Часопіс і аўдыторыя

«Больш выяўленчага!..»

Мас­та­кі

Існуе стэ­рэ­атып, што мас­та­кі-пра­кты­кі тэ­арэ­тыч­ны­мі арты­ку­ла­мі не ці­ка­вяц­ца, а ча­со­піс на­бы­ва­юць то­ль­кі та­ды, ка­лі пра іх там на­пі­са­на. На­шы су­раз­моў­цы аб­вяр­га­юць гэ­ты глы­бо­ка пра­він­цый­ны пад­ыход.

Сяр­гей Кі­руш­чан­ка: Рэ­дак­цыі вар­та су­пра­цоў­ні­чаць з акту­аль­ны­мі аўта­ра­мі, ты­мі, якія ад­чу­ва­юць пу­льс падзей. Дру­ка­ваць роз­ныя мер­ка­ван­ні без бо­язі кан­флік­ту: дыс­ку­сіі ўсім надзвы­чай не­абход­ныя.

У чым сут­насць пра­блем бе­ла­рус­ка­га мас­тац­тва? Яно падзя­лі­ла­ся на два склад­ні­кі: пра­екты най­ноў­ша­га арту і вы­ста­вы Са­юза мас­та­коў, на якіх пан­уе не­асэн­са­ва­ны дэ­ка­ра­ты­візм. Вось што па­він­на ста­на­віц­ца прад­ме­там раз­гля­ду.

Мне было б цікава даведацца пра тое, што ад­бы­ва­ецца ў На­цы­яна­ль­ным мас­тац­кім му­зе­і, паводле якой ло­гі­кі фар­муюцца ка­лек­цыі, адбываецца вы­ста­вач­ная дзей­нас­ць.

Ча­го мне не ха­пае ў вы­дан­ні? Ана­лі­зу архі­тэк­ту­ры го­ра­да. Асвят­лен­ня буй­ных падзей, не то­ль­кі ту­тэй­шых, але і за­меж­ных. Бы­ло б вы­дат­на, каб кож­ны ме­сяц з’яў­ля­лі­ся пад­обныя агля­ды.

Іван Се­мі­ле­таў: Спра­ва ў тым, што мас­так ад ча­со­пі­са ча­кае ад­на­го, а тэ­ат­раль­ны дзеяч — інша­га. Жы­ва­пі­сец бу­дзе ка­заць: «Бо­льш жы­ва­пі­су!», ску­льп­тар — ску­льп­ту­ры. Для мя­не ў «Мас­тац­тве» за­шмат фа­таг­ра­фій тэ­атра­ль­ных па­ста­но­вак. Каб ча­со­піс па­таў­сцеў у два разы — усім ха­пі­ла б мес­ца. Якія тэ­мы я ха­цеў бы ба­чыць? Агля­ды па су­час­ным мас­тац­тве. Леп­шыя тво­ры най­ноў­шых плы­няў...

Ры­гор Сіт­ні­ца: Лю­бая пра­фе­сій­ная су­по­ль­насць не­здар­ма ста­ра­ецца за­па­чат­ка­ваць дру­ка­ва­нае вы­дан­не, за­клі­ка­нае не то­ль­кі асвят­ляць, але і пра­гна­за­ваць пра­цэ­сы ў раз­віц­ці. Не­абход­насць ча­со­пі­са не ста­віц­ца пад сум­неў, іншая спра­ва, што мы па­він­ны да­ма­гац­ца та­го, каб «Мас­тац­тва» ад­па­вя­да­ла су­час­на­му еўра­пей­ска­му ўзроў­ню. Ця­пер вы­дан­не за­над­та тон­кае, над­ру­ка­ва­нае на кеп­скай па­пе­ры, яго со­рам­на за­вез­ці на­ват да на­шых блі­жэй­шых еўра­пей­скіх су­се­дзяў. Я ба­чыў іх прад­укцыю... І гэ­та ві­на не су­пра­цоў­ні­каў, якія ро­бяць усё, што ад іх за­ле­жыць. Гэ­та — кло­пат дзяр­жа­вы. Яна па­він­на зга­даць, што ча­со­піс «Мас­тац­тва» — у знач­най сту­пе­ні твар дзяр­жа­вы. І мне, кі­раў­ні­ку Са­юза мас­та­коў, со­рам­на па­ка­заць наш ча­со­піс у Літ­ве на­ват з ма­тэ­ры­ялам пра лі­тоў­скую вы­ста­ву, зла­джа­ную ў Мін­ску. Бо створыцца няёмкая сітуацыя. Мне не хо­чац­ца, каб лі­тоў­цы з нас па­смей­ва­лі­ся: па­гля­дзі­це, які ў іх ня­гег­лы то­не­нь­кі ча­со­піс.

А ка­лі з’я­вяц­ца срод­кі на па­пе­ру і на па­ве­лі­чэн­не аб’ёму, ка­лі «Мас­тац­тва» зме­ніць свой знеш­ні вы­гляд, та­ды мож­на ўжо га­ва­рыць пра яго ўнут­ра­нае на­чын­не.

Аўта­ры

На­шы аўта­ры не адзін год дру­ку­юцца на ста­рон­ках «Мас­тац­тва», за­хо­дзяць у рэ­дак­цыю і со­чаць за пе­ра­ме­на­мі так­са­ма і знут­ры. Ула­дзі­мір Па­рфя­нок, на­прык­лад, бы­лы су­пра­цоў­нік. На­ко­ль­кі кам­фор­тна пра­ца­ваць для на­ша­га вы­дан­ня?

