Венецыянскае біенале ўжо мае даволі паважную гісторыю: у 2015-м святкуецца 120-годдзе. Важна адзначыць, што гэты праект — погляд прадстаўнікоў мастацтва на сённяшні дзень, адкрыты наведнікам у нацыянальных павільёнах. За доўгую гісторыю дух горада трансфармаваўся, цяпер экспазіцыі размяшчаюцца ў храмах ХVІ—ХVІІ стагоддзяў. Такім чынам, можна назіраць, як сучаснае мастацтва ўбудоўваецца ў кантэкст вялікага, але ўжо даўняга мінулага. Ці можна казаць, што пры гэтым мінулае ажывае, — пытанне, якое патрабуе асобных разваг.
Што ўяўляе з сябе культурны турыст біенале? Засноўваючыся на досведзе медыятара беларускага нацыянальнага павільёна, вылучу чатыры ўмоўныя (іх колькасць можа быць скарочана або павялічана) катэгорыі наведнікаў.
Першыя — прафесійная публіка, людзі, што свядома прыехалі ў Венецыю паглядзець біенале. Гэта і ёсць мэтавая аўдыторыя форуму. Як правіла, адмыслоўцы наведваюць біенале рэгулярна, знаёмыя з усімі нюансамі і здольныя прадугледжваць далейшы лёс праектаў. Прафесійная публіка вельмі пераборлівая: прадстаўнікі розных арт-кірункаў і арганізацый у большасці выпадкаў жадаюць убачыць тыя праекты, якія іх сапраўды зацікавілі, якім яны гатовыя даць сваю экспертную і крытычную ацэнку. У наш павільён завітаў беластоцкі мастак Лявон Тарасевіч — асоба вядомая ў творчых колах як Польшчы, так і Беларусі. Ён вельмі крытычна ацаніў прэзентацыю Польшчы: на яго погляд, такія праекты найперш варта паказваць уласнай аўдыторыі, а пасля ўжо інтэрнацыянальнай, бо не кожны жыхар Польшчы ведае гісторыю этнічных палякаў, што пражываюць на Гаіці. Яшчэ адным наведнікам нашага павільёна стала Разарыя Пулізі — палітолаг, даследчыца краін Усходняй Еўропы, у прыватнасці Расіі, Беларусі і Украіны. Яна выдатна валодае беларускай мовай, ведае нашу гісторыю. Разарыя з цікавасцю разглядала экспазіцыю беларускага павільёна і адзначыла, што такога кшталту праекты вельмі дарэчныя, бо тэма вайны заўсёды актуальная.
Наступная катэгорыя аматараў біенале — самі венецыянцы. Cіньёр Ціна з Мурана — пастаянны глядач з больш чым шасцідзесяцігадовым стажам. Беларускі павільён аказаўся саракавым па ліку з тых, якія ён ужо адведаў з моманту адкрыцця праекта. Паводле сіньёра Ціна, венецыянец адчувае культурны абавязак агледзець кожнае біенале. Карэнныя жыхары Серанісімы выдатна знаёмыя з гісторыяй форуму і ўсімі нюансамі яго правядзення, таму вельмі крытычна ставяцца да пытання сучаснага мастацтва, прэзентаванага ў Венецыі. Напрыклад, сіньёра Ціна абураў той факт, што фестываль часам выходзіць за ўсталяваныя рамкі. Да таго ж у многіх венецыянцаў да гэтага часу не ўкладаецца ў галаве, як у горадзе Тыцыяна, Тынтарэта і Беліні, горадзе, які стаў вянцом венецыянскай школы жывапісу і Адраджэння, магла нарадзіцца такая выстава сучаснага мастацтва. Справа ў тым, што кожны нацыянальны павільён спрабуе данесці сваю выключную ідэю, якая даволі часта не зусім удала ўпісваецца ў кантэкст Венецыі, выклікаючы рэзананс паміж традыцыйным абліччам горада і найноўшым артам. Прыклад гэтага — праект «Мячэць» Ісландыі, які быў зачынены сёлета ў тым ліку і па настойлівых закліках саміх венецыянцаў.
Трэцяя катэгорыя наведнікаў — маладыя людзі, патэнцыйныя прадстаўнікі арт-сферы (будучыя мастакі, крытыкі, куратары), якія прыходзяць на біенале для атрымання каштоўнага прафесійнага досведу. Яны, як правіла, ставяць мэту завітаць ва ўсе павільёны, з задавальненнем правесці час тэт-а-тэт з сучасным мастацтвам і потым выбраць для сябе «топ лепшых». Так, у беларускі павільён зазірнула дзяўчына Сцінэ з Даніі, удзельніца куратарскай школы ў Венецыі. Сцінэ атрымала заданне падрыхтаваць прэзентацыю пра беларускі павільён. Будучы куратар старанна і ўважліва аглядала экспазіцыю, задавала шмат пытанняў, цікавілася лёсам праекта. Падчас размовы адзначыла, што сёння біенале змяняе сваё аблічча, бо ангажуе ўсё больш маладых талентаў, адпаведна і публіка становіцца маладзейшай з кожным новым фестывалем.
Чацвёртая катэгорыя культурных турыстаў — госці Венецыі, яны разглядаюць біенале як паралельную ці дадатковую праграму агляднай экскурсіі па горадзе. Сярод іх сустракаюцца наведнікі — аматары культурных мерапрыемстваў. Так, напрыклад, у наш павільён зайшла маладая пара з Мюнхена. Хоць іх прафесійная дзейнасць не звязана з мастацтвам, яны прыязджаюць у Венецыю кожныя два гады менавіта на форум.
...А далей — новыя выставы, новыя творы і новыя мастакі. Наведвальнасць форуму з кожным годам узрастае, што кажа аб паспяховай папулярызацыі найноўшага арту. Культурны турызм у Венецыі без усялякага сумнення спрыяе сацыяльна-эканамічнаму развіццю горада, бо біенале — гэта спосаб не толькі прэзентацыі сучаснага мастацтва, але і прыцягнення грашовага капіталу.
Ілона БЯЛЯЦКАЯ