Вольга Падгайская.

ПРА СУ­ЧАС­НАСЦЬ І АКТУ­АЛЬ­НАСЦЬ

У му­зыч­най твор­час­ці сён­ня існуе та­кая не­ве­ра­год­ная раз­на­стай­насць, што су­час­на­му кам­па­зі­та­ру ска­заць не­шта ра­ды­ка­ль­на но­вае цяж­ка ці зу­сім не­маг­чы­ма. На­ва­цыі хут­ка пе­ра­ўтва­ра­юцца ў арха­іку, аван­гар­дныя ад­крыц­ці хут­ка апе­лю­юць да мі­ну­ла­га і ро­бяц­ца ба­на­ль­ны­мі. І ўсё ж не­ка­то­рым шчас­ціць знай­сці і вы­пра­ца­ваць інды­ві­ду­аль­ны стыль — па­зна­ва­ль­ны, ні да ка­го не пад­обны. Іншых пры­ваб­лі­вае сін­тэ­за­ван­не роз­ных плы­няў, кам­па­зі­цый­ных тэх­нік. Не­ка­то­рыя па­сту­по­ва ру­ха­юцца ад ад­ной ма­не­ры да дру­гой, а ёсць і та­кія аўта­ры, што ў кож­ным но­вым тво­ры мя­ня­юць сты­лё­выя срод­кі ў ад­па­вед­нас­ці з ідэ­яй, кан­цэп­цы­яй ці пра­гра­май і ні­ко­лі не па­ўта­ра­юцца.

У спі­се ра­бот Во­ль­гі якраз шмат інды­ві­ду­алі­за­ва­ных са­чы­нен­няў. Амаль кож­на­му опу­су ад­па­вя­дае не­паў­тор­ная на­зва — «Прэ­лю­дыя і па­ра­ход», «Ад­сут­ны гром», «Дзень шпі­ёна», «Ры­ба і не­ба» або «The Fog», «Uroboros». Ёсць на­ват і та­кія, што мя­ня­юцца ў за­леж­нас­ці ад вы­ка­нан­ня, як цыкл п’ес для арга­на і сяб­ра арга­ніс­та. Бо сяб­рам мо­жа вы­сту­піць лю­бы вы­ка­наў­ца. Або п’еса «Сак­ра­та­ры» для пі­яніс­таў, якіх чым бо­льш, тым лепш. Тым са­мым Пад­гай­ская на­гад­вае кам­па­зі­та­раў ХХ ста­год­дзя, што пры­цяг­ва­лі ўва­гу не­звы­чай­ны­мі жан­ра­вы­мі азна­чэн­ня­мі. На­прык­лад, Стра­він­скі па­зна­чаў — «ба­лет ў трох зда­чах», «кар­ці­ны языч­ніц­кай Ру­сі», а Сяр­гей Пра­коф’еў у «Мі­ма­лёт­нас­цях» акрэс­лі­ваў ха­рак­тар вы­ка­нан­ня — «на­смеш­лі­ва», «раз’юша­на».

На­звы — гэ­та імкнен­не быць су­час­най, па­зна­ва­ль­най, ці, як ка­жуць, апы­нуц­ца ў трэн­дзе?

— Про­ста жа­дан­не па­збег­нуць ба­на­ль­нас­ці і звы­чай­нас­ці. У тво­ры «Прэ­лю­дыя і па­ра­ход» зы­хо­дзі­ла з цык­ла «Прэ­лю­дыя і фу­га», але ў дру­гой час­тцы ба­чыў­ся воб­раз па­ра­хо­да, які я і ўва­со­бі­ла з да­па­мо­гай арга­на. На­зва «Ры­ба і не­ба» на­ра­дзі­ла­ся з тэк­сту Аляк­сан­дра Увя­дзен­ска­га, дзе існуе воб­раз­ны кан­траст, су­па­стаў­лен­не ўзвы­ша­на­га і зям­но­га. Іншае «Uroboros», тут істот­ная кан­струк­тыў­ная ідэя. Змяя, што ку­сае ся­бе за хвост, — сім­вал, фі­ла­соф­ская але­го­рыя, але ха­це­ла­ся пе­рад­аць му­зыч­ны­мі срод­ка­мі пра­цэс, ка­лі ка­нец ста­но­віц­ца па­чат­кам і зноў пра­цяг­ва­ецца рух.

Ідэя п’ес для арга­на і сяб­ра арга­ніс­та ўзнік­ла вы­пад­ко­ва. Сяб­рам му­сіў быць Аляк­сандр Ху­ма­ла, але што­раз ён не мог вы­сту­паць у кан­цэр­тах. Та­му ва­ка­ль­ную парт­ыю вы­кон­ваў то скры­пач, то сак­са­фа­ніст. «Сак­ра­та­ры» — му­зы­ка для ад­па­вед­на­га вер­ша Чэс­ла­ва Мі­ла­ша. Андрэй Ха­да­но­віч пе­ра­клаў шмат яго вер­шаў з поль­скай на бе­ла­рус­кую мо­ву. Ка­ля 20 з іх мер­ка­ва­ла­ся чы­таць пад му­зы­ку. У вы­ні­ку на­пi­са­ла ары­гі­на­ль­ны твор. Ха­це­ла­ся, каб уся сцэ­на бы­ла за­стаў­ле­на фар­тэ­пі­яна. Вы­ка­наў­цы па­він­ны ўва­саб­ляць му­зы­кай гу­ка­вы эфект, як у дру­кар­скім бю­ро. Што да інша­моў­ных на­зваў, яны за­ле­жаць ад та­го, дзе ўзні­кае і бу­дзе вы­кон­вац­ца твор — у Гер­ма­ніі або ў Поль­шчы.

