Ёсць у артыста і нябачная роля, з якой ён не выходзіць да гледача, — муж удавы Паповай у оперы «Мядзведзь». Менавіта ягоны партрэт усю дзею вісіць на сцяне.
Сярод характэрных прафесійных асаблівасцей спевака Капілава — абсалютная аддача працэсу творчасці, здольнасць поўнасцю паглыбіцца ў партыю, праца над вобразам да драбнейшых паўтонаў. На сцэне ён разняволены і абаяльны, што, напэўна, узнікае ад прыроднай схільнасці да імправізацыі. Дзмітрый — неспакойны, малапрадказальны, здольны заўжды прыдумляць — здзіўляе ў кожнай сваёй ролі.
На оперную сцэну Капілава прывёў, здаецца, сам лёс. Некалі, яшчэ школьнікам, ён трапіў на легендарны спектакль «Дон Карлас», дзе ў сцэне смерці Радрыга яго зачаравалі спевы вялікага беларускага барытона Аркадзя Саўчанкі. Упершыню ў жыцці ўзнікла жаданне спяваць у оперы і думка — як усё-такі здорава, калі прыродай і навучаннем дадзены такі голас.
Вядома, тады Дзмітрый не мог і ўявіць, што некалі трапіць у клас да майстра, а пазней і на сцэну беларускага Вялікага. Пасля заканчэння Радыётэхнічнага інстытута і працы інжынерам у канструктарскім бюро «Кван», праслухоўвання ў аркестры Міхаіла Фінберга, школы выбітных Анатоля Генералава і Адама Мурзіча.
Вашы педагогі — легенды беларускай опернай школы. Як вас уцягнулі ў гэту прафесію, чым зачапілі?
— На падрыхтоўчае аддзяленне да Генералава я прыйшоў «белым лістом». Але адчуваў жаданне, цікавасць. У Анатоля Міхайлавіча ў класе склалася выдатная душэўная атмасфера — як ён размаўляў з намі, як распавядаў гісторыі пра оперу! Гэта было мае першае сутыкненне з мастацтвам — не паспеўшы навучыцца чамусьці як вакаліст, я палюбіў тэатр.
Адной з выкладніцкіх фішак Генералава быў спеў верхніх нот з выкарыстаннем розных гукаў. Спяваеш «а» — уяўляеш «о», спяваеш «о» — трошкі думаеш пра «у». Генералаў зрабіў мне дыяпазон, які ёсць да гэтага часу, што немалаважна. Я засвоіў азы прафесіі і рэпертуар. Кожная нота мне была цікавая.
У Мурзіча, да якога я паступіў на 3-ці курс Мінскага музычнага вучылішча, усё аказалася па-іншаму. Не адпрэчваючы таго, чаму навучыў Генералаў, мы ўмацоўвалі голас. Я стаў выконваць усё больш сур’ёзны рэпертуар — Млынара, Фіеска. Анатоль Міхайлавіч даў упэўненасць, што я магу спяваць, а Адам Асманавіч такую якасць развіў.
У класе Мурзіча атмасфера склалася хоць і строгая, але таксама добразычлівая. У дачыненні да кожнага вучня, а нас сабралося шмат, Мурзіч, як гэта робіць кожны разумны педагог, выбудоўваў асобную стратэгію. У маім выпадку — акцэнт на прафесійнасць. Больш дарослы за іншых, я хацеў вучыцца і вучыўся. Быў арганізаваны. Адам Асманавіч даў вельмі многае, у Акадэміі пасля ягоных урокаў я спраўляўся амаль з усімі басовымі арыямі.
Пасля Мурзіча я трапіў у клас знакамітага Аркадзя Саўчанкі. Гэта быў незвычайны чалавек, вакол яго існавала нейкае асаблівае, вельмі пазітыўнае біяполе. Я заўсёды ўспрымаў Саўчанку як легенду. Ніхто нічога мне пра яго не распавядаў, проста я пабачыў і пачуў, як ён спявае. У той момант ён яшчэ з бляскам выступаў на сцэне. І падчас майго навучання, і пасля выпуску. Больш за тое, мы нават спявалі ў адным спектаклі, я — Фігара, ён — Графа ў «Вяселлі Фігара». Я вельмі хваляваўся, але Аркадзь Маркавіч мне моцна дапамог.
