ЧАСТКА ПЕРШАЯ
На першы погляд, гэта звычайная сучасная пабудова з надпісам «Гімназія-каледж», які ні пра што не гаворыць не толькі заезджым турыстам, але і большасці мінчан. Нямногія з іх уяўляюць, якая цікавая і значная гісторыя хаваецца за гэтым непрыкметным, змененым пасля рэканструкцыі фасадам былога дома мінскага губернатара. Той, хто сур’ёзна цікавіцца музычным мастацтвам Беларусі, ведае, што большасць лаўрэатаў прэстыжных міжнародных конкурсаў, уладальнікаў разнастайных прэмій узгадавала менавіта гэтая навучальная ўстанова.
На працягу свайго існавання яна некалькі разоў пераймяноўвалася: спачатку гэта была Спецыяльная музычная школа-дзесяцігодка, потым адзінаццацігодка пры Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі, далей стала называцца Ліцэем, а ў 1993 годзе атрымала сучасную назву — Гімназія-каледж пры Беларускай акадэміі музыкі. Аднак такія фармальныя акалічнасці мала што значаць — галоўнае, школа заўсёды была і застаецца ўнікальнай навучальнай установай, гонарам айчыннай музычнай культуры, кузняй лепшых кадраў як для краіны, так і для ўсяго свету. І гэта не перабольшанне. З таго часу, як Рэспубліка Беларусь атрымала незалежнасць і маладыя айчынныя музыканты змаглі без перашкод выступаць за мяжой, стала відавочным: наша школа — адна з лепшых, слава пра выдатных педагогаў і выхаванцаў Гімназіі-каледжа разляцелася далёка за межы нашай рэспублікі. Яе выпускнікі годна працуюць педагогамі, канцэртмайстрамі, салістамі, аркестрантамі ў розных краінах — ад Францыі, Нарвегіі, Ізраіля да ЗША і Канады. Усе гэтыя дасягненні школы за два апошнія дзесяцігоддзі больш-менш поўна адлюстроўваліся ў прэсе, на радыё і тэлебачанні, а вось з чаго пачыналася слаўная гісторыя, вядома менш.
Яна сапраўды слаўная, адметная, пра што сведчаць і архіўныя дакументы, і ўспаміны тых, хто быў сярод першых вучняў школы. Калі ў 1995-м навучальная ўстанова адзначала 60-гадовы юбілей, я працаваў там намеснікам дырэктара і педагогам. З любові да роднай школы, а таксама ўсведамляючы важнасць гістарычных першакрыніц, зацікаўлена вывучаў іх у Дзяржаўным архіве Беларусі. А яшчэ запісаў інтэрв’ю з некаторымі вучнямі «Групы адораных дзяцей», з якой і пачалася гісторыя ўнікальнай установы. На шчасце, гэтыя дакументальныя сведчанні захаваліся, і я рады пазнаёміць з імі чытачоў.
Спярша пра будынак Гімназіі-каледжа, што заслугоўвае асобнай увагі. Калі ўсё пачыналася, ён быў унікальным помнікам гісторыі, больш вядомым як дом губернатара. Насамрэч жа ягоная гісторыя значна багацейшая: будынку, які ўзводзілі езуіты, каля трохсот гадоў, падчас Паўночнай вайны тут спыняліся Пётр І і шведскі кароль Карл ХІІ, а ў 1812-м, калі Напалеон ішоў на Маскву, — ягоны маршал Даву. У 1821-м тут жыў дзекабрыст Мікіта Мураўёў, які ў Мінску напісаў першы варыянт Канстытуцыі для будучай Расійскай дзяржавы. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, у студзені 1919-га тут знаходзіўся Часовы ўрад Беларусі, потым да 1933 года — прэзідыум Цэнтральнага выканкама рэспублікі.
