Леп­шая фі­ль­ма Ге­ды

№ 8 (389) 01.08.2015 - 31.08.2015 г

«Ге­да Габ­лер» Ген­ры­ка Ібсе­на ў Го­ме­льс­кім аб­лас­ным тэ­атры ля­лек
Ста­год­дзе з чвэр­ткаю та­му п’еса «Ге­да Габ­лер» Ген­ры­ка Ібсе­на лі­чы­ла­ся яркім уз­о­рам но­вае дра­мы. Вя­до­ма, яе ўва­саб­ля­лі на сцэ­не, а з ця­гам ча­су — на ра­дыё і ў кі­но. Рэ­жы­сёр На­тал­ля Слаш­чо­ва злу­чы­ла спо­са­бы (і тэх­на­ло­гіі) ды вяр­ну­ла п’есу ў тэ­атр, але — у тэ­атр ля­лек!

...Го­ме­льс­кі ля­леч­ны ў не­абвеш­ча­ным гля­дац­кім рэ­йтын­гу не­як не­заў­важ­на і пры­го­жа апы­нуў­ся на пер­шым мес­цы. Тэ­атр пра­цуе для дзя­цей, па­ста­ноў­кі для да­рос­лых рых­ту­юцца «звыш пра­гра­мы» — з ад­па­вед­ны­мі стаў­лен­нем ды пад­ыхо­дам. І ці не кож­ны та­кі спек­такль ро­біц­ца сап­раў­днай рэ­пер­ту­арнай пяр­лі­най. Ёй ста­ла­ся і «Ге­да Габ­лер».

Ла­ка­ніч­нае і су­час­нае вы­ра­шэн­не «вос­тра­сю­жэт­най дра­мы ў ча­ты­рох ку­тах» ства­ры­ла мас­тач­ка-па­ста­ноў­шчы­ца Во­ль­га Шчар­бін­ская: мяк­кая мэб­ля-тран­сфор­мер, ве­лі­зар­ныя кег­лі і мяч для боў­лін­га, бо­льш пад­обны да гар­мат­на­га ядра, — вось дом-ке­гель­бан ся­мей­най па­ры, Ге­ды і Ёрге­на Тэс­ма­наў. З атмас­фер­ны­мі ад­мет­нас­ця­мі да­па­ма­га­юць спра­віц­ца стра­бас­ко­пы, дым і ві­дэ­апра­екцыя. Апош­няя, да­рэ­чы, прад­ста­ві­ла дзей­ную асо­бу — пісь­­мен­ні­ка Эйлер­та Леў­бар­га ў вы­ка­нан­ні ма­гі­лёў­ска­га артыс­та Вік­та­ра Клач­ко і... са­ма пры­па­доб­ні­ла­ся да дзей­най асо­бы. Пры­ём да­зво­ліў пе­ра­ка­наў­ча су­аднес­ці маш­та­бы тра­гіч­на­га пі­сь­мен­ніц­ка­га ге­нія з усі­мі на­се­ль­ні­ка­мі дра­мы.

Вы­ра­шэн­не спек­так­ля грун­ту­ецца на асо­бе Ге­ды Габ­лер (Ка­ця­ры­на Кар­чэў­ская). Іншыя пер­са­на­жы — кег­лі, і ге­не­ра­льс­кая да­чка аб­ыхо­дзіц­ца з імі бяз­лі­тас­на. Кла­пат­лі­вы, але ня­лю­бы муж-не­да­рэ­ка (Алег Са­вя­нок), асэ­сар Брак (Яўген Хро­маў), які ма­рыць пра інтрыж­ку, але ра­шу­ча­га кро­ку не ро­біць, ад­да­ная спа­да­рож­ні­ца вя­лі­ка­га пі­сь­мен­ні­ка Тэа Эль­устэд (Во­ль­га Янчык), ге­ній-пі­сь­мен­нік Леў­барг, які за­йма­ецца са­ма­зніш­чэн­нем, сціп­лая цё­тух­на Юлі (Вік­то­рыя Шве­да­ва) ро­бяц­ца пер­са­на­жа­мі сво­еа­саб­лі­вай «фі­ль­мы» ў эстэ­ты­цы ня­мо­га кі­но, што зды­мае Ге­да: у пры­стой­ным, за­ціш­ным све­це ёй бра­куе жар­сці, за­па­лу, не­абду­ма­нас­ці і су­тык­нен­ня. Ма­лю­нак ро­лі, ство­ра­ны Ка­ця­ры­най Кар­чэў­скай, ка­рэн­ным чы­нам вы­лу­чае Ге­ду Габ­лер ся­род лю­дзей-кег­ляў, лю­дзей без вуг­лоў. Плас­ты­ка і ру­хі ге­ра­іні на­гад­ва­юць пра актрыс эпо­хі ня­мо­га кі­но, па­этак і мас­та­чак ча­соў дэ­ка­дан­су.

