Пе­ры­фе­рыя, што ста­ла цэн­трам

Акцэнт ста­віў­ся не на да­сяг­нен­нях мі­ну­лых дзе­ся­ці­год­дзяў, што ў пра­фе­сій­ным і ка­ляп­ра­фе­сій­ным ко­лах і так доб­ра вя­до­мыя і, бо­льш за тое, ста­лі час­ткай ку­ль­тур­най гіс­то­рыі кра­іны, а на рэ­алі­ях сён­няш­ня­га дня і асаб­лі­вас­цях на­ву­ча­ль­на­га пра­цэ­су. Гле­да­чы маг­лі па­ба­чыць, якія ве­ды і пра­фе­сій­ныя на­вы­кі атрым­лі­ва­юць ма­ла­дыя лю­дзі, што аб­ра­лі ў якас­ці твор­чай спе­цы­ялі­за­цыі мас­тац­кі ме­тал, тэк­стыль, пра­екта­ван­не кас­цю­ма, а так­са­ма мэб­лі і інтэр’ера. Вы­лу­ча­ла­ся пер­са­на­ль­ная вы­ста­ва да­цэн­та ка­фед­ры гіс­то­рыі і тэ­орыі ды­зай­ну, май­стра ка­ліг­ра­фіі Усе­ва­ла­да Свен­та­хоў­ска­га. Яна па­ка­за­ла, якім моц­ным твор­чым па­тэн­цы­ялам ва­ло­да­юць вы­клад­чы­кі.

Бо­ль­шая час­тка гіс­то­рыі фа­ку­ль­тэ­та пры­па­дае на га­ды не­за­леж­нас­ці, але асно­вы бы­лі за­кла­дзе­ны ў са­вец­кі час. Та­ды на дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­ное мас­тац­тва ўплы­ва­ла тра­ды­цый­ная, на­род­ная ку­ль­ту­ра. Гэ­та быў трэнд дзяр­жаў­най ку­ль­тур­най па­лі­ты­кі, ка­лі хо­ча­це — спе­цы­фіч­ная пра­ява ідэ­ала­гіч­на­га іза­ля­цы­яніз­му, да та­го ж яна не пя­рэ­чы­ла стрыж­ня­вой тэ­зе са­цы­яліс­тыч­на­га рэ­аліз­му — мас­тац­тва на­цы­яна­ль­нае па фор­ме і са­цы­яліс­тыч­нае па змес­це. Род­нае/на­род­нае ў рэ­алі­ях урба­ні­за­ва­на­га гра­мад­ства не за­ўжды бы­ва­ла зруч­ным, ка­лі-ні­ка­лі гля­дзе­ла­ся арха­ічна. Але з па­зі­цый са­цы­яль­най мэ­та­згод­нас­ці мас­тац­тва з на­род­ны­мі ка­ра­ня­мі пад­трым­лі­ва­ла­ся дзяр­жа­вай. А гэ­тая пад­трым­ка спры­яла з’яўлен­ню і здо­ль­ных на мно­гае пра­фе­сі­яна­лаў, і надзвы­чай ці­ка­вых прац. Лю­дзі твор­ча­га скла­ду ба­чы­лі ў зва­ро­це да ўсё яшчэ жы­вых, хай і ла­ка­лі­за­ва­ных у меж­ах вяс­ко­вай суб­ку­ль­ту­ры, тра­ды­цый пры­шчэп­ку ад ні­ве­лю­юча­га ўплы­ву гэ­тай са­май дзяр­жаў­най, фак­тыч­на — імпер­скай ідэ­ало­гіі і фор­му су­пра­ці­ву ка­на­ні­за­ва­на­му, за­бран­за­ве­ла­му сац­рэ­аліз­му. На на­род­ным мас­тац­тве, най­перш на тра­ды­цы­ях бе­ла­рус­ка­га ткац­тва, якое грун­тоў­на вы­ву­ча­лі на ка­фед­ры, што рых­та­ва­ла спе­цы­яліс­таў для лёг­кай пра­мыс­ло­вас­ці, вы­рас­ла цэ­лая пле­яда май­строў, чый та­лент ака­заў­ся за­пат­ра­ба­ва­ным ужо ў су­ве­рэн­най Бе­ла­ру­сі. Сён­ня яны са­мі вы­кла­да­юць у Ака­дэ­міі, рых­ту­юць твор­чыя кад­ры на ка­фед­ры кас­цю­ма і тэк­сты­лю. Плён спа­лу­чэн­ня на­цы­я­наль­­ных тра­ды­цый, якія ма­юць глы­бо­кія гіс­та­рыч­ныя ка­ра­ні, і пер­спек­тыў­ных тэн­дэн­цый ад­чу­ва­ецца ў кур­са­вых і дып­лом­ных ра­бо­тах сту­дэн­таў ка­фед­ры.