У тым жа Дзяржаўным архіве ў зборы дакументаў па культуры Беларусі захоўваюцца два цікавыя сведчанні пра пачатак дзейнасці школы, пра якую ідзе гаворка. Першы — праграма канцэрта, што адбыўся 26 ліпеня 1935 года, на ім перад сябрамі Саўнаркама Беларусі выступіла «Група адораных дзяцей». У праграмцы канцэрта сустракаем вядомыя прозвішчы: напрыклад, Ігар Палівода (бацька вядомага музыканта, кампазітара, аранжыроўшчыка ансамбля «Песняры», таксама Ігара Паліводы) іграў на раялі, браты Рыгор і Сямён Асновічы — на скрыпках. Другі дакумент, звязаны з узнікненнем згаданай «Групы адораных дзяцей», — пастанаўленне Саўнаркама Беларусі ад 15 верасня 1934 года аб стварэнні з 15 кастрычніка 1935 года «Групы адораных дзяцей» у складзе 30 чалавек пры кансерваторыі. Для заняткаў быў абраны вядомы губернатарскі дом на плошчы Свабоды. Калі гісторыя школы пачыналася, ён выглядаў зусім інакш, чым цяпер, — двухпавярховы з боку плошчы і трохпавярховы з двара, ён уяўляў з сябе тыповы памешчыцкі дом з анфіладамі пакояў, кафлянымі печкамі, ажурнымі металічнымі лесвіцамі. Там было па-хатняму ўтульна, тую атмасферу не толькі захаваў, але і ўмацаваў Ізраіль Рыгоравіч Герман, унікальная асоба, стваральнік школы і яе шматгадовы дырэктар. Тое, якім ёмістым і шматпавярховым зрабіўся будынак пасля, — таксама ягоная заслуга. Цікавыя рысы да партрэта гэтай асобы, адметнай у гісторыі беларускай культуры, а таксама да жыцця школы ў 1930-я дадаюць успаміны першых вучняў «Групы адораных дзяцей». Інтэрв’ю з імі запісаны ў 1995 годзе.
***
Вось што згадвала пра той час Лідзія Бяссмертная, вядомы беларускі педагог, якая спачатку выкладала ў гэтай школе спецыяльнае фартэпіяна, а потым агульнае — у Акадэміі музыкі.
— Найперш хачу ўспомніць свайго бацьку, Аркадзя Бяссмертнага, ён адыграў значную ролю ў гісторыі культуры Беларусі і таксама выкладаў у «Групе адораных дзяцей» і кансерваторыі. Ён скончыў Пецярбургскую кансерваторыю ў знакамітага скрыпача Леапольда Аўэра, быў выдатным скрыпачом і дырыжорам, а яшчэ адным з арганізатараў Першай народнай кансерваторыі ў Віцебску, першым дырэктарам музычнага тэхнікума, што адкрыўся ў Мінску ў 1924-м, першым дырыжорам і арганізатарам сімфанічнага аркестра на Беларускім радыё ў канцы 20-х. Сям’я была музычная, але бацькі не хацелі, каб я займалася на фартэпіяна, бо мела невысокі рост і малую для піяністкі руку. Я ж марыла іграць на раялі і ў пяць з паловай гадоў прыйшла ў музычную школу. Першы, да каго я трапіла, — дырэктар Ізраіль Рыгоравіч Герман. Ён быў вельмі строгі, рэзкі, яго ўсе баяліся, але потым я не сустракала людзей, якія б так разумелі дзяцей. У мяне было ўражанне, што ён жыў разам з дзецьмі, добра адчуваў іх і тое, што адбываецца ў школе. Нават да вучняў, якія не адпавядалі строгім музычным патрабаванням, ён знаходзіў падыходы, каб яны ўсё ж вывучыліся тут, а потым ужо ішлі па іншых спецыяльнасцях. Прычым тут адыгрывалі ролю не асабістыя сімпатыі: гэта было звязана з сур’ёзнымі чалавечымі адносінамі. Дык вось, Ізраіль Рыгоравіч тады на мяне, малую, паглядзеў заклапочана, не ведаючы, што рабіць з пяцігадовым дзяўчом, і тым не менш паслаў мяне праслухацца да педагога па фартэпіяна. Не помню, хто гэта быў, але вырашылі мяне ўзяць і паглядзець, як можна займацца з дзіцём у такім раннім узросце. Маёй настаўніцай па фартэпіяна стала Яўгенія Давыдаўна Цір. Не магу сказаць, што я была вельмі працалюбая, але любоў да музыкі яна мне прывіла. Такім чынам я апынулася ў «Групе адораных дзяцей». Не ведаю, у якой ступені мы былі адораныя, але заняткі ў нас праходзілі на высокім прафесійным узроўні.