Што, па-ва­ша­му, су­час­ная му­зы­ка? Як вы­зна­ча­еце, пра­ца су­час­ная ці не — па сты­лі, тэ­ма­ты­цы, кан­цэп­цыі? Ка­лі кам­па­зі­тар пі­ша опус да пэў­най падзеі або як вод­гук на яе, са­чы­нен­не апры­ёры ро­біц­ца акту­аль­ным, але ці ро­біц­ца су­час­ным?

— Су­час­ная му­зы­ка ство­ра­ная су­час­ным кам­па­зі­та­рам, і не важ­на, ён ка­рыс­та­ецца тра­ды­цый­ны­мі срод­ка­мі або най­ноў­шы­мі тэх­ні­ка­мі кам­па­зі­цыі. Ці акту­аль­ны твор? Гэ­та за­ле­жыць ад тэ­мы, у якой уз­ды­ма­юцца хва­лю­ючыя, ба­лю­чыя пра­бле­мы; але то­ль­кі аўта­ра ці мно­гіх лю­дзей. Пры­вя­ду пры­клад з улас­на­га жыц­ця. Быў сон — як прад­ба­чан­не, прад­чу­ван­не рэ­аль­ных падзей, што ад­бы­лі­ся ў Фран­цыі. Сон зра­зу­ме­ла ме­на­ві­та па­сля шэ­ра­гу тэ­рак­таў. По­тым знай­шла ма­літ­ву «Аб ду­ху лю­бо­ві» Фран­цыс­ка Асіз­ска­га і на гэ­ты тэкст на­пі­са­ла хор а cappella «Ма­літ­ва за мір», які пры­свя­ці­ла хо­ру «Salutaris» i ды­ры­жо­ру Во­ль­зе Янум.

А як ста­ві­це­ся да анга­жа­ва­най му­зы­кі? Зга­да­ем ва­шу опе­ру-буф «0:1», на­пі­са­ную да Чэм­пі­яна­ту све­ту па ха­кеі. Ад­куль уз­яла­ся ідэя? Вы за­хап­ля­еце­ся спорт­ам?

— На­ват ка­лі інша­му кам­па­зі­та­ру да­вя­дзец­ца на­пі­саць му­зы­ку да не­йкай да­ты, ён змо­жа зра­біць так, што ніх­то і не пад­умае лі­чыць яе анга­жа­ва­най. Усё за­ле­жыць ад та­лен­ту. Ні ха­ке­ем, ні фут­бо­лам не за­хап­ля­юся. На ста­ды­ёне «Ды­на­ма» бы­ла, ад­чу­ва­ла азарт, ад­рэ­на­лін, але бо­льш ту­ды не па­йду. У сту­дэн­цкія га­ды лю­бі­ла граць у бас­кет­бол. А ідэя ха­кей­най опе­ры на­ле­жыць Ві­та­лю Да­ра­шу­ку, май­му му­жу, кам­па­зі­та­ру і му­ль­ты­інстру­мен­та­ліс­ту. Яна пад­ала­ся вар­тай ува­гі. Бы­ла пра­па­но­ва Му­зея Азгу­ра зла­дзіць Ноч му­зе­яў на ста­ды­ёне «Юнац­тва». Мы ад­гук­ну­лі­ся на пра­па­но­ву.

Па сю­жэ­це гэ­та не­звы­чай­ны матч, а ў му­зы­цы да­мі­нуе не­акла­січ­ны стыль. Тут шмат гу­каў рэ­аль­най гу­ль­ні — свіс­ткі, скан­да­ван­не, шу­ма­выя эфек­ты спа­бор­ніц­тва, ка­мен­та­ры, за­вяр­ша­ль­ная сі­рэ­на...

— Усё так, да­клад­на. Але спа­бор­ніц­тва як та­ко­га тут ня­ма. Ёсць два бра­ты ха­ке­істы і трэ­ці ня­ўда­лы, бо... кам­па­зі­тар. Ён ча­кае сваю Му­зу, а бра­ты пе­ра­кон­ва­юць, што ён па­ві­нен за­ймац­ца ха­ке­ем. З’яўля­ецца Му­за, якая так­са­ма лю­біць гэ­тую гу­ль­ню. Каб быць раз­ам, му­зы­кан­ту трэ­ба стаць ха­ке­істам. У рэ­шце рэшт ён па­чы­нае граць... Ліб­рэ­та на­пі­саў Ві­таль Да­ра­шук, па­ста­ноў­ку ажыц­ця­віў Гео­ргій Глік, ды­ры­жо­рам быў Аляк­сандр Ху­ма­ла. Парт­ыю ма­лод­ша­га бра­та вы­ка­наў Сяр­гей Доў­гу­шаў. А яшчэ мы знай­шлі не­звы­чай­ную вы­ка­наў­цу на парт­ыю Му­зы — Ка­ця­ры­ну Зу­еву, якая скон­чы­ла Ака­дэ­мію му­зы­кі як ды­ры­жор-ха­ра­вік і ад­на­ча­со­ва вы­кла­дае фі­гур­нае ка­тан­не!