Калі трапіў да яго ў клас, спачатку баяўся. А потым убачыў: славуты саліст — просты чалавек, але вельмі маштабная асоба. Ён вучыў, што самому трэба шмат працаваць, не літаральна выконваць рэкамендацыі, а ісці ад уласных адчуванняў. Аркадзь Маркавіч раскрываў індывідуальнасць, патрабаваў, каб мы самастойна распяваліся, акцэнтаваў удалыя знаходкі, раіў іх запамінаць. Не прымаў капіявання ягонай манеры.
Як педагог Аркадзь Саўчанка меў рэпутацыю вельмі дасведчанага саліста-практыка. Якія веды ён даў вам як артыст — у адчуванні сцэны, кантакту з залай і з партнёрамі?
— Ён казаў пра гэта ўвесь час: як я павінен чуць свой голас у зале, калі правільна спяваю; што не павінен «перапяваць» калег; што ў салістаў павінна існаваць паразуменне; што на сцэне трэба забыць пра ўсе крыўды і працаваць на агульную мэту. Што трэба думаць, пра што спяваеш, далучаць душу, сэрца і інтэлект — інакш гэта пустое, нецікавае і нікому не патрэбнае, якім бы прыгожым ні быў голас.
Сам ён рабіў гэта выдатна. Калі спяваў, дык я пераставаў быць вакалістам, пераставаў аналізаваць — проста слухач, які і заплакаць можа, нават незразумела ад чаго, ад вібрацыі нейкай, хваляў, што ад яго зыходзілі. Колькі чуў выканаўцаў партыі Рыгалета — і ўжывую, і запісы, — ды сярод усіх Аркадзь Маркавіч лепшы. Ён быў вялікі спявак і педагог.
Ці меліся ў яго нейкія асаблівасці выкладання?
— Практыкуючы спявак, ва ўсім было бачна — гэта ад сцэны. Напрыклад, што трэба спяваць «на залу», нават у класе існаваць так, быццам ты перад гледачом. І не проста казаў і паказваў, а паводзіў сябе, як у сцэнічных умовах. Гэта зараджала. Потым, калі мы разам выступалі ў спектаклі, я бачыў, як ён перажываў перад сваім выхадам. А Саўчанка ж быў народны артыст! Тады я падумаў: калі такому чалавеку страшна, значыць, усё нармальна, я таксама магу.
На 4-м курсе Акадэміі мяне праслухаў вядомы нямецкі дырыжор Вільгельм Кайтэль і запрасіў на пастаноўку оперы «Вільгельм Тэль». Трэба было шмат працаваць, у спектаклі са мной разам спявалі вельмі добрыя тэнар і барытон. І на занятках па спецыяльнасці Аркадзь Маркавіч мяне ўхваліў, сказаў, што я арыентуюся на лепшае.
Ці прымалі вы ўдзел у працы опернай студыі Акадэміі?
— Так. І шмат у якіх спектаклях — «Утаймаванне свавольніцы», «Багема», «Іаланта». Жыццё опернай студыі было тады вельмі актыўнае, прыходзілі гледачы, збіраліся поўныя залы, склалася вельмі творчая атмасфера, сур’ёзна рыхтаваўся аркестр, салісты, шукаліся касцюмы. Памятаю, у «Іаланце» я спяваў караля Рэнэ. На пастаноўцы апынуўся Атар Дадышкіліяні, галоўны рэжысёр тэатра оперы і балета ў Ніжнім Ноўгарадзе. Ён мяне запрасіў, і я выканаў партыю бацькі Іаланты і там.
Калі вы ўпершыню выйшлі на сцэну Вялікага тэатра Беларусі?
— У 1997-м, пасля выпуску, гэта быў Грэмін у «Яўгене Анегіне», досыць сур’ёзная партыя. Сяргей Драбышэўскі спяваў Ленскага, Наталля Руднева — Вольгу, вельмі вядомыя артысты. Месяцы праз тры я зрабіўся салістам, удзельнічаў у пастаноўцы оперы «Чароўная музыка», дзе выконваў ролю Караля. З Аркадзем Саўчанкам мы спявалі разам у операх «Вяселле Фігара», «Рыгалета» (у апошняй я меў невялікую партыю). Ён дапамагаў мне ў мізансцэнах. Нават сваёй прысутнасцю. Я праспяваў добра, імправізаваў. Калі знаходзішся ля такой асобы, дык па вызначэнні робішся лепш і вышэй. Пачаў з партый другога плана і паступова выйшаў на ўзровень першых. Фігара, дарэчы, досыць хутка з’явіўся, гады праз два.