У гэ­тым мож­на бы­ло пе­ра­ка­нац­ца, па­гля­дзеў­шы вы­ста­ву пад на­зваю «Гра­ні», што пра­хо­дзі­ла ў га­ле­рэі «Вы­со­кае мес­ца» ў Вер­хнім го­ра­дзе. Тут экс­па­на­ва­лі­ся тра­ды­цый­ныя га­бе­лен і ба­тык, рас­пра­цоў­кі кас­цю­маў, а так­са­ма пакуль не ха­рак­тэр­ны для на­ша­га дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га мас­тац­тва аб’ёмны тэк­стыль. Рэ­дкі ў гра­мад­скіх інтэр’ерах, яго мож­на па­ба­чыць і па­ма­цаць то­ль­кі ў вы­ста­вач­ных за­лах. Але ці­ка­васць сту­дэн­таў да тэк­сты­ль­най плас­ты­кі, якая можа кан­ку­ры­ра­ваць у аздо­бе ўнут­ра­най пра­сто­ры па­мяш­кан­няў з тра­ды­цый­ным ма­ну­мен­та­ль­на-дэка­ра­тыў­ным мас­тац­твам і ад­мыс­ло­вай ке­ра­мі­кай, свед­чыць: ма­ла­дыя твор­цы ідуць у са­ма­стой­нае жыц­цё не то­ль­кі з грун­тоў­ны­мі ве­да­мі, але і з крэ­атыў­ны­мі ідэ­ямі. Ідэ­ямі, здо­ль­ны­мі змя­няць на­ша ма­тэ­ры­яль­нае ася­род­дзе, а зна­чыць, у пэў­най сту­пе­ні, і мен­та­ль­ны лад гра­мад­ства — зра­біць яго бо­льш ма­дэр­ным і ад­кры­тым гла­ба­ль­на­му све­ту. Гэ­та ка­лі гля­дзець у пер­спек­ты­ву...

Ма­дэ­ля­ван­не адзен­ня на ка­фед­ры ад па­чат­ку бы­ло па­стаў­ле­на на моц­ны кан­цэп­ту­аль­ны пад­му­рак. І сён­ня вы­ха­ван­цы ро­бяць рэ­чы, у якіх не со­рам­на дэ­фі­ля­ваць на леп­шых под­ыу­мах пла­не­ты. Ха­чу адзна­чыць, што ў гэ­тых рас­пра­цоў­ках гар­ма­ніч­на спа­лу­ча­ныя элі­тар­насць і дэ­мак­ра­тызм. Зра­зу­ме­ла, у вы­ста­вач­ных уз­орах пры­сут­ні­чае пэў­ная тэ­атра­лі­за­цыя, якую пры па­трэ­бе для не­йкай кан­крэт­най сі­ту­ацыі маг­чы­ма і ўзмац­ніць. Ба­за­вай ма­дэ­лі мож­на над­аць ры­сы, што за­мо­віць кан­крэт­ная асо­ба, якая дбае пра не­паў­тор­насць воб­ра­за. А мож­на ад­апта­ваць да пра­мыс­ло­ва­га ты­ра­жа­ван­ня.

Не­шта пад­обнае ска­жу пра га­бе­лен і ба­тык. Ары­гі­на­ль­насць пад­ыхо­даў, но­выя сю­жэ­ты і сты­ліс­ты­ка. Та­кім рэ­чам мес­ца ў му­зеі. Але яны зро­бяць псі­ха­ла­гіч­на кам­фор­тным і звы­чай­нае жыт­ло.

Зга­да­ная ка­фед­ра пра­во­дзі­ла раз­ам з ка­фед­рай на­род­на­га дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га мас­тац­тва Бе­ла­рус­ка­га дзяр­жаў­на­га ўні­вер­сі­тэ­та ку­ль­ту­ры і мас­тац­тва су­мес­ную вы­ста­ву. На­зва­лі яе «Шля­хі». Ме­ла­ся на ўва­зе, што і ўні­вер­сі­тэт, 

і ака­дэ­мія шчы­ру­юць у ад­ным на­прам­ку, але шля­ха­мі ідуць роз­ны­мі. Экс­па­зі­цыя да­ла маг­чы­масць уба­чыць, як ад­ны і тыя ж эстэ­тыч­ныя пры­нцы­пы ска­рыс­тоў­ва­юцца ў роз­ных кан­цэп­ту­аль­ных кан­тэк­стах. 