А дзе яны ладзіліся?
— У будынку на плошчы Свабоды мы займаліся толькі музычнымі прадметамі, а па агульнаадукацыйных паралельна вучыліся ў розных школах. Дарэчы, пасля вайны ў гэтым доме хто толькі не размяшчаўся — і музычнае вучылішча, і кансерваторыя, і дзесяцігодка, і 1-я музычная школа-сямігодка. На трэцім паверсе жылі некаторыя педагогі — напрыклад, мае бацькі, Рыгор Ільіч Шаршэўскі, іншыя музыканты, бо ў зруйнаваным Мінску была праблема з жыллём.
Але вернемся да нашай «Групы адораных дзяцей». Яна спярша складалася з некалькіх юных музыкантаў: старэйшымі былі я, Радуся Ладыгіна, Роза Вайншток, а таксама віяланчэлісты Рэгенбоген (яго імя, на жаль, не памятаю) і Аркадзь Буданіцкі. Пазней з’явіліся піяністкі Валянціна Рахленка, пазней вядомы прафесар Беларускай акадэміі музыкі, вельмі таленавітая дзяўчына Наташа Фаміна. Сярод скрыпачоў — браты Асновічы і праз некалькі гадоў з Варшавы прыехаў выдатны Юра Клачко. У нашай групе вучыўся геніяльны хлопчык Грыша Адліванкін, ён ужо ў 6 гадоў іграў санаты Моцарта і Бетховена, а ягоны брат лічыўся лепшым скрыпачом у кансерваторыі. На жаль, уся сям’я загінула падчас вайны ў Мінскім гета.
Увогуле наш дырэктар меў здольнасць знаходзіць таленты, прычым ён шукаў іх не толькі ў Мінску, але і па ўсёй Беларусі. Працэс навучання быў вельмі творчы, амаль з першых крокаў нас уключылі ў сур’ёзную прафесійную працу. Нездарма потым многія вельмі яскрава праявілі сябе ў музычнай дзейнасці: скрыпач Сямён Асновіч шмат гадоў з’яўляўся канцэртмайстрам Дзяржаўнага сімфанічнага аркестра Беларусі, стаў заслужаным артыстам Беларусі. Віяланчэліст Аркадзь Буданіцкі скончыў Гнесінскі інстытут, працаваў у аркестры Яўгена Святланава, сядзеў на першым пульце.
Юра Клачко таксама цудоўны музыкант, шмат выступаў як саліст-скрыпач, выкладаў у нашай кансерваторыі, меў званне заслужанага артыста Беларусі. Шкада, што ён рана памёр, гэта была яркая асоба. Калі паступіў у нашу «Групу адораных дзяцей», яму споўнілася ўжо 13 гадоў. У параўнанні з намі ён выглядаў вельмі сур’ёзным, мэтанакіраваным, а ў нашых характарах яшчэ адчувалася шмат дзіцячага. Я маладзейшая за яго на два гады, а яшчэ маладзейшыя за мяне былі Валя Рахленка і Наташа Фаміна. Калі з Масквы да нас прыехала вядомы музычны педагог Алена Фабіянаўна Гнесіна, яна была ад Наталлі як выканаўцы ў такім захапленні, што падаравала дзяўчыне прыгожы кітайскі кававы сервіз. Потым Фаміна з’ехала ў Маскву, дзе скончыла кансерваторыю і аспірантуру ў славутага Генрыха Нейгаўза, стала прафесарам Казанскай кансерваторыі. Вось такія вынікі атрымаліся ў вучняў «Групы адораных дзяцей».