АСА­БІС­ТАЯ МАТЫВАЦЫЯ ВЫ­БА­РУ

Во­ль­га Пад­гай­ская — роз­на­ба­ко­ва ад­ора­ная асо­ба. Скон­чы­ла Лід­скае му­зыч­нае ву­чы­ліш­ча як тэ­арэ­тык. Але бо­льш ці­ка­вым ёй ба­чыў­ся шлях кам­па­зі­тар­скай дзей­нас­ці. Са­чы­няць му­зы­ку, не­вя­лі­кія тан­ца­ва­ль­ныя п’е­сы Во­ль­га па­ча­ла яшчэ ў 11 га­доў. Пра­фе­сій­на кам­па­зі­цыю вы­ву­ча­ла ў Бе­ла­рус­кай ака­дэ­міі му­зы­кі — спа­чат­ку ў кла­се Ула­дзі­мі­ра Да­ро­хі­на, по­тым у пра­фе­са­ра Вя­час­ла­ва Куз­ня­цо­ва, а арган­нае вы­ка­на­ль­ніц­тва спас­ці­га­ла там­са­ма ў да­цэн­та Ула­дзі­мі­ра Не­ўда­ха. Між іншым у яе сям’і і ся­род бліз­кіх род­ных му­зы­кан­таў не бы­ло, хоць усе доб­ра спя­ва­лі. Ба­ць­кі з пра­фе­сіі бу­даў­ні­кі, інжы­не­ры-кан­струк­та­ры.

Як зда­ры­ла­ся, што па­ча­лі за­ймац­ца му­зы­кай?

— У пер­шым кла­се зна­ёмая дзяў­чын­ка ад­вя­ла мя­не ў му­зыч­ную шко­лу, па­ка­за­ла інстру­мен­ты, і мне ве­ль­мі за­ха­це­ла­ся на­ву­чыц­ца іграць. Ніх­то пра гэ­та не ве­даў, і, ка­лі я сво­еча­со­ва не вяр­ну­ла­ся да­моў са звы­чай­най шко­лы, ба­ць­кі вы­ра­шы­лі, што я знік­ла. Уся мі­лі­цыя Ка­ра­ган­ды, дзе я на­ра­дзі­ла­ся, на­стаў­ні­кі і ба­ць­кі мя­не шу­ка­лі, бо го­рад быў не­бяс­печ­ны. Ка­лі вяр­ну­ла­ся да­моў па­сля экс­кур­сіі ў му­зыч­ную шко­лу, перш за ўсё мя­не па­ка­ра­лі. І бы­ло крыў­дна, але не за тое. Бо так і не да­ве­да­ла­ся, ці бу­ду ву­чыц­ца му­зы­цы. По­тым усё-та­кі ба­бу­ля з дзя­ду­лем на­збі­ра­лі гро­шай і пад­ара­ва­лі фар­тэ­пі­яна.

На па­чат­ку пе­ра­бу­до­вы ў Ка­зах­ста­не за­ста­вац­ца бы­ло не­маг­чы­ма. Ад­клю­чы­лі элек­трыч­насць, зі­мой — ма­роз мі­нус 50, па­лі­лі вог­ніш­чы ў два­рах, на­ват на бал­ко­нах, ка­за­хі пры­язджа­лі з ау­лаў і скуп­ля­лі жыл­лё, та­му што ўсе ад­туль з’язджа­лі, хто ку­ды мог. Сям’я на­ша пе­ра­еха­ла ў Лі­ду, дзе жыў ба­ць­каў сяб­ра. Ён да­па­мог знай­сці пра­цу, улад­ка­вац­ца ў інтэр­на­це. Так у 1996 го­дзе мы апы­ну­лі­ся ў Бе­ла­ру­сі.

Што сён­ня вы­зна­ча­ль­нае, каб аб­раць пра­фе­сію кам­па­зі­та­ра, бо, як і ра­ней, яна не лі­чыц­ца прэс­тыж­най.

— То­ль­кі не ма­тэ­ры­яль­ны бок. Для сап­раў­дна­га мас­та­ка твор­часць і са­ма­рэ­алі­за­цыя — адзі­ны спо­саб вы­жы­ван­ня (най­перш у ма­ра­ль­на-псі­ха­ла­гіч­ным сэн­се), бо ён не мо­жа не са­чы­няць. Яму не па­трэб­ны за гэ­та гро­шы. Я ма­гу за­ра­біць іншай пра­цай.

