Акрамя таго, былі прадстаўлены Арменія, Грузія, ЗША, Ізраіль, Ірландыя, Казахстан, Карэя, Канада, Кітай, Латвія, Літва, Малдова, Манголія, Турцыя, Узбекістан, Францыя, Швецыя — па 1-2 вакалісты з краіны. Выпадкова ці не, але фіналістамі сталі жыхары СНД (Арменія, Расія, Беларусь, Казахстан).
Досыць паважнае журы сабралася ажно з 11 дзяржаў. Ёсць у «судзейскай калегіі» тыя, каго тэатр запрашае штогод, ёсць малавядомыя нам, ды аўтарытэтныя ў свеце асобы (як Джон Элісан, галоўны рэдактар англійскага часопіса «Opera»). У кулуарах даводзілася чуць меркаванне: маўляў, у журы пераважаюць дырэктары тэатраў і мастацкія кіраўнікі фестываляў, а значыць, гэта ўсяго толькі вакальны кірмаш, дзе кіраўнікі труп, па сутнасці, шукаюць патэнцыйных выканаўцаў для ўласных праектаў і спектакляў. З такой думкай можна згадзіцца, а можна і не. Бо кожны конкурс — свайго роду агледзіны.
Уражвае каласальны творчы вопыт кожнага з сяброў журы, многія з іх усё жыццё звязаны менавіта з вакальным мастацтвам. Пашырэнне кола журы карыснае і тым, што гэта наладжванне творчых кантактаў. У выніку айчынных вакалістаў часцей запрашаюць на спектаклі, канцэрты і фестывалі ў іншыя краіны.
Тэатр штогод рыхтуе падрабязны каталог удзельнікаў форуму, з творчымі біяграфіямі «суддзяў» і канкурсантаў. Хто педагог вакаліста, да якой школы належыць, з якімі калектывамі супрацоўнічае, што плануе спяваць у трох турах. Усё гэта — неацэнная каштоўнасць. Асабліва калі інфармацыйных выданняў збіраецца калекцыя.
У мінскага вакальнага спаборніцтва ёсць некалькі асаблівасцей. У тым ліку адсутнасць завочнага тура (калі журы адбірае канкурсантаў з дапамогай відэа- ці аўдыязапісаў). Два першыя туры спяваюць пад раяль, трэці — гэта фрагменты са спектакляў у суправаджэнні аркестра, удзельнікі пяюць у дуэтах з салістамі нашай оперы.
У фінале засталіся трое айчынных канкурсантаў — тэнар Аляксандр Міхнюк, мецца Кацярына Міхнавец і сапрана Маргарыта Ляўчук. Шкада, што на ўзроўні другога тура журы «зрэзала» сапрана Ірыну Кучынскую. У спектаклях тэатра, якія мне давялося бачыць (напрыклад, у партыях Паміны ў «Чарадзейнай флейце» або Сюзанны ў «Вяселлі Фігара»), яна выглядала і вакальна, і артыстычна больш пераканаўча, чым асобныя жанчыны-фіналісткі. Пацвярджэнне ўласным думкам знайшла ў артыкуле азербайджанскага крытыка Улькяр Аліевай: «...варта перш за ўсё адзначыць цудоўнае выступленне беларускай вакалісткі Ірыны Кучынскай... тэмбр голасу, які напоўнена гучыць ва ўсіх рэгістрах, цудоўная фразіроўка, эфектная філіроўка гуку і артыстычнасць».
На апошнім конкурсе вакалісты неяк шчасліва абмінулі хрэстаматыйныя, «запетыя» рамансы і фрагменты з опер. У выніку гучалі не толькі Чайкоўскі і Вердзі, але і барочная музыка, сачыненні Глінкі, Даргамыжскага, Мусаргскага, Пракоф’ева, Стравінскага, Шчадрына, якія выконваюцца досыць рэдка.
Зноў-такі цікавае назіранне музыказнаўцы Улькяр Аліевай. Разглядаючы рэпертуар канкурсантаў, яна заўважыла: толькі вакалістка з Канады заявіла для выступлення беларускі ўрывак — з оперы Дзмітрыя Смольскага «Сівая легенда». У той жа час ніводны (!) з айчынных вакалістаў не абраў для праграмы трэцяга тура фрагменты з твора нацыянальнага аўтара. Можна суцяшаць сябе, што значнае бачыцца на адлегласці, а можна разважаць наконт таго, у якой ступені сачыненні беларускіх кампазітараў папулярныя сярод артыстаў. Ці ведаюць яны гэтыя сачыненні, ці адчуваюць душэўную патрэбу іх папулярызаваць? І яшчэ адзін аспект. Ці шмат мы памятаем фрагментаў з нацыянальных опер, што прасякнуты высокім напалам нават не пачуццяў, а страсцей, якіх патрабуе опера, і на пачатку ХХІ стагоддзя ўспрымаюцца сучасна, актуальна ды выглядаюць гэтак жа эфектна і маштабна побач з сусветнай класікай?
