Ко­лер і яго свят­ло

У нас пры­ня­та раз­ва­жаць пра шко­лу, тра­ды­цыі і пе­ра­емнасць, пад­крэс­лі­ва­ючы ад­ука­цый­ны кан­тэкст. Якая ў вас гіс­то­рыя?

— Мне па­шан­ца­ва­ла ад па­чат­ку — я на­ра­дзіў­ся ў сям’і вя­лі­ка­га мас­та­ка. Хоць ба­ць­ка мя­не да вы­ба­ру шля­ху ні­як не пад­штур­хоў­ваў, ад­мыс­ло­ва не за­ахвоч­ваў, бо меў пе­ра­ка­нан­не: твор­цам быць або да­дзе­на, або не. Пра­ўда, час­та браў мя­не на эцю­ды, і гэ­та ве­ль­мі на мя­не па­ўплы­ва­ла. Як і ўсё ася­род­дзе, у якім я га­да­ваў­ся. Лі­чу, што надзвы­чай важ­на, дзе і як фар­му­ецца асо­ба, дзі­ця. Гэ­та вы­зна­ча­ль­ная рэч для твор­цы.

У дзя­цін­стве не ва ўсіх та­кія спры­яль­ныя аб­ста­ві­ны. На­прык­лад, Су­цін…

— Сап­раў­ды, у дзя­цін­стве ў яго не бы­ло спры­яль­на­га ася­род­дзя, але і Су­цін та­кі адзін, не­здар­ма яго ве­ль­мі лю­біў Ма­дзі­ль­яні. Але гля­дзі­це, ка­лі б ён не па­тра­піў у фран­цуз­скую ста­лі­цу, дзе жыц­цё ві­ра­ва­ла, што б з яго атры­ма­ла­ся і якім чы­нам склаў­ся б лёс Су­ці­на як мас­та­ка? Ён па­спеў у двац­цаць га­доў апы­нуц­ца ў на­леж­ным мес­цы… Та­му я не­здар­ма так на­стой­ваю на тым, што ася­род­дзе вы­зна­ча­ль­нае для фар­ма­ван­ня твор­цы. Па­сля ты ўжо за­йма­ешся са­ма­аду­ка­цы­яй, калі важ­на кож­ны дзень рас­ці і не спы­няц­ца…

По­тым я ў на­леж­ны час па­тра­піў у сту­дыю да Сяр­гея Кат­ко­ва, ба­ць­ка пры­вёў за ру­ку. Гэ­ты твор­ца і на­стаў­нік мя­не сфар­ма­ваў і вы­ха­ваў. Ка­лі мой ба­ць­ка вы­ра­шыў, што ў 13 га­доў я па­ві­нен ісці ву­чыц­ца ў мас­тац­кую шко­лу, то Кат­коў на яго сва­рыў­ся, ка­заў, што ака­дэ­міч­ная шко­ла зніш­чыць мой та­лент. Але ба­ць­ка яго не па­слу­хаў і, ве­ра­год­на, як я ця­пер раз­умею, меў ра­цыю. Ад­ука­цыя ўсё ж па­трэб­ная. Тая мас­тац­кая шко­ла пра­па­ноў­ва­ла ве­ль­мі да­лі­кат­нае на­ву­чан­не, не пры­гня­та­ла ў вуч­нях твор­чы па­ча­так. А гэ­та важ­на! На­прык­лад, як пра­ца­ваў Кат­коў: ён ба­чыў здо­ль­нас­ці, пэў­ныя асаб­лі­вас­ці ў раз­віц­ці свай­го вы­ха­ван­ца і ста­раў­ся іх пад­трым­лі­ваць, да­па­ма­гаў раз­ві­ваць ужо за­кла­дзе­нае пры­ро­дай. І гэ­та па­він­на спра­цоў­ваць і для да­лей­ша­га на­ву­чан­ня, і для Ака­дэ­міі — важ­на знай­сці та­лент, асаб­лі­васць, раз­ві­ваць ад­мет­нас­ці, а не пры­гня­таць сту­дэн­та ака­дэ­міч­ным на­ву­чан­нем.

