...Любоў тачылася ці не з кожнае назвы фестывальнай афішы. Шчырая, марная, падманная, яна сведчыла пра актуальнасць драматургіі, густы пастаноўшчыкаў, абазнанасць гледачоў. Чарнігаўскі абласны музычна-драматычны тэатр, не патрапіўшы прывезці спектакль, выказаў сваю любоў праз бездакорны тэатральны канцэрт з удзелам аркестра і балета — з гумарам, эмацыйным напалам і зайздроснай прафесійнасцю. Кожны дзень з рознай ступенню пераканаўчасці са сцэны заклікалі адрынуць абыякавасць і не пускаць зло ў сваё жыццё: пачынаўся Адвэнт, мірсціўся калядны цуд...
...Ялінка ўпрыгожыла здымную кватэру Дональда Бейкера, калі суседка Джыл знянацку ўвалілася ў ягонае жыццё: «Гэтыя вольныя матылі» Леанарда Герша старанна кружлялі, але няўхільна кіраваліся да збліжэння. Вылучаючы тэксты персанажаў пра імкненне да волі, спектакль Бранскага абласнога тэатра драмы ўвасобіў рэжысёр Мікалай Гадомскі.
Дональд Бейкер (Дзмітрый Нянахаў), прагнучы жыць сваім адумам, з’ехаў у сталіцу, асвойтаўся з наваколлем, спадабаўся суседцы, чыя сімпатыя перамяшалася з цікаўнасцю і павярхоўным спачуваннем: хлопец — невідушчы. Ад нараджэння ягонымі «вачыма» была маці; яе любоў час-почас шчыра падмянялася апекаваннем.
Поступ дзеяння ў спектаклі прыпадобіўся ківачу з гадзінніка: то хлопцу трэба пастанавіць на сваім, то суседцы Джыл (Алеся Македонская) — паказырыцца адметнасцю. Дональдавай маці яна даводзіла сваю рацыю такім неабачлівым грубіянствам, ажно інтрыга пазбылася ўсялякай гульні паўтонаў, а маці (Святлана Разанцава) збольшага вычэквала і баранілася наступам. Дарма што Дональд пісаў песні, а выканаўца Дзмітрый Нянахаў валодае гітарай і добра спявае, — у спектаклі ўсё адно гучала фанаграма. Дарма што драматург выпісаў прыгожую сцэну блізкасці, а маладыя артысты ў добрай фізічнай форме, — іх асудзілі на бескантактнае фізічнае дзеянне танцавальнага кшталту. Таго, што самым вольным матылём спектакля магла апынуцца маці Дональда, а рухавіком развіцця — дачыненні Дональда з маці, нават пад увагу не прынялі...
...Пад калядную ялінку закладалі дынаміт! Але трое не самых добрых людзей, якія надумаліся дзеля страхоўкі забіць «Дарагую Памэлу» ў спектаклі паводле Джона Патрыка, перадумалі. Не ўсе адразу. Не адразу і канчаткова. Ад смяротнага граху іх адводзіла таемная сіла (чым не цуд на Каляды?), а да жыццёвых каштоўнасцей вяртала старая Памэла Кронкі (Тамара Ляўчук) — наіўнасцю і дзівацтвамі.
Паводле драматурга, Памэла жыла ў падвале разбуранага дома — з яго ўтварылі сметнік. У спектаклі Брэсцкага тэатра драмы сметнік падобны да пачакальні ў кінатэатры з даўнімі фільмамі. Іх героі глядзяць з афіш вачыма славутых артыстаў, кожны — са сваёй эпохі. Зважаючы на касцюмы, пластыку і паводзіны сцэнічных персанажаў, можна памеркаваць, што фарс Джона Патрыка намагаліся стылізаваць пад старое кіно. Але трэба ж было дамовіцца, пад якое!
Ці адчувае Памэла хоць якую небяспеку? За што ёй выпала скрушная самота? Што мацуе веру старэчы ў добрае? Хто яна такая, нарэшце? Чаму такой дарагой робіцца для доктара, паліцэйскага і асабліва для махляроў з дынамітам? Драматург дае зразумець, што ўсе яны — слабыя людзі сціплага дастатку і барукаюцца з невыносным жыццём. Махляры — тыя зусім пачаткоўцы. Праз абяздоленую дзівачку Памэлу ім выпаў шанц-выпрабаванне і яны — цапом-лапом, выпадкам, цудам — змяніліся, заслужылі іншага, верагодна — лепшага. Але рэжысёр Цімафей Ільеўскі, рыхтуючы фінал, так старанна абмінаў пытанні, што нават не заахвоціў глядзельню да разваг.
...Сцэнічны снег абсыпае мужчыну пад спыненым гадзіннікам: ад герояў спектакля «Змяшаныя пачуцці» Рычарда Баэра імкліва ўцякае час, бо ў жыцці надышла зіма. Абодвум — за шэсцьдзесят, абодва — удовыя, колісь сябравалі сем’ямі, дзеці-ўнукі — дарослыя. Даўняя сімпатыя схіляе да мацнейшых пачуццяў, але ж абставіны, побыт, звыкласць так проста не саступаюць. Каб дамовіцца да чагосьці пэўнага, у Германа застаюцца гадзіны, бо Крысціна пераязджае, рабочыя спакоўваюць рэчы...