Але ў той час дзяцінства мы амаль не бачылі, бо Герман здолеў так нас арганізаваць, што мы ўжо з малых гадоў давалі шмат канцэртаў. Напрыклад, з нас, навучэнцаў першага набору, стварылі трыа, у яго ўваходзілі скрыпачка Радуся Ладыгіна, віяланчэлістка Роза Вайншток і я — піяністка. Нашым трыа кіраваў вядомы скрыпач Аляксандр Вівьен, вучань славутага расійскага скрыпача Леапольда Аўэра. Нам тром у суме споўнілася 20 гадоў, і ў такім юным узросце мы ўжо ігралі няпростыя творы і актыўна канцэртавалі.
Помню, як у 1939 годзе пасля ўз’яднання з Заходняй Беларуссю нас павезлі ў Беласток, дзе мы разам з іншымі вучнямі «Групы адораных дзяцей» выконвалі дастаткова складаную праграму: Наташа Фаміна іграла Ля мажорны фартэпіянны канцэрт Моцарта з сімфанічным аркестрам, Грыша Асновіч — Другі скрыпічны канцэрт Вяняўскага, Юра Клачко — Пяты канцэрт Вьетана і я — Сі бемоль мажорны фартэпіянны канцэрт Бетховена. Як бачыце, вельмі сур’ёзная праграма нават для дарослых музыкантаў. У Беластоку мы прабылі тыдзень, нас цудоўна прымалі. Запомнілася выступленне на кандытарскай фабрыцы, дзе для нас зрабілі вялізныя цукеркі і ўручылі пасля канцэрта.
А 22 чэрвеня, у дзень пачатку Вялікай Айчыннай вайны, мы павінны былі выступаць у мінскім парку імя Чалюскінцаў разам з сімфанічным аркестрам, якім дырыжыраваў славуты цяпер маэстра Ілля Мусін. Сорамна пра гэта ўспамінаць, але мы, дзеці, тады радаваліся, што не будзе ні рэпетыцыі, ні канцэрта. Вось такімі згадваюцца даваенныя гады.
Знамянальнай падзеяй у нашым жыцці ўспрымаўся і ўдзел у Дэкадзе беларускага мастацтва ў Маскве ў 1940-м. Тая Дэкада засталася ў памяці, як казка, дзякуючы зноў-такі нашаму дырэктару Герману. Дзяцей апранулі ў прыгожыя касцюмы. Тады моднай лічылася тканіна бастон, і з белага бастону дзяўчынкам пашылі спаднічкі, а хлопчыкам — штаны. Герман здолеў недзе заказаць усім лакаваныя чаравічкі, у дзяўчынак былі шаўковыя з нацыянальным арнаментам кофтачкі, а ў хлопчыкаў — кашулі. Мы на Дэкадзе ігралі на розных прыёмах, канцэртах, кожны выконваў сольны нумар. Нам уручылі шмат падарункаў, і памяць пра тую паездку засталася на ўсё жыццё. Яшчэ Герман здолеў арганізаваць для нас запіс на заводзе грампласцінак. Я там выконвала эцюд і вальс Шапэна.
А колькі чалавек налічвалася ў «Групе адораных дзяцей»?
— Дакладна не памятаю, недзе каля пятнаццаці. Калектыў быў вясёлы, дружны. А ўвогуле дзяцінства мы не бачылі — школа, канцэрты, нават калі не хацеў займацца, цябе вымушалі. Мяне, напрыклад, брала да сябе дадому мая цудоўная настаўніца па спецыяльнасці Яўгенія Цір, каб я займалася пад яе наглядам. Бацькі ставіліся да маёй вучобы спакойна, не помню, каб тата, сам выдатны музыкант і педагог, прымаў у гэтым удзел. Лічу, што ва ўсіх нашых поспехах галоўная заслуга настаўнікаў. Педагогі ў нас былі ўнікальныя, не толькі цудоўныя прафесіяналы, але і асобы. Ніхто з іх на занятках не глядзеў на гадзіннік, займаліся з намі сур’ёзна, з поўнай самааддачай, імкнуліся ўзгадаваць сапраўдных музыкаў. Усё будавалася на добразычлівасці, у нас ніколі не адчувалася антаганізму, мы радаваліся поспехам сваіх аднакашнікаў і вельмі любілі музыку...
