На адной сцэне, часам у адной кампазіцыі, камічнае з трагічным? Як тэатральны двайнік Мікалая Алейнікава яна здольная нанова адкрыць яго для сучаснай аўдыторыі. Нават мяжу паміж паэзіяй для дзяцей і дарослых (творца на яе амаль не зважаў) Святлана пераадольвае лёгка. Здаецца, духоўнае сваяцтва з паэтам яна адчувала даўно — ужо колькі гадоў у рэпертуары «Серебряной свадьбы» гучыць «Карась», самы папулярны прыжыццёвы верш Алейнікава. Працяг мусіў быць непазбежным.
Музычны спектакль «З жыцця жамяры» якраз і выглядае такім працягам, выйсцем «Серебряной свадьбы» на тэатральную сцэну. Пастаноўку, рыхтык як канцэрт, складаюць асобныя нумары, нават глядзельня апладзіруе пасля кожнага. Тут ёсць усё, што ўражвае нас на выступах гурта, — заднік з відэаграфіямі, пераўвасабленні салісткі, гульня са святлом, нават знаёмая дзяўчына-скрыпачка.
І калі музыкі пераносілі аўдыторыю ў кабарэ пазамінулага стагоддзя, сцэнаграфія спектакля перараджае эстэтычнае асяроддзе, у якім існаваў «паэт, блізкі да абэрыутаў»: на сцэне ўзнікае нейкае падабенства тэатра футурыстаў (ён мог бы быць такім, калі б яны мелі нашы тэхнічныя магчымасці) і асталёўваецца эстэтыка «жорсткага раманса», з якім Алейнікаў гуляў у кожным другім вершы.
...Але перараджэння, тэатральнага пераўтварэння вершаў у спектаклі-канцэрце не адбываецца. Складанне двух сугучных галасоў паэта і выканаўцы (яны ідэальна пасуюць адзін да аднаго) раптам не дае новага гучання. Атрымліваецца хіба гучней і грубей. Алейнікаў чытаў свае вершы вельмі сур’ёзна і адцягнена, флегматычнай манерай узмацняючы разрыў паміж тым, пра што гаворыцца, і тым, як гаворыцца. Гэта, вядома, не адзіны спосаб прадставіць ягоны непаўторны саркастычны стыль, бо нельга сцвярджаць, што вершы Алейнікава герметычныя і ніколі не існавалі ў адрыве ад паэтавай асобы. Аднак «карнавальным» шляхам увасаблення, абраным у пастаноўцы, не выпадае паяднаць творы з іх сцэнічным увасабленнем. Трук існуе асобна, тэкст — асобна.
У выніку з чатырнаццаці нумароў, якія склалі спектакль, найбольш удалымі становяцца тыя, дзе «трук» мінімалізаваны, не ўрываецца ў радкі і служыць ім толькі як аправа. «Муха» раздзіраецца паміж самадастатковым тэкстам і выдатнай, але таксама самадастатковай інсцэніроўкай, «Чарльз Дарвін» становіцца аглушальным і непераборлівым. Некаторыя вершы скарачаюцца так, што знікае ўнутраная гармонія частак, застаюцца толькі «sound and fury». Затое «Надкласавае пасланне» («і блыха, мадам Пятрова»), да якога дадаецца толькі вобраз рэстараннай спявачкі, лепш за ўсё пасуе да таго, каб інтэрналізаваць (засвоіць) вершы Мікалая Алейнікава ў нашым культурным набытку.
«Птушачку безразважную», верш 1937 года, артыстка чытае, павольна ідучы з завязанымі вачыма, як прыгавораныя да страты, і робіцца відавочным: спектакль нітуе не заяўленая тэма, але асоба аўтара! Праз рэжысуру Святлана Бень і Дзмітрый Багаслаўскі імкнуцца пазбавіць творы павярхоўнага пафасу (а што гэта небяспека рэальная, здольная пераканаць бальшыня тэкстаў, прысвечаных паэту) і, здаецца, кампануюць вершы так, каб той не праскочыў праз выпадковае кампазіцыйнае суседства. Але па цэнтральнай лініі — жыцці паэта — мы асуджана віхляем, пакуль у фінале не вернемся да пачатку... Апошнім гучыць «Конік», першы вядомы твор Алейнікава. Пасля яго ўсе папярэднія як бы закрываюцца для эмацыйных успамінаў і глядач прыпадабняецца той самай жамяры, якая, поўзаючы па паверхні палатна, не можа ўбачыць карціны цалкам і ўспрыняць яе прыгажосць.
Аляксей ЗАМСКІ