Мастак-пастаноўшчык Рускага тэатра імя М.Горкага з Астаны Канат Максутаў адмыслова для фестывальнага паказу перапрацаваў сцэнаграфію, пакінуўшы на некалькіх суперзаслонах друкаваныя выявы шматкватэрнага дома. Яны месцяцца на штанкетах, лёгка рассоўваюцца, расступаюцца, сцэнічная прастора вызваляецца, нібыта дом разам з жыццямі сваіх гаспадароў станчаецца і рыхтуецца знікнуць пад наступам будучыні-пустэчы. Вобраз спектакля дадаў Крысціне (Наталля Касенка) прыўзнятасці і крохкасці: дзімане вятрыска, сыпане снегам — і яна застанецца на самоце, бо па такім надвор’і ёй прасцей не чакаць і дзверы не адчыняць. Герман (Сяргей Мацвееў) аддана трываў капрызлівасць і балбатлівасць Крысціны, яе непаслядоўнасць і змены настрою; артыст далікатна падхопліваў-страхаваў партнёрку на ўсіх паваротках сюжэту, выбітным гумарам адрабляў там, дзе драматург дапускаў уражлівую слязіну. Вырашэнне рэжысёра Бекпулата Парманава пра супрацьстаянне мужчыны і жанчыны як складнікаў суцэльнага свету акцёрскі дуэт змацаваў у традыцыях рэалістычнай школы.
Для лірычнай камедыі «Лёвачка» паводле Анатоля Крыма рэжысёр кішынёўскага «Тэатра з вуліцы Руж» Юрый Хармелін пакінуў чорнае тло сцэнічнага адзення. На ім аповед-успамін маленькага хлопчыка паваеннага часу набыў надзвычайнай яркасці... як і кожная дэталь відовішча. Прыймач, дзіцячы вазок, механічная цацка мусілі адыграць за эпоху. Анахранізмы яе нават не пазначылі. Але шчырая непасрэднасць Вячаслава Азароўскага ў ролі шасцігадовага Лёвушкі, Людміла Калохіна і Марыя Мадан у ролях ягоных бабуль убаранілі спектакль ад прыблізнасці.
Лагічная, паслядоўная, ліноўная драматургія, пра якую вялася гаворка, мае на ўвазе рэй сюжэта, рэй гісторыі персанажаў. Да нядаўняга часу менавіта ліноўная гісторыя ўтрымлівала цікавасць глядзельні. «Валянцінаў дзень» («нейкі працяг» вядомай п’есы Міхаіла Рошчына «Валянцін і Валянціна» з 1970-х) Калінінградскага абласнога драматычнага тэатра не наследваў гісторыі Івана Вырыпаева наўпрост.
...Валянціна (Надзея Ільіна) пакахала Валянціна і больш за што іншае баялася яго згубіць. Каця таксама пакахала Валянціна, зрабіла ўсё магчымае і пабралася з ім. Пакутвалі ўтрох. Калі Валянцін памёр, кабеты ўзяліся высвятляць, хто вінаваты і што трэба было рабіць. А ўсё, што нельга вымавіць і назваць, рэжысёр Вячаслаў Віціх даручыў выяўляць пластычнаму гурту-масоўцы, гэткаму карнавальнаму адбітку ўнутранага жыцця персанажаў.
Свет сцэнічнага расповеду вызначыў сцэнограф Юлдаш Нурматаў — у глыбіні сцэны пад мостам-пераходам асталяваў пакой-востраў, дзе Валянціна люляла памяць кахання. Каб трапіць на сушу жыцця, ёй трэба было ісці па гнуткіх кладках над вадой...
Час-почас дзеянне храсла ў бутафорскім лісці, у вадзе, у пер’і — як бы яшчэ і снезе, у дыме — як бы яшчэ і тумане: колькасць выяўленчых сродкаў пагражала востраву ператварэннем у балота, а рэжысёра чакала суворая навука іх выбіраць. Затое на тэкстах і падзеях п’есы ён выпрабаваў свае кампазіцыйныя знаходкі, адцягнуўшыся ад пабудовы драматурга. Плыткае жыццё карнавальнае масоўкі — гэткага міксу ўмоўнага сярэднявечча, цырка, рэвю, мілітары, моладзевай моды — мусіла адлюстраваць пачуцці і дзеянні, якія не патраплялі выказаць і спраўдзіць героі. Хіба крок застаўся да сцэнічнай уцямнасці — уплыву масоўкі на атмасферу сцэн і паводзіны персанажаў альбо да ўдасканалення свайго «структураванага хаосу»...
...Баруканне розных тэатральных фармацый вызначыла калінінградскі спектакль — шурпата і нягегла, але ўразліва да неабыякавасці. Мо з яе і ўтвараецца цуд паразумення сучаснікаў — з якога б боку рампы яны ні апынуліся? Балазе, ён рупіць тэатру нароўні з самім жыццём.
Жана ЛАШКЕВІЧ