На пра­стрэл і на раз­рыў

...Цэ­ла­фан, у не­ка­ль­кі сто­лак на­кру­ча­ны на ме­та­ліч­ныя стрыж­ні, утва­рае шы­ро­кі экран на ўсю пля­цоў­ку і на­бы­вае пад­абен­ства з той сціп­лай ка­се­тай... і «сму­гою ча­су», якой за­цяг­ну­та ча­ла­ве­чая па­мяць. За цэ­ла­фа­нам не­шта ва­ру­шыц­ца, ру­ха­ецца ў свет­ла­вым пра­стрэ­ле; на яго не­шта ад­бі­вае пра­ектар, але вы­явы ня­пэў­ныя, раз­абраць мож­на лю­дзей у фор­ме, бо шых­ты, га­лі­фэ, бо­ты... Два зэд­лі­кі і груд­кі ка­сет ад маг­ні­та­фо­наў 1990-х па­аба­пал пля­цоў­кі вы­зна­ча­юць ася­ро­дак спек­так­ля «Час second-hand» Ма­гі­лёў­ска­га аб­лас­но­га дра­ма­тыч­на­га тэ­атра.

На яго­най па­вер­хні — аса­біс­тыя дра­мы ахвя­раў рэ­жы­му, вы­ха­ван­ня, пе­ра­ка­нан­няў. Але праз асо­бы пер­са­на­жаў, ува­соб­ле­ных рэ­жы­сё­рам Ула­дзі­мі­рам Пят­ро­ві­чам, па­сту­по­ва вы­лу­ча­юцца дра­мы аб­арон­цаў. Афі­цэ­ра, што за ча­сам пе­ра­бу­до­вы стра­ціў сваю армію і ба­яўся не ўба­ра­ніць сям’ю. Ма­ці па­цяр­пе­лай ад тэ­рак­та дзяў­чы­ны — мат­чы­на лю­боў не ме­ла зна­чэн­ня для вы­бу­хоў­кі. Са­мой дзяў­чы­ны, на якую «тэ­атр ужо не дзей­ні­чае», бо «ніх­то не да­па­мо­жа»... Чор­ная без­дань за цэ­ла­фа­нам афар­боў­вае гэ­тыя рэ­плі­кі — пер­са­на­жы за­зі­ра­юць ту­ды і жа­ха­юцца, бо ­такая без­дань зеў­рае ў іх са­міх: «Я ба­юся са­мо­га ся­бе... Я па­чы­наю ба­яцца ся­бе...» — пры­зна­ецца кож­ны, кра­на­ючы ад­веч­ную тэ­му не­су­па­дзен­ня ня­пі­са­на­га ча­ла­ве­ча­га за­ко­ну з за­ко­нам пі­са­ным, дзяр­жаў­ным. Ку­ды па­су­нец­ца мя­жа ча­ла­ве­ча­га, ка­лі ў дзяр­жа­ве — кал­гат­ня, у ду­шы — рос­пач, а ў ру­ках мо­жа апы­нуц­ца зброя?

«Мне на­сто­ль­кі бліз­кі ма­на­лог май­го ге­роя — бы­ло­га вай­скоў­ца, “рас­ціс­ну­та­га” 1990-мі, што я ма­гу пад­пі­сац­ца пад кож­ным яго­ным сло­вам», — рас­па­вёў у інтэрв’ю Ула­дзі­мір Пят­ро­віч і ро­лю вай­скоў­ца-афган­ца сыг­раў сам — пун­кці­рам, але з да­клад­ны­мі на­ціс­ка­мі на па­ва­рот­ных падзе­ях; не прэ­тэн­ду­ючы на мас­тац­кае асэн­са­ван­не ча­су, але ста­ран­на рых­ту­ючы вы­хад артыс­ткі Але­ны Ду­дзіч і жа­но­чую шчы­расць дру­го­га акта спек­так­ля. Шчы­расць ма­ці, якая бя­рэ чу­жы боль, пі­ль­нуе раў­на­ва­гу ся­мей­на­га све­ту і на­ват у рос­па­чы пра­ме­ніць свят­ло.

Але­на Ду­дзіч — без­да­кор­ны вы­бар рэ­жы­сё­ра, бо ро­ля вы­ма­гае вя­лі­ка­га аса­біс­та­га ўнёс­ку актры­сы, аго­ле­на­га нер­ва, эмо­цыі «на раз­рыў», то­ль­кі дрэн­чыц­ца і па­кут­ваць мож­на з вы­ключ­ным па­чуц­цём ме­ры. Артыс­тка на­сто­ль­кі год­ная і пры­го­жая, што рэ­плі­ка «Я га­да­ва­ла­ся ў глы­бо­кім са­вец­кім ча­се. Са­мым-са­мым...» пе­рад­усім вы­клі­кае здзіў­лен­не, мно­жыц­ца на за­хап­лен­не і ад­ра­зу аб­ма­лёў­вае асо­бу пер­са­на­жа, а мас­тац­кі склад­нік ро­лі па­цвяр­жае: «Да­ку­мен­та­ль­ны тэ­атр — гэ­та то­ль­кі тэх­на­ло­гія».

Да­чы­нен­ні ма­ці з да­чкой (Іры­на Дун­чан­ка), на якой таўро па­цяр­пе­лай («...а я не ха­чу, каб на мне ба­чы­лі гэ­тае таў­ро...»), рэ­жы­сёр свя­до­ма аб­мя­жоў­вае — ад фі­зіч­ных дзея­н­няў да пра­явы па­чуц­цяў. Іх стры­ма­насць на­стру­нь­вае за­лу і вы­ма­гае за­ўваж­най эмо­цыі ў ад­каз, ка­лі, ра­ту­ючы­ся з чор­най ямі­ны-па­шчы, утво­ра­най адзен­нем сцэ­ны пры за­дні­ку, дзяў­чы­на кі­да­ецца на цэ­ла­фа­на­вы экран і раз­ры­вае яго, трап­ля­ючы ў аб­дым­кі да ма­ці на аван­сцэ­не. Так уз’ядноў­ва­юцца ду­шы...

Чац­вёр­ты пер­са­наж спек­так­ля — спа­дзя­ва­ны жа­но­чы «го­лас за сцэ­най». Як бы аўтар, бо агуч­вае рэ­мар­кі Свят­ла­ны Алек­сі­евіч, удак­лад­няе аб­ста­ві­ны дзея­ння. Пры тым, што фа­наг­рам­ны шэ­раг ску­па­ва­ты (і гэ­та цал­кам слуш­на), а жы­выя га­ла­сы артыс­таў па-за кан­ку­рэн­цы­яй, па­куль за­піс да­во­дзіць хі­ба маг­чы­мас­ці маг­ні­та­фо­на... пе­рад дум­ка­мі, якія ме­ць­муць гу­чаць на ўвесь го­лас: не­шта ў на­шым жыц­ці не пад­ля­гае раз­умен­ню і да­ра­ван­ню.

P.S. Рэ­жы­сёр Ула­дзі­мір Пят­ро­віч мае на­мер пра­цяг­ваць пра­цу над спек­так­лем «Час second-hand».