Пе­ра­пі­саць жыц­цё

 Тра­ге­дыя сяс­цёр аку­рат у тым, што яны не мо­гуць яго пе­ра­адо­лець: не ў ста­не па­мя­няць за­да­дзе­насць і зра­зу­мець, ча­му та­кія ня­шчас­ныя, ча­му жыц­цё не скла­да­ецца, ча­му ма­ры так і за­ста­юцца ня­здзей­сне­ны­мі. Сяр­гей Ку­лі­коў­скі за­глы­біў­ся ў тэкст Чэ­ха­ва і праз яго — у гіс­то­рыю ча­ла­ве­чых лё­саў.

Рэ­жы­сёр не ўні­кае скла­да­ных пы­тан­няў і ўдак­лад­няе свой на­мер: «Тры сяс­тры» — фан­та­зія на тэ­му «На­вош­та мы жы­вём?». Гэ­тае пы­тан­не так ці інакш за­да­юць са­бе ўсе ге­роі. Гля­дзе­ль­ня да­лу­ча­ецца.

Ку­ль­мі­на­цый­ную сцэ­ну Ку­лі­коў­скі вы­бу­доў­вае про­ста і да­ска­на­ла. Ма­ша (Ка­ця­ры­на Ерма­ло­віч) пры­йдзе раз­ві­тац­ца з Вяр­шы­ні­ным (Аляк­сей Ве­раш­ча­ка), вы­ма­віць «бы­вай­це», знік­не. По­тым збя­лее, кі­нец­ца да яго біц­ца... і ца­ла­ваць. Па­сля істэ­ры­кі ад­вер­нец­ца ад Вяр­шы­ні­на і пра­мо­віць як вы­ціс­не: «Ня­ўда­лае жыц­цё...» У гэ­тых сло­вах — увесь ча­ла­ве­чы боль. Ні­чо­га не змя­ніць, не вы­пра­віць у яе жыц­цё­вым сцэ­на­ры.

Ма­тыў адзі­но­ты су­час­на­га ча­ла­ве­ка ў сва­ёй ся­м’і, ся­род лю­бых і лю­бя­чых лю­дзей пра­ці­нае ўсю п’есу. Ге­роі ад­чу­ва­юць кас­міч­ную раз­губ­ле­насць і мар­на імкнуц­ца ад­но да ад­на­го. Але ўсё ж га­лоў­ным для ўсіх за­ста­ецца пы­тан­не «як жыць?». Іры­на ў да­лі­кат­ным вы­ка­нан­ні Надзеі Анцы­по­віч вы­маў­ляе: «Ка­лі я сён­ня пра­чну­ла­ся, уста­ла і па­мы­ла­ся, то мне рап­там ста­ла зда­вац­ца, што для мя­не ўсё ясна на гэ­тым све­це, і я ве­даю, як трэ­ба жыць». На­іўнасць гэ­тых слоў вы­свят­ля­ецца ўжо ў на­ступ­ным акце: «...але апы­ну­ла­ся ўсё глуп­ствам, глуп­ствам!»

Моц­ны бок па­ста­ноў­кі — акцёр­скі ансамбль. Аляк­сан­дра Не­крыш (Во­ль­га), Ка­ця­ры­на Ерма­ло­віч (Ма­ша), Надзея Анцы­по­віч (Іры­на), Ка­ця­ры­на Ка­ра­лё­ва (На­тал­ля), Ва­дзім Гай­ду­коў­скі (Про­за­раў), Ва­ле­рый Глаз­коў (Ку­лы­гін), Аляк­сей Ве­раш­ча­ка (Вяр­шы­нін), Арцём Пін­чук (Са­лё­ны), Ва­ле­рый Ага­ян (Ча­бу­ты­кін), Ігар Ні­ка­ла­еў (Фе­ра­понт), Люд­мі­ла Ба­та­ла­ва (Анфі­са) існу­юць у адзі­ным клю­чы і жан­ры, ад­чу­ва­юць ад­но ад­на­го, да­ска­на­ла ткуць тка­ні­ну фі­ла­соф­ска­га спек­так­ля.

Амаль бес­сю­жэт­ную чэ­хаў­скую п’есу рэ­жы­сёр вы­ра­шае як атмас­фер­нае па­лат­но з роз­ду­ма­мі пра ня­ўмо­ль­ную плынь ча­су і ня­здзей­сне­ныя ўчын­кі. Сло­вы, сло­вы, так шмат сло­ваў, за які­мі так шмат бо­лю. Зна­ка­мі­тае «у Мас­кву, у Мас­кву!» — гэ­та, вя­до­ма, сім­вал, ма­ра, надзея пра­жыць сваё, а не чу­жое жыц­цё. І гэ­тай ма­ры чэ­хаў­скіх ге­ра­інь спраў­дзіц­ца не на­ка­на­ва­на.

