Каму патрэбны “Палескія песні”?

Экскурс у гісторыю

Л.Н.: — Гурт “Князь Мышкін” працаваў з фальклорам перыядычна. У самым пачатку 90-х мы падыгрывалі нейкай бурацкай спявачцы, а потым быў Іван Кірчук — ужо напрыканцы 1990-х, у перыяд крызісу першага складу “Троіцы”. Мы з ім правялі некалькі канцэртаў, запісалі тры альбомы, і на тым “Князь...” з фолькам “завязаў”, пакуль у 2011 годзе на фестывалі “Дах” у Мінску не сустрэўся з Ірэнай. Я і раней быў з ёй знаёмы, але шапачна, а тады мы ўтраіх — я, Катвіцкая і культавы расійскі авангардыст Сяргей Летаў зладзілі на сцэне кароценькі джэм. З той пары мы з Ірэнай часам сталі супрацоўнічаць, але не больш. І недзе ў гэты ж час ува мне даліся ў знакі маміны гены: яна родам з Палесся. Я, як кажуць, “падсеў” на палескія песні, загарэўся і вырашыў разам з беларускім музыкантам Сяргеем Далгушавым зрабіць на іх аснове праграму, прычым з прыцягненнем Ірэны. Мы нават паспелі правесці адну рэпетыцыю, калі раптам, нечакана для нас, Сяргей з’ехаў на пастаяннае месца жыхарства ў Чэхію. Аднак праект мы не кінулі, і ў кастрычніку адбылася яго прэм’ера ў мінскім Музеі Азгура. Гэта быў гадзінны сэт, і акрамя нас з Катвіцкай у ім узялі ўдзел перкусіяністы Антон Дзянісаў і Алег Рыбалка, басіст Эрык Шымкус і скрыпачка Алена Шчаклеіна. Канцэрт, які складаецца з пяці песень ды інструментальных імправізацый, што пераходзяць адна ў адну, запісалі і выклалі ў Інтэрнэт. Мы не займаемся прамалінейным капіраваннем аўтэнтычнага матэрыялу, а падаём у тым выглядзе, у якім бачым яго сёння, у гэткім крыху авангардным ключы. Гэта цэласны канцэпт, ядро якога — палескія напевы, што суправаджаюцца самай рознай музыкай, вольнай ад штампаў, ажно да джазавых інтанацый, без усялякіх звыклых нашаму слыху страшэнных папсовых балалаек і ўсяго гэтага “ай-лю-лю”...

Палескі эксклюзіў

Л.Н.: — Я не магу дакладна растлумачыць, у чым ён. Гэта нешта ўнутранае, асобаснае, каранёвае і прыроднае.

І.К.: — Палеская аўтэнтычная культура — вельмі кансерватыўная рэч, традыцыя, якая не руйнуецца пад уздзеяннем навакольнага свету, у яе нічога не пранікае. Яна ачышчае душу чалавека і выклікае ў ім катарсіс, прымушаючы яго працаваць, запрашае ў падарожжа, насычае эмоцыямі, не схільнымі да навакольнага ўплыву — грубага, настырнага і імгненнага. Адметнасць палескіх песень заключаецца ў іх маляўнічасці, тэмбральнай насычанасці, магутнай энергетыцы. Плюс прысутныя на гэтых землях своеасаблівыя дыялекты — старажытныя, глыбокія, прапрапрабеларускія, прапрапраславянскія. Прыязджаеш у якую-небудзь мясціну Веткаўскага раёна на якоесьці свята — выходзяць бабулі, становяцца ў шэраг, ідуць па вёсцы і спяваюць гадзіну-дзве. Дзякаваць богу, што гэтыя песні здолелі захаваць нашы этнамузыколагі, якія аб’ездзілі з экспедыцыямі беларускі край уздоўж і ўпоперак, пачынаючы з 30-х гадоў. Яны запісвалі песні на магнітафоны, расшыфроўвалі ў нотах, усё гэта захоўваецца ў архівах, адкуль іх можна браць.