Ула­дзі­мір Па­рфя­нок: Ві­таю з’яў­лен­не ста­рон­кі ча­со­пі­са «Мас­тац­тва» ў «ФБ» і яе вір­ту­аль­най ко­піі на плат­фор­ме issuu.com. Гэ­та азна­чае, што рэ­дак­цыя ру­ха­ецца на­пе­рад — да свай­го па­тэн­цый­на­га чы­та­ча, які жы­ве ў су­час­ных мед­ыйных ва­рун­ках. Але мне пад­аец­ца, што гэ­та­га ма­ла, і на­стаў час пе­ра­гле­дзець стаў­лен­не да па­пя­ро­вай вер­сіі ча­со­пі­са і да яго вэб-сай­та. Сайт па­ві­нен быць інтэ­рак­тыў­ным, аб­наў­ля­ль­ным, ён мо­жа ўклю­чаць бо­льш ві­зу­аль­най інфар­ма­цыі, чым па­пя­ро­вая вер­сія (і яе элек­трон­ная ко­пія). Трэ­ба вы­ву­чаць дос­вед вір­ту­аль­ных ку­ль­ту­ра­ла­гіч­ных плат­форм, якія існу­юць не пер­шы год то­ль­кі ў Інтэр­нэ­це (гэ­та і бе­ла­рус­кія пра­екты!), і за­па­зыч­ваць ад­туль пэў­ныя на­пра­цоў­кі для па­шы­рэн­ня чы­тац­ка­га ко­ла і для апе­ра­тыў­най ка­му­ні­ка­цыі.

Пе­ры­ядыч­насць вы­дан­ня мо­жа быць іншай — раз на два ме­ся­цы або раз на квар­тал. Ну­ма­ры та­ды лепш ра­біць тэ­ма­тыч­ны­мі. А ўсю акту­аль­ную інфар­ма­цыю кі­даць на сайт, які му­сіць аб­наў­ляц­ца штод­ня за кошт апы­та­нак, ка­мен­та­роў, ві­дэ­алек­цый і інша­га.

Лю­боў Гаў­ры­люк: Ча­со­піс па­ві­нен за­ста­вац­ца та­кім жа раз­на­стай­ным, шмат­ста­ноч­ным, за­хоў­ва­ючы цэ­лас­ны по­гляд на су­час­нае мас­тац­тва кра­іны. З сін­хрон­нас­цю ёсць пра­бле­мы, але яны вы­ра­шаль­­ныя: ад­ны падзеі ня­хай пад­аюц­ца ў фар­ма­це хут­кіх, асвят­лен­не іншых мо­жа кры­ху ад­ста­ваць (але не на тры-ча­ты­ры ме­ся­цы, як гэ­та бы­ва­ла ў мі­ну­лыя га­ды). Буй­ныя акцыі (як «Тэ­арт» ці «Ліс­та­пад») — доб­рая пад­ста­ва для спец­вы­пус­каў.

Упэў­не­на, што вы­дан­ню па­трэб­на рэ­кла­ма. Пры­чым не раз­а­вая, ска­жам, у фар­ма­це ро­лі­ка на тэ­ле­ба­чан­ні, а прэ­зен­та­цыя но­ва­га ну­ма­ра, на­прык­лад, у су­вя­зі з На­цы­яна­ль­най тэ­атра­ль­най прэ­мі­яй. Існу­юць пэў­ныя пра­гра­мы, дзе гэ­та бу­дзе да­рэч­ным па­вод­ле кан­тэн­ту і мэ­та­вай аўды­то­рыі...

Па­вел Вай­ніц­кі: Для бе­ла­рус­ка­га мас­тац­тваз­наў­ства ваш ча­со­піс — уні­ка­ль­ная кры­ні­ца інфар­ма­цыі, якая да­зва­ляе бо­льш-менш аб’ектыў­на пра­са­чыць тое, што ад­бы­ва­ла­ся як з са­мім артам, так і з яго раз­умен­нем/інтэр­прэ­та­цы­ямі. Што­ме­сяч­на, ад 1983-га го­да. Ад­на та­кая «хра­на­ла­гіч­насць» ро­біць «Мас­тац­тва» звыш­каш­тоў­ным і, ка­лі жа­да­еце, аўта­ры­тэт­ным для на­ву­кі. А ці па­він­ны спе­цы­ялі­за­ва­ныя вы­дан­ні «ад­ры­ваць з ру­ка­мі» — гэ­та вя­лі­кае пы­тан­не. У на­шай су­по­ль­нас­ці «Мас­тац­тва» цал­кам са­бе па­пу­ляр­нае і чы­та­нае — вунь у «Бел­са­юздру­ку» асоб­ных ну­ма­роў не на­быць, бо рас­ку­пі­лі ге­роі арты­ку­лаў.

Тое, што мне хо­чац­ца ба­чыць у ча­со­пі­се «Мас­тац­тва», на­ўрад ці да­дасць яму ўсе­агу­ль­най лю­бо­ві: па­менш кам­плі­мен­тар­нас­ці, па­бо­лей дыс­ку­сій­нас­ці. Уво­гу­ле, на маю дум­ку, су­час­ны мас­тац­кі ча­со­піс — пля­цоў­ка для дыс­ку­сій, па­жа­да­на шчы­рых і бес­кам­пра­міс­ных.

Ка­лі б зме­ны ў та­кім на­прам­ку ад­бы­лі­ся, гэ­та да­зво­лі­ла б вы­дан­ню ўплы­ваць на мас­тац­кі пра­цэс, а не то­ль­кі фік­са­ваць яго.

Тац­ця­на Кан­дра­цен­ка: Даць па ма­ле­нь­кай руб­ры­цы аўта­ры­тэт­ным пуб­ліч­ным асо­бам. Ад­мо­віц­ца ад тэ­атра (тэ­атра­лы, на­пэў­на, ска­жуць: «Не па­трэб­ны жы­ва­піс»). Аб­раць стра­тэ­гію: кож­ны ну­мар пры­свя­чаць кан­крэт­най пра­блем­най зо­не і «су­ты­каць ілба­мі» су­пра­ць­лег­лыя ба­кі. Дру­ка­ваць пе­ра­кла­ды акту­аль­ных арты­ку­лаў з еўра­пей­скіх і аме­ры­кан­скіх ча­со­пі­саў.

Ча­го на­сам­рэч вам не ха­пае — дзёр­зкас­ці.

Да­след­чы­кі

Па­трэ­ба ў пра­фе­сій­ных ста­сун­ках лу­чыць гэ­тую су­по­ль­насць бо­льш, чым твор­цаў-адзі­но­чак. Без іх вы­сіл­каў вы­дан­не не ме­ла б ад­па­вед­най ва­гі... Мы пра­па­ну­ем фраг­мен­ты гу­тар­кі з ка­фед­ры мас­тац­тваў Інсты­ту­та кі­ра­ван­ня і са­цы­яль­ных тэх­на­ло­гій БДУ.