Спіс артыстаў, што выйшлі ў трэці тур, сведчыў пра найбольш запатрабаваныя галасы ў сусветнай оперы. З адзінаццаці прозвішчаў — ажно чатыры (!) мецца-сапрана, тры тэнары, тры сапрана, адзін бас-барытон. Калі згадаць, што ўладальніцы высокіх жаночых галасоў нараджаюцца ў тры, а мо і чатыры разы часцей, чым уладальніцы нізкіх (мецца), дык высновы зрабіце самі: сапрана шмат, але яны не заўжды пераконваюць вакальнымі дадзенымі. Калі сапрана і мецца маюць прыблізна аднолькавую якасць голасу, дык магчымасцей перад апошнімі раскрываецца нашмат больш. Тэнары — галасы рэдкія і таму надзвычай запатрабаваныя (дарэчы, усе яны атрымалі прызы, але пра ўзнагароды пазней).
Вельмі пераканаўча выглядаў трэці тур — сцэны са спектакляў. Часта выкарыстоўвалася сцэнаграфія тэатра і сцэнічная вопратка герояў. Напрыклад, эпізод Разіны і Фігара з «Севільскага цырульніка» выконваўся двойчы. Партнёрам абедзвюх расійскіх мецца, Маргарыты Фінагентавай і Карыны Хэрунц, стаўся наш Уладзімір Громаў. Цудоўная магчымасць параўнаць — пры тых самых строях і мізансцэнах — выразнасць голасу, артыстызм і абаяльнасць розных выканаўцаў. Як на маю думку, дык у гэтым спаборніцтве выйграла Хэрунц, якая скарыла разняволенасцю, прыгожым і насычаным тэмбрам голасу.
Беларуска Кацярына Міхнавец — надзвычай перспектыўная салістка. Пра што сведчыць адна з апошніх прэм’ер тэатра — «Вяселле Фігара», дзе яе выкананне партыі Керубіна выявілася літаральна адкрыццём. Але выступленне Кацярыны ў трэцім туры аказалася не надта ўдалым. Мо роля Любашы з «Царскай нявесты» пакуль не засвоена, а мо ўзнікае міжвольнае параўнанне з Аксанай Волкавай, у якой партыя зроблена надзвычай дасканала.
Цяпер пра пераможцаў. Гран-пры (і прыз $ 10 тысяч) заслужана атрымаў армянскі тэнар Тыгран Аганян. У фінале ён разам з нашай Аленай Бундзелевай выконваў сцэну Рудольфа і Мімі з «Багемы». Дзівосны, неверагодна абаяльны спявак! У яго героі адчуваліся такая цеплыня і непадробнасць пачуццяў, а ў самога вакаліста выяўляліся такія свабода і раскоша голасу, што глядзельня заходзілася ад нястрыманага захаплення і радасна крычала: «Брава!» Тыгран — малады саліст, яму ўсяго 22 гады. Ён толькі скончыў Ерэванскую кансерваторыю і працуе ў Нацыянальным тэатры оперы і балета імя Спендзіярава. Папулярнасці Аганяна ў меламанаў, вядома, паспрыяў паспяховы ўдзел у тэлепраекце «Вялікая опера», які летась ішоў на расійскім канале «Культура». У адной з перадач чула ў яго выкананні раманс Чайкоўскага «О, если б мог выразить в звуке!», што адлюстроўваў вельмі высокі ўзровень выканання, калі вакальна-тэхнічныя сродкі падпарадкаваны выяўленню пачуццяў і глыбіннаму сэнсу твора. Ды вернемся да мінскага выступлення: поспех Аганяна можна патлумачыць бясспрэчнай харызматычнасцю. Здольнасцю выявіць унутраны свет менавіта праз спевы. Вядома, за высокай культурай вакалу стаяць моцныя і шматвяковыя традыцыі, уласцівыя надзвычай спеўнай армянскай нацыі.