У ма­ёй бі­ягра­фіі бы­ла і мас­тац­кая ву­чэ­ль­ня. Зноў па­шан­ца­ва­ла: ме­на­ві­та ў тыя га­ды ву­чы­ліш­ча да­ва­ла ве­ль­мі доб­рую шко­лу, моц­ныя асно­вы ра­мяс­тва. Па­сля за­кан­чэн­ня — у 1971 го­дзе — я пад­аў да­ку­мен­ты на ма­ну­мен­та­ль­нае ад­дзя­лен­не та­га­час­на­га Тэ­атра­ль­на-мастац­­ка­га інсты­ту­та, два дні яны там пра­ля­жа­лі, а на трэ­ці дзень за­браў. І па­йшоў у вой­ска. Ба­ць­ка ні­як не ўплы­ваў на маё ра­шэн­не.

Уз­нік­ла па­трэ­ба ўзяць па­ўзу? Да­во­лі ра­ды­ка­ль­ны вы­бар — па­між вой­скам і ака­дэ­міч­ным на­ву­чан­нем…

— Гэ­та бы­ло чыс­та інту­ітыў­нае ра­шэн­не. Я вяр­нуў­ся, стаў праца­ваць у мас­тац­кім кам­бі­на­це, за­ймаў­ся інтэр’ерам. І ўвесь гэ­ты час пі­саў і пі­саў. Усё «ў стол». На вы­ста­вы мае тво­ры не трап­ля­лі… Па­мя­таю, ад­нёс ра­бо­ты на мо­ла­дзе­вую вы­ста­ву, вы­стаў­кам уз­яў, а ў экс­па­зі­цыі яны не з’яві­лі­ся. Гра­фі­ку, пра­ўда, пры­ма­лі: на­ват у Мас­кву на пер­шую ўсе­са­юзную вы­ста­ву стан­ко­вай гра­фі­кі ўзя­лі ча­ты­ры ма­іх ра­бо­ты. Графікай за­ймаў­ся па­ра­ле­ль­на жы­ва­пі­су, пра­ца­ваў бо­льш аб­агу­ль­не­на, ма­са­мі.

Гра­фі­ка ў вас ма­ну­мен­та­ль­ная, жы­ва­піс — рэ­ль­ефны, амаль трох­вы­мер­ны. Ці­ка­ва, як у роз­ных тэх­ні­ках вы ста­ві­це зу­сім роз­ныя твор­чыя за­да­чы і як ары­гі­на­ль­на — з да­па­мо­гай роз­ных срод­каў — іх вы­ра­ша­еце. Але маё пы­тан­не пра іншае: у мас­тац­тва пры­хо­дзіць шмат лю­дзей, што ма­юць роз­ную ад­ука­цыю. У чым вы ба­чы­це мя­жу па­між май­стэр­ствам і ды­ле­тан­тыз­мам? У чым для вас пра­яўля­ецца жы­ва­піс­ная, гра­фіч­ная ку­ль­ту­ра?

— Гэ­та перш за ўсё — свой твар. На­прык­лад, у жы­ва­пі­се для мя­не ня­важ­на, у якім кі­рун­ку пра­цуе мас­так, «ізмы» ня­важ­ныя. Вы­зна­ча­ль­нае — улас­нае іх раз­умен­не. Мож­на шмат пі­саць, ства­рыць без­ліч ра­бот, а га­лоў­на­га — сва­ёй ад­мет­нас­ці — так і не знай­сці.

За­раз, азі­ра­ючы­ся на про­йдзе­ны шлях, вы мо­жа­це асэн­са­ваць, эва­лю­цый­на вы раз­ві­ва­лі­ся ці су­ты­ка­лі­ся з рэ­зкі­мі пе­ра­ме­на­мі?