Во­ль­га Ба­жэ­на­ва: Ка­лі б ча­со­пі­с меў больш актыў­ную па­зі­цыю, мож­на бы­ло б скла­даць улас­ныя рэ­йтын­гі — прац кры­ты­каў, гіс­то­ры­каў мас­тац­тва, кніж­ных ілюс­тра­та­раў, жы­ва­піс­цаў... Ве­ль­мі па­зна­ва­ль­на, ка­лі вы апыт­ва­еце кі­нак­ры­ты­каў і тэ­атра­знаўцаў у су­вя­зі з не­йкі­мі падзе­ямі.

Ігар Ду­хан: Важ­на, каб ча­со­піс удзе­ль­ні­чаў у рас­пра­цоў­цы дзяр­жаў­най ку­ль­тур­най па­лі­ты­кі. Ва­ша вы­дан­не — з пры­чы­ны та­го, што яно адзі­нае па­пя­ро­вае, — я б па­зі­цы­яна­ваў як ча­со­піс акту­аль­най арт-пра­кты­кі, тэ­орыі, пра­блем на­цы­яна­ль­най мас­тац­кай ку­ль­ту­ры.

Во­ль­га Ба­жэ­на­ва: Вар­та за­кра­наць пра­бле­мы сус­вет­най куль­ту­ры. Чым мне па­да­баў­ся мас­коў­скі «НО­МИ»? Я ве­да­ла пра са­мыя не­звы­чай­ныя вы­ста­вы з уся­го све­ту. Мож­на, на­прык­лад, па­пра­сіць на­пі­саць та­го ж Ба­ры­са Са­ка­ло­ва, але трэ­ба га­на­рар пла­ціць.

Але­ся Бе­ля­вец: Пра­бле­ма ў по­шу­ку та­кіх аўта­раў тут...

Во­ль­га Ба­жэ­на­ва: Я шмат ча­го зна­хо­джу ў «Мас­тац­тве», але ён не аказ­вае ўплы­ву. Па­він­на пра­ца­ваць фун­кцыя не су­пра­ва­джэн­ня, а ма­дэ­ля­ван­ня.

Ігар Ду­хан: Трэ­ба пад­умаць над су­р’ёз­ны­мі руб­ры­ка­мі: «кры­тыч­ная тэ­орыя», на­прык­лад. Не про­ста да­ваць кры­ты­ку, якую мы на­зі­ра­ем у арты­ку­лах, скажам, пра Ра­ма­на Сус­та­ва ці Па­ўла Сем­чан­ку, на­пі­са­ных ні­бы пад ка­ль­ку, а ана­лі­за­ваць падзеі ў рэ­жы­ме «вя­лі­ка­га ча­су».

Во­ль­га Ба­жэ­на­ва: Мас­так ду­мае, што кам­плі­мен­ты «са­бе лю­бі­ма­му» — гэ­та і ёсць мэ­та ва­ша­га існа­ван­ня. Ча­со­піс не­ці­ка­ва чы­таць, та­му што вы­бу­да­ва­на пэў­ная схе­ма, да якой да­да­юцца то­ль­кі не­йкія «за­ві­туш­кі». Бо па-но­ва­му пі­саць пра мас­тац­тва да­во­лі цяж­ка, шля­хі тут мо­гуць па­ка­заць доб­рыя пе­ра­кла­ды за­меж­ных спе­цы­яліс­таў. Ста­іць так­са­ма пра­бле­ма кан­сты­ту­яван­ня і кан­стру­яван­ня гіс­то­рыі бе­ла­рус­ка­га мас­тац­тва.

Па­ка­лен­не ма­ла­дых

Яўген Шад­ко і Алё­на Гай­дук — сям’я мас­та­коў з актыў­най твор­чай па­зі­цы­яй.

На­тал­ля Га­ра­чая: Ча­со­піс вы­хо­дзіць са сту­дзе­ня 1983 го­да, ён ста­рэй­шы за вас. Ці важ­на для вас быць час­ткай гэ­тай гіс­то­рыі?

Яўген Шад­ко: Маё юнац­тва стра­ка­та­ла імё­на­мі по­стім­прэ­сі­яніс­таў, ге­ро­яў «Лон­дан­скай шко­лы» і нью-ёркскі­мі пер­со­на­мі дру­гой па­ло­вы ХХ ста­год­дзя. Толь­кі за­раз па­чы­наю ба­чыць ад­каз­насць за тое, што ад­бы­ва­ецца ва­кол мя­не, за маю спад­чы­ну, на­зі­раю, як на пя­ты мне на­сту­пае но­вае па­ка­лен­не мас­та­коў. І гэ­та ро­біць мя­не ўваж­лі­вым да арт-пра­цэ­су апош­ніх пят­нац­ца­ці га­доў, ро­біць мя­не яго час­ткай.

Але­на Гай­дук: «Мас­тац­тва» бы­ло часткай ста­лен­ня ў пра­фе­сій­ным пла­не, ба­зай по­шу­ку інфар­ма­цыі для рэ­фе­ра­таў, тоў­стай пад­шыў­кай у біб­лі­ятэ­цы май­го го­ра­да — на па­лі­цах з най­бо­льш ці­ка­вым для мя­не раз­дзе­лам з ад­на­ймен­най на­звай.

На­тал­ля Га­ра­чая: Мо­жа­це вы­лу­чыць асноў­ную ро­лю ча­со­пі­са для ма­ла­до­га твор­цы — актыў­на­га, ру­хо­ма­га і амбі­цый­на­га?

Яўген Шад­ко: Рэ­цэн­зіі на вы­ста­вы — важ­ная час­тка мас­тац­ка­га пра­цэ­су. Больш рэ­цэн­зій, бо­льш аўта­раў, бо­льш кры­ты­кі! Фар­ма­ван­не гус­ту аўды­то­рыі, агуч­ван­не раз­на­стай­най арт-дзей­нас­ці — най­бо­льш за­пат­ра­ба­ва­ныя ро­лі, якія мо­жа ўзяць на ся­бе мас­тац­кае вы­дан­не. На­ват ня­ўхва­ль­ная за­ўва­га на пра­ект лепш за ма­гі­ль­нае за­моў­чван­не і аб­ыя­ка­васць.

