Ка­ва­лак мо­ра

№ 6 (411) 01.06.2017 - 30.06.2017 г

«Жоў­ты за­яц» у На­цы­яна­ль­ным цэн­тры су­час­ных мас­тац­тваў
Цыт­ры­на­вая коф­тач­ка лад­на аб­цяг­вае це­ла, чор­ная спад­ні­ца-па­чак. Пры­го­жая блан­дын­ка то іграе на бліс­ку­чым аран­жа­вым ба­ра­ба­не, то маў­клі­ва раз­мот­вае цэ­ла­фан, пры­хоп­ле­ны з са­бой: сю­ды-ту­ды — і так не пад­аба­ецца, і гэ­так… «Я так ма­ры­ла жыць ка­ля мо­ра», — ска­жа яна, ка­лі, на­рэш­це, кі­не «гу­ляц­ца».

Вось усё і зра­зу­ме­ла: тып ге­ра­іні — ле­ту­цен­ні­ца. Але хі­ба мы не та­кія? Кож­ны з нас ства­рае свой аса­біс­ты не­дак­ра­на­ль­ны свет, дзе кам­фор­тна існа­ваць. Іншыя лі­чаць яго дзіў­ным і не­да­рэч­ным ці, на­адва­рот, звы­чай­ным і бліз­кім. Пра межы на­рма­ль­нас­ці і не­нар­ма­ль­нас­ці гэ­та­га ўнут­ра­на­га ка­вал­ка мо­ра, ля яко­га ма­рыц­ца жыць, — спек­такль «Жоў­ты за­яц», чый гас­тро­ль­ны па­каз ад­быў­ся ў Мін­ску.

Рэ­жы­сёр Дзя­ніс Фё­да­раў раз­ам з не­вя­лі­кім ка­лек­ты­вам акцё­раў, аб’ядна­ных на­звай «На­суп­раць», актыў­на рэ­алі­зуе ці­ка­выя тэ­атра­ль­ныя пра­екты ў Брэс­це. Гле­да­чу пра­па­ноў­ва­ецца да­стат­ко­ва но­вы фар­мат тэ­атра: у асноў­ным гэ­та сцэ­ніч­ныя чы­тан­ні п’ес і сціп­лыя па фор­ме, але яркія па вы­раз­ных срод­ках па­ста­ноў­кі. Так, на­прык­лад, у рэ­пер­ту­ары ка­лек­ты­ву зна­чыц­ца да­ку­мен­та­ль­ны спек­такль «Бі­лін­гвы. Брэст», які з’яўля­ецца тэ­ма­тыч­ным пра­ця­гам мін­скіх «Бі­лін­гваў» Андрэя Саў­чан­кі. Ігра­юць яго пад дрэ­ва­мі на све­жым па­вет­ры — праз гэ­та, да­рэ­чы, ён тра­піў у пра­гра­му сё­лет­ня­га Мін­ска­га фо­ру­му ву­ліч­ных тэ­атраў.

Гэ­тай вяс­ной з’явіў­ся «Жоў­ты за­яц» — мо­нас­пек­такль Іры­ны Па­шэч­ка ў рэ­жы­су­ры Дзя­ні­са Фё­да­ра­ва. Гіс­то­рыя так­са­ма да­ку­мен­та­ль­ная — яе тэк­ста­вай пад­ста­вай зра­бі­лі­ся фэй­сбуч­ныя до­пі­сы бло­гер­кі і пісь­мен­ні­цы На­тал­лі Яку­шы­най, пе­ра­роб­ле­ныя ёю ў п’есу «Пра мя­не». Мі­ль­га­юць раз­ва­жан­ні, ма­ры, сны, дум­кі пад­час па­ездкі ў мет­ро, кніж­най вы­ста­вы, хат­ніх кло­па­таў. Апо­вед фраг­мен­тар­ны, але на­сы­ча­ны дэ­та­ля­мі — яны ста­но­вяц­ца су­вяз­ным звян­ча­ком і да­па­ма­га­юць вы­зна­чыць спо­саб На­тал­лі гля­дзець на свет.

Сціп­лая пра­сто­ра чор­на­га ка­бі­не­та спрыяе по­ўна­му за­ся­ро­джан­ню на тэкс­це — ідэй­ная цэ­лас­насць пад­ма­цоў­ва­ецца рэ­жы­сёр­скім вы­ра­шэн­нем. Актры­са кан­тра­люе эпі­зо­ды гіс­то­рыі рыт­міч­на: у гнут­кай ды­на­мі­цы свай­го апо­ве­ду і ру­хаў яна рас­стаў­ляе акцэн­ты гру­ка­там ба­ра­ба­на, «пра­жы­вае» тэкст, ата­ясам­лі­вае ся­бе з ге­ра­іняй, што не ха­рак­тэр­на для ба­ль­шы­ні да­ку­мен­та­ль­ных па­ста­но­вак і вы­клі­кае шмат спрэ­чак у да­след­чы­каў да­ку­мен­та­ль­на­га кі­рун­ку. Але ў вы­пад­ку з «Жоў­тым зай­цам» праз «пе­ра­жы­ван­не» ўзні­кае эфект свед­ка­ва­га тэ­атра — быц­цам бы актры­са і ёсць На­тал­ля, і гэ­та да­дае яшчэ бо­ль­шай спа­вя­да­ль­нас­ці.