— Я за­ўсё­ды мя­няў­ся…

Але што на гэ­та ўплы­ва­ла? Знеш­нія падзеі ці пэў­ныя за­ка­на­мер­нас­ці твор­ча­га раз­віц­ця — то-бок чыс­та фар­ма­ль­ныя рэ­чы? Або пе­ра­ме­ны мож­на па­тлу­ма­чыць эфек­там на­кап­лен­ня, ка­лі да­хо­дзіш да не­йкай эта­пу…

— Так, і та­бе ста­но­віц­ца не­ці­ка­ва пра­ца­ваць па-ра­ней­ша­му, ты ста­ра­ешся па­вяр­нуць і на­ма­цаць на­ступ­ны шлях. Ці хоць ма­ле­нь­кую да­рож­ку. Гэ­та цяж­кі по­шук.

Вон­ка­выя падзеі не­як на гэ­та ўплы­ва­лі? Пе­ра­бу­до­ва, на­прык­лад, якая вы­клі­ка­ла па­шы­рэн­не твор­чых маг­чы­мас­цей?

— Пе­ра­бу­до­ва най­перш да­ва­ла надзею на пе­ра­ме­ны, і ба­ць­ку май­му да­ва­ла надзею, што ра­бо­ты «з шуф­ля­ды» пе­ра­мес­цяц­ца на вы­ста­вы. У кан­цы пе­ра­бу­до­вы — у 1990-х — яго пра­цы сап­раў­ды ста­лі браць на вы­ста­вы, ад­ну на­ват за­ку­пі­лі. А на сты­ліс­ты­ку ма­іх ра­бот — не, знеш­нія зме­ны ні­якім чы­нам не па­ўплы­ва­лі. Маё раз­віц­цё ад­бы­ва­ла­ся ўнут­ры, па­ра­ле­ль­на рэ­аль­нас­ці… Ты мо­жаш не па­каз­ваць, што ства­ра­еш у май­стэр­ні, але ўсё роў­на ро­біш тое, што та­бе ці­ка­ва, важ­на... Час­тка па­лот­наў са­вец­ка­га ча­су ў мя­не ўво­гу­ле пра­па­ла. Мне да­лі ў бу­дын­ку кам­бі­на­та два па­кой­чы­кі — адзін для май­стэр­ні, дру­гі — каб за­хоў­ваць пра­цы. Звер­ху жыў мас­так, і ад­ной­чы ён зга­рэў з-за за­па­ле­най цы­га­рэ­ты. Па­жар­ныя ту­шы­лі агонь, за­лі­лі маю май­стэр­ню — і бо­ль­шасць кар­цін, на кар­дон­ках вы­ка­на­ных, мне да­вя­ло­ся вы­кі­нуць.

А ў мас­тац­тве якія ў вас ары­енці­ры? Хто най­бо­льш на­тхняе?

— Ван Гог і Рэ­мбрант най­перш. Рэ­мбрант — та­кая глы­ба.

Што вы ўзя­лі ад Рэ­мбран­та?

— Глы­бі­ню, дзе дух свя­ты зі­ха­ціць. Не­маг­чы­ма рас­тлу­ма­чыць, ча­му яго кар­ці­ны све­цяц­ца, як ён мог з да­па­мо­гай про­стай фор­мы да­ма­гац­ца та­ко­га эфек­ту. Ван Го­га ца­ню за тое, што ён ні да ка­го не пад­обны. За яго га­рэн­не, экс­прэ­сію. Гэ­тыя аўта­ры па­між са­бой бліз­кія па сі­ле ўздзе­яння на гле­да­ча. І Ле­анар­да люб­лю — за ўнут­ра­ны свет і са­ма­быт­насць…

Ве­ль­мі сім­ва­ліч­ны шэ­раг, тлу­ма­чаць шу­кан­не асаб­лі­ва­га свя­чэн­ня ў ва­шых па­лот­нах. Які ваш улас­ны ме­тад? З ча­го па­чы­на­еце пра­цу над тво­рам? Гэ­та пад­ра­бяз­ны эскіз, на­тур­нае ўра­жан­не ці по­шук ідзе не­пас­рэд­на на па­лат­не?