***
Свае ўспаміны пра «Групу адораных дзяцей» у Арыядны Ладыгінай, прафесара Беларускай акадэміі музыкі. Інтэрв’ю з ёю я таксама запісаў у 1995 годзе:
— У 1935-м маці адвяла мяне ў музычную школу да Германа. У той час усе дарогі вялі туды, паколькі яна была такая адзіная. Мне захацелася вучыцца на скрыпцы, таму што на нейкім канцэрце пачула яе гук і ён мне вельмі спадабаўся. Праслухоўванне адбывалася ў тым жа будынку на плошчы Свабоды, дзе і цяпер знаходзіцца Ліцэй пры Беларускай акадэміі музыкі (падчас запісу інтэрв’ю ўстанова называлася так. — А.М.). У мяне праверылі слых, рытм і прынялі, як і будучых удзельніц нашага трыа Ліду Бяссмертную і Розу Вайншток. Вядомы музыказнавец Георгій Глушчанка, які займаўся гісторыяй беларускай музычнай культуры, знайшоў у архіве Кастрычніцкай рэвалюцыі дакумент, звязаны з маімі пачатковымі гадамі вучобы, ён вельмі дарагі мне. Цяпер я вучоная, філосаф, доктар навук і даўно не скрыпачка, а ў тым дакуменце напісана: «Ладыгіна Радуся, 8 гадоў, дачка інжынера, ужо іграе гамы, эцюд Крэйцара, канцэрт Зэйца. Добрыя слых, рытм і памяць, вельмі добрыя здольнасці для скрыпача. Заключэнне прыёмнай камісіі — прыняць у “Групу адораных дзяцей” пры Беларускай кансерваторыі. Верасень 1935 года».
Так я трапіла ў клас выдатнага скрыпача Аляксандра Вівьена. На жаль, мала ведаю яго біяграфію, але ён пакінуў вельмі яскравае ўражанне. Выкладаў тэмпераментна, адчувалася, што гэта артыстычная асоба. Вядомая беларуская спявачка, народная артыстка СССР Ларыса Александроўская, мая цёця, расказвала, што, калі Вівьен іграў, яна плакала — так гэта атрымлівалася цудоўна і эмацыйна. Ён быў сапраўдным мастаком. Мы ўжо не засталі яго як канцэртуючага скрыпача, але ў класе Аляксандр Аляксандравіч і іграў, і спяваў... Займаўся са мной захоплена, а потым знайшоў яшчэ дзвюх дзяўчынак — Ліду Бяссмертную і Розу Вайншток — і арганізаваў з намі трыа. Мы ў такім складзе шмат выступалі ў канцэртах, хоць былі яшчэ малыя. Вівьен сам ствараў для нас рэпертуар, які, на жаль, не захаваўся. У мяне засталіся толькі шматкі нот з ягонымі практыкаваннямі, а таксама эфектная п’еска «Гавот», што заканчвалася піцыката для скрыпкі сола.
Займацца я хадзіла да Вівьена ў кансерваторыю — ён там жыў непасрэдна ў класе, відаць, у яго не было кватэры. Памятаю гэты вялікі клас, будынак кансерваторыі на вуліцы Кірава (у той час яна знаходзілася там). Яго знеслі, каб замкнуць карэ будынка ЦК кампартыі БССР, і гэта я лічу грахом перад гісторыяй беларускай музычнай культуры. Тое быў цудоўны чатырохпавярховы дом, у якім пачыналася ўся паслярэвалюцыйная беларуская музыка! З 1924 года ў будынку змяшчаліся музычны тэхнікум, оперны клас, там жа адкрылася кансерваторыя і пры ёй у 1935-м «Група адораных дзяцей»... Аднак вернемся да маіх заняткаў. Наша трыа яшчэ крыху праіснавала, але хутка распалася, бо я пачала займацца ў Аркадзя Львовіча Бяссмертнага, таксама выдатнага скрыпача і педагога. Першыя ўражанні ад ягонага класа — гучыць цудоўная музыка, прысутнічаюць усе вучні. Памятаю братоў Асновічаў, Грышу Адліванкіна...