Ве­лі­зар­ны ке­ге­ль­бан, ува­соб­ле­ны на сцэ­не, вы­яўляе ня­ўстой­лі­васць пер­са­на­жаў: кег­лі су­ты­ка­юцца, хіс­та­юцца, пад­аюць, іх со­ва­юць, скла­да­юць і на­ват ха­ва­юць. А жо­лаб з ша­рам-ядром цал­кам здат­ны пе­ра­кі­нуц­ца збро­яй ста­ро­га ге­не­ра­ла Габ­ле­ра, якую ўспад­ка­ва­ла да­чка Ге­да...

Па­сля жор­сткіх і на­ват тра­гіч­ных па­дзей гле­­да­ча ча­кае эпі­лог ад На­тал­лі Слаш­чо­вай: вы­святля­­ецца, што ўсе пе­ры­пе­тыі, смер­­ці, пад­ступ­ныя ўчын­кі, здрады і са­ма­ахвяр­насць перса­­на­­жаў Ге­да пры­ду­ма­ла для сва­ёй кі­нас­туж­кі, дзе вы­сту­пі­ла ад­на­асоб­ным аўта­рам — мас­та­ком, рэ­жы­сё­рам, сцэ­на­рыс­там і, вя­до­ма, га­лоў­най ге­ра­іняй...

Па-за сум­не­вам, ро­ля Ге­ды Габ­лер ста­ла­ся для Ка­ця­ры­ны Кар­чэў­скай бе­не­фіс­най. На­тал­ля Слаш­чо­ва ад­кры­ла бе­ла­рус­кай пуб­лі­цы тэ­атра­ль­ную зор­ку — у леп­шым сэн­се гэ­та­га сло­ва. Дзе­ля спра­вяд­лі­вас­ці вар­та за­ўва­жыць, што кож­ны вы­ка­наў­ца здо­леў бы па­шы­рыць сваю ро­лю да па­ме­раў не­вя­лі­ка­га аса­біс­та­га мо­нас­пек­так­ля (Яўген Хро­маў — вы­біт­ным тэм­пе­ра­мен­там, Рус­лан Іва­ноў — праз ка­міч­ны воб­раз ня­гег­лай слу­жан­кі Бер­ты). Агу­ль­ны акцёр­скі ансамбль да­клад­ны, пэў­ны, дзей­сны, вы­ма­гае асоб­най ухва­лы; ме­на­ві­та ансамбль на­роў­ні з эстэ­ты­кай но­вай ра­бо­ты На­тал­лі Слаш­чо­вай (тут та­бе і экшн, і спец­эфек­ты!) ва­біць ма­ла­дое па­ка­лен­не гле­да­чоў. Вы­дае на тое, што Ге­да Габ­лер зня­ла сваю леп­шую фі­ль­му!