Інтэ­лі­ген­тнасць сяс­цёр су­се­дзіц­ца з бяз­лі­тас­нас­цю і сна­біз­мам. Хі­ба не бес­так­тоў­на ка­заць у твар На­тал­лі (якая пер­шы раз з’я­ві­ла­ся ў до­ме Про­за­ра­вых і са­ро­ме­ецца, бян­тэ­жыц­ца, губ­ля­ецца), што ў яе мяш­чан­скі густ: «На вас зя­лё­ны па­сак! Мі­лая, гэ­та ня­доб­ра!» Зра­зу­ме­ла, яна гэ­та­га не да­руе — і ад­пом­сціць як умее.

У до­ме Про­за­ра­вых аб­са­лют­на ўсе бяз­лі­тас­на ста­вяц­ца да Ку­лы­гі­на. Ма­ша з Вяр­шы­ні­ным на­ват не спра­бу­юць сха­вац­ца ад яго, ледзь не на ва­чах ца­лу­юцца. І ён ро­біц­ца ад­ным з па­кут­ні­каў, а «Ма­ша мя­не лю­біць» па­ўта­рае як за­га­вор і про­сь­бу.

Зна­ка­мі­тае «трэ­ба пра­ца­ваць» гу­чыць як апош­няе спа­дзя­ван­не за­ча­піц­ца за жыц­цё. Але і пра­ца пе­ра­кі­да­ецца ілю­зі­яй, не ра­туе.

У дру­гім акце на сцэ­не амаль ня­ма дэ­ка­ра­цый і ўзні­ка­юць бля­ша­ныя шмат­фун­кцы­яна­ль­ныя на­чоў­кі з «На­ва­ль­ні­цы», ся­род якіх сёс­тры кі­да­юцца, шу­ка­ючы па­ра­тун­ку. Чэ­хаў­скія ма­ты­вы ня­ўда­ла­га жыц­ця рэ­жы­сёр да­во­дзіць да тра­гіч­на­га гу­чан­ня, так што на­ват сяс­трын­скае «бу­дзем жыць» не вы­ра­тоў­вае. Тры сяс­тры як бы пе­ра­тва­ра­юцца ў ад­ну — надзя­ва­юць зрэб­ныя на­кід­кі з доў­гі­мі ру­ка­ва­мі і ся­да­юць по­бач на аван­сцэ­не. Жыц­цё пра­жы­тае. Ня­ўда­лае жыц­цё.

Рэ­жы­сёр, які ад­чу­вае жыц­цё так да­лі­кат­на і глы­бо­ка, ства­рае тра­гіч­ны спек­такль: жор­сткі, бяз­лі­тас­ны і раз­ам з тым по­ўны спа­га­ды да ча­ла­ве­ка. І ка­лі ка­заць пра свят­ло гэ­тай па­ста­ноў­кі, то, безу­моў­на, пра свят­ло мас­тац­тва. Бо тра­гіч­ны фі­нал п’е­сы сы­­гра­ны з та­кой да­ска­на­лас­цю, што па­чуц­цё без­вы­ход­нас­ці зні­кае. Свят­ло ў «Трох сёс­трах» Но­ва­га дра­ма­тыч­на­га тэ­атра — гэ­та эстэ­тыч­нае пе­ра­адо­лен­не рос­па­чы. І з’яўля­ецца на­дзея: мож­на пе­ра­маг­чы свой жыц­цё­вы сцэ­нар, аб­ста­ві­ны і рас­су­нуць межы...

У «На­ва­ль­ні­цы» (спек­такль ідзе пад на­звай «Ка­лі б ве­даць...») гу­ча­ла кла­січ­нае: «Ча­му лю­дзі не лё­та­юць?» У «Трох сёс­т­рах» па­ўта­ра­юць ад­веч­нае: «На­вош­та мы жы­вём?» Роз­дум над тэ­атра­ль­най ды­ло­гі­яй ро­біць ча­ла­ве­ка бо­льш уваж­лі­вым да ся­бе і тых, хто по­бач. Унут­ра­ная сва­бо­да і спа­чу­ван­не па­чы­на­ецца ме­на­ві­та з та­кіх пы­тан­няў. Да ся­бе.

Крыс­ці­на Смо­льс­кая