— Бы­вае і на­тур­нае ўра­жан­не. Час­та езджу на пле­нэ­ры, пі­шу эцю­ды, раб­лю за­ма­лёў­кі. Па­мя­таю, ехаў у Нью-Ёрку праз Гу­дзон і не зра­біў на­кід, пры­йшоў да­моў, мас­ты­хі­нам па­вод­ле пер­ша­га ўра­жан­ня — на экс­прэ­сіі — зра­біў пра­цу. Яе ад­ра­зу ж і на­бы­лі.

Што шу­ка­еце ў на­ту­ры?

— Кам­па­зі­цыю. Ад­нак на­ту­ру пе­рад­аю не лі­та­ра­ль­на, пі­ль­ную свой стан. Пра­ца на пле­нэ­ры мяр­куе най­перш экс­прэ­сію і аб­агу­лен­не. Не на­ўпрос­та­вае спіс­ван­не.

По­шук праз сваю опты­ку. Па­сля мо­жа на­ра­дзіц­ца не­йкая рэч у май­стэр­ні?

Так, у апош­ні час я якраз бо­льш імкну­ся ства­раць кар­ці­ны па­вод­ле на­ту­ры...

А мо­жа фар­ма­ль­ная кам­па­зі­цыя ля­жаць у асно­ве ва­шай пра­цы?

— На­кід так, па­трэб­ны, лю­бы вы­раз­ны ма­лю­нак мо­жа ў бу­ду­чым стаць кар­ці­най. Фар­ма­ль­ная кам­па­зі­цыя для мя­не важ­ная, яна ў па­чат­ку, але не­вя­до­ма, чым кар­ці­на скон­чыц­ца. Бо шу­каю ко­лер, кож­ны дзень пра­цую, сён­ня атрым­лі­ва­ецца так, за­ўтра іна­чай. Адзін зна­ёмы мас­тац­тваз­на­вец пра­сіў, каб я фік­са­ваў усе свае эта­пы пра­цы, па­чаў пі­саць — сфа­таг­ра­фуй, за­ўтра пра­ца ўжо іншая — так­са­ма за­фік­суй… Твор мя­ня­ецца. Вы ду­ма­еце, вось гэ­тае па­лат­но на ма­ль­бер­це та­кое бы­ло ад па­чат­ку?

Вось і мне зда­ецца, што яно жы­ве сва­ім жыц­цём. Пра­цэс на­ра­джэн­ня ад­чу­ва­ль­ны ў ва­шых кар­ці­нах. Яны — ру­хо­мыя…

— Твор кі­руе мной, а не я ім. І ў той жа я час ба­юся за­су­шыць пра­цу. Важ­на ад­чу­ваць мя­жу, ка­лі трэ­ба спы­ніц­ца, бо я ма­гу і да­лей пі­саць. Па­він­на за­стац­ца ў кар­ці­не све­жасць, гар­мо­нія на­строю. Ад­нак мой на­строй, мой стан мя­ня­юцца кож­ны дзень.

Дык гэ­та ж мож­на ні­ко­лі не спы­ніц­ца!..

— Мож­на змя­няць твор бяс­кон­ца. Час­та мя­не ста­рон­нія лю­дзі спы­ня­юць.

З гэ­тай пры­чы­ны ў ва­шых пра­цах та­кая скла­да­ная фак­ту­ра?

— Ка­му­сь­ці мо­жа зда­вац­ца, што я на­ўмыс­на не­йкі­мі тэх­ніч­ны­мі ме­та­да­мі ства­раю фак­ту­ру на сва­іх па­лот­нах. Гэ­та не так. Та­кая па­вер­хня кар­цін утва­ра­ецца за кошт што­дзён­най пра­цы, я пра яе ні­ко­лі на­ват не ду­маю.

Але я кож­ны дзень пра­цую, шу­каю, перарабляю, ча­сам не­рву­юся, дзе­сь­ці нерв па пра­цы пра­хо­дзіць. Гэ­тыя рэ­чы і ства­ра­юць маю фак­ту­ру.