Уладзімір СТУПІНСКІ

САПРАЎДНАЕ ПРАЗ ЗАКАХАНАСЦЬ

Усё час­цей афі­шы са­мых за­пат­ра­ба­ва­ных спек­так­ляў Го­ме­ль­с­ка­га аб­лас­но­га тэ­атра ля­лек пад­пі­са­ны імем рэ­жы­сёр­кі На­тал­лі Слаш­чо­вай. Яна бя­рэ ўдзел у тэ­атра­ль­ных экс­пе­ры­мен­тах, вы­хо­дзіць на сцэ­ну як актры­са, а на Фес­ты­ва­лі ма­ла­дой дра­ма­тур­гіі «Лю­би­мов­ка-2015» (Ра­сія) асаб­лі­ва адзна­ча­на яе п’е­са «ХурЬ­ма». Праз ко­ль­кі пы­тан­няў да На­тал­лі Слаш­чо­вай вы­нік­нуў на­ступ­ны ма­на­лог.

Рэ­жы­су­ры я ву­чы­ла­ся ў Алы Аляк­сан­драў­ны Па­лу­хі­най, так што ў пэў­ным сэн­се ма­гу лі­чыц­ца «ўнуч­кай» Таў­ста­но­га­ва. Гэ­та тое ня­мно­гае, чым я ма­гу га­на­рыц­ца. Ала Аляк­сан­драў­на — вы­дат­ны пед­агог і яркая асо­ба. «Па­ро­да!» — як яна лю­бі­ла ка­заць.

Нас на пер­шым кур­се бы­ло тры­нац­цаць дзяў­ча­так. Яна гуч­на й сіп­ла смя­яла­ся з гэ­тай на­го­ды і пра­маў­ля­ла: «Пан­ны...» А я пра ся­бе ду­ма­ла — я ж  скар­пі­ён, не пан­на. Па­сля пер­ша­га кур­­су нас за­ста­ло­ся трое (пан­наў) і вя­­до­мы Алесь Януш­ке­віч — ця­пер га­лоў­ны рэ­жы­сёр тэ­атра ля­лек у Пяр­мі. Та­кім скла­дам мы да­ву­чы­лі­ся да дып­ло­маў.

Не­як я спаз­ні­ла­ся, а ў нас з гэ­тым бы­ло стро­га, і Ала Са­наў­на ска­за­ла, што про­ста так мя­не да за­нят­каў не да­пус­ціць. Та­ды я зла­дзі­ла са­бе «ця­жар­насць», аб­лі­ла­ся ва­дою (ну, у ка­лі­до­ры) і па­ча­ла шкрэб­сці­ся ў дзве­ры. Шкрэб­ла­ся, па­куль дзве­ры не ад­чы­ні­лі, а як то­ль­кі ад­чы­ні­лі, па­ва­лі­ла­ся ні­бы­та ў не­пры­том­нас­ці на ру­кі... ужо і не зга­даю, ка­му. З та­го дня яна за­пом­ні­ла, што клі­чуць мя­не На­та­ша. Па­лу­хі­на ня­шмат чые імё­ны по­мні­ла па­пер­ша­па­чат­ку. Я зра­бі­ла­ся ад­ной з яе ўлю­бё­ных сту­дэн­так, але яна ве­лі­ча­ла мя­не «блуд­ным сы­нам». Я за­ўжды ўсё ра­бі­ла на­су­пе­рак... А ця­пер мая асноў­ная пра­ца — акцёр­ства. Пе­ра­гры­мі­роў­ва­ла­ся з П’еро ў Сня­гур­ку («елкі» па­чы­на­юцца праз пяць хві­лін па­сля на­ва­год­ня­га спек­так­ля) і да­ве­да­ла­ся, што Алы Са­наў­ны ня­ма. Па­йшла ад нас. Не па­спеў П’еро сцер­цi сваю ма­ля­ва­ную сля­зі­ну, як па­ка­ці­ла­ся сля­зі­на жы­вая. Я спа­дзя­юся, мой на­стаў­нiк яшчэ бу­дзе мець на­го­ду га­на­рыц­ца ма­iмi кро­ка­мi па твор­чым шля­ху...