Вось ге­ра­іня рас­па­вя­дае пра да­ра­гую су­кен­ку «да пад­ло­гі», якую скла­да­на ку­ды­сь­ці апра­нуць, і твор­ча аб­гор­твац­ца цэ­ла­фа­нам. А што ра­біць? Сям’я ад­га­ва­ры­ла куп­ляць та­кі не­да­рэч­ны та­вар пад­час кры­зі­су. Са­ма­роб­ная су­кен­ка, вы­най­дзе­ная ні­бы на эка­ла­гіч­ных кон­кур­сах у шко­ле, — па-хат­ня­му, шчы­ра вы­дае іра­ніч­ную прэ­тэн­зію на гла­мур.

Аль­бо яшчэ гіс­то­рыя. Ад­ной­чы На­тал­ля за­мо­ві­ла праз Інтэр­нэт на­бор ве­ераў, за­па­ка­ва­ных у скры­ню. Ка­лек­цыя на­ле­жа­ла жан­чы­не ў ве­ку, якая шмат ча­су пры­свя­ці­ла ве­ерам і пры­кла­ла да іх тлу­ма­чаль­­ную цы­дул­ку. «Ча­му я так не пра­жы­ла жыц­цё?» — спы­тае ге­ра­іня і па­скар­дзіц­ца: дзе­ці рас­ця­га­лі ра­ры­тэ­ты не­вя­до­ма ку­ды. Сап­раў­ды — гля­дзіш на ве­ер з на­ма­ля­ва­ным лай­не­рам і ўяў­ля­еш вя­се­ль­нае пад­а­рож­жа пер­шай улас­ні­цы скры­ні. Шар­му і да­ку­мен­та­ль­нас­ці да­дае і тое, што ў па­ста­ноў­цы вы­ка­рыс­тоў­ва­ецца час­тка сап­раў­д­най ка­лек­цыі На­тал­лі — па­пу­ляр­ны за­раз сцэ­наг­ра­фіч­ны рэ­дзі-мэйд.

Пэў­ную час­тку спек­так­ля скла­да­юць рас­по­ве­ды пра сны: ге­ра­іня сніць Мак­сі­ма Гор­ка­га, Алу Пу­га­чо­ву і ве­ль­мі час­та — дзяр­жаў­ных асо­баў. На­чныя і дзён­ныя пе­ра­жы­ван­ні раз­мя­жоў­ва­юцца сім­ва­ліч­на: у на­чных сцэ­нах артыс­тка ка­рыс­та­ецца ліх­та­ры­кам, і праз гэ­та гу­тар­ка на­бі­рае яшчэ бо­ль­шай інтым­нас­ці — яна вя­дзец­ца ні­бы­та з-пад коў­дры.

Але гіс­то­рыі вы­да­юць пэў­ны сму­так ге­раі­ні, ча­сам свет­лы, ча­сам не, бо не­да­рэч­нас­ці іншы раз ад­бы­ва­юцца. Муж На­тал­лі на­ват не ве­дае, што яна пі­сь­мен­ні­ца, лю­дзі лі­чаць яе дзі­вач­кай, а па­сля вя­сел­ля яна так і не вы­пра­ві­ла­ся ў ад­па­чы­нак. Ад­нак пры гэ­тым кож­ная за­на­тоў­ка рэ­аль­нас­ці пра­сяк­ну­та лю­боў­ю да жыц­ця. На­пры­кан­цы спек­так­ля ге­ра­іня ўзга­дае верш Ці­ма Са­ба­кі­на «Ка­хан­не жоў­тых за­йцаў»: «У жоў­тых за­йцаў так­са­ма ёсць ка­хан­не / яно амаль та­кое ж як у сі­ніх»...

У ана­та­цыі да тво­ру на­пі­са­на: «Ка­лі­сь­ці На­тал­ля жы­ла ў Брэс­це, і яе лі­чы­лі дзіў­най. Ця­пер яна жы­ве ў Мас­кве, знай­шла сваё ася­род­дзе і шчас­лі­вая, але гэ­та не пэў­на». А ці мож­на ўво­гу­ле аб­яцаць што­сь­ці пэў­на, ка­лі гэ­та да­ты­чыць во­ль­най жыц­цё­вай ха­ды, а тым бо­льш — шчас­ця?

...Ці­ка­ва, што жоў­ты ко­лер па­ляр­ны сі­ня­му. На­во­кал існу­юць та­кія роз­ныя, але та­кія ад­но­ль­ка­выя за­йцы, у кож­на­га з якіх сваё ка­хан­не. І сваё раз­умен­не шчас­ця.

Анас­та­сія Ва­сі­ле­віч