Яна — вы­нік пра­цоў­най не­абход­нас­ці…

— Так, яшчэ ў дзя­цін­стве я на­ват аква­рэль вы­ціс­каў з цю­бі­ка гус­та, ува мне та­кая па­трэ­ба, на­пэў­на, за­кла­дзе­на. Мне ча­сам да­юць па­ра­ды, што мож­на ж тан­ней фак­ту­ру зра­біць, не фар­ба­мі, а па­ста­мі…

Га­лоў­нае, пры та­кой тэх­ні­цы жы­ва­пі­су за­ха­ваць тэх­на­ло­гію. Бо мо­жа ад­быц­ца на­ступ­ная рэч: ты спы­ніў­ся пі­саць, вер­хні слой за­сы­хае, а ка­лі па ім пра­цяг­ваць пі­саць, то пра­па­дзе твор праз не­ка­ль­кі год. Трэ­ба не даць за­сох­нуць вер­хня­му слою, як што ду­ма­еш доў­жыць пра­цу над па­лат­ном. Та­му я куп­ляю спе­цы­яль­ныя ла­кі, ка­лі да­во­дзіц­ца з не­йкіх пры­чын пе­ра­ры­ваць пра­цу над кар­ці­най.

Фак­ту­ра дае пе­ра­лі­ван­не ко­ле­ру, якое не пе­рад­аец­ца інша­га кштал­ту пі­сь­мом. Усё ж я ду­маю, што гэ­та ва­мі ўсвя­дом­ле­ны, злоў­ле­ны эфект…

— Па­лот­ны ства­ра­юцца на па­чуц­цях. Жы­ва­піс — гэ­та інту­іцыя і па­чуц­цё, а ка­лі пра­цуе роз­ум, ка­лі ду­ма­еш, што тут я па­кла­ду ха­лод­ны ко­лер, тут цёп­лы, мож­на вы­кі­даць пэн­дзлі.

І якая ў та­кім разе ва­ша фор­му­ла за­кон­ча­най кар­ці­ны?

— Ка­лі ёсць у ёй глы­бі­ня, ка­лі па­лат­но ўсхва­ля­ва­нае, эма­цый­нае, ка­лі з’явіў­ся асаб­лі­вы змест. У кож­на­га твор­чы пра­цэс ад­бы­ва­ецца па-свой­му, я не ма­гу да­ваць па­ра­ды. Для мя­не ў жы­ва­пі­се ня­ма за­ко­наў — што та­бе Бог дае, так ты і па­ві­нен ісці. Шануйце гэ­та. То­ль­кі па­чуц­цё, то­ль­кі та­кі кан­такт.

Та­му ў кож­на­га май­стра існуе свой ме­тад і кож­ны ба­чыць мас­тац­тва на свой ка­пыл. Усе роз­ныя, і я лі­чу, што ў нас у кра­іне шмат цу­доў­ных твор­цаў, і мне шка­да то­ль­кі мо­ладзь: ку­ды ім ру­хац­ца, ча­му яе ву­чаць — не­зра­зу­ме­ла.

Ве­ль­мі важ­на на­ву­чыць ад­чу­ваць сваё.

А што вас пры­ваб­лі­вае ў су­час­ным мас­тац­тве?

— Я пры­маю ўсё, ад­нак мне ці­ка­выя то­ль­кі пэн­дзаль і фар­бы. Лі­чу, што мас­так ні­ко­лі не ад­мо­віц­ца ад тра­ды­цый­ных ма­тэ­ры­ялаў.

Мод­на бы­ло не­йкі час та­му вес­ці раз­мо­вы пра смерць кар­ці­ны. Як вы ду­ма­еце, у чым яе моц, ча­му яна пры­мае ўсе вы­клі­кі, вы­трым­лі­вае лю­бую кан­ку­рэн­цыю?

— Жы­ва­піс бу­дзе жыць, бу­дзе акту­аль­ным. Як пя­ро і па­пе­ра, гэ­та на­заў­сё­ды. У све­це цэ­ніц­ца сво­еа­саб­лі­васць.