«Му­шы­нае вя­сел­ле» па­вод­ле Кар­нея Чу­коў­ска­га — мой пер­шы спек­такль на сцэ­не пра­фе­сій­на­га тэ­атра. Аб­аро­на дып­ло­ма. Мая інсцэ­ні­роў­ка грун­та­ва­ла­ся на тым, што па­вук — да­бра­чы­нец, гэ­та ба­бу­ля, якая ла­дзіць жа­ні­хам (гас­цям) пра­вер­ку на ха­роб­расць. Ха­роб­рых не знай­шло­ся. А ка­лі да­ча­ка­лі­ся ка­ма­ры­ка, зра­зу­ме­лі, што з аб­ран­нем «сяб­ра сар­дэч­на­га» так лёг­ка мож­на па­спя­шац­ца і ўтва­рыць глуп­ства. Трэ­ба ўмець ча­каць свай­го ге­роя, а не рас­плюх­ваць гар­ба­ту на ўсе ба­кі...

З усёй не­вя­лiч­кай ко­ль­кас­цi прац, што я па­спе­ла зра­бiць за ча­ты­ры га­ды, леп­шай мне пад­аец­ца чы­тан­не п’есы «Ка­мень» на пра­екце «ШАГ» Інсты­ту­та імя Гё­тэ. Гэ­та сур’ёзная п’еса пра страх і не­маг­чы­масць рас­ка­яцца. Ма­ры­юс фон Ма­енбург, вя­до­мы ня­мец­кі дра­ма­тург, на­пі­саў пра не­ка­ль­кі па­ка­лен­няў жан­чын, пра іхнюю здат­насць ка­хаць, цяр­пець, да­ра­ваць. Дзя­куй Бо­гу, сваю зго­ду на пра­цу ў пра­екце да­лi ўсе, ка­го мне ха­це­ла­ся ба­чыць, з кім я ма­ры­ла па­пра­ца­ваць на пля­цоў­цы. Пяць актрыс i Антон Ста­ра­вой­таў ува­со­бі­лі маю за­ду­му ве­ль­мі пад­ра­бяз­на і глы­бо­ка, ня­гле­дзя­чы на роз­ні­цу ў ве­ку з пер­са­на­жа­мі. Тэ­ма не­маг­чы­мас­цi ад­ра­зу ўба­чыць, якi след па­кi­не наш не­абду­ма­ны ўчы­нак i з якiм ка­мя­нём на шыi да­вя­дзец­ца iсцi па жыц­ці, як да­вя­дзец­ца хлу­сiць сва­iм дзе­цям... Усё гэ­та глы­бо­ка кра­ну­ла мя­не, акцё­раў і, у вы­нi­ку, гле­да­ча. Ён пла­каў.

З пя­ці ма­іх па­ста­но­вак то­ль­кі Ібсен — для да­рос­лых. Сэ­лін­джэр — для пад­лет­каў. Спек­такль му­сіць быць ці­ка­вей­шы за гу­тар­ку з пан­енкай у айфо­не. Гэ­та архі­цяж­ка. Але з пад­лет­ка­мі — «Над про­рваю ў жы­це» — мы спра­ві­лі­ся. Вя­до­ма, ад­ра­зу ўба­чы­лі ўсе дзір­кі: звы­чай­на пра­ві­сан­ні ў тэм­па­рыт­ме імгнен­на адзна­ча­юцца асвет­ле­ны­мі экра­на­мі гля­дац­кіх тэ­ле­фо­наў. Дык вось, да кан­ца па­ста­ноў­кі — ані­вод­най свет­лай пля­мы. Да­рос­лыя да спек­так­ля аб­ыя­ка­выя, яго трэ­ба па­каз­ваць ме­на­ві­та та­кім са­мым Хол­дэ­нам Кол­філ­дам, што мы і ро­бім.