Лаўрэатам І прэміі (і ўладальнікам $ 8 тысяч) журы назвала расійскага контр-тэнара Андрэя Немзера. Надзвычай рэдкі голас, прыдатны якраз для барочных опер. За сем мінскіх оперных форумаў падобны голас сустрэўся толькі другі раз. У Немзера насычаная творчая біяграфія. Навучанне спевам у Маскве і ЗША, праца на працягу трох сезонаў у «Метраполітэн». Для такога выніку трэба мець выключныя вакальныя дадзеныя і выканаўчае майстэрства, бо гэты калектыў збірае «вяршкі» па ўсім свеце. Саліст выконваў у трэцім туры арыю Ратміра з «Руслана і Людмілы», якая гучыць дужа рэдка. Фрагмент агромністы, складаецца з некалькіх частак, розных па тэмпарытме, эмацыйным стане. Вялікая арыя — і бясконцы голас, няспыннае дыханне. У дадатак публіка, дый журы, відавочна «вар’яцела» ад незвычайнага тэмбру. На сцэне мужчына, але голас па гучанні — сапрана, часам мецца, раптам узнікаюць барытонавыя фарбы. Як гэта яднаецца?! Фантастыка!
Беларускі тэнар Аляксандр Міхнюк стаўся лаўрэатам II прэміі (і атрымаў $ 6 тысяч). Арыя Ленскага і сцэна дуэлі з «Анегіна» прывабіла прыгожым, лёгкім гукам, дакладнасцю дыкцыі, паглыбленасцю ў вобраз. Нашым высокім мужчынскім галасам на конкурсе шанцуе — летась другую ўзнагароду атрымаў Віктар Мендзелеў. Зразумела, такія ацэнкі журы і прымушаюць спевака паверыць ва ўласныя сілы і даюць штуршок для разгортвання міжнароднай кар’еры.
Наконт III прэміі (і сумы ў $ 4 тысячы), што журы аддала расіянцы Зарыне Абаевай, салістцы Пермскага тэатра оперы і балета. З падобным рашэннем можна пагадзіцца, а можна і не. На маю думку, Зарына належала да ліку фіналістаў, якія пакінулі супярэчлівае ўражанне. На яе поспех шмат у чым паўплывала акцёрскае і вакальнае майстэрства Іллі Сільчукова, ён спявае Анегіна з кожным сезонам усё больш цікава і разнастайна. Вакал Абаевай мо і пераканаў сяброў журы, але... Выбар рэпертуару падаўся не надта ўдалым: адчувалася, што руская мова ёй няродная, а таму ўзнікалі цяжкасці маўлення. У дадатак вобразу Таццяны не хапала рысаў такога неабходнага арыстакратызму. А вось на заключным гала выступленне Абаевай (як адной з пераможцаў конкурсу) пераканала. Магчыма, італьянскі рэпертуар і арыя Леаноры з «Сілы лёсу» аказаліся да твару і далі магчымасць прадэманстраваць лепшыя вакальныя якасці.
Прыз глядацкіх сімпатый (на жаль, ён не мае грашовага складніку) атрымала беларускае сапрана Маргарыта Ляўчук. Скажу шчыра, я таксама галасавала за яе. Выхаванка Беларускай акадэміі музыкі і педагога Людмілы Шчарбаковай, Маргарыта пяе ў спектаклях нашага Опернага невялікія, хутчэй эпізадычныя партыі. Аднак сцэну Джыльды і Герцага маладая спявачка і вопытны, сталы Сяргей Франкоўскі выканалі з такой захопленасцю і на такім эмацыйным уздыме, што падобнае ўражанне хацелася доўжыць. Прывабліваў лёгкі, палётны голас, віртуозныя фіярытуры. У дадатак Маргарыце Ляўчук уласціва бясспрэчная сцэнічная разняволенасць і абаяльнасць.
...Конкурс скончыўся, пераможцы названы, прызы ўручаны. Шчасліўчыкі радуюцца і лічаць рашэнне справядлівым. Тыя, хто не трапіў у фінал, справядлівасці мо і не бачаць, але, набыўшы пэўны досвед, рыхтуюцца да іншых конкурсаў і спаборніцтваў. Усё як мае быць! Ды толькі самае галоўнае — правядзенне маштабнага спеўнага спаборніцтва нараджае розгалас па свеце. І фармуе імідж краіны як аднаго з музычных цэнтраў Усходняй Еўропы.