У першым вы­пад­ку пры­яры­тэт — ад­апта­цыя існу­ючых тра­ды­цый да сён­няш­няй рэ­ча­існас­ці, у дру­гім — вы­пра­цоў­ка трэн­даў за­ўтраш­ня­га дня.

Мас­тац­кі ме­тал у Бе­ла­ру­сі як з’ява ўзнік дзя­ку­ючы не­вя­лі­ка­му ко­лу энту­зі­ястаў. Зра­зу­ме­ла, бы­лі і ёсць тра­ды­цыі ка­ва­льс­тва, юве­лір­най спра­вы, але сіс­тэ­мы на­ву­чан­ня і пад­рых­тоў­кі пра­фе­сі­яна­лаў (тым бо­льш уні­вер­са­лаў) не бы­ло. Ма­ючы вы­шэй­шую мас­тац­кую ад­ука­цыю, у гэ­тай га­лі­не твор­час­ці і тэх­на­ло­гіі пер­шап­ра­ход­цы-вы­на­ход­ні­кі му­сі­лі да ўся­го да­хо­дзіць сва­ім роз­умам. Ця­пер ёсць ка­му ву­чыць. І ёсць у аб­іту­ры­ентаў ака­дэ­міі ма­ты­ва­цыя за­свой­ваць ме­на­ві­та гэ­ту пра­фе­сію.

Мас­тац­кая апра­цоў­ка ме­та­лу бы­ла прад­стаў­ле­на на вы­ста­ве «Metallum» у га­ле­рэі «Ака­дэ­мія». Тут экс­па­на­ва­лі­ся фор­мы, бліз­кія да ма­ну­мен­та­ль­ных, ка­ва­льс­тва, юве­лір­ная спра­ва. Ві­даць, пра ўлас­ную, бе­ла­рус­кую шко­лу га­ва­рыць за­ра­на. Але па­тэн­цы­ял, ві­да­воч­на, ёсць.

Вы­ста­ву «Мастацкая канцэпцыя і арт-аб'ект» ла­дзі­ла ў га­ле­рэі «Ака­дэ­мія» ка­фед­ра інтэр’еру і аб­ста­ля­ван­ня (спе­цы­ялі­за­цыя «Мэб­ля»). На ёй бы­лі кур­са­выя за­дан­ні, ува­соб­ле­ныя на пад­ста­ве ары­гі­на­ль­най ме­та­дыч­най рас­пра­цоў­кі. Каб ад­ву­чыць сту­дэн­таў ад кеп­скай звыч­кі, атры­маў­шы за­дан­не, кі­дац­ца ў Се­ці­ва па по­шу­кі ана­ла­гаў, ім бы­ло пра­па­на­ва­на ісці да рэ­аль­на­га аб’екта праз фар­ма­ль­ны воб­раз. То­ль­кі ства­рыў­шы кам­па­зі­цыю, што на аб­страк­т­ным уз­роў­ні ўва­саб­ля­ла б тую ці іншую з’яву, мож­на бы­ло на яе грун­це пры­дум­ляць мэб­лю. Ці­ка­вы ход. Пры та­кой ме­то­ды­цы, да­ве­дзе­най да ла­ду і ўка­ра­нё­най не то­ль­кі ў на­ву­ча­ль­ны, але і ў вы­твор­чы пра­цэс, мож­на бу­дзе ад­ва­яваць пра­сто­ру ў сус­вет­ных брэн­даў. Пры­нам­сі на­шу, на­цы­яна­ль­ную пра­сто­ру.

Ка­лі ства­раў­ся мас­тац­ка-пра­мыс­ло­вы фа­ку­ль­тэт (ця­пер фа­ку­ль­тэт ды­зай­ну і дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га мас­тац­тва), пры­хі­ль­ні­кі кла­січ­най тры­яды жы­ва­піс-гра­фі­ка-ску­льп­ту­ра бы­лі схі­ль­ныя ўспры­маць яго ме­на­ві­та як пры­клад­ны — свое­а­саб­лі­вым да­важ­кам да сап­раў­дна­га, вы­со­ка­га мас­тац­тва. Сён­ня ж кон­курс аб­іту­ры­ентаў на не­ка­то­рыя ад­дзя­лен­ні гэ­та­га фа­ку­ль­тэ­та бо­ль­шы, чым на мас­тац­кі фа­ку­ль­тэт. Пе­ры­фе­рыя ста­ла цэн­трам. Со­рак год на­зад та­кое цяж­ка бы­ло ўя­віць. Жыц­цё — рэч не­прад­ка­за­ль­ная...

Фелікс Гарда