Што ўспамінаецца як самае яркае з таго часу? Якія пастаноўкі, прэм’еры, падзеі? Вы трапілі ў тэатр у 1997 годзе, ужо тады з’явілася шмат з таго, чаго раней беларуская опера не ведала, — замежныя гастролі, супрацоўніцтва з запрошанымі дырыжорамі і рэжысёрамі, з’яўленне такіх знакавых спектакляў, як першыя версіі «Турандот», «Набука», «Тоскі».
— Запомніўся Фігара — тое, як уводзіўся ў спектакль. У вельмі творчай атмасферы. Тыдні за два вывучыў гэту вялікую партыю. Віктар Скарабагатаў — як ранейшы выканаўца Фігара і рэжысёр ва ўводах — усё зрабіў хутка. З ім было вельмі цікава — і гутарыць, і працаваць. Потым атрымалася так, што ледзь не на спрэчку я праспяваў некалькі разоў Эскамілья ў «Кармэн». Яшчэ малады, праўда, са згоды Аркадзя Маркавіча.
Ярка запомнілася нават не тое, што я рабіў, бо роляў аказалася яшчэ не шмат, а тое мастацкае жыццё, якое віравала вакол мяне. Заспеў залаты склад салістаў таго часу: Наталлю Кастэнка, Наталлю Залатарову, Наталлю Рудневу, Нагіму Галееву, Эдуарда Пелагейчанку, Марата Грыгорчыка. Нараджалася атмасфера сапраўднай оперы, без усялякай халтуры, ішла вельмі сур’ёзная падрыхтоўка да ўсіх партый і спектакляў. Вялікая ўвага надавалася таму, як і ў якіх партыях саліст гучыць. Гэта важна.
Вы часта выступаеце ў спектаклях і канцэртах, што ладзяцца ў камернай зале тэатра. Як ставіцеся да такіх магчымасцей?
— З аднаго боку, з хваляваннем і страхам. А з другога — гэта добрая справа, бо калі сябе перамог, дык майстэрства расце, у тым ліку і для твораў на вялікай сцэне. Менш баішся, больш верыш у свае сілы, можна пачынаць імправізаваць. Напрацоўваеш артыстычныя навыкі. Выступаць у камернай зале вельмі цяжка. Пачынаеш усведамляць, што немагчыма ўвесь час спяваць у адной манеры, нават калі ўмееш. Надакучвае. Можна і трэба спрабаваць іншыя спосабы. Чым, дарэчы, цікавы камерны рэпертуар? Там паляпшаеш уласныя здольнасці, бо патрабуецца сплаў вакалу і артыстызму.
Памятаю, што ў вашым жыцці быў і нарвежскі перыяд...
— Вядома, вакалісты імкнуцца спяваць як мага больш. Заўсёды цікава, калі можаш выступіць у іншым тэатры. Рассылаў рэзюмэ з прапановамі наконт супрацоўніцтва. І раптам з Осла прыйшоў ліст, маўляў, прыязджайце праслухацца ў нарвежскую оперу. Праспяваў тры туры — і мяне прынялі ў трупу. Гэта аказалася так нечакана! Працаваў два сезоны, з 2003 па 2005 гады, і спяваў маленькія партыі. Там існуе правіла: галоўныя ролі выконваюць толькі нарвежцы ці оперныя зоркі. Ці сістэма фрылансу, якая прадугледжвае выкананне невялікіх партый — Доктара (у «Травіяце»), Сільвана (у «Балі-маскадзе»), Старога Цыгана (у «Алека»). У Нарвегіі зразумеў: адметныя, насычаныя галасы ёсць усюды. Трэба спяваць без паказухі, уласным тэмбрам, без фарсіравання, натуральна — як гаворыш. Вельмі строгае стаўленне да таго, што напісана ў нотах, патрабуецца дакладнае выкананне арыгінальнага музычнага тэксту — аж да педантызму. Аркестр чула рэагуе на кожны спеўны голас, таму ніхто нікога не «перакрывае». Гэта надзвычай каштоўная якасць і выгаднае адрозненне. Працуючы побач з зоркамі, яшчэ раз пераканаўся: трэба добра вучыць партыю, дасканала ведаць нюансы, мець падрадковы і даслоўны пераклад. Інакш кажучы, сумленна выконваць свае абавязкі.