Ка­тас­тра­фіч­на, што мно­гія дзе­ці лі­чаць, быц­цам кам­па­зі­та­ры жы­лі ў да­лё­кім мі­ну­лым, а ця­пер за­ста­лі­ся то­ль­кі іх парт­рэ­ты на сця­не. Та­му ў му­зыч­най шко­ле № 3 імя Фры­дэ­ры­ка Ша­пэ­на, дзе вы­кла­даю кам­па­зі­цыю, у 2013-м упер­шы­ню арга­ні­за­ва­ла не­вя­лі­кі аркестр юных кам­па­зі­та­раў «Фры­дэ­ры­кі». Тры-ча­ты­ры разы на год ста­вім тэ­ма­тыч­ныя спек­так­лі. Дзе­ці пі­шуць му­зы­ку і са­мі вы­кон­ва­юць яе. Са­мі ро­бім дэ­ка­ра­цыі, кас­цю­мы. Сцэ­на­рыі рас­пра­цоў­ваю са­ма­стой­на. Пер­шую каз­ку па­каз­ва­лі на Ка­ля­ды. Інша­пла­нет­нік пры­ля­тае на Зям­лю і не раз­умее, што тут ад­бы­ва­ецца. Не раз­умее, што та­кое му­зы­ка, ча­му ні­вод­нае свя­та не аб­ыхо­дзіц­ца без яе. Урэш­це кам­па­зі­та­ры тлу­ма­чаць, па­каз­ва­юць, і іншап­ла­нет­ны госць па­чы­нае з за­да­­валь­­нен­нем іграць.

На Дзень свя­то­га Ва­лян­ці­на зла­дзі­лі спек­такль пра лю­дзей, не­за­да­во­ле­ных тым, чым за­йма­юцца. Юныя кам­па­зі­та­ры аркес­тра прад­стаў­ля­лі па­жар­на­га, цы­ру­ль­ні­ка, афі­цы­янта. Іх аб’ядноў­ва­ла ме­на­ві­та му­зы­ка, то­ль­кі раз­ам з му­зы­кай яны ра­бі­лі­ся шчас­лі­вы­мі. На па­ста­ноў­ку за­пра­сі­ла сваю сяс­тру. Яна па пра­фе­сіі аэра­­фо­та­ге­адэ­зіст, але ма­ры­ла ад­крыць шко­лу фла­мен­ка. Па спе­цы­яль­нас­ці пра­ца­ва­ла то­ль­кі два га­ды. По­тым па­еха­ла ў Іспа­нію на спе­цы­яль­ныя кур­сы, вяр­ну­ла­ся да­моў і здзей­сні­ла сваю ма­ру.

А якой бы­ла ва­ша ўлас­ная ма­ты­ва­цыя вы­ба­ру пра­фе­сіі?

— У му­зыч­най ву­чэ­ль­ні ўсе тэ­арэ­ты­кі па­він­ны за­ймац­ца кам­па­зі­цы­яй. Ма­імі на­стаў­ні­ка­мі бы­лі Ве­ра­ні­ка Швец, якая вы­кла­да­ла яшчэ фар­тэ­пі­яна ў іншых сту­дэн­таў, і яе на­стаў­нік Ві­таль Ра­дзі­во­наў, ён пры­язджаў да нас з Грод­на і ву­чыў, кан­су­ль­та­ваў. На тэ­арэ­тыч­ным ад­дзя­лен­ні ву­чыц­ца ка­рыс­на, але са­мой пі­саць не­йкія на­ву­ко­выя пра­цы, кні­гі ці пад­руч­ні­кі пра му­зы­ку не­ці­ка­ва. А вось са­чы­няць — іншая спра­ва. Для мя­не гэ­та як ува­ход у не­йкую ірэ­аль­насць.

Ка­лі зра­зу­ме­лі, што хо­ча­це быць ме­на­ві­та кам­па­зі­та­рам, а не тэ­арэ­ты­кам?

— Вы­зна­ча­ль­ныя падзеі ад­бы­лі­ся на апош­нім кур­се. Мой дэ­бют­ны аўтар­скі кан­цэрт. Ні­чо­га пад­обна­га ў Лід­скім ву­чы­ліш­чы за ўсю гіс­то­рыю не зда­ра­ла­ся. Пер­шае ад­дзя­лен­не скла­лі ка­мер­ныя са­чы­нен­ні, а ў дру­гім гу­ча­лі аркес­тра­выя тво­ры з удзе­лам са­лі­ру­юча­га клар­не­та. Па­сля быў удзел у кон­кур­се ма­ла­дых кам­па­зі­та­раў імя Юрыя Се­мя­ня­кі ў Грод­на, на якім атры­ма­ла прыз Са­юза кам­па­зі­та­раў.

