Пра не­зва­рот­нае

Аль­тэр­на­ты­ва

Вы­зна­ча­на акрэс­ліць, што ў су­час­ным мас­тац­тве — аль­тэр­на­ты­ва, а што — не, да­во­лі скла­да­на, бо ўсё змя­ня­ецца імклі­ва і ўсё мае пра­ва на жыц­цё. Ана­ла­га­вая фа­таг­ра­фія сы­хо­дзіць? Збо­ль­ша­га так, але з пры­хо­дам фай­ла на мес­ца ад­біт­ка сы­хо­дзіць аўтар­ства мас­та­ка і ары­гі­на­ль­насць фа­таг­ра­фіі для ка­лек­цы­яне­ра. Ды гэ­та, на дум­ку Ба­ры­са Грой­са, так­са­ма не зу­сім ад­на­знач­на, па­ко­ль­кі кож­ны пе­ра­нос фай­ла ў но­вы фар­мат, на но­вы но­сь­біт ужо ро­біць яго аб­ноў­ле­ным, то-бок — ары­гі­на­ль­ным. Ана­ла­га­вая фа­та­гра­фія — ра­ры­тэт? Так­са­ма збо­ль­ша­га: для твор­цаў, якія пра­цу­юць з ліч­ба­вы­мі мед­ыя, гэ­та вяр­тан­не ў да­дзі­гi­та­ль­ную эпо­ху, і яно, вя­до­ма, рэ­ва­лю­цый­нае. Яно па­тра­буе зу­сім іншай ма­ты­ва­цыі, за­ся­ро­джа­нас­ці, на­вы­каў і аб­ста­ля­ван­ня, у рэ­шце рэшт. Але раз­ам з тым ёсць цэ­лыя су­по­ль­нас­ці фа­тог­ра­фаў, што ад ана­ла­га­вай тэх­ні­кі і не сы­хо­дзі­лі ні­ку­ды! У іх усё пра­цяг­ва­ецца без рэ­ва­лю­цый. У Бе­ла­ру­сі мы ве­да­ем та­кіх аўта­раў па­ймен­на (Ула­дзі­мір Су­ця­гін, Аль­берт Цэ­ха­но­віч, Ма­рыя Ба­не, Андрэй Вас­кра­сен­скі), яны мэ­та­на­кі­ра­ва­на пра­цу­юць і па­спя­хо­ва вы­стаў­ля­юцца.

Та­му ў пры­ня­тым вы­зна­чэн­ні «аль­тэр­на­ты­вы» я не ба­чу сэн­су, хоць ана­ла­га­вы фо­та­зды­мак ні ў на­шай кра­іне, ні ў су­се­дзяў да­клад­на не ад­но­сіц­ца да ма­са­вай ку­ль­ту­ры.

У по­ўнай ад­па­вед­нас­ці са ста­ту­сам, ві­лен­ская вы­ста­ва тра­ды­цый­ная: пра­цы ві­сяць на сця­не, ня­ма ві­дэа і аб’­ектаў, па­каз аб­ыхо­дзіц­ца без пер­фар­ма­тыў­нас­цi, аб­мер­ка­ван­няў дыс­кур­су і г.д.

«Iнтра­вер­тныя лю­дзі»

Сі­ту­ацыя ў лі­тоў­скай фа­таг­ра­фіі, дзе мас­тац­кая шко­ла не про­ста моц­ная, але і ўпі­са­на ў шы­ро­кую ку­ль­тур­ную тра­ды­цыю, скла­ла­ся та­кім чы­нам, што шу­ка­ны на­пра­мак афор­міў­ся ў Аса­цы­яцыю. LAFA (Лі­тоў­ская аса­цы­яцыя ана­ла­га­вай фа­таг­ра­фіі) утва­ры­ла­ся ў 2013 го­дзе і ў па­чат­ку 2014 го­да пра­вя­ла пер­шую вы­ста­ву.

