56-е Ве­не­цы­янскае бі­ена­ле

№ 9 (390) 01.09.2015 - 01.01.2005 г

Ку­ль­тур­ны ту­рыст: тыпалагізацыя
Ве­не­цыя са­ма па са­бе з’яў­ля­ецца га­то­вым тво­рам мас­тац­тва — го­ра­дам-му­зе­ем пад ад­кры­тым не­бам, дзе жы­лі і пра­ца­ва­лі зна­ка­мі­тыя асо­бы Ад­ра­джэн­ня. Сён­ня гэ­тае мес­ца пры­ваб­нае не то­ль­кі сва­ёй гіс­та­рыч­най уні­ка­ль­нас­цю, але і падзе­ямі, якія што­год пры­цяг­ва­юць лю­дзей з роз­ных кут­коў све­ту.

Ве­не­цы­янскае бі­ена­ле ўжо мае да­во­лі па­важ­ную гіс­то­рыю: у 2015-м свят­ку­ецца 120-год­дзе. Важ­на адзна­чыць, што гэ­ты пра­ект — по­гляд прад­стаў­ні­коў мас­тац­тва на сён­няш­ні дзень, ад­кры­ты на­вед­ні­кам у на­цы­яна­ль­ных па­ві­ль­ёнах. За доў­гую гіс­то­рыю дух го­ра­да тран­сфар­ма­ваў­ся, ця­пер экс­па­зі­цыі раз­мяш­ча­юцца ў хра­мах ХVІ—ХVІІ ста­год­дзяў. Та­кім чы­нам, мож­на на­зі­раць, як су­час­нае мас­тац­тва ўбу­доў­ва­ецца ў кан­тэкст вя­лі­ка­га, але ўжо да­ўня­га мі­ну­ла­га. Ці мож­на ка­заць, што пры гэ­тым мі­ну­лае ажы­вае, — пы­тан­не, якое па­тра­буе асоб­ных раз­ваг.

Што ўяў­ляе з ся­бе ку­ль­тур­ны ту­рыст бі­ена­ле? За­сноў­ва­ючы­ся на дос­ве­дзе мед­ыя­та­ра бе­ла­рус­ка­га на­цы­яна­ль­на­га па­ві­ль­ёна, вы­лу­чу ча­ты­ры ўмоў­ныя (іх ко­ль­касць мо­жа быць ска­ро­ча­на або па­вя­лі­ча­на) ка­тэ­го­рыі на­вед­ні­каў.

Пер­шыя — пра­фе­сій­ная пуб­лі­ка, лю­дзі, што свя­до­ма пры­еха­лі ў Ве­не­цыю па­гля­дзець бі­ена­ле. Гэ­та і ёсць мэ­та­вая аўды­то­рыя фо­ру­му. Як пра­ві­ла, ад­мыс­лоў­цы на­вед­ва­юць бі­ена­ле рэ­гу­ляр­на, зна­ёмыя з усі­мі ню­анса­мі і здо­ль­ныя прад­угле­джваць да­лей­шы лёс пра­ектаў. Пра­фе­сій­ная пуб­лі­ка вель­мі пе­ра­бор­лі­вая: прад­стаў­ні­кі роз­ных арт-кі­рун­каў і арга­ні­за­цый у бо­ль­шас­ці вы­пад­каў жа­да­юць уба­чыць тыя пра­екты, якія іх сап­раў­ды за­ці­ка­ві­лі, якім яны га­то­выя даць сваю экс­пер­тную і кры­тыч­ную ацэн­ку. У наш па­ві­ль­ён за­ві­таў бе­лас­тоц­кі мас­так Ля­вон Та­ра­се­віч — асо­ба вя­до­мая ў твор­чых ко­лах як Поль­шчы, так і Бе­ла­ру­сі. Ён ве­ль­мі кры­тыч­на аца­ніў прэ­зен­та­цыю Поль­шчы: на яго по­гляд, та­кія пра­екты най­перш вар­та па­каз­ваць улас­най аўды­то­рыі, а па­сля ўжо інтэр­на­цы­яна­ль­най, бо не кож­ны жы­хар Поль­шчы ве­дае гіс­то­рыю этніч­ных па­ля­каў, што пра­жы­ва­юць на Га­іці. Яшчэ ад­ным на­вед­ні­кам на­ша­га па­ві­ль­ёна ста­ла Раз­арыя Пу­лі­зі — па­лі­то­лаг, да­след­чы­ца кра­ін Усход­няй Еўро­пы, у пры­ват­нас­ці Рас­іі, Бе­ла­ру­сі і Укра­іны. Яна вы­дат­на ва­ло­дае бе­ла­рус­кай мо­вай, ве­дае на­шу гіс­то­рыю. Раз­арыя з ці­ка­вас­цю раз­гля­да­ла экс­па­зі­цыю бе­ла­рус­ка­га па­ві­ль­ёна і адзна­чы­ла, што та­ко­га кштал­ту пра­екты ве­ль­мі да­рэч­ныя, бо тэ­ма вай­ны за­ўсё­ды акту­аль­ная.