Па­сту­по­ва, але на­ту­ра­ль­на ру­ха­ла­ся па шля­ху кам­па­зі­тар­скай твор­час­ці. На­огул не бы­ло вы­ба­ру — пі­саць на­ву­ко­вую пра­цу ці му­зы­ку. Са­чы­ня­ла і на­ват не за­ўва­жа­ла, што ву­чу­ся на тэ­арэ­тыч­ным ад­дзя­лен­ні. Мае на­стаў­ні­кі Швец і Ра­дзі­во­наў да­ва­лі пэў­ную сва­бо­ду, і гэ­та спры­яла раз­віц­цю фан­та­зіі. Вя­до­ма, чу­ла за­ўва­гі на­конт фор­мы ці інстру­мен­тоў­кі. Кам­па­зі­цыі на­ву­чыць не­ль­га, га­лоў­нае не за­да­віць, а раз­віць здо­ль­нас­ці ства­раць му­зы­ку.

Ці скла­да­на быць жан­чы­най і кам­па­зі­та­рам? У тым ёсць анта­га­нізм або гар­ма­ніч­нае су­існа­ван­не?

— Так, скла­да­на, бо кож­ны раз трэ­ба да­каз­ваць, што ты сап­раў­ды пра­фе­сі­янал. Ка­неш­не, пе­ра­лом у су­вя­зі з эман­сі­па­цы­яй ад­быў­ся. Але не ха­чу на гэ­ты конт раз­ва­жаць. У мя­не шмат спраў, якія імкну­ся зра­біць у та­кім ка­рот­кім жыц­ці. На­сам­рэч ёсць та­кія жан­чы­ны-кам­па­зі­та­ры, ка­му на­ка­на­ва­на, як ка­жуць не­мцы, Kinder, Kirche, Küche, і ле­пей, каб яны гэ­тым і за­йма­ла­ся. Але ж ка­лі жан­чы­на хо­ча яшчэ не­шта са­чы­няць, мо гэ­та і ня­дрэн­на...

ТВОР­ЧЫЯ СТА­СУН­КІ І ВАН­ДРОЎ­КІ

Во­ль­га — лаў­рэ­ат Між­на­род­на­га фес­ты­ва­лю арга­ніс­таў і Між­на­род­на­га кон­кур­су кам­па­зі­та­раў імя Андрэя Пят­ро­ва (Пе­цяр­бург, 2004 і 2010). Вы­сту­па­ла на фес­ты­ва­лі, пры­мер­ка­ва­ным да 70-год­дзя Але­га Янчан­кі ў Мас­кве. Удзе­ль­ні­ча­ла і ў мно­гіх еўра­пей­скіх му­зыч­ных фэс­тах — «Orgelsommerakademie» ў Аўстрыі, «Transit 7» у Да­ніі, «Freakshow», «Unsound», «Stuka ulicy», «NOSPR» у Поль­шчы, «Orgelmomente», «Freakshow», «Kinoorgel in Babylon» у Гер­ма­ніі, «Sonata islands» у Іта­ліі, «RIO» у Фран­цыі, «Rock in Opposition» у Парт­уга­ліі.

У ста­ра­даў­нім ня­мец­кім Гей­дэ­ль­бер­гу пра­во­дзіц­ца Між­на­род­ны фес­ты­валь, дзе вы­кон­ва­ецца му­зы­ка кам­па­ніс­так з роз­ных кра­ін. Іні­цы­ята­рам яго вы­сту­пае Ку­ль­тур­ны інсты­тут «Кам­па­ніс­ткі ўчо­ра — сён­ня»...

— Чу­ла пра яго, але да­вя­ло­ся тра­піць на іншы фэст, дзе свае спек­так­лі прад­стаў­ля­лі жан­чы­ны-рэ­жы­сё­ры. У што­га­до­вым Між­на­род­ным фес­ты­ва­лі ў Да­ніі (у Хо­льс­тэб­ру) мы пры­ма­лі ўдзел сумесна з Брэс­цкім не­за­леж­ным аль­тэр­на­тыў­ным тэ­атрам «Кры­лы ха­ло­па» са спек­так­лем «Зва­ніць-ля­цець» па­вод­ле твораў Да­ні­іла Хар­мса. Па­ста­ноў­ку здзей­сні­ла Акса­на Гай­ко, му­зы­ку я пі­са­ла раз­ам з Ві­та­лём Да­ра­шу­ком. Фес­ты­валь стаў для мя­не сап­раў­дным ад­крыц­цём.

Ка­лі доў­жыць га­вор­ку пра фес­ты­ва­ль­ны рух, дык ні­чо­га пад­об­на­га ў бе­ла­рус­кім ася­род­дзі ча­каць не да­во­дзіц­ца?

— Сап­раў­ды, у га­лі­не су­час­най ака­дэ­міч­най му­зы­кі фэс­таў у нас ма­ла. Да 330-год­дзя з дня на­ра­джэн­ня Ба­ха Ві­таль Да­ра­шук зра­біў мін­ча­нам і са­мо­му кам­па­зі­та­ру цу­доў­ны пад­ару­нак — фес­ты­валь «Бах у мет­ро». На дзе­ся­ці роз­ных стан­цы­ях мін­ска­га мет­ра­па­лі­тэ­на вы­кон­ва­ла­ся му­зы­ка Ба­ха. Гэ­ты пра­ект доб­ра пры­ма­лі га­ра­джа­не. На­огул ха­це­ла­ся б, каб го­рад ажыў. Сё­ле­та, акра­мя Ба­ха, вы­кон­ва­лі му­зы­ку Ві­ва­ль­дзі, «По­ла­цкі сшы­так» i iнш.