Чаму вы вярнуліся?
— У Нарвегіі ўсё вельмі прадумана, няспешна, трывала. І магчымасць выйсці на сцэну ў вялікай партыі там запрошанаму артысту прадстаўляецца не раней чым праз 10 гадоў. Але столькі часу жыць эмігрантам цяжка, прафесійныя стасункі гэтага не замянілі б.
Вярнуўшыся ў Мінск, я пачаў выконваць шмат галоўных партый — Захарыю, караля Рэнэ, Грэміна, Базіліа. Прадоўжыў выступаць у ролі Фігара, неаднаразова спяваў Эскамілья. У 2009-м на нашай сцэне быў пастаўлены «Трубадур», я аказаўся адзіным выканаўцам партыі Феранда. Гэты персанаж мне вельмі падабаецца.
Чаму? Дзе ключ да разумення героя?
— У музыцы. Прываблівае і ён сам, і тое, як гэты персанаж «убудаваны» ў дзеянне. Імпануе, што Феранда бясконца адданы і верны, паслядоўны. Не кепскі і не добры, а грунтоўны і жывы. А ў дачыненні да Азучэны ягоная пазіцыя супадае з пазіцыяй Графа. Мне падабаецца музыка ягоных вакальных фрагментаў.
Якім партыям у сваім рэпертуары вы аддаяце перавагу?
— Як высветлілася, гэта Бартала, а таксама Фігара, Захарыя, Феранда. Ёсць ролі лягчэйшыя і цяжэйшыя. Нелюбімых няма, у кожнай можна знайсці штосьці блізкае. Нават Кароль у оперы «Чароўная музыка» вельмі прыемны, з ахвотай яго спяваю.
Вы адкрыты шмат для чаго — прымаеце ўдзел у сучасных пастаноўках, выступаеце ў філармоніі. Калі з'явілася патрэба ў іншых кірунках творчасці?
— Недзе ў канцы 1990-х. Нетэатральныя праекты ўзнікалі паралельна. Цікавасць з’явілася, калі паклікалі. Мне спадабалася і я спадабаўся. Я адчуў да гэтага смак — і мяне сталі запрашаць.
А яшчэ вы здымаецеся ў кіно...
— З гэтага ўсё пачыналася. Па прыродзе я не інжынер, хоць і скончыў радыётэхнічны інстытут. Увесь час штосьці шукаў. І аднойчы, яшчэ да таго, як мяне заўважыў Фінберг, я праслухаўся ў тэатральнай студыі Рыда Таліпава. Некаторы час быў там артыстам. І ў кіно здымаўся. Напрыклад, з вядомым цяпер Анатолем Белым.
Абліччы якіх оперных герояў хацелася б прымерыць на сябе?
— Барытонавыя — князя Ігара, Галандца, караля Філіпа ў «Доне Карласе». Магчыма, Томскага ў «Пікавай даме».
Вы ўдзельнічаеце практычна ў кожнай прэм’еры тэатра пасля яго аднаўлення. Розны рэпертуар, рэжысёры, дырыжоры... Але, думаю, найбольш яркімі вашымі героямі зрабіліся Феранда, Захарыя, Бартала, Найміт. Тры з іх пастаўлены Міхаілам Панджавідзэ, рэжысёрам, які ніколі не паўтараецца. Як ён працуе з салістамі над музычным матэрыялам?
— Тое, што на рэпетыцыях кажа Міхаіл Аляксандравіч, мне падабаецца. Ён разумна падбірае салістаў, тлумачыць заданні. Заахвочвае імправізацыю. Памятае акцёрскія знаходкі. Такім чынам паступова вымалёўваецца партытура ролі.
І апошняе пытанне. Чаго б вам хацелася ў жыцці?
— Стабільнасці. І каб увесь час з’яўлялася штосьці новае. Каб партыі, засвоеныя тут, можна было выконваць дзесьці яшчэ.
Таццяна ТЭАДАРОВІЧ