На­ступ­ная ка­тэ­го­рыя ама­та­раў бі­ена­ле — са­мі ве­не­цы­янцы. Cінь­ёр Ці­на з Му­ра­на — па­ста­янны гля­дач з бо­льш чым шас­ці­дзе­ся­ці­га­до­вым ста­жам. Бе­ла­рус­кі па­ві­ль­ён ака­заў­ся са­ра­ка­вым па лі­ку з тых, якія ён ужо ад­ве­даў з мо­ман­ту ад­крыц­ця пра­екта. Па­вод­ле сі­нь­ёра Ці­на, ве­не­цы­янец ад­чу­вае ку­ль­тур­ны аб­авя­зак агле­дзець кож­нае бі­ена­ле. Ка­рэн­ныя жы­ха­ры Се­ра­ні­сі­мы вы­дат­на зна­ёмыя з гіс­то­ры­яй фо­ру­му і ўсі­мі ню­анса­мі яго пра­вя­дзен­ня, та­му ве­ль­мі кры­тыч­на ста­вяц­ца да пы­тан­ня су­час­на­га мас­тац­тва, прэ­зен­та­ва­на­га ў Ве­не­цыі. На­прык­лад, сі­нь­ёра Ці­на аб­ураў той факт, што фес­ты­валь ча­сам вы­хо­дзіць за ўста­ля­ва­ныя рам­кі. Да та­го ж у мно­гіх ве­не­цы­янцаў да гэ­та­га ча­су не ўкла­да­ецца ў га­ла­ве, як у го­ра­дзе Ты­цы­яна, Тын­та­рэ­та і Бе­лі­ні, го­ра­дзе, які стаў вян­цом ве­не­цы­янскай шко­лы жы­ва­пі­су і Ад­ра­джэн­ня, маг­ла на­ра­дзіц­ца та­кая вы­ста­ва су­час­на­га мас­тац­тва. Спра­ва ў тым, што кож­ны на­цы­яналь­­ны па­ві­ль­ён спра­буе да­нес­ці сваю вы­ключ­ную ідэю, якая да­во­лі час­та не зу­сім уда­ла ўпіс­ва­ецца ў кан­тэкст Ве­не­цыі, вы­клі­ка­ючы рэ­за­нанс па­між тра­ды­цый­ным аб­ліч­чам го­ра­да і най­ноў­шым артам. Пры­клад гэ­та­га — пра­ект «Мя­чэць» Іслан­дыі, які быў за­чы­не­ны сё­ле­та ў тым лі­ку і па на­стой­лі­вых за­клі­ках са­міх ве­не­цы­янцаў.

Трэ­цяя ка­тэ­го­рыя на­вед­ні­каў — ма­ла­дыя лю­дзі, па­тэн­цый­ныя прад­стаў­ні­кі арт-сфе­ры (бу­ду­чыя мас­та­кі, кры­ты­кі, ку­ра­та­ры), якія пры­хо­дзяць на бі­ена­ле для атры­ман­ня каш­тоў­на­га пра­фе­сій­на­га дос­ве­ду. Яны, як пра­ві­ла, ста­вяць мэ­ту за­ві­таць ва ўсе па­ві­ль­ёны, з за­да­ва­ль­нен­нем пра­вес­ці час тэт-а-тэт з су­час­ным мас­тац­твам і по­тым вы­браць для ся­бе «топ леп­шых». Так, у бе­ла­рус­кі па­ві­ль­ён за­зір­ну­ла дзяў­чы­на Сці­нэ з Да­ніі, удзе­ль­ні­ца ку­ра­тар­скай шко­лы ў Ве­не­цыі. Сці­нэ атры­ма­ла за­дан­не пад­рых­та­ваць прэ­зен­та­цыю пра бе­ла­рус­кі па­ві­ль­ён. Бу­ду­чы ку­ра­тар ста­ран­на і ўваж­лі­ва агля­да­ла экс­па­зі­цыю, за­да­ва­ла шмат пы­тан­няў, ці­ка­ві­ла­ся лё­сам пра­екта. Пад­час раз­мо­вы адзна­чы­ла, што сён­ня бі­ена­ле змя­няе сваё аб­ліч­ча, бо анга­жуе ўсё бо­льш ма­ла­дых та­лен­таў, ад­па­вед­на і пуб­лі­ка ста­но­віц­ца ма­ла­дзей­шай з кож­ным но­вым фес­ты­ва­лем.

Чац­вёр­тая ка­тэ­го­рыя ку­ль­тур­ных ту­рыс­таў — гос­ці Ве­не­цыі, яны раз­гля­да­юць бі­ена­ле як па­ра­ле­ль­ную ці да­дат­ко­вую пра­гра­му агляд­най экс­кур­сіі па го­ра­дзе. Ся­род іх сус­тра­ка­юцца на­вед­ні­кі — ама­та­ры ку­ль­тур­ных ме­рап­ры­емстваў. Так, на­прык­лад, у наш па­ві­ль­ён за­йшла ма­ла­дая па­ра з Мюн­хе­на. Хоць іх пра­фе­сій­ная дзей­насць не звя­за­на з мас­тац­твам, яны пры­язджа­юць у Ве­не­цыю кож­ныя два га­ды ме­на­ві­та на фо­рум.

...А да­лей — но­выя вы­ста­вы, но­выя тво­ры і но­выя мас­та­кі. На­вед­валь­­насць фо­ру­му з кож­ным го­дам уз­рас­тае, што ка­жа аб па­спя­хо­вай па­пу­ля­ры­за­цыі най­ноў­ша­га арту. Ку­ль­тур­ны ту­рызм у Ве­не­цыі без уся­ля­ка­га сум­нен­ня спры­яе са­цы­яль­на-эка­на­міч­на­му раз­віц­цю го­ра­да, бо бі­ена­ле — гэ­та спо­саб не то­ль­кі прэ­зен­та­цыі су­час­на­га мас­тац­тва, але і пры­цяг­нен­ня гра­шо­ва­га ка­пі­та­лу.

Ілона БЯЛЯЦКАЯ