Але­на Гай­дук: У су­час­ным мас­тац­тве роз­ныя твор­чыя сфе­ры ўплы­ва­юць ад­на на ад­ну: тэ­атр пе­ра­мя­жоў­ва­ецца з вы­ста­вач­ны­мі пра­екта­мі, ві­зу­аль­ныя пра­кты­кі ста­но­вяц­ца час­ткай му­зыч­ных вы­сту­паў. Аб­агу­ль­нен­не з’яў у пэў­ныя тэн­дэн­цыі і плы­ні знач­на спрас­ці­ла б гле­да­чу чыс­тае ўспры­няц­це мас­тац­тва. Ці не дзе­ля гэ­та­га існу­юць та­кія вы­дан­ні?

На­тал­ля Га­ра­чая: Ка­лі б у вас бы­ла маг­чы­масць за­поў­ніць раз­ва­рот «Мас­тац­тва», як бы вы спра­ві­лі­ся з гэ­тай за­да­чай?

Але­на Гай­дук: Я змяс­ці­ла б свой твор: фраг­мент пра­екта «Аngulum ligno». Фо­та­зды­мак з цал­кам зя­лё­ным імша­ным фо­нам, у якім бліш­чаць аскеп­кі люс­тэр­ка. Гэ­тыя аскеп­кі ў дру­ка­ва­ным ва­ры­янце я б зра­бі­ла з па­пе­ры, якая сап­раў­ды ўва­саб­ляе аб­ліч­ча та­го, хто тры­мае ў ру­ках ча­со­піс. Праз та­кі жэст чы­тач-гля­дач мог бы стац­ца час­ткай тво­ра, мас­тац­ка­га акта.

Яўген Шад­ко: Бе­лы аркуш сён­ня быў бы та­кім жа пра­ва­ка­тыў­ным, як і за­поў­не­ны раз­ва­рот. Бе­лае — пры­пы­нен­не ві­зу­алі­за­цыі, жэст су­пра­цьс­та­яння інфар­ма­цыі, пы­тан­не пра тое, што бу­дзе да­лей, і за­клік ства­раць но­вае.

«Мы ўсе жы­вем анлайн...»

Пра тое, ча­го не ха­пае «Мас­тац­тву» і айчын­най му­зыч­най кры­ты­цы на­огул, распавядаюць Кан­стан­цін Ясь­коў, кам­па­зі­тар, стар­шы­ня Аса­цы­яцыі маладых беларускіх кампазітараў, якая існуе пры Беларускім саюзе музычных дзеячаў; Во­ль­га Пад­гай­ская, кам­па­зі­тар і арга­ніс­тка; Аляк­сандр Ху­ма­ла, га­лоў­ны ды­ры­жор Му­зыч­най ка­пэ­лы «Са­но­рус». Яны — ад­на­дум­цы, бо су­час­ная му­зы­ка за­ўжды аб’ядноў­ва­ла са­мых «пра­су­ну­тых», хто ці­ка­віў­ся экс­пе­ры­мен­та­мі і но­вы­мі плы­ня­мі.

Во­ль­га Пад­гай­ская: Га­лоў­нае — у нас не ха­пае кры­ты­кі як та­кой. Цу­доў­на, ка­лі б быў ча­со­піс, на ста­рон­кі яко­га кам­па­зі­тар ба­яўся тра­піць! Дзе яго тво­рам учы­няць раз­гром.

Кан­стан­цін Ясь­коў: У нас кры­ты­ка вель­мі ка­рэк­тная.

Аляк­сандр Ху­ма­ла: А ў пуб­лі­ка­цы­ях шмат інфар­ма­цый­на­га. Ма­ла ана­лі­ты­кі. Ад­люс­тра­ван­ня рэ­аль­най сі­ту­ацыі і ста­ну рэ­чаў. Ча­му ніх­то не на­пі­ша, што кан­цэр­ты па­ва­жа­на­га фес­ты­ва­лю па­чы­на­юцца з вя­лі­кім спаз­нен­нем? Гэ­та не­па­ва­га да пуб­лі­кі.

Не так да­ўно быў на фес­ты­ва­лі ў Аме­ры­цы. З’яўляў­ся асіс­тэн­там слын­на­га Ло­ры­на Ма­азе­ля. Ды­ры­жор не тое што кеп­ска ся­бе ад­чу­ваў, быў ледзь не пры смер­ці. Тым не менш кры­тык з «Вашынгтон Пост» лі­та­ра­ль­на раз­гра­мі­ла і «раз­бам­бі­ла» фес­ты­валь! Як у ка­ра­тэ...

З мер­ка­ван­няў гу­ма­ніз­му бе­ла­рус­кі аўтар ка­лі б і па­ўшчу­ваў, дык асця­рож­на, ба­ючы­ся па­крыў­дзіць...

Аляк­сандр Ху­ма­ла: Арты­кул пра па­пя­рэд­ні фо­рум так­са­ма быў кры­тыч­ным, але Ма­азель га­на­рыў­ся, што ме­на­ві­та гэ­ты аўтар на­пі­саў пра яго фес­ты­валь. Ад­ной­чы той жа кры­тык па­ра­ўна­ла спе­вы Лу­ча­на Па­ва­ро­ці з, пра­бач­це... гу­кам пы­ла­со­са. Зда­ва­ла­ся б, як мож­на так ска­заць пра сла­ву­та­га спе­ва­ка?! А яе ніх­то не зво­ль­ніў.

Там прэс­тыж кры­ты­кі вы­со­кі, ніх­то не крыў­дзіц­ца на за­ўва­гі...

Во­ль­га Пад­гай­ская: Зда­ра­ецца, на­шы жур­на­ліс­ты ці кры­ты­кі, якія пі­шуць пра пэў­нае ме­рап­ры­емства, на яго не пры­хо­дзяць. Пра­ект андэг­раў­ндны, мож­на за­йсці, па­ба­чыць, ні­чо­га не зра­зу­мець...