«З та­го ча­су ла­дзім ужо трэ­цюю, і асноў­ная за­да­ча LAFA — пра­мо­цыя ана­ла­га­вай фа­таг­ра­фіі, — рас­па­вя­дае Андрэй Анто­наў. — У Аса­цы­яцыі пры­клад­на 50—60 сяб­роў, існуе яна за кошт сяб­роў­скіх скла­дак. Нам ве­ль­мі да­па­ма­гае тое, што лю­бы пад­ат­кап­ла­це­льш­чык Літ­вы са сва­іх пад­аткаў мо­жа пе­ра­лі­чыць 0,5—2% на наш ра­ху­нак. Гэ­та мож­на зра­біць, на­прык­лад, пры афар­м­лен­ні што­га­до­вай пад­атко­вай дэк­ла­ра­цыі.

Сяб­ры Аса­цы­яцыі і аўта­ры сне­жа­ньс­кай вы­ста­вы — у асноў­ным ама­та­ры. Не­сіс­тэм­ныя лю­дзі... Гэ­та ві­даць на­ват па па­ме­рах ад­біт­каў. І зра­зу­ме­ла, што мы за­йма­емся і па­каз­ва­ем пра­цэ­сы, якія ад­бы­ва­юцца за меж­амі мэй­стрым­ных плы­няў.

Ва ўсіх аўта­раў роз­ныя пра­фе­сіі. На­прык­лад, Кяс­ту­ціс Плей­та Ка­ва­лю­нас — му­зы­ка, але i вы­клад­чык фа­таг­ра­фіі. Мы ма­ла сус­тра­ка­емся, і я ска­заў бы, што ў нас спя­чая арга­ні­за­цыя, мы маг­лі б ісці бо­льш актыў­на. Пер­ша­па­чат­ко­ва на­ват ста­ві­ла­ся за­да­ча па­ка­заць аўкцы­яніс­там ана­ла­га­вую фа­таг­ра­фію, рас­тлу­ма­чыць, чым за­йма­ецца Аса­цы­яцыя, але па­куль гэ­та­га не ад­бы­ва­ецца.

Хоць ёсць моц­ныя асо­бы, вось кла­сік лі­тоў­скай фа­таг­ра­фіі Гін­таў­тас Тры­ма­кас, які пад­трым­лі­вае нас, да­па­ма­гае — па­ра­дай, тэх­ні­кай».

Не­сіс­тэм­ныя і iнтра­вер­тныя лю­дзі ў пра­цы не схі­ль­ныя да тэ­ма­ты­за­цыi: «Час­та тыя, хто доб­ра за­йма­ецца кан­цэп­ту­алі­за­цы­яй, па­каз­ва­юць кар­ткі не ве­ль­мі... І ўжо тым бо­льш ніх­то не хо­ча быць актыў­най мед­ыя­пер­со­най: тут, у ма­са­вай ку­ль­ту­ры, спе­цы­фі­ка скла­да­ецца ў тым, што гэ­та люс­тэр­ка, у якое не ўсе лю­бяць гля­дзец­ца».

Па-свой­му гэ­та по­сткан­цэп­ту­аль­ная фа­таг­ра­фія. Яна, не ад­маў­ля­ючы пра­цы з тэк­ста­вы­мi інтэр­прэ­та­цы­ямі, прад’яўляе да­ку­мен­­таль­ную, не­зва­рот­ную ў дзі­гі­та­ль­ным сэн­се «кар­цін­ку».

Фа­тог­раф «жы­ве з архі­ва»

Ёсць пры­кла­ды мэт­раў — Анта­нас Сут­кус, які сы­шоў з фа­зы актыў­на­га фа­таг­ра­фа­ван­ня, але шмат пра­цуе з архі­вам. Яго вы­ста­вы пра­хо­дзяць у роз­ных кра­інах све­ту. З та­го ж па­ка­лен­ня Аль­гі­ман­тас Кун­чус. У па­ра­ўнан­ні з іх тра­ды­цый­ным па­ме­рам 18 х 24 см, ця­пе­раш­нія 1 х 1,5 м — гэ­та про­ста ва­р’яц­тва!