Вы — ад­на з тых, хто арга­нi­зоў­вае бе­ла­рус­кі фес­ты­валь су­час­най му­зы­кі i ня­мо­га кi­но «Кі­не­мо»...

— Ён ла­дзіц­ца з 2012 го­да ле­там ва ўнут­ра­ным дво­ры­ку Му­зея Азгу­ра ў фар­ма­це open air. Тут аб’ядна­лі­ся Гео­ргій Глік і Во­ль­га Над­ольс­кая, арга­ні­за­та­ры пра­екта «Cinemascope», якія за­йма­юцца пад­бо­рам фі­ль­маў, Акса­на Баг­да­на­ва, ды­рэк­тар­ка му­зея, і Ві­таль Да­ра­шук, арга­ні­за­тар фес­ты­ва­ля «Кі­не­мо». Пра­гра­ма скла­да­ецца з пя­ці ве­ча­роў. Пер­шы — та­пёр­скае агуч­ван­не сту­жак, звы­чай­на ка­ме­дый­на­га жан­ру, роз­ны­мі вы­ка­наў­ца­мі-пі­яніс­та­мі, якія пад­бі­ра­юць ад­па­вед­ныя опу­сы; тры ве­ча­ры — са спе­цы­яль­на на­пі­са­ны­мі са­чы­нен­ня­мі роз­ных кам­па­зі­та­раў, у тым лі­ку і за­меж­ных; і пя­ты ве­чар ка­рот­ка­мет­раж­ных кар­цін, для агуч­ван­ня ка­то­рых за­пра­ша­юцца ансам­блі. У меж­ах фес­ты­ва­лю я агуч­ва­ла фі­ль­мы «Ваз­ні­ца» Вік­та­ра Шос­тра­ма, «Монстр» Ро­лан­да Уэс­та, «Жы­лец» Альф­рэ­да Хiч­ко­ка, «Шэр­лак ма­лод­шы» і «Та­емны знак» Бас­тэ­ра Кі­та­на, «Сэр­ца скна­ры» Дэ­ві­да Гры­фі­та.

Які пра­фе­сій­ны інта­рэ­с мае для вас гэ­тая пры­клад­ная сфе­ра?

— Му­зы­ка для ня­мо­га кі­но не мае пе­ра­пын­ку, гу­чыць увесь час, па­куль ідзе фі­льм. Яна ства­ра­ецца як асоб­ная парт­ыту­ра, пад­ра­бяз­на рас­пра­цоў­ва­ецца ўслед за кад­ра­мі кі­нас­туж­кі. У тэ­атры му­зы­ка па­він­на гу­чаць то­ль­кі та­ды, ка­лі па­трэб­на рэ­жы­сё­ру. Ён вы­зна­чае, дзе, у якой сцэ­не і ко­ль­кі хві­лін. Та­му са­чы­нен­не для ня­мо­га кі­но мо­жа гу­чаць і са­ма­стой­на. Пра­гля­даю кар­ці­ну і раб­лю ўлас­ную рас­пра­цоў­ку тэ­мы. Гэ­та ве­ль­мі сур’ёзная пра­ца.

Вы — удзе­ль­ні­ца ансам­бля но­вай ка­мер­най му­зы­кі «Five-Storey Ensemble», які пе­ра­кла­да­ецца як «пя­ці­па­вяр­хо­вы» ці «пя­ці­ярус­ны ансамбль». Што ма­ецца на ўва­зе?

— Тут шмат склад­ні­каў. Гэ­та сiн­тэз удзе­ль­нi­каў ансам­бля «Ра­цыя­на­ль­ная ды­ета» i гру­пы «Fratrez» (арга­ні­за­тар і спя­вак Сяр­гей Доў­гу­шаў). Ця­пер у скла­дзе скрып­ка, га­бой, флей­та, гі­та­ра, бас-гі­та­ра, кан­тра­бас, акар­дэ­он, удар­ныя. Я граю на фар­тэ­пі­яна і спя­ваю. Мы за­пі­са­лі аль­бом, вы­да­дзе­ны ў Іта­ліі ў 2013-м. А ў Парт­уга­лii ад­бы­ла­ся яго прэ­зен­та­цыя. Гэ­тым жа ансам­блем, склад яко­га, да­рэ­чы, мя­ня­ецца ў за­леж­нас­ці ад пра­ектаў, мы гра­ем і на фес­ты­ва­лі «Кі­не­мо».

Не так да­ўно вы вяр­ну­лі­ся з Поль­шчы. Якая на­го­да, што па­чу­лі, ад­кры­лі но­ва­га для ся­бе?