Аляк­сандр Ху­ма­ла: Фар­мат ча­со­пі­са і яго змест шмат у чым за­ле­жаць ад та­го, што ад­бы­ва­ецца ў рэ­аль­ным му­зыч­ным жыц­ці. Пра што пі­саць, ка­лі ня­ма тэм? Або ня­ма знач­ных падзей.

Кан­стан­цін Ясь­коў: У Мін­ску мо­ладзь, на­ват твор­чая, ве­ль­мі раз’ядна­ная. Так, існу­юць дроб­ныя ту­соў­кі. Але скла­да­на пры­ду­маць і арга­ні­за­ваць падзею, якая б злу­чы­ла мас­та­коў, му­зы­кан­таў, па­этаў. У да­да­так — роз­ных эстэ­тыч­ных кі­рун­каў. Арга­ні­за­ваць му­зыч­ную акцыю, на якую пры­йшлі б кам­па­зі­та­ры і вы­ка­наў­цы з роз­ных су­по­лак. Пад­ума­ем: на­прык­лад, хіп­ста­ры — ме­не­джа­ры ся­рэд­ня­га звя­на — яны так­са­ма не­ку­ды хо­дзяць. Не­шта слу­ха­юць, гля­дзяць. А што? Мы не ве­да­ем! Ду­маю, у іх так­са­ма ёсць мас­тац­кія каш­тоў­нас­ці.

Аляк­сандр Ху­ма­ла: Кры­ты­кі сап­раў­ды ня­ма. Яна ні­ве­лі­ява­на. Мы ва­рым­ся ў ад­ным кат­ле. Усе ве­да­юць адзін ад­на­го. Атрым­лі­ва­ецца: ча­му я ця­бе за­пра­шаю ў свой пра­ект? Бо ця­бе ве­даю. Аўта­ры пуб­лі­ка­цый не па­він­ны імкнуц­ца да та­го, каб усім зра­біць пры­емна. Існуе мер­ка­ван­не: пуб­лі­ку трэ­ба ўся­ляк пры­ваб­лі­ваць, а кры­тыч­ныя за­ўва­гі з на­го­ды не над­та ўда­лых пра­ектаў бу­дуць ад­штур­хоў­ваць.

Кан­стан­цін Ясь­коў: Кры­тык па­ві­нен быць не­за­леж­ным. Як не­за­леж­ным му­сіць быць суд­дзя. Бо кры­ты­ка — свай­го ро­ду су­дзей­ства. Пры­суд. Ён мо­жа быць лі­тас­ці­вы або не, але суд­дзя ў ідэ­але па­ві­нен быць не­за­леж­ным. У яго ёсць аб’ектыў­ныя кры­тэ­рыі. Сю­ды не па­він­ны пры­меш­вац­ца гро­шы, адносіны.

Аляк­сандр Ху­ма­ла: Аб­ме­жа­ван­ні і за­ба­ро­не­ныя тэ­мы, як бы­ло за са­вец­кім ча­сам, як ні дзіў­на, да­па­ма­га­юць. Па­сля рас­па­ду Са­вец­ка­га Са­юза, у 1990-я ад­быў­ся ўсплёск су­час­най му­зы­кі. Ме­на­ві­та аван­гар­да. Ча­му? Та­кі ўздым бы­ў пад­рых­та­ва­ны па­пя­рэд­нім па­ка­лен­нем, тво­ра­мі, якія пі­са­лі­ся «ў шуф­ля­ду». І зрэд­час гу­ча­лі. І Соф’ю Гу­бай­ду­лі­ну вы­кон­ва­лі, і Ва­лян­ці­на Сі­ль­вес­тра­ва, і Га­лі­ну Уст­воль­с­кую.

А на­шы пра­бле­мы — гэ­та пра­бле­мы «мед­ных труб». Мы пра­йшлі праз ва­ду, агонь. І рап­там — спа­кой, ці­шы­ня. Жы­вем у мір­ны час, усім уся­го ха­пае. Мож­на кож­ны дзень не­ку­ды ха­дзіць — у фі­лар­мо­нію, тэ­атр, кі­но.

За Са­ве­та­мі су­час­ная му­зы­ка бы­ла не над­та па­трэб­ная, тым бо­льш аван­гар­д­ная. У ця­пе­раш­няй сі­ту­ацыі ад­чу­ва­ем да­клад­на та­кі ж вы­клік ча­су. У гра­мад­стве і асо­бе мас­та­ка ня­ма ўнут­ра­най ба­ра­ць­бы, «бу­ры і на­ціс­ку». Ка­лі ўсё ёсць, у су­час­на­га ча­ла­ве­ка ўзні­кае ўра­жан­не: час спы­ніў­ся.

Кан­стан­цін Ясь­коў: Шу­каць гла­ба­ль­ны сэнс... Мо ў тым і за­клю­ча­ецца за­да­ча су­час­ных СМІ? Асаб­лі­ва та­кіх, як «Мас­тац­тва», адзін­ка­вых вы­дан­няў. Трэ­ба быць ад­кры­тым для ды­яло­гу, але і тон­ка ад­чу­ваць па­ве­вы ча­су. Да­ваць но­выя ма­тэ­ры­ялы, якія пуб­лі­цы па­трэб­ны, але ад­на­ча­со­ва пры­слу­хоў­вац­ца: што хо­ча най­бо­льш пра­су­ну­тая час­тка чы­та­чоў? Па­спра­ба­ваць ад­ка­заць на пы­тан­не: ча­му мы ў дэп­рэ­сіі? Хоць у нас ёсць і фес­ты­валь Баш­ме­та, і «Сла­вян­скі ба­зар».

Во­ль­га Пад­гай­ская: У на­шай ку­ль­ту­ры пад­рых­тоў­ка і пра­вя­дзен­не та­го ж «Сла­вян­ска­га ба­за­ру...» за­ймае шмат ча­су, фэст мае вя­лі­кія фі­нан­са­выя вы­дат­кі. А на маю дум­ку, яму не па­трэб­ная пад­обная рэ­кла­ма. Бо на па­пу­ляр­ныя жан­ры гля­дач усё роў­на ідзе. І бу­дзе ха­дзіць! Ка­лі б фес­ты­ва­лю «Кі­не­мо», які мы не пер­шы раз ла­дзім у Му­зеі За­іра Азгу­ра, зра­бі­лі та­кую ж рэ­кла­му, як «Сла­вян­ска­му ба­за­ру», то пра­цэнт на­шай пуб­лі­кі па­вя­лі­чыў­ся б. Але не над­та знач­на…

Ча­со­піс пі­саў пра «Кі­не­мо». А ка­лі на­ступ­ны фэст?