У Бяссмертнага я займалася да 1938 года, акампаніятаркай у яго працавала Іра Цвятаева (пасля славуты педагог па спецыяльным фартэпіяна Ірына Аляксандраўна Цвятаева). Яе тата добра маляваў, а мы разам з ёю выступалі ў канцэртах. Згадваю, праходзіла нейкая алімпіяда ў клубе ці то Сталіна, ці то Маркса на месцы цяперашняга кінатэатра «Перамога». Там мелася вялікая зала, спяваў хор нашай школы, я іграла сола. Наша трыа таксама выступала. Я тады атрымала прэмію 150 рублёў на набыццё скрыпкі, пра гэта нават пісалі газеты.
Хачу таксама згадаць нашага вядомага кампазітара Яўгена Цікоцкага, які ў школе Германа арганізаваў творчы гурток і хор. Мая сястра займалася на віяланчэлі, і мы разам хадзілі ў гэты гурток. Я стварыла мелодыю, дзіцячым почыркам напісала «мілодыя» — ад слова «міла», яе апрацаваў Цікоцкі і сказаў, што яна лепш будзе гучаць на віяланчэлі. Мая сястра іграла гэту п’есу на канцэрце ў Палацы піянераў, які знаходзіўся там, дзе цяпер Тэатр юнага гледача. А я ганарылася, што ў праграме абвяшчалі: Бетховен, Шуберт, Ладыгіна, Чайкоўскі. На гэтым мая кампазітарская дзейнасць скончылася. Хачу падкрэсліць: Вівьен, Бяссмертны, Цікоцкі, вядомыя аўтарытэтныя музыканты, займаліся з намі, дзецьмі, з поўнай самааддачай, за што ім нізкі паклон.
***
Крыху пазней у «Групу адораных дзяцей» паступіла Валянціна Рахленка, цяпер вядомы педагог, прафесар кафедры спецыяльнага фартэпіяна Беларускай акадэміі музыкі. Паралельна яна выкладала і ў Спецыяльнай школе-адзінаццацігодцы, мела яркіх вучняў, а пачынала свой шлях у музыцы якраз у «Групе адораных дзяцей». Вось як яна ўспамінала тыя часы.
Валянціна Рахленка:
— Я трапіла ў групу ў 1938 годзе. З цеплынёй згадваю Яўгенію Цір, а таксама Яўгенію Зільберберг — прафесараў кансерваторыі, вучаніц знакамітага расійскага фартэпіяннага педагога Ганны Есіпавай. Сустрэча з імі вызначыла мой лёс, бо дзякуючы ім я зразумела, што ўсё маё жыццё будзе звязана з музыкай і, у прыватнасці, з такім цудоўным інструментам, як фартэпіяна.
Нашы заняткі праходзілі ў вельмі цікавай, творчай атмасферы. Яўгенія Давыдаўна была патрабавальная, давала добрую тэхнічную аснову, Зільберберг далучыла да вышэйшых сфер музычнага выканальніцтва. З ёй мы ігралі ансамблі ў чатыры рукі. Асабліва запомнілася, як яна выконвала творы Моцарта і Шуберта, цудоўна інтэрпрэтавала сачыненні менавіта гэтых кампазітараў. Стасункі з ёю былі нядоўгія — у 1941 годзе, калі пачалася вайна, яна трапіла ў яўрэйскае гета і загінула там. А Яўгенія Давыдаўна пераехала ў Маскву, дзе пражыла доўгае жыццё, выкладала ў музычнай школе. Нягледзячы на тое, што мне давялося нядоўга вучыцца ў іх, забыць гэтых цудоўных педагогаў немагчыма.