Аўтэнтычная беларуская песенная культура вельмі розная — Поўдзень і Поўнач Беларусі. Напрыклад, у Віцебскай вобласці яна крыху закрытая, нібы абгароджаная нябачным плотам, і характарызуецца высокімі рэгістрамі, своеасаблівымі тэмбрамі ды абертонамі. Я магу спяваць самую розную архаічную беларускую музыку. Калі яна родам з Віцебшчыны ці Гродзеншчыны, то гэта будуць балады, жаночыя гісторыі. Я люблю пранікаць у такую лірыку, смуткаваць, сумаваць. Палеская песня — згустак першабытнай энергіі: зямля, вада, агонь. Праз такія песні людзі “кіравалі” надвор’ем: дажджом, сонцам. І я таксама люблю так “чараваць”, калі спяваю, — каб публіка адчула... як са столі ў зале на іх ільецца вада, каб гледачы паверылі ў яе.

Л.Н.: — Усё звязана з гістарычнымі перыядамі, якія перажывала наша краіна, з уплывам, што аказвалі на яе іншыя народы. Ды вы хаця б на людзей паглядзіце, на іх антрапалогію. Тыя, хто жыве бліжэй да балтаў, — буйныя, светлавалосыя, на Палессі — чорненькія, мякчэйшыя па характары. Адсюль і культура — усяляк-розная...

Пра будучыню “...Песень”

Л.Н.: — Ахвотных выпусціць праект на кампакт-дыску пакуль не знаходзіцца, і, хутчэй за ўсё, ён застанецца сеткавым выданнем. Галоўнае, што ён зафіксаваны. Што ж да жывых выступленняў, дык праграма добрая тым, што яе мы можам рэалізоўваць з Ірэнай удваіх. Хацелася б паказаць яе як мага ў большай колькасці гарадоў, не толькі ў Мінску, дзе выступленні, веру, будуць, прычым у канцэртных залах. Само сабой, трэба прывезці яе на Палессе. Зараз вядуцца перамовы з адным з гомельскіх клубаў, з Рэчыцай. Вось на іх мы і апрабуем праграму ды, спадзяюся, рушым далей па краіне і за яе межы: я звярнуў увагу на тое, што сярод наведвальнікаў сайта, дзе выкладзены канцэрт, вельмі шмат украінскіх інтэрнэт-карыстальнікаў. Можа, для пачатку ва Украіну і рванём?..

Па-за праектам

Л.Н.: — 10 лістапада я адзін, без гурта “Князь Мышкін”, якраз там і выступаў: на кіеўскім “Free Fest”. Гэта новы ўкраінскі Фестываль імправізацыйнай музыкі, што запісвала тэлебачанне. А ў Беларусі пакуль нічога цікавага з праектаў, у якіх мне хацелася б паўдзельнічаць, не бачу.

І.К.: — Да канца лістапада ў складзе швейцарска-беларускага праекта “Kazalpin” мы з гуртом “Akana-NHS” дадзім адзінаццаць канцэртаў у Швейцарыі. З сольнай праграмай “Ethno Fantasia”, дзе я спяваю ў суправаджэнні раяля, выступіла ў Мінску, Гродне, Брэсце. Прэзентавала яе на міжнародным фэсце ў Балгарыі, з прыцягненнем дзіцячага фальклорнага ансамбля “Рада” і бэнда з шасці саксафаністаў. У рамках “Беларускай музычнай восені” ў Вялікай зале Белдзяржфілармоніі быў прадстаўлены сумесны праект з Дзяржаўным камерным хорам — “Ethno Fantasia” для хору, саліста, дзіцячага акадэмічнага хору і дзіцячага фольк-ансамбля. Дарэчы, дыск з “Ethno Fantasia” я падарыла польскаму кампазітару і дырыжору Кшыштафу Пендэрэцкаму, які быў у нас на фестывалі Юрыя Башмета...

...Ды ўсё ж патрэбны!