Во­ль­га Пад­гай­ская: Бу­дзе ў чэр­ве­ні-лі­пе­ні ў Му­зеі Азгу­ра. Ця­пер мы на­ма­га­емся ажыц­ця­віць пра­ект, але без удзе­лу спон­са­раў і гро­шай. Ро­бім, а па сут­нас­ці не тым за­йма­емся. За­мест та­го, каб пры­ду­маць ары­гі­на­ль­ную кан­цэп­цыю і ідэю, здо­ль­ную змя­ніць свет і пры­му­сіць іна­чай успры­маць мас­тац­тва.

Кан­стан­цін Ясь­коў: Зма­га­емся не з ідэ­ямі, а з «бы­та­ву­хай»...

Ці­ка­ва, што з пуб­лі­ка­цый «Мас­тац­тва» вас за­ча­пі­ла і за­пом­ні­ла­ся?

Аляк­сандр Ху­ма­ла: Ле­тась пра­чы­таў у ва­шым ча­со­пі­се шэраг арты­кулаў пра «Тэ­арт». І пад­умаў: ча­му б нам не зра­біць фо­рум та­ко­га ж уз­роў­ню, але му­зыч­ны? З пад­обнай кан­цэп­цы­яй. Важ­на: гэт­кія акцыі рых­туе пра­фе­сій­ная ка­ман­да. Я імкну­ся ў тэ­атр ха­дзіць. Быў «Тэ­арт», у лю­тым у Мін­ску пра­йшла «ПлаSтфор­ма». Услед — «Ку­фар», фес­ты­валь сту­дэн­цкіх тэ­атраў. Усе яны зроб­ле­ныя не па шаб­ло­не. За­пра­ша­юцца ка­лек­ты­вы з уся­го све­ту. І ў кож­на­га фо­ру­му ёсць кан­цэп­цыя. Гля­дзеў спек­такль Кшыш­та­фа Вар­лі­коў­ска­га «(А)па­ло­нія». Гэ­та ўзру­ша­ла! Ча­ты­ры га­дзі­ны — і сы­хо­дзіць не ха­це­ла­ся. Амаль тое ж, што му­зы­ка Фі­лі­па Гла­са ця­гам ся­мі га­дзін. І  пры тым по­ўная за­ла!

Ці мо­жа арты­кул пра му­зы­ку быць для кам­па­зі­та­ра кры­ні­цай на­тхнен­ня? Па­спры­яць на­ра­джэн­ню пэў­на­га тво­ра?

Во­ль­га Пад­гай­ская: Пуб­лі­ка­цыя — хут­чэй кры­ні­ца аб­мер­ка­ван­ня...

Кан­стан­цін Ясь­коў: Аса­біс­та для мя­не акту­аль­ныя інтэрв’ю з вя­до­мы­мі асо­ба­мі. На­прык­лад, рас­ійскім кам­па­зі­та­рам Ула­дзі­мі­рам Мар­ты­на­вым. Са­чу за бло­гам пра­за­іка Аль­гер­да Ба­ха­рэ­ві­ча. За тым, што пі­шуць твор­цы ў са­цы­яль­ных сет­ках. Ці­ка­выя спа­сыл­кі на гу­тар­кі з імі, іх улас­ныя дум­кі. Ве­даю, ко­ла ма­іх зна­ёмых кам­па­зі­та­раў чы­тае тое ж. Мне не ха­пае ана­лі­ты­кі — у да­чы­нен­ні да му­зыч­на­га пра­цэ­су. Ча­му зга­даў Мар­ты­на­ва і Ба­ха­рэ­ві­ча? Аўта­ры ана­лі­зу­юць ку­ль­тур­ную пра­сто­ру (адзін — рас­ійскую му­зыч­ную, дру­гі — бе­ла­рус­кую). І раз­уме­еш: ёсць лю­дзі, здат­ныя вы­явіць у сло­ве тое, што і ты ад­чу­ваў, а не змог сфар­му­ля­ваць.

Аляк­сандр Ху­ма­ла: А ча­му фар­му­лю­юць? Бо аўтар не про­ста за­хап­ля­ецца: «Гэ­та цу­доў­на! Вы­дат­на!», а да­лей ідзе інфар­ма­цый­ны тэкст. Мар­ты­наў — да­стат­ко­ва па­спя­хо­вы кам­па­зі­тар. Вя­до­ма, па па­пу­ляр­нас­ці саступае Шніт­ке і Пен­дэ­рэц­каму, але ён пі­ша пра рэ­чы, не ўсім пры­емныя. На­прык­лад, за­яўляе, што час кам­па­зі­та­ра мі­нуў і ён па­мёр.

Мо гэ­та пра­ва­ка­тыў­ныя за­явы...

Аляк­сандр Ху­ма­ла: Ка­лі ў ча­ла­ве­ка ёсць імя, ён не бу­дзе імкнуц­ца да та­го, каб усім пад­абац­ца і каб яго ніх­то не па­кры­ты­ка­ваў. Сап­раў­ды, па­трэб­на сур’ёзная ана­лі­ты­ка, каб аўтар па­тлу­ма­чыў, ча­му твор на кан­цэр­це зра­біў ура­жан­не, ча­му фес­ты­валь моц­ны або на­адва­рот.