...Ра­ней вар­та бы­ло спы­тац­ца ў ча­ла­ве­ка, ка­лі ён апош­ні раз быў у ля­леч­ным тэ­атры, і ты чуў у ад­каз: «Ну, у дзя­цін­стве». А ця­пер ка­жуць: «У ля­ль­ках? Ды вось то­ль­кі што быў, я адно ў ля­леч­ны і ха­джу». Гэ­та Аляк­сей Ана­то­ле­віч Ля­ляў­скі і яго­ныя ка­ле­гі сва­імі спек­так­ля­мі змя­ні­лі стаў­лен­не да тэ­атра ля­лек, па­ка­за­лі маг­чы­мас­ці пра­цы з мас­та­ком у псі­ха­ла­гіч­най пра­сто­ры.

Я па­куль што пра­ца­ва­ла з дзвю­ма мас­тач­ка­мі — Люд­мі­лай Скі­то­віч і Во­ль­гай Шчар­бін­скай. З Во­ляй мы ро­бім так: я шу­каю дзве аса­цы­яцыі, Во­ль­га зна­хо­дзіць трэ­цюю, да­лей раз­ам ро­бім ма­кет і гу­ля­ем з маш­та­ба­мі, ко­ле­рам, фак­ту­рай.

Вось гля­дзіш (на фес­ты­ва­лях аль­бо яшчэ дзе) што-не­будзь вар­тае і ду­ма­еш: «Во як трэ­ба». Але, вя­до­ма, так — не трэ­ба. Трэ­ба слу­хаць ся­бе і да­чу­ваць, а каб да­чу­ваць — трэ­ба і жыць, а не то­ль­кі ста­віць, пра­бач­це па­фас, трэ­ба трап­ляць ку­ды­сь­ці і ў што­сь­ці, быць з лю­дзь­мі, бліз­кі­мі-род­ны­мі і не­зна­ёмы­мі, уся­ля­кі­мі.

Я, шчы­ра ка­жу­чы, не люб­лю рэ­жы­су­ру. Бо артыст на пля­цоў­цы — та­кі ве­ліч­ны, не­абсяж­ны... А ты пры­хо­дзіш са сва­імі ідэ­ямі і час­ця­ком ро­біш яго ма­ле­нь­кім, драб­нют­кім. Вя­до­ма, я ка­жу пра сап­раў­дна­га артыс­та. Час­та за­ўва­жаю на сцэ­не раз­умныя во­чы, вы­раз­ныя ру­кі. Для іх трэ­ба шу­каць не­шта вар­тае. Не ха­чу ба­чыць у тэ­атры дзей­ства, ві­до­віш­ча, рэ­жы­сёр­скія ха­ды, да­ра­гія кас­цю­мы. Мне гэ­та не ці­ка­ва. За­тое які ў РТБД пра­цуе Арцём Ку­рэнь! Якая Свят­ла­на Ані­кей — ко­ль­кі гра­цыі, пры­га­жос­ці, роз­уму! Якая Ка­ця­ры­на Кар­чэў­ская — Ге­да ў ма­ім спек­так­лі! А ў тэ­атры, шчы­ра ка­жу­чы, за­шмат лiш­нiх і праз тое ня­шчас­ных лю­дзей. Мяр­кую, усіх акцё­раў трэ­ба вы­во­дзіць на ву­лі­цу і пра­вя­раць, ці здо­ле­юць яны саб­раць ва­кол ся­бе на­тоўп. Упэў­не­на, з гэ­тым ма­ла хто спра­віц­ца, пры­нам­сі — не я.

Рэ­жы­су­ра, ка­жуць, не лёг­кая пра­фе­сія, не жа­но­чая. А я жан­чы­на, і ха­чу ёю за­ста­вац­ца. Я не ха­чу жор­сткас­цi i прэ­сiн­гу. Па­мiж рэ­жы­сё­рам i акцё­ра­мi му­сіць быць за­ка­ха­насць. То­ль­кi та­ды на сцэ­не ўзні­кае сап­раў­днае. Я ха­чу ства­раць пра­сто­ру, ку­ды кар­ціць тра­піць і за­стац­ца. Так я раз­умею свой тэ­атр і да яго іду. Па­во­лі, але пэў­на.

За­на­та­ва­ла Жа­на Лаш­ке­віч.