або іншых старажытных носьбітаў тэксту. Адразу згадваюцца пісьмёны архаікі -- першабытныя ідэаграмы, мудрагелістыя каліграмы літарнага спляцення, якія арганічна аздабляюць і старажытныя, і сучасныя керамічныя работы.
Форма ў яе творах, надзеленых абстрактна-пластычнай фармальнаай прыгажосцю, не пазбаўляецца практычнага і дэкаратыўнага прызначэння. Рэч, якая пры гэтым набывае стылізаваную ўмоўнасць і аддаляецца ад сваёй прадметнай ролі, становіцца знакам. Але і сімвалічнасць знака ахвотна ажыўляецца, калі ператвараецца ў фантастычную істоту або іншы персанаж. Знак лёгка пераходзіць у выяву, фігуру, скульптуру -- падобна да старажытных твораў мастацтва, якія спалучалі ў сабе абстрактнасць сімвала з дакладнасцю вобразнага «вымыслу».
Тэму архаікі натуральна і нязмушана працягвае ў сваіх творах і У.Васюк, які сёння больш вядомы ў краіне і за яе межамі не як выпускнік аддзялення керамікі, а як выдатны плакатыст, мастак-графік. Яго вытанчаныя алоўкавыя малюнкі -- падарожжа па рэальных і метафізічных часавых прасторах. Тэма самаідэнтыфікацыі, самаспазнання ідзе праз усю творчасць мастака. Ён прыслухоўваецца да ўсяго, што захавала наша зямля. Але было б няправільна лічыць мастака толькі сузіральнікам. Рэальныя археалагічныя і ландшафтныя ўражанні кладуцца ў аснову яго заглыбленых мастацкіх рэканструкцый.
На гэтым асноўваецца лаканічнасць і пластычная выразнасць малюнкаў У.Васюка. З дапамогай тонкіх ліній ён стварае ўражанне фактурнасці паперы, якая перадае такім чынам магутныя пласты гістарычных асацыяцый. Тэма архаікі гучыць у яго серыях праз выразна выяўленыя сілавыя лініі старажытных эпох, якія прабіваюцца ў наш час і нашу свядомасць. Што даказвае: Уладзімір Васюк, без сумнення, чалавек яркага асацыятыўнага мыслення.
Героі яго лістоў здаюцца вартаўнікамі таямніцы, захавальнікамі чагосьці нявыяўленага прагматычнай свядомасцю сучаснага чалавека, паказваюць на іншы, невядомы нам бок быцця. Прастора і лінія, паверхня і форма ў іх спалучэннях і матэрыяльнай рэчыўнасці выяўляюць метафізічнасць быцця, становяцца пластычнымі шыфрамі старажытных эпох. Пры гэтым мастак імкнецца да таго, каб кожная абстрактная ідэя пры канкрэтным увасабленні станавілася пачуццёва і эмацыянальна даступнай.Ва ўсіх работах У.Васюка прысутнічае яскрава выяўленая характэрная аўтарская інтанацыя, асаблівая ўпэўненасць кампазіцыйнага ладу, унутраная строгасць, адчуванне гісторыі, працягласці часу. Усё гэта сведчыць пра цэласнасць мастацкага свету аўтара. У сваім падарожжы па часе і прасторы У.Васюк не разгублены вандроўнік, а сапраўдны творца ў росквіце сталага майстэрства і духоўных сіл.Невыпадкова на срэбна-шэрым фоне, як на вечаровых нябёсах, узнікае сузор’е невялікіх, але заўважных касмічных знакаў-форм, знакаў-целаў. Гэта старажытныя салярныя або астральныя знакі -- іх сучасныя аўтарскія трансфармацыі і варыяцыі, якія не парываюць з чарадзействам першапачатковых архетыпаў. Так і павінна адбывацца: архетып жыве толькі тады, калі пераўвасабляецца і змяняецца наноў, заўжды па-рознаму ўзнікае на мяжы вядомасці -- невядомасці.
Работы Уладзіміра і Тамары Васюкоў сапраўды існуюць у згодзе. Арнаменты на керамічных вырабах падобныя да графічнага пісьма -- як архе-лісты рукатворных ідэаграм. У іх творах фігуры і формы -- не выяўленчыя, а асацыятыўныя. Іх канфігурацыі, «радкі», свайго кшталту працэсіі, сабраныя ў шэрагі знакі гістарычнай памяці -- меткі на шляху шукальніка навізны, мастака-наватара. Аднаўленне сувязі часоў, вяртанне архетыпаў архаікі адбываецца сёння ўжо за парогам «сучаснасці» ў новым стагоддзі і на новым вітку.
Наталля ШАРАНГОВІЧ