Ка­лі вяр­нуц­ца да па­чат­ко­вай тэ­мы. Па­пя­ро­вая вер­сія ча­со­пі­са ра­ней ці па­зней, але бу­дзе экзо­ты­кай. Яна па­він­на за­стац­ца. Але пра­сцей арты­кул пра­чы­таць у Інтэр­нэ­це. Вы мо­жа­це ўвес­ці элек­трон­ную пад­піс­ку. Ёсць, на­прык­лад, ча­со­піс «The Telegraph». Час­тка ма­тэ­ры­ялаў існуе ў ад­кры­тым дос­ту­пе. А час­тка — толь­кі для пад­піс­чы­каў. Та­му я маю маг­чы­масць чы­таць ары­гі­на­ль­ныя арты­ку­лы. Мы ўсе жы­вем анлайн. Не­вы­пад­ко­ва існуе жарт: ра­ней шу­ка­лі бо­льш цёп­лае мес­ца, а за­раз тое, дзе ёсць wi-fi.

Кан­стан­цін Ясь­коў: Ме­не­джмент ку­ль­тур­ных пра­ектаў — асоб­ная на­ву­ка...

Аляк­сандр Ху­ма­ла: На­ват у еўра­пей­скіх му­зыч­ных вы­дан­нях, якія за­йма­юцца вы­со­кім, ака­дэ­міч­ным мас­тац­твам, ёсць ад­дзел пі­яру. Ця­пер кож­на­му ча­со­пі­су трэ­ба пра­ца­ваць над сай­там. Каб у яго бы­ла про­стая на­ві­га­цыя. Сайт па­ві­нен быць не про­ста інфар­ма­цый­ным, а інтэ­рак­тыў­ным. Каб мож­на бы­ло пра­ка­мен­та­ваць пуб­лі­ка­цыю, па­кі­нуць вод­гук. «Мас­тац­тва» ў «Фэй­сбу­ку» — гэ­та здо­ра­ва! Але яшчэ існу­юць «Тві­тар», «Інстаграм», «Укантакце», «Ад­на­клас­ні­кі». Так­са­ма пля­цоў­кі для ру­ху і пра­соў­ван­ня, якія ма­юць ве­лі­зар­ную аўды­то­рыю..

Эмоцыі. Іронія. Інтрыга

Сваімі думкамі наконт та­го, якім па­ві­нен быць ідэ­аль­ны ча­со­піс па мас­тац­тве, дзеляцца прадстаўнікі элітарнай касты – «балетныя»: Дзміт­рый За­лес­кі, ха­рэ­о­граф, мас­тац­кі кі­раў­нік ка­лек­ты­ваў су­час­на­га тан­ца «Zaleski Dance Design Show» і «Barocco project», а так­са­ма са­ліс­ты На­цы­яна­ль­на­га тэ­атра опе­ра і ба­ле­та Рэ­спуб­лі­кі Бе­ла­русь — на­род­ны артыст Бе­ла­ру­сі Кан­стан­цін Куз­ня­цоў; за­про­ша­ная са-

ліс­тка Ва­шын­гтон­ска­га ба­ле­та Ка­ця­ры­на Алей­нік; за­про­ша­ны са­ліст На­цы­яна­ль­най опе­ры «Эсто­нія» Дзя­ніс Клі­мук.

Дзміт­рый За­лес­кі: 

-- Кожнаму творчаму чалавеку трэба ведаць, як яму далей развівацца, куды крочыць мастацтва ўвогуле. Акрамя таго, усім патрэбна канкрэтная інфармацыя: калі адбываюцца конкурсы і феставылі па ўсім свеце, як на іх трапіць, які ў іх прызавы фонд. Заўжды актуальныя адрасы імпрэсарыа і агенцтваў.

Кан­стан­цін Куз­ня­цоў:

— Ча­со­піс па­ві­нен быць апе­ра­тыў­ным — гэ­та га­лоў­нае. Аб’­ектыў­ным — па маг­чы­мас­ці. Не над­та па­ра­дным. На­гляд­ным. Каб ві­зу­аль­ны шэ­раг на­блі­жаў­ся да фо­та­рэ­пар­та­жу. Ха­це­ла­ся б бо­льш ды­на­мі­кі, эмо­цый. Кры­ху іро­ніі. У та­кіх вы­дан­нях ча­ка­еш бо­лей жы­вых ма­тэ­ры­ялаў. З пе­рад­авой, так ска­заць... Не­вя­лі­кі пры­клад. Раз­ам з Юлі­яй Дзят­ко мы за­раз ста­вім ба­лет на му­зы­ку Сяр­гея Кар­тэ­са «Хто я?». Ні­вод­ны фа­тог­раф да нас па­куль не пры­йшоў. А сам я ця­пер зды­маць не ма­гу. Па­зней і ў архіў не бу­дзе ча­го па­клас­ці...

Ка­ця­ры­на Алей­нік:

— Я зна­ёмая пе­ра­важ­на з ба­лет­ны­мі ча­со­пі­са­мі. У іх за­ўсё­ды шмат пра­фе­сій­ных сту­дый­ных фо­та­се­сій з артыс­та­мі. Ха­пае інтэр­в’ю, анон­саў бу­ду­чых прэ­м’ер і агля­даў та­го, што па­ка­за­на. Ця­пер існуе тэн­дэн­цыя дэ­ман­стра­ваць, як па­во­дзяць ся­бе артыс­ты за ку­лі­са­мі або ў па­ўся­дзён­ным жыц­ці. Чы­та­чоў за­ўсё­ды пры­ваб­лі­вае так зва­ны по­гляд знут­ры, тое, ча­го яны не мо­гуць па­ба­чыць са сцэ­ны.

Пад­обныя вы­дан­ні час­та арга­ні­зоў­ва­юць улас­ныя ўзна­га­ро­ды, на­прык­лад, «леп­шы артыст го­да па вы­ба­ры чы­та­чоў». Мож­на ла­дзіць кон­кур­сы для ама­та­раў ча­со­пі­са, а пры­за­мі бу­дуць квіт­кі ў тэ­атр. Маг­чы­ма, я раз­умею пы­тан­не кры­ху ад­на­ба­ко­ва, бо «Мас­тац­тва» пі­ша пра роз­ныя ві­ды арту (у тым лі­ку жы­ва­піс, фа­таг­ра­фію). Але, мяр­кую, та­кія пра­па­но­вы пры­дат­ныя для іх усіх.