Ча­ла­ве­чае вы­мя­рэн­не…

— Так, спас­ці­жэн­не све­ту ад­бы­ва­ецца ў мно­гім праз па­чуц­ці. Для мас­та­ка важ­на за­ймац­ца по­шу­кам. Гэ­та шчас­це, ка­лі ўда­ецца зра­біць хоць не­йкі крок у но­вым кі­рун­ку, а не ка­заць, што да­мог­ся ўся­го, і ця­пер то­ль­кі гро­шы па­він­ны плыць у кі­шэ­ню.

Ба­чыш, што ў кар­ці­не не­шта за­іскры­ла­ся, — і гэ­та шчас­це. Ме­ся­цы пра­цы не­здар­ма пра­йшлі...

Мас­тац­тва — гэ­та за­сва­енне но­вай тэ­ры­то­рыі?

— Так, па­ста­яннае за­сва­енне но­вай тэ­ры­то­рыі. Рух ва ўнут­ра­ны змест. Важ­на знай­сці но­вую фор­му і ру­хац­ца да­лей.

На­ко­ль­кі но­выя тэх­на­ло­гіі, вір­ту­аль­ная рэ­аль­насць уплы­ва­юць на ваш жы­ва­піс?

— На­зі­раю з ці­ка­вас­цю. Ка­лі гэ­та ўпля­та­ецца ва ўлас­ны по­шук твор­цы — усё ста­но­віц­ца каш­тоў­ным...

У апош­ніх тво­рах зме­ны ві­да­воч­ныя, асаб­лі­вы рух ма­тэ­рыі жы­ва­пі­су, рас­чап­лен­не вы­явы. Ві­даць, но­вая рэ­ча­існасць уплы­вае не­за­леж­на­ ад ва­ша­га ўсве­дам­лен­ня…

— Сён­ня та­кі час, ка­лі ўсё мож­на, але ў мно­гіх час­та ні­чо­га не атрым­лі­ва­ецца. Лёг­ка за­блы­тац­ца. То­ль­кі шчы­расць — са­мы надзей­ны ары­енцір.

У ва­шай твор­чай бі­ягра­фіі — роз­ныя кра­іны. Аме­ры­ка, Рас­ія… Гэта ва­ша адзі­ная май­стэр­ня?

— Ма­гу пра­ца­ваць у Рас­іі, Аме­ры­цы, але тут — асноў­нае мес­ца для твор­час­ці, усё ж я — бе­ла­рус­кі мас­так.

Я з за­да­ва­ль­нен­нем пра­цую ў Бе­ла­ру­сі, і ма­ле­нь­ка­га фар­ма­ту ра­бо­ты ства­раю, і бо­ль­ша­га, і тэх­ні­кі змя­няю. Я — таксама роз­ны, мне не­ці­ка­ва быць ад­но­ль­ка­вым, але важ­на не ад­ыхо­дзіць ад га­лоў­на­га.

І які кры­тэр мя­жы ўлас­на­га по­шу­ку?

— Свой змест, які то­ль­кі ця­бе вы­яўляе. Мож­на доў­га шу­каць яго ў пра­цы, мож­на ве­ль­мі хут­ка, ад­нак апош­няе атрым­лі­ва­ецца ве­ль­мі рэ­дка.

Якая ло­гі­ка ў гэ­та­га шу­кан­ня?

— Ча­ла­век мя­ня­ецца за не­йкі пе­ры­яд, але ён мя­ня­ецца і што­дзён­на. У ма­ёй твор­час­ці мож­на вы­зна­чыць пэў­ныя асоб­ныя пе­ры­яды. На­прык­лад, ра­ней, у са­вец­кі час, я імкнуў­ся да зна­ка­вас­ці, да вы­бу­ху ко­ле­ру. Па­зней ста­ла бо­льш біб­лей­скай тэ­мы…

Ці маг­ла біб­лей­ская тэ­ма па­ўплы­ваць на ва­шае імкнен­не да вы­бу­доў­ван­ня свят­ла, на по­шук асаб­лі­ва­га свя­чэн­ня ко­ле­раў?