— Пра­йшла па­пя­рэд­ні кон­кур­сны ад­бор, атры­ма­ла сты­пен­дыю «Gaude Polonia» Мі­ніс­тэр­ства ку­ль­ту­ры Поль­шчы і па­ўго­да ста­жы­ра­ва­ла­ся ў Вар­шаў­скай кан­сер­ва­то­рыі. Ура­жан­не, быц­цам тра­пі­ла ў рай! Кож­ная па­ездка ў Еўро­пу, тым бо­льш на пра­цяг­лы час, уз­ба­га­чае, раз­ня­во­ль­вае, на­тхняе. Ма­ім ку­ра­та­рам стаў­ся кам­па­зі­тар і арга­ніст Да­ры­юш Пшы­бы­льс­кі. Дзя­ку­ючы На­цы­яна­ль­на­му Вар­шаў­ска­му цэн­тру ку­ль­ту­ры на­бы­ла элек­трон­ны арган. Вы­ву­ча­ла арган­ную твор­часць су­час­ных бе­ла­рус­кіх і поль­скіх кам­па­зі­та­раў. Гэ­та бы­ла га­лоў­ная мэ­та і тэ­ма ма­ёй ста­жы­роў­кі. Па­зна­ёмі­ла­ся і з та­кі­мі знач­ны­мі фі­гу­ра­мі поль­скай му­зыч­най ку­ль­ту­ры, як Ста­ніс­лаў Ма­ры­то, бы­лы рэ­ктар Вар­шаў­скай кан­сер­ва­то­рыі, і куль­­та­вы кам­па­зі­тар і ды­ры­жор Па­вел Лу­ка­шэў­скі.

Чым са­чы­нен­ні поль­скіх кам­па­зі­та­раў для арга­на ад­роз­ні­ва­юцца ад бе­ла­рус­кіх? Якой вам ба­чыц­ца агу­ль­ная сі­ту­ацыя ў су­час­най сус­вет­най му­зы­цы? Як вы ацэ­нь­ва­еце айчын­ную кам­па­зі­тар­скую шко­лу ў гэ­тым кан­тэк­сце?

— У Поль­шчы бо­льш маг­чы­мас­цей вы­ву­чаць арган, вы­кон­ваць арган­ную му­зы­ку, бо шмат кам­па­зі­та­раў, якія пі­шуць для гэ­та­га інстру­мен­та. У нас у свой час быў то­ль­кі адзін аўтар, Алег Янчан­ка, ён жа і сам вы­ка­наў­ца. Ця­пер для арга­на пра­цу­юць адзін­кі — Ган­на Ка­рот­кі­на, Дзміт­рый Лы­бін, Яўген Па­плаў­скі. Я звяр­та­ла­ся да на­шых аўта­раў, каб на­пі­са­лі для арга­на што­сь­ці но­вае. На мае про­сь­бы ад­гук­ну­лі­ся Кан­стан­цін Ясь­коў, Андрэй Цал­ко, Змi­цер Гор­бач, Вя­час­лаў Куз­ня­цоў. Ця­пер мож­на на­ват збор­нік вы­даць.

На­конт агу­ль­най сі­ту­ацыі. У аван­гар­дным на­кі­рун­ку за­меж­ныя кам­па­зі­та­ры пра­су­ну­лі­ся знач­на да­лей, чым мы. На­огул су­час­ныя аўта­ры бо­льш імкнуц­ца да та­го, каб знай­сці ярка вы­зна­ча­ны стыль, інды­ві­ду­аль­ны і па­зна­ва­ль­ны. У нас мно­гія кам­па­зі­та­ры не па­зна­ва­ль­ныя, іх са­чы­нен­ні мож­на пе­ра­блы­таць.

У Поль­шчы да­во­дзі­ла­ся трап­ляць на кан­цэр­ты су­час­най му­зы­кі, якую не­маг­чы­ма слу­хаць. Ся­род дзя­сят­ка кам­па­зі­та­раў мо то­ль­кі адзін яркі. Спра­ва не ў тым. Лі­чы­це са­мі. Там кан­цэр­ты су­час­най му­зы­кі ла­дзяц­ца раз на ты­дзень, у нас жа — раз на па­ўго­да. Тое і з фес­ты­ва­ля­мі. Іх шмат: на­прык­лад, та­кія гран­ды­ёзныя, як Бет­хо­вен­скі ці фес­ты­валь Лю­тас­лаў­ска­га. За­лы по­ўныя, пуб­лі­ка роз­ных уз­рос­таў. Ёсць ці­ка­васць да твор­час­ці су­час­ных кам­па­зі­та­раў. У нас пад­обна­га ня­ма. Інта­рэс ад­сут­ні­чае, раз­на­стай­нас­ці ня­ма, ня­ма з ча­го вы­бі­раць. На­огул су­час­ную му­зы­ку бе­ла­рус­кі слу­хач не ве­дае. Зда­ецца, кан­цэр­тныя арга­ні­за­цыі і нас, су­час­ных кам­па­зі­та­раў, так­са­ма не ве­да­юць.

Акра­мя су­час­най му­зы­кі, чым яшчэ ці­ка­ві­лі­ся ў Поль­шчы?