Дзя­ніс Клі­мук:

— Шчы­ра ка­жу­чы, та­кім пы­тан­нем вы мя­не аза­да­чы­лі. Сап­раў­ды, сён­ня са­мыя све­жыя і акту­аль­ныя на­ві­ны мож­на знай­сці ў Інтэр­нэ­це. Скла­да­на вы­зна­чыць рэ­цэпт по­спе­ху вы­дан­ня. На­пэў­на, гэ­та якасць, акту­аль­насць, ары­гі­наль­насць пад­ачы інфар­ма­цыі. Маг­чы­ма, інтры­га. Бо яна за­ўсё­ды ці­ка­вая чы­та­чам.

 Змены: тэорыя і практыка

Эду­ард Ге­ра­сі­мо­віч, ды­рэк­тар На­цы­яна­ль­на­га тэ­атра імя М.Гор­ка­га, спа­дзя­ецца па­ба­чыць у «Мас­тац­тве» дос­ле­ды тэ­атра­ль­ных ма­дэ­лей і фар­ма­цый, пад­ма­ца­ва­ныя ста­тыс­тыч­ны­мі, эка­на­міч­ны­мі, ку­ль­ту­ра­ла­гіч­ны­мі вы­клад­ка­мі; спрэч­кі ва­кол пы­тан­няў кштал­ту та­го, як рэ­пер­ту­арны тэ­атр мо­жа ўза­ема­дзей­ні­чаць з тэ­атрам ка­мер­цый­ным і не­ка­мер­цый­ным; як вы­хоў­ваць не «ме­не­джа­ра агу­ль­на­га про­фі­лю» (бо ён тэ­атра не ве­дае і ве­даць не хо­ча), а тэ­атра­ль­на­га ды­рэк­та­ра з раз­умен­нем не­паў­тор­нас­ці свай­го мас­тац­ка­га прад­пры­емства; як за­ймець і не стра­ціць тэ­атра­ль­ных ад­мыс­лоў­цаў, ад бу­та­фо­ра да ка­сір­кі... Не вар­та ба­яцца, што ліч­бы, гра­фі­кі і таб­лі­цы за­цуг­ля­юць фан­та­зію: не за­цуг­ля­юць. Але па­трэ­бы тэ­атра­ль­най спра­вы ўпа­рад­ку­юць і на­гляд­на да­вя­дуць.

Лю­боў Дзём­кі­на, кры­тык, за­гад­чык лі­та­ра­тур­най час­ткі Бе­ла­рус­ка­га дзяр­жаў­на­га тэ­атра ля­лек, хо­ча ба­чыць у ча­со­пі­се як ма­га бо­льш твор­чых парт­рэ­таў, за­ма­лё­вак, інтэрв’ю не ад­но з твор­ца­мі вя­до­мы­мі і за­слу­жа­ны­мі, але і з ты­мі, хто пад­ае све­ту мас­тац­тва пер­шыя надзеі. Па­жа­да­на асвят­ляць падзеі не то­ль­кі ў ста­лі­цы аль­бо буй­ных га­ра­дах — пра­екты так зва­най пе­ры­фе­рыі вар­тыя по­гля­ду пі­ль­ней­ша­га, як і бе­ла­рус­кія по­спе­хі за меж­амі айчы­ны. Ма­ла­ды кры­тык жа­дае «Мас­тац­тву» раз­умных і да­свед­ча­ных аўта­раў, чыё мер­ка­ван­не трэ­ба браць пад ува­гу, і па­шы­рэн­ня чы­тац­кай аўды­то­рыі — каб ча­со­піс вы­да­ваў­ся не то­ль­кі «для сва­іх». Ну і на якасць дру­ку, па­пе­ры, ды­зай­ну так­са­ма вар­та зва­жаць...

Тац­ця­на За­рэм­ба, кры­тык і тэ­атра­ль­ны пед­агог з Брэс­та, ві­тае на­ві­ны з мес­цаў, да­лё­кіх ад ста­лі­цы («Ня­хай сціс­ла, але па сут­нас­ці з’явы!»), і ма­тэ­ры­ялы па мас­тац­кай ад­ука­цыі для ўсіх, хто за­хоп­ле­ны тэ­атрам з аб­одвух ба­коў рам­пы — і для ад­мыс­лоў­цаў, і для гле­да­чоў. Па-за кан­ку­рэн­цы­яй арты­ку­лы, пры­све­ча­ныя як тэ­атру для дзя­цей, так і дзе­цям на сцэ­не, іх са­ма­стой­ным кро­кам і спа­дзя­ван­ням. Пры­кра, што ў Брэс­це з ча­со­пі­сам «Мас­тац­тва» мож­на зна­ёміц­ца то­ль­кі праз пад­піс­ку аль­бо біб­лі­ятэ­ку — у сва­бод­ным про­да­жы яго не знай­сці!

Ула­дзі­мір Пят­ро­віч, рэ­жы­сёр і артыст Ма­гі­лёў­ска­га аб­лас­но­га дра­ма­тыч­на­га тэ­атра,ча­кае ад вы­дан­ня пра­фе­сій­ных агля­даў тэ­атра­ль­ных падзей і кан­струк­тыў­най кры­ты­кі так зва­най тэ­атра­ль­най па­лі­ты­кі — але раз­ам з інтэрв’ю і тлу­ма­чэн­ня­мі ад тых, хто гэ­тую па­лі­ты­ку вы­пра­цоў­вае. Гэ­та важ­на, каб зра­зу­мець кі­ру­нак на­ша­га агу­ль­на­га раз­віц­ця, век­тар пра­фе­сій­на­га ру­ху: ісці па­во­ль­на? Пры­спе­шыц­ца? Спы­ніц­ца і ад­ды­хац­ца, на­рэш­це? Пан­уе мер­ка­ван­не, што ўсе рэ­пер­ту­арныя тэ­атры пе­ра­жы­ва­юць за­стой і за­баў­ля­юць не ду­жа па­тра­ба­валь­ную пуб­лі­ку. Ад­куль яно ўзя­ло­ся і ча­му раз­ма­ітыя ка­лек­ты­вы раў­ня­юць? А ка­лі хто і за­ста­яўся, дык ку­ды па­чы­наць со­вац­ца? Тэ­арэ­тыч­ная дыс­ку­сія ў ча­со­пі­се штур­хае да пра­ктыч­ных зме­наў у тэ­атры.