«Нам няма часу быць шчаслівымі...»

 Гар­та­ван­ню ду­ху ды ха­рак­та­ру спры­яюць інтэ­лек­ту­аль­ныя за­нят­кі, та­му ко­ль­кі на­стаў­ніц­кіх пы­тан­няў пра жур­на­ліс­та, кры­ты­ка, дра­ма­тур­га Мі­хая Се­бас­ць­яна (Язэ­па Гех­тэ­ра) не­ча­ка­на і ве­ль­мі арга­ніч­на ўтва­ра­юць пра­лог спек­так­ля. Дзяў­чат­кі, вя­до­ма, пра ад­но ве­да­юць пэў­на, іншае пад­гля­да­юць, апа­вя­да­ючы пуб­лі­цы, як зі­мой 1943 го­да п’еса «Без­на­зоў­ная зор­ка» ства­ра­ла­ся ў ге­та Бу­ха­рэс­та — сак­рэт­на, на за­мо­ву тэ­атра. З ці­ка­вас­цю пе­ра­бі­ра­юць рэ­мар­кі, што не­ўза­мет­ку ро­бяц­ца рэ­плі­ка­мі, ка­тур­ха­юць сваё ўяў­лен­не, і яно аб­уджа­ецца: асвят­ля­юцца рэ­йкі і адзі­ная дэ­ка­ра­цый­ная па­бу­до­ва мас­та­ка Андрэя Ме­ран­ко­ва — ні­бы­та ва­гон, але на ўсе вы­пад­кі жыц­ця. У ім і едуць, і стан­цы­яй кі­ру­юць, і жы­вуць на ці­хай ву­лі­цы як на за­пас­ной ка­ля­іне.

Вак­зал га­рад­ка дра­ма­тург сім­ва­ліч­на аздо­біў спы­не­ным га­дзін­ні­кам. Каб да­стаць да яго­ных стрэ­лак, мас­так-па­ста­ноў­шчык уз­бро­іў На­ча­ль­ні­ка вак­за­ла дра­бі­на­мі; каб ажы­віць чы­гу­нач­ны края­від — гус­тоў­на ўжыў ды­ма­вую ма­шы­ну. Ува­саб­ля­ючы ша­лё­ны под­бег ча­су, це­нем мі­ль­гае па вак­за­ль­ных за­бу­до­вах і пер­са­на­жах сла­ву­ты ды­зель-цяг­нік: яго­ны гіс­та­рыч­ны рух, за­фік­са­ва­ны п’есай, ці не ўсю Еўро­пу аста­люе па ва­го­нах і да­вя­зе да тра­гіч­ных кан­цо­вых пун­ктаў, шмат ка­му да­вя­дзец­ца іх штур­хаць і ру­хаць да ўсіх тэ­атраў... ва­енных дзея­нняў.

Але ад­нос­на сцэ­ны ва­гон ні­ку­ды не ссоў­ва­ецца, і гэ­тая тэх­ніч­ная ака­ліч­насць па­кры­ёма рых­туе ме­та­фа­ру: яна ўсвя­до­міц­ца й спра­цуе, як то­ль­кі ге­роі за­га­во­раць пра зор­нае не­ба. «Мы раз­ам ля­цім да зор», — на­ўпрост вы­сна­ваў Мак­сім Баг­да­но­віч; па­ста­ноў­шчы­кі з дра­ма­тур­гам ві­да­воч­на пры­па­доб­ні­лі да ма­ле­нь­ка­га ва­го­на ўсю Зям­лю. Каб не сап­са­ваць па­лёт і не збло­ціць ва­гон, трэ­ба пі­ль­на са­чыць зо­ры. «Вы што, ні­ко­лі не гля­дзі­це на не­ба?» — пы­та­юцца са сцэ­ны.

Вар­та гля­дзець, асаб­лі­ва дба­ючы пра шчас­лі­вае па­ра­зу­мен­не. Рэ­жы­сё­ры Дзміт­рый Бей­нарт-Са­ла­ду­ха і Па­вел Хар­лан­чук-Южа­коў ві­да­воч­на дба­лі, пра­па­на­ваў­шы рэ­пер­ту­арна­му тэ­атру най­дых­тоў­ней­шую дра­ма­тур­гію, не ад­ной­чы ўва­соб­ле­ную ў кі­нас­туж­ках. Тая, у 1978 го­дзе ад­мет­на зрэ­жы­са­ра­ваная Мі­ха­ілам Ка­за­ковым, да сён­ня ка­рыс­та­ецца гля­дац­кай лю­боў­ю.

Кож­ную ро­лю «Без­на­зоў­най зор­кі» мож­на лі­чыць за да­ру­нак лё­су — на­сто­ль­кі пра­ніз­лі­ва і да­клад­на яны вы­пі­са­ныя. На сцэ­не ўра­зіў Ры­гор Жу­раў­лёў — яго­ная вы­вуч­ка і псі­ха­фі­зіч­ныя акцёр­скія асаб­лі­вас­ці як ма­га пры­да­лі­ся да ро­лі на­стаў­ні­ка Ма­ры­на Мі­рою. Здзі­ві­ла Свят­ла­на Яфі­ма­ва — пры­ха­ва­ным кан­флік­там жа­ноц­кас­ці і аба­вяз­ку ў асо­бе Ма­дэ­му­зэ­лі Ку­ку. Рас­чу­ліў Фё­дар Іва­ноў — яго­на­му Се­ля­ні­ну, ві­даць, так і не соб­іла да­пяць да пун­кту пры­зна­чэн­ня. Але не­паў­тор­нае вы­ра­шэн­не спек­так­ля за­бяс­пе­чыў ансамбль, аль­бо, ле­пей, ка­лек­тыў­ная ро­ля гім­на­зіс­так у скла­дзе Ве­ры Грыц­ке­віч, Ма­рыі Ха­дзя­ко­вай, Лі­ліі Гос­та­вай, Іры­ны Ку­ра­ка, Ка­ця­ры­ны Ула­дзі­мі­ра­вай, Ві­та­ліі Ціш­ко­вай, Тац­ця­ны Грынь, Дзі­я­ны Чар­ны­шэ­віч і Аляк­сан­дры Быч­ко­вай. Іхнія пер­са­на­жы пра­гнуць жыц­цё­ва­га ру­ху, падзей, аса­біс­та­га ўдзе­лу; іх маг­нэ­сам цяг­не змен­лі­вы вак­зал, які на­стаў­нік Мі­рою па­ра­ўноў­вае з мо­рам; ім да­во­дзіц­ца да­сле­да­ваць, со­ваць і ва­ро­чаць ва­гон, каб ён, па­зна­чыў­шы чар­го­вае мес­ца дзея­ння, пе­ра­тва­рыў­ся ў ча­роў­ную скры­ню дзя­во­чых вы­ду­мак і ча­кан­няў. Яны па­чы­на­юць раз­мо­ву пра шчас­це і шчы­ра па­чу­ва­юцца шчас­лі­вы­мі, раз­гля­да­ючы зор­ку-ўця­кач­ку Мо­ну. І вы­рак эле­ган­тна­га муж­чы­ны, яко­му Юрый Мар­ці­но­віч да­дае спа­кой­най зла­вес­нас­ці, па­куль што гу­чыць не для іх: «Нам ня­ма ча­су быць шчас­лі­вы­мі». Яны яшчэ ма­юць час на шчас­це, хоць рух да зор яго і не прад­угле­джвае.

«Нам ледзь ха­пае яго на тое, каб про­ста доб­ра жыць».