— Так, на­пэў­на. Мя­не ад­ной­чы спы­та­лі: а вось сто­міш­ся ты ад гэ­тай тэ­мы, што бу­дзеш да­лей ра­біць? А ў мя­не за­ўсё­ды ад­бы­ва­ецца вяр­тан­не: пра­цую над не­чым фар­ма­ль­ным, а по­тым на­ра­джа­ецца не­йкая сю­жэт­ная кам­па­зі­цыя. Яны ўсе роз­ныя, не­шта з на­ту­ры — тут адзін пад­ыход, не­шта — чыс­тая аб­страк­цыя, іншыя ме­та­ды… На пра­ця­гу ме­ся­ца ма­гу ра­ды­ка­ль­на мя­няц­ца. І я на­ват не за­дум­ва­юся, пра­ві­ль­на гэ­та ці не. Твор­чая хва­ля ня­се, а я іду за ёй. Ці вы­гад­на гэ­та эка­на­міч­на?

Не, але вам якраз па­шан­ца­ва­ла, што вы з та­кім пад­ыхо­дам пра­цу­еце ме­на­ві­та ў Мін­ску…

— Я раз­умею, пра што вы ка­жа­це… Мя­не многія га­ле­рэі спра­ба­ва­лі пад ся­бе пры­ста­са­ваць. Адзін га­ле­рыст нават пра­па­ноў­ваў біб­лей­скую тэ­му кры­ху блі­жэй да рэ­аль­нас­ці вы­ра­шаць. І аб­яцаў ха­ро­шы за­ро­бак за та­кія кар­ці­ны. Да­вя­ло­ся ска­заць яму «Бай!». За­ход­нія га­ле­рэі сап­раў­ды мо­гуць зніш­чыць твор­чы па­ча­так, ад­нак ка­лі Гас­подзь даў та­бе твор­чыя здо­ль­нас­ці, а ты кі­ру­еш у зусім іншы бок, дзе ля­жаць вя­лі­кія гро­шы, то ўсё — блас­ла­вен­не ты стра­ціў.

Ці ёсць у вас тво­ры, якія б вы вы­зна­чы­лі як этап­ныя?

— Уво­гу­ле мае пра­цы рас­кі­да­ны па роз­ных мес­цах, але не­шта ма­гу ад­шу­каць. Вось, на­прык­лад, па­лат­но 2002 го­да пад на­звай «Што, Ба­саў, зноў не ўзя­лі кар­ці­ну на вы­ста­ву?». Тут ува­соб­ле­ны кан­крэт­ны вы­па­дак, ка­лі мы з ба­ць­кам ця­га­лі яго тво­ры на вы­ста­вы, вяр­та­лі­ся з імі ж і ма­ма нас сус­тра­ка­ла ме­на­ві­та та­кой фра­зай: «Што, Ба­саў, зноў не ўзя­лі?..»

Зноў двой­ка. І са­бач­ка па­зна­ва­ль­ны з кар­ці­ны пра двой­ку.

— Гэ­та сю­жэт­нае па­лат­но, за­сна­ва­нае на падзе­ях рэ­аль­на­га жыц­ця. Мая по­мста на­шым сац­рэ­аліс­там, якія тап­та­лі ба­ць­ку. Я да­ўно вы­ра­шыў, што зраб­лю та­кі твор, дзе тая гіс­то­рыя за­ста­нец­ца. На на­ступ­ны год я на­пі­саў пра­цу пра мас­та­ка і яго ця­жар, на якой, зноў жа, увасоблены мой ба­ць­ка — Ізра­іль Ба­саў — цяг­не свае кар­ці­ны праз жыц­цё. Та­кія апа­вя­да­ль­ныя, на­ват лі­та­ра­тур­ныя па­лот­ны.

Уво­гу­ле мне важ­на, ка­лі мя­не кры­ты­ку­юць, а не хва­ляць, та­ды з’яўля­ецца но­вае на­тхнен­не для пра­цы…