— Па­гля­дзе­ла шмат поль­скіх аван­гар­дных спек­так­ляў. На­вед­ва­ла Zamek Ujazdowski, Nowy teatr. Па­зна­ёмі­ла­ся з Але­най і То­ма­шам Ляш­чы­ньс­кі­мі і іх «OpenHaus». Але­на — актры­са і мас­так, а То­маш — акцёр, рэ­жы­сёр і пе­ра­клад­чык. Яны ве­ль­мі на мя­не па­ўплы­ва­лі. Ад­ным з яркіх ура­жан­няў стаў­ся ня­мец­кі рэ­жы­сёр і кам­па­зі­тар Хай­нер Ге­бе­льс — яго лек­цыя і спек­такль па­вод­ле кні­гі «Эстэ­ты­ка не­пры­сут­нас­ці». Не­звы­чай­ная па­ста­ноў­ка: ігра дэ­ка­ра­цый, свят­ло, ві­дэ­аін­ста­ля­цыі, гу­чан­не не­ка­ль­кіх фар­тэ­пі­яна, ту­ма­ны, птуш­кі — вы­ка­рыс­та­ны ўсе тэ­атра­ль­ныя срод­кі, акра­мя акцё­раў. Усё раз­ам вы­клі­ка­ла эфект ства­рэн­ня све­ту.

Акра­мя та­го, па­бы­ва­ла на фес­ты­ва­лі ня­мо­га кі­но ў Бер­лі­не, у кі­на­тэ­атры «Ва­ві­лон» агуч­ва­ла не­ка­ль­кі фі­ль­маў на спе­цы­яль­на пры­зна­ча­ным для гэ­та­га арга­не. Гэ­та бы­лі кі­нас­туж­кі Да­ўжэн­кі, Ко­зін­ца­ва, Пу­доў­кі­на.

ЗДА­БЫТ­КІ СТА­ГОД­ДЗЯ...

У ве­рас­ні ў кан­цэр­тнай за­ле «Вер­хні го­рад» ад­бы­ла­ся прэм’ера хо­ру Во­ль­гі Пад­гай­скай «Ма­літ­ва за мір», якi вы­кон­ва­ла Му­зыч­ная ка­пэ­ла «Sonorus» пад кі­раў­ніц­твам ды­ры­жо­ра Аляк­сан­дра Ху­ма­лы. У кас­трыч­нi­ку Во­ль­га гра­ць­ме на арга­не раз­ам з ансам­блем мед­ных ду­ха­вых інстру­мен­таў на XI Мiж­на­род­ным фес­ты­ва­лі ду­хоў­най му­зы­кi ў го­нар свя­той Цы­цы­ліі ў Архі­ка­фед­ра­ль­ным кас­цё­ле імя Най­свя­цей­шай Пан­ны Ма­рыі. У му­зыч­най шко­ле № 3 раз­ам з Але­най Баж­ко з Брэс­та і аркес­трам юных кам­па­зі­та­раў «Фры­дэ­ры­кі» бу­дзе ста­віц­ца це­ня­вы эка-спек­такль. Пла­ну­юцца па­ездкі ў Поль­шчу, су­мес­ны пра­ект з Але­най і То­ма­шам Ляш­чы­ньс­кі­мі.

Пра­йшло дзе­сяць год, як вы атры­ма­лі дып­лом ма­гіс­тра мас­тац­тваў. Як вы згад­ва­еце мі­ну­лы пе­ры­яд? Ад­бы­ва­ецца што­сь­ці но­вае ў ва­шай твор­час­ці?

— На­сам­рэч зда­ецца, што пра­йшло сто га­доў па­сля та­го, як скон­чы­ла Ака­дэ­мію му­зы­кі. Сто­ль­кі падзей у ма­ім жыц­ці — ты­дзень пра­хо­дзіць як год. Хоць фі­зіч­на ад­чу­ваю азарт, апан­та­насць, быц­цам мне пят­нац­цаць. Не ма­гу ся­дзець без спра­вы.

У да­да­так у Поль­шчы ад­кры­ла шмат не­вя­до­мых улас­ных ры­саў, з інша­га бо­ку спаз­на­ла ся­бе. Га­лоў­нае, што пры­йшла ўнут­ра­ная сва­бо­да, я па­зба­ві­ла­ся шмат­лі­кіх ком­плек­саў. Уба­чы­ла ся­бе збо­ку. Ба­га­та зроб­ле­на, але ба­га­та яшчэ ха­чу зра­біць.

Сё­ле­та на­ра­дзі­ла­ся шмат тво­раў, на­прык­лад, му­зы­ка да ня­мой стуж­кі Бас­тэ­ра Кі­та­на «Шэр­лак ма­лод­шы». Атры­ма­ла­ся раз­гор­ну­тае па­лат­но. Фі­льм — ка­ме­дыя, ча­сам ад сме­ху аркес­тран­ты і ды­ры­жор не маг­лі іграць. На­пі­са­ла са­чы­нен­не для хо­ру, арга­на і ўдар­ных на сло­вы з «Чар­но­бы­льс­кай ма­літ­вы» Свят­ла­ны Алек­сі­евіч. Ство­ра­на і шмат ка­мер­ных опу­саў для арга­на. Прэм’еры ча­кай­це на фес­ты­ва­лі арган­най му­зы­кі ў Ка­фед­ра­ль­ным са­бо­ры.

Ве­ра ГУДЗЕЙ-КАШТАЛЬЯН