Трэба таксама згадаць прафесара Аляксея Клумава, які працаваў з «Групай адораных дзяцей» з 1935 года. Потым у 1939-м з’явіліся Рыгор Ільіч Шаршэўскі і Міхаіл Аркадзьевіч Бергер. Гэта асноўная кагорта педагогаў, якія вялі тут заняткі. Пасля вайны сюды вярнуліся Шаршэўскі, Цвятаева, Пятроў (выдатны канцэртуючы піяніст, вучань славутага Канстанціна Ігумнава). Вось гэтыя людзі закладалі аснову для той творчай работы, што праводзіцца ў школе да нашага часу. Пасля вызвалення Мінска мы з бацькамі і тэатрам імя Янкі Купалы вярнуліся ў родны горад (былі ў эвакуацыі ў Омску), і я працягнула вучобу.
Валянціна Леанідаўна, не магу не задаць пытанне пра вашых бацькоў — славутых артыстаў-купалаўцаў, народных артыстаў Савецкага Саюза Лідзію Ржэцкую і Леаніда Рахленка. Як яны ставіліся да вашых заняткаў, ці ўплывалі неяк на гэта?
— Мама любіла спяваць, тата проста захапляўся музыкай. Мне здаецца, яны баяліся, што я захачу быць актрысай, і мелі намер зберагчы мяне ад гэтай нялёгкай працы. Мама марыла, каб я стала музыкантам, і ўсё зрабіла для гэтага — па дзве гадзіны сядзела побач падчас маіх заняткаў на фартэпіяна, вельмі сур’ёзна ставілася да маёй вучобы. Увогуле з ранняга дзяцінства я разумела, што мае бацькі — выдатныя асобы, і імкнулася не падвесці іх. Калі мы ў 1944 годзе вярнуліся ў разбураны Мінск, дык разам з іншымі вучнямі «Групы адораных дзяцей» пачалі займацца ў тым жа доме на плошчы Свабоды. Тут размяшчаліся ўсе музычныя ўстановы горада, а на апошнім паверсе знаходзіліся пакоі, дзе жылі нашы педагогі. Памятаю, што Рыгор Шаршэўскі жыў у пакоі, які з’яўляўся і яго спальняй, і рабочым кабінетам. Там стаялі раяль, невялікі ложак. У тым пакоі мы і займаліся.
Пасля вайны я вучылася ўжо ў яго. Вакол была разруха, але нам здавалася, што мы пачынаем адраджацца і можам працягваць сваю вучобу. Тое, які будынак нашай школы цяпер — надбудаваны, павялічаны, — адбылося дзякуючы незабыўнаму арганізатару і дырэктару гэтай унікальнай музычнай школы Ізраілю Герману. Ён праяўляў цуды знаходлівасці, каб узвесці такі гмах. З яго пайшлі вучылішча, 1-я музычная школа-сямігодка, кансерваторыя, цяпер у кожнай установы свае памяшканні, а наша школа засталася.
Плошча Свабоды ў Мінску стала цэнтрам музычнай культуры. Калі я заканчвала Беларускую кансерваторыю ў таго ж Шаршэўскага, са мной разам выпускалася 6 чалавек, а зараз каля 30! Такім чынам, жыццё крочыць наперад. Мы, выкладчыкі кансерваторыі, у Ліцэі працуем з задавальненнем, бо нашы дзеці вельмі таленавітыя. Цяпер у гэтай школы вялікія поспехі, шырокае прызнанне, нямала лаўрэатаў міжнародных конкурсаў. Беларусь мае свае нацыянальныя кадры, яны падтрымліваюць тую высокую выканальніцкую культуру, якую закладалі нашы выдатныя педагогі. Хочацца, каб пра іх вялікі ўнёсак у нашу культуру не забывалі.
Падрыхтавала Ірына Мільто.
Працяг у наступным нумары.
Аляксандр МІЛЬТО