«Фо­та­зды­мак на­огул па­тра­буе ча­су для ацэн­кі, — пра­цяг­вае Анд­рэй Анто­наў. — Як лі­та­ра­ту­ра дае раз­умен­не ад­ыхо­дзя­ча­га ча­су, так і фа­таг­ра­фія на­бі­рае ва­гу то­ль­кі з ча­сам. Яна ва­ло­дае дзіў­най і не­пры­емнай улас­ці­вас­цю: на­ват ня­якас­ны, не ве­ль­мі зра­зу­ме­лы кадр па­кры­се атрым­лі­вае бо­ль­шы сэнс — як да­ку­мент».

Гэ­тае ад­чу­ван­не пра­мі­ну­ла­га, та­го, што з’яўля­ецца не­зва­рот­ным, да­вёў да фа­таг­ра­фіч­най кан­цэп­цыі Саў­люс Сла­він­скас у се­рыі «Age»: яго­ныя «Гра­ні» ў пра­мым і пе­ра­нос­ным сэн­се зні­ка­юць, бо кад­ры на плён­цы фік­су­юцца мі­ні­ма­ль­ны час і вы­явы бач­ныя то­ль­кі на пра­ця­гу вы­ста­вы. Праз 10 дзён іх ужо ня­ма.

Ра­фі­на­ва­ная i вы­тан­ча­ная

Сне­жа­ньс­кая вы­ста­ва не­вя­лі­кая і не га­ле­рэй­ная, але гэ­та ці­ка­вае мес­ца для Ві­ль­нi — кі­на­тэ­атр «Skalvija», дзе па­каз­ва­юць артха­уснае кі­но. Адзін з апош­ніх та­кіх кі­на­тэ­атраў.

Удзел у ёй уз­ялі сем аўта­раў: Эгле Рат­ке­лi­тэ, Ля­вас Жы­ра­ка­вас, Анас­та­сія Са­лаў­ёва, Ва­ль­дэ­мар Да­вей­ка і Дын­га Дран­су­та­вi­чэ­не, Ман­тас Пуй­да і Андрэй Анто­наў.

Ад­біт­кі вы­ка­на­ны ў роз­ных тэх­ні­ках: бром-ся­рэб­ра­ны друк, бром-ся­рэб­ра­ны друк з раз­ма­лёў­ван­ня­мi і аплі­ка­цы­яй, аль­бу­мi­на­вы друк, па­ля­ро­iд і па­ля­ро­iд з тран­сфе­рам, ды­рэкт-па­зі­тыў, «дзён­ны друк», друк без пра­яўкі з на­ступ­най фік­са­цы­яй.

Пра­цы саб­ра­ны пра­ктыч­на без ку­ра­тар­ска­га во­ка, па сут­нас­ці гэ­та краф­та­вая фа­таг­ра­фія, для якой важ­ны вы­ні­ко­вы ад­бі­так. А ка­лі б гэ­та быў «то­ль­кі файл, то ад фа­тог­ра­фа ён быў бы ад­рэ­за­ны ку­чай тэх­на­ло­гій».

Ра­бо­ты са­мо­га Андрэя Анто­на­ва — аб­са­лют­на ру­кат­вор­ная, атма­с­фер­ная фа­таг­ра­фія, мі­ні­ма­ліс­тыч­ная ў сю­жэ­це, але аква­рэ­ль­ная па тон­кас­ці тэх­на­ло­гіі дру­ку. Гэ­та ка­лек­цый­ныя фо­та­здым­кі ме­на­ві­та па сва­ёй экс­клю­зіў­нас­ці і за­хап­ля­ль­ным аб­аян­ні мас­тац­кай тра­ды­цыі. Яе і сап­раў­ды не аб­ясцэ­нь­ва­юць час і пад­ыхо­ды су­час­на­га арту.

Любоў